Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy最新文献

{"title":"ЗАХОРОНЕНИЯ В КАТАКОМБАХ В МОГИЛЬНИКЕ МЫНТОБЕ","authors":"М. Гурсой","doi":"10.51889/1728-5461.2023.1.76.023","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/1728-5461.2023.1.76.023","url":null,"abstract":"Мақаланың теориялық бөлімінде катакомба терминінің этимологиясы мен мағынасы талқы- ланып, Евразия даласындағы ерте кезеңге жататын катакомбалық жерлеулер жөнінде мәлімет келтірілген. Мыңтөбе қорымындағы катакомбалар қаңлы кезеңіне тиесілі болғандықтан және тарихи деректер бойынша қорым орналасқан аймақтарда қаңлы тайпалары мекендегендіктен аталмыш тайпаның мәдениеті мен жерлеу дәстүріне тоқталынған. Осыдан кейін Мыңтөбеден табылған катакомбалық қабірлер, жерлеу дәстүрімен бірге тұтастай қарастырылған. 2017 жылы қазылған №3 обадағы катакомбалық жерлеу мен 2022 жылы қазылған катакомбалық жерлеулер арасында өз ара ұқсастықпен айырмашылықтың бар екендігі аңғарылған. Атап айтар болсақ әр екі обада жерлеулер катакомбалық қабірде жүзеге асырылған. Бірақ №3 обадағы катакомбада ұжымдық жерлеу жүзеге асырылса, №7 обадағы катакомбада жалғыз бір қаңқа жерленген. Ал, №3 обада о дүниелік тарту таралғылар қаңқалардың бас жағына немесе жаңдарына салынса, №7 обада олар қабір сыртындағы оба үйіндісі астында жатқан жер бетіне орналастырылған. Бұл жағдай Мыңтөбе қорымында әр түрлі сенім өкілдеріне тиесілі түрлі кезеңге жататын жерлеулердің бар екендігін болжауға мүмкіндік берді.Ал, қабір құрылымы мен түрін айқындау мақсатында А.Н.Подушкиннің жасаған сыныптауы келтірілген. Бұл бойынша Мыңтөбедегі қабірлердің «Т» түріндегі катакомба екендігі белгіленген. Салыстырмалы талдау жүргізу мақсатында Қазақстан, Қырғызыстан және Өзбекістандағы катаком- балық қабірлер негізге алынған. Қорытынды да тақырыпқа байланысты болжамды тұжырымдар келтірілген. Кілт сөздер.Мыңтөбе, катакомба, қаңлы, қорым, оба, жерлеу дәстүрі, көшпелі мәдениет, отырықшы мәдениет.\u0000 В теоретической части статьи обсуждается этимология и значение термина \"катакомба\", приводится информация о ранних катакомбных захоронениях в Евразийских степях. В связи с тем, что катакомбы могильникаМынтобе относятся к периоду канглы и по историческим сведениям, регионы, где расположен наш могильник, были заселены племенами канглы, была затронута культура и погребальные традиции этого племени. Катакомбы Мынтобе и погребальная традиця были рассмотрены как единое целое. Отмечаются сходства и различия между захоронениями в катакомбеизкургана № 3, которое было раскопано в 2017 году, и катакомбой, исследованной в 2022 году. В частности, в обоих курганах захоронения проводились в катакомбе. Но если в катакомбе кургана № 3совершено коллективное погребение, то в катакомбе кургана № 7 одиночноезахоронение. Причем в кургане № 3 сопровождающий инвентарь помещался в районе головы или рядом с туловищемх, в кургане № 7за пределами могильной ямы под земляной насыпью. Это обстоятельство позволило предположить, что в могильнике Мынтобе имеются захоронения разных периодов, принадлежащие представителям разных конфессий. Для того чтобы определить структуру и тип гробницы, приводится классификация, разработанная А.Н. Подушкиным. В соответствии с этим установлено, что катакомбы Мынтобе являются катакомбами типа \"Т\". Для проведения сравнительного а","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"96 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136379267","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ВОССТАНИЯ ПРОТИВ КОЛЛЕКТИВИЗАЦИИ В ЗАПАДНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ (30-Е ГОДЫ XX ВЕКА)","authors":"Т.З. Рысбеков","doi":"10.51889/2959-6017.2023.77.2.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.77.2.002","url":null,"abstract":"XX ғасырдың 20-30 жылдары Қазақстан тарихындағы ең қайғылы кезеңдердің бірі болып табылады. Бұл жағдай еліміздегі астық дайындау кезеңіндегі орын алған дағдарыспен, егістік көлемінің азаюымен және ұжымдастыру науқанының салдарынан туындаған еді. Қазақстан сталиндік әкімшіл-әміршіл басқару жүйесінің еркімен көшпелі және жартылай көшпелі аудандардан басқа жерлерде ауыл шаруашылығын ұжымдастыру науқанын негізінен 1932 жылдың көктемінде аяқтауға тиісті аймақтардың тобына жатқызылды. Үкімет ұжымдастыру науқанын іске асыру барысында отырықшыландыруға көшіру бағдарламасына ерекше көңіл бөлді. Көшпелі және жартылай көшпелі ауылдарды отырықшылыққа көшіру – елдің экономикалық құрылымы мен аудандастыруды мамандандыруды өзгертуге әсері болады деп болжанды. Алайда бұл болжамдар іс жүзіндегі шындықтан әлдеқайда алшақ жатты. Ш.И. Голощекин басқарған өлке басшылығы ұжымдастыру процесін жеделдете отырып, қазақтарды күштеп отырықшыландыру және ауқатты шаруаларды «кулактарды тәркілеумен» қабаттастыра жүргізілді. Әрине, бұл зорлық әрекеттер жағдайы ауырлап кеткен шаруалар арасында наразылықтар туғызып, кей жерлерде көтерілістерге алып келді. Мақала авторлары Батыс Қазақстан облысының Жаңақала және Жымпиты аудандарында орын алған шаруалар көтерілісінің себебін, барысы мен қортындысын ашып көрсетеді. Тірек сөздер: астық дайындау, ұжымдастыру, отырықшылыққа көшіру, ашаршылық, көтеріліс, көшіп кету, қатаң қуғын-сүргін шаралары. 20-30 годы XX века являются одними из самых трагических в истории Казахстана. Эта ситуация была вызвана кризисом в период хлебозаготовок в стране, уменьшением посевных площадей и коллективизационной кампанией. Казахстан по воле сталинской системы административно-командного управления был отнесен к группе регионов, которые должны были завершить кампанию большую часть коллективизации сельского хозяйства весной 1932 года, за исключением кочевых и полукочевых районов. В ходе реализации кампании коллективизации правительство уделило особое внимание программе переселения на оседание. Предполагалось, что переселение кочевых и полукочевых сел на оседание будет иметь влияние на изменение экономической структуры страны и специализации районирования. Однако эти предположения были далеко от фактической реальности. Под руководством Ш.И.Голощекина руководство власти ускоряло процесс коллективизации, в сочетании с насильственным оседанием казахов проводилась «конфискациякулаков» зажиточных крестьян. Конечно, эти насильственные действия вызвали протесты среди обездоленных крестьян и привели к восстаниям в некоторых регионах. Авторы статьи раскрывают причины, ход и итоги крестьянского восстания в Жангалинском и Жымпитинском районах Западно-Казахстанской области. Ключевые слова: заготовка зерна, коллективизация, переселение на оседание, голод, восстание, эмиграция, жесткие меры репрессий. The 20th and 30s of the XX century are one of the most tragic periods in the history of Kazakhstan. This situation was caused by the country's grain production crisis, a decrease","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"29 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136379731","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ВОЕННАЯ СЛУЖБА БАУЫРЖАНА МОМЫШУЛЫ","authors":"Б.А. Амалбекова","doi":"10.51889/2959-6017.2023.77.2.027","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.77.2.027","url":null,"abstract":"Мақалада Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында өзінің соғыс жүргізу тактикасы және стратегиясымен ерекшеленген даңқты қолбасшы Бауыржан Момышұлының әскери қызметіне қатысты мәліметтер зерттеледі. Ең алғашқы әскери дайындық мектебі Қиыр Шығыстан басталып, соғыстың алғашқы жылдары майдан даласында жинақтаған теориялық білімімен түрлі әскери тактикалар мен ұрыс тәсілін ұйымдастыра білу шеберлігін меңгерді. Б. Момышұлының әскери ғылымды терең меңгергендігі «Соғыс психологиясы» еңбегінде жан-жақты талданған. Әскери саладағы шеберлігімен қатардағы жауынгерден дивизия командиріне дейін көтерілді, Ворошилов атындағы академия мен Кеңес Армиясы Бас Штабының жанындағы Жоғары әскери академияны аяқтап, жоғары әскери маманы болды. Жауынгерлерді дайындау, ұрыс жүргізу тәжірибесі мен соғыс тактикасына қатысты Әскери Академияда профессор атағымен генералдарға және Кубаның әскери училищелерінде запастағы офицер тәжірибесімен бөлісіп, дәріс оқуы оның жоғары білімді әскери адам болғандығын білдіреді. Оның «Бауыржан спиралі» атты тактикасының маңыздылығына талдау жасау арқылы оның әскери саладағы ой-танымын, майдан шындығын көркем шығармалары арқылы әскери әдебиеттің шыңына көтеруі жолдары оның бірден бір түркі халықтары әскери әдебиетінің негізін салуына алып келді. Б. Момышұлының архивтегі жеке қорындағы деректерге талдау жасау арқылы оның әскери қызметіне және «әскери әдебиеттің» негізін салушы ретіндегі рөліне баға беріледі. Сонымен қатар әскери тақырыптағы дәрістерінің маңыздылығы талданады. Түйін сөздер: Б. Момышұлы, тактика, әскер, соғыс өнері, қорғаныс, әскери қайраткер, патриот. В статье исследуются сведения, касающиеся военной службы выдающегося полководца Бауыржана Момышулы, отличившегося в годы Второй мировой войны своей тактикой и стратегией ведения войны. Первая военная подготовительная школа началась на Дальнем Востоке и с теоретическими знаниями, накопленными на полях сражений в первые годы войны, овладела навыками организации различных видов военной тактики и боевого подхода. Глубокое владение военной наукой Б. Момышулы всесторонне проанализировано в работе «Психология войны». С мастерством в военной сфере дослужился от рядового до командира дивизии, окончил академию имени Ворошилова и Высшую военную академию при Генеральном штабе Советской Армии, стал высшим военным специалистом. Что касается подготовки солдат, боевого опыта и военной тактики, то обмен опытом и чтение лекций генералам в Военной академии с званием профессора и офицером запаса в кубинских военных училищах означает, что он был высокообразованным военным. Анализ важности его тактики «спираль Бауыржана» привел к тому, что его пути поднятия мысли в военной сфере, реальности Майдана на вершину военной литературы через художественные произведения привели к тому, что он сразу же заложил основы военной литературы тюркских народов. Анализируя данные личного фонда Б. Момышулы в архиве, дается оценка его военной деятельности и роли основателя «военной литературы». Также анализируется значимость л","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"47 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136379736","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"АХМЕТ БАЙТҰРСЫНОВ ЖӘНЕ «ҚАЗАҚ» ГАЗЕТІ РЕСЕЙДЕГІ 1917 ЖЫЛҒЫ АҚПАН РЕВОЛЮЦИЯСЫ ҚАРСАҢЫНДА","authors":"Д.М. Легкий","doi":"10.51889/1728-5461.2023.1.76.027","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/1728-5461.2023.1.76.027","url":null,"abstract":"В статье анализируется деятельность газеты «Қазақ», редакция которой сумела превратить легально действующий орган печати в трибуну выражения мнения казахской национальной интеллигенции, идей движения «Алаш», что особенно проявилось накануне Февральской революции 1917 г. в Российской империи. В научный оборот вводятся архивные документы из канцелярии Оренбургского губернатора, раскрывающие полицейский надзор над Ахметом Байтурсыновым как редактором газеты (когда агентурные сведения направлялись в жандармерию и формировались в особые дела), показывающие как царская администрация пыталась препятствовать деятельности газеты «Қазақ». Отдельно выделяется роль А. Байтурсынова как известного публициста в оценке политических событий, в освещении кризиса царского самодержавия. В статье приводятся его выводы и прогнозы на усиливающееся ухудшение отношений между самодержавной властью в России и обществом, в том числе и многочисленными политическими группами национальных окраин. Ключевые слова: Алаш, Государственная дума, Казахстан, общественное движение, Оренбург, периодическая печать, полиция, Российская империя, цензура. Мақалада редакциясы заңды жұмыс істеп тұрған баспасөз органын қазақ ұлттық зиялыларының пікірін, «Алаш» қозғалысының идеяларын айшықтайтын алаңға айналдыра білген «Қазақ» газетінің қызметі талданады, бұл әсіресе айқын көрінді. Ресей империясындағы 1917 жылғы ақпан төңкерісі қарсаңында. Орынбор губернаторы кеңсесіндегі мұрағат құжаттары ғылыми айналымға енгізіліп, Ахмет Байтұрсыновтың газет редакторы ретіндегі полициялық қадағалауы (жандармерияға барлау мәліметтері жіберіліп, ерекше жағдайларда жасақталған кезде) әшкереленіп, патша әкімшілігінің қалай араласуға тырысқаны көрсетіледі. Қазақ газетінің қызметі. А.Байтұрсынұлының белгілі публицист ретіндегі саяси оқиғаларға баға берудегі, патша самодержавиесінің дағдарысын көрсетудегі рөлін бөлек бөліп көрсетеді. Мақалада оның Ресейдегі автократиялық билік пен қоғам, оның ішінде ұлттық шеттердегі көптеген саяси топтар арасындағы қарым-қатынастардың нашарлауы туралы тұжырымдары мен болжамдары берілген. Кілтсөздер:Алаш, МемлекеттікДума, Қазақстан, қоғамдыққозғалыс, Орынбор, мерзімдібаспа-сөз, полиция, Ресейимпериясы, цензура. The article analyzes the activities of the newspaper \"Kazak\", the editors of which managed to turn a legally operating press organ into a platform for expressing the opinion of the Kazakh national intelligentsia, the ideas of the \"Alash\" movement, which was especially evident on the eve of the February Revolution of 1917 in the Russian Empire. Archival documents from the office of the Orenburg Governor are introduced into scientific circulation, revealing police supervision of Baitursynov as a newspaper editor showing how the tsarist administration tried to interfere with the activities of the Kazak newspaper. Separately stands out the role of A. Baitursynov as a well- known, brilliant publicist in assessing political events, in covering the crisis of the tsarist autocracy. ","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"193 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136378690","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ЗАПАДНОЕВРОПЕЙСКИЕ ИСТОЧНИКИ И ИССЛЕДОВАНИЯ ПО ПОЛИТИЧЕСКОЙ И КУЛЬТУРНОЙ ИСТОРИИ ЗОЛОТОЙ ОРДЫ","authors":"Р.С. Мырзабекова","doi":"10.51889/2959-6017.2023.77.2.022","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.77.2.022","url":null,"abstract":"Алтын Орда– Шығыс және Батыс елдері арасында халықаралық қатынастарды дамытуға, сауда және мәдени байланыстарды нығайтуға үлесін қосқан. ХІХ ғасырдың бірінші ширегінен бастап Алтын Орда тарихын әртүрлі елдердің ғалымдары зерттеп келеді және Алтын Орда тарихы негізінен шығыс деректерінің аясында зерттелгені көпшілікке аян. Алтын Орда тарихын зерттеуде батыс еуропалық деректер мен зерттеулердің өзіндік орны бар. Батыс деректерінен Алтын Орданың аумағы мен шекарасына, мемлекеттің атауына, қалаларына, мәдениетінің дамуына, сондай-ақ саяси тарихтың кейбір мәселелеріне қатысты түпнұсқалық пікірлерді кездестіруге болады.Атап айтқанда, Батыс Еуропалық деректер мен зерттеулерден Берке хан мен Бейбарс сұлтанның арасындағы мәдени және саяси байланыстар, Алтын Ордадағы ислам діні, Иран билеушілері Хулагуидтермен соғыс, Алтын Орда мен Египеттің одақтасуы туралы мәліметтерді жинақтауға болады. Алтын Орда мен Византияның арасындағы саяси, экономикалық байланыстар мен неке саясаты туралы мәліметтерді латын, түрік тіліндегі деректер мен зерттеулерден алуға болады. Батыс деректері негізінде зерттеу бұл кезеңнің назардан тыс қалған тұстарын жаңа фактілермен толықтырады. Алтын Орда тарихына қатысты батыс деректері мен зерттеулері түпнұсқалық жаңа идеялар мен дискуссиялық сипаттағы пікірлерді бере алады, Алтын Орда тарихының мұрасын байытады. Кілт сөздер:Алтын Орда, Батыс Еуропалық деректер, Мәмлүктер, Мысыр, Византия, Бейбарыс, крест жорықтары. Золотая Орда способствовала развитию международных отношений между странами Востока и Запада, укреплению торговых и культурных связей. С первой четверти XIX века история Золотой Орды изучается учеными разных стран, изучается преимущественно в контексте восточных источников. Западноевропейские источники и исследования также имеют свое место в изучении истории Золотой Орды. Из западных источников можно найти оригинальные данные о территории и границах Золотой Орды, названии государства, городов, развитии ее культуры, а также некоторые вопросы политической истории. В частности, из западноевропейских источников и исследований можно почерпнуть сведения о культурных и политических отношениях Беркехана и Бейбарыссултана, о исламской религии в Золотой Орде, о войне с иранскими правителями Хулагуидами, о союзе между Золотой Ордой и Египта. Сведения о политических, экономических отношениях и брачной политике между Золотой Ордой и Византией можно найти из латинских и турецких источников и исследований. Исследование, основанное на западных данных, добавляет новые факты к некоторым аспектам этого периода. Западные источники и историография, по истории Золотой Орды, могут дать оригинальные новые идеи и дискуссионные взгляды, обогащая наследие истории Золотой Орды. Ключевые слова: Золотая Орда, западноевропейские источники, мамлюки, Египет, Византия, Бейбарыс, крестовые походы The Golden Horde contributed to the development of international relations between the countries of East and West, the strengthening of trade and cultural ties. Since","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"115 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136378974","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ИСТОРИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ СТАТЕЙ В ГАЗЕТЕ «ҚАЗАҚ» О ВЕРБОВКЕ КАЗАХОВ ДЛЯ ЧЕРНОЙ РАБОТУ НА ФРОНТ (1914-1918 гг.)","authors":"Ш.А. Аширов","doi":"10.51889/1728-5461.2023.1.76.017","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/1728-5461.2023.1.76.017","url":null,"abstract":"Мақалада отаршылдық кезеңдегі қазақ елінің мерзімді басылымдарының бірегейі – «Қазақ» газетіндегі Бірінші дүниежүзілік соғыс тұсында жарияланған майданның қара жұмысына қазақтарды алу жөніндегі тарихи маңызы бар бөлек мақалалар біршама зерттеп-зерделеніп қарастырылды. Сонымен қатар осы мәселеге қатысты мақалалардағы мол статистикалық деректер және мағлұматтар тақырыпты барынша ашып көрсету үшін кеңінен пайдаланылған. Ұлт зиялыларының осы мәселеге қатысты ғылыми және рухани көзқарасы мен «Қазақ» газетінің ұстанған тәуелсіз, ұлттық-патриоттық бағыты да біршама сарапталып, кеңірек қарастырылады. Ғылыми тұжырымдар негізінде жасалған теориялық қорытындылар мен ізденіс нәтижелері қарастырылып отырған кезеңдегі қазақ баспасөзінің даму бағыттарын айқындайды. Қазақ» газеті – ұрпақ қазынасы. Қазыналы елдің қамын күйттеген бүл басылымның өз өрлеу кезеңі, даму тарихы өте ерекше. Көптеген сауалдардың жауабын тауып, тарихи шындықты қайта қалпына келтірсек, біз зерттеу нысаны ретінде алып отырған «Қазақ» басылымының маңызы мұнан да ары арта түсер еді. Если бы мы нашли ответы на многие вопросы и восстанивили бы историческую реальность, то значение издания «Қазақ», которое мы берем в качестве объекта исследования, возросло бы еще большо. Кілттік сөздер: «Қазақ» газеті, Алаш баспасөзі, қазақтар, баспа, ұлт мұрасы, Бірінші дүниежүзілік соғыс, майдан, «қара жұмыс», зорлық-зомбылық, жұмысшылар, қазақ зиялылары. В статье были рассмотрены и изучены отдельные исторически значимые статьи о вербовке казахов для черной работу на фронт в годы Первой мировой войны в газете «Қазақ» – уникального периодического издания колониального периода страны. Кроме того, большое количесвто статистических данных и сведений, содержащихся в статьях, касающихся этой проблемы, широко используются для максимального раскрытия темы. Научные и духовные взгляды национальной интеллигенции по этому вопросу и независимое национально-патриотическое направление, которым следовала газета «Қазақ», также были проанализированы и широко рассмотрены.Теоретические выводы и результаты поиска, сделанные на основе научных выводов, определяют направления развития казахской прессы в изучаемый период. Газета «Қазақ» - сокровище поколении. История развития, период расцвета этого издания, рупора национальнй политики казахов, весьма своеобразна. Ключевые слова: газета «Қазақ», Алашская печать,казахи,издательство, национальное наследие, Первая мировая война, фронт, «черная работа»,насилие, рабочие, казахская интеллигенция. The article reviewed and studied some historically significant articles about the recruitment of кazakhs for menial work at the front during the First World War in the newspaper \"Kazakh\" - a unique periodical of the colonial period of the country. In addition, a large amount of statistical data and information contained in articles related to this problem are widely used to maximize the disclosure of the topic. The scientific and spiritual views of the national intelligentsia on this issue and the in","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"41 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136379249","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"АБУ-Л-ҒАЗИ ДЕРЕКТЕРІ БОЙЫНША ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ХАЛЫҚТАРЫНЫҢ ЕЖЕЛГІ ЖӘНЕ ОРТАҒАСЫРЛЫҚ ТАРИХЫН ЗЕРТТЕУ","authors":"A.M. Tashkarауеva","doi":"10.51889/1728-5461.2023.1.76.007","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/1728-5461.2023.1.76.007","url":null,"abstract":"The article is devoted to the review and scientific analysis of the ancient and medieval history of the peoples of Central Asia based on the work of the historian-chronicler Abu'l-Ghazi \"Shejere-i-tarakim\". The main purpose of the article is to analyze and determine the scientific significance of the data presented in the work \"Shejere-i-tarakim\", describing the period from the appearance of man to the history of the Turkmen in the XVII century, as well as to conduct a scientific and theoretical analysis of the works of researchers of each period. It is impossible to ignore the work of medieval scholars who consider the history of the origin and distribution of tribes that played an important role in the complex ethnic history of the peoples of Central Asia. In particular, Abu'l-Ghazi's work is important in reflecting the most important aspects of the formation of the ideological foundations of the Turkic-speaking peoples, in the study of ethnopolitical processes in the Middle Ages. The analysis of the data in the work not only helps to reveal more deeply some unknown moments of history, but also makes up a number of leading works on the reflection of economic, social, cultural and political interrelations between the Turkic peoples. Today, a comprehensive, thorough study of the works of medieval authors in source studies and historiographical aspects is important for the history of Kazakhstan. Our main goal is to analyze the data of the historian Abu'l-Ghazi, which will help reveal the history of the ancient and medieval peoples of Central Asia in the work \"Shejere-i-tarakim\", compare these data with the works of domestic and foreign Turkologists. Keywords: genealogy, Turkic tribes, Oghuzes, Turkmens, medieval authors, historiography, source study Мақалада тарихшы-шежіреші Абу-л-ғазидің \"Шеджере-и-таракиме\" шығармасы бойынша Орталық Азия халықтарының ежелгі және ортағасырлық тарихына шолу мен ғылыми талдауға арналған. Мақаланың негізгі мақсаты – адамның пайда болуынан бастап ХVII ғасырдағы түрікмендер тарихына дейінгі кезеңді сипаттайтын \"Шеджере-и-таракиме\" шығармасында жазылған деректердің ғылыми маңыздылығын талдау және анықтау, сондай-ақ әр кезеңдегі зерттеушілердің еңбектеріне ғылыми-теориялық талдау жүргізу. Орталық Азия халықтары күрделі этникалық тарихында маңызды рөл атқарған тайпалардың шығу және таралу тарихын қарастыруда ортағасырлық ғалымдардың еңбегін айналып өтуге болмайды. Соның ішінде Абу-л-ғазидің еңбегі түркітілдес халықтардың дүниетанымдық негіздерін қалыптастырудың маңызды аспектілерін көрсетуде, орта ғасырлардағы этносаяси процестерді зерттеуде маңызды. Еңбектегі деректерді талдау тарихтың кейбір беймәлім болып келген тұстарын тереңірек ашуға көмектесіп қана қоймай, түркі халықтары арасындағы экономикалық, әлеуметтік, мәдени және саяси өзара байланыстарды көрсетуде жетекші еңбектердің қатарын құрайды. Бүгінгі таңда Қазақстан тарихы үшін ортағасырлық авторлардың еңбектерін деректану және тарихнамалық аспектілерде жан-жақты, ","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"157 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136379260","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ПРОПАГАНДА ПРОСВЕЩЕНИЯ КАЗАХСКОЙ ИНТЕЛЛИГЕНЦИИ НА СТРАНИЦАХ ПЕРИОДИЧЕСКОЙ ПЕЧАТИ (НАЧАЛО ХХ ВЕКА)","authors":"Ғ.Қ. Кенжебаев","doi":"10.51889/1728-5461.2023.1.76.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/1728-5461.2023.1.76.004","url":null,"abstract":"ХХ ғасырдың басы қазақ халқының тарихындағы көптеген күрделі және әлеуметтік-саяси тартыстарға толы кезең. Ғасырдың басы ұлттық интеллигенцияның қалыптасуымен ерекшеленді. Осы уақытта мерзімді басылымдардың алатын орны ерекше. Ұлт зиялылары халықтың көзін ашу үшін алдымен білімге деген құштарлықты ояту және сауатсыздықты жою қажет екенін білді. Қазақ зиялылары өкілдерінің ағарту саласындағы барлық қызметі осы мақсатқа арналды. Мақаланың ғылыми маңыздылығы «Айқап» (1911-1915), «Қазақ» (1913-1918), «Сарыарқа» (1917), «Алаш» (1916-1917) газет-журналдарында жарияланған оқу-ағарту,білім беруге байланысты мақалаларды салыстырмалы түрде зерттелуімен дараланады. ХХ ғасыр басында қазақтар арасындағы оқыту мәселесі сол тұстағы өзекті мәселенің бірі болды. Әсіресе, оның шешімін табуын қазақ зиялылары мақсат етіп алдыға қойды. Кейіннен, «Қазақ» газетінің басқармасына жергілікті жерлерден әр түрлі хаттар қатары келіп отырды. «Қазақ» газеті басқармасы тарапынан білім беру ісін ретке келтіруге бағытталған хаттарға мейлінше жауап беріліп тұрды. Сондықтан да осы мәселе шеңберінде «Қазақ» газетінің алатын орны ерекше болып табылады. Зерттеу әдістемесі жүйелі тәсілді, іріктеу, талдау әдісін қамтиды. Зерттеу нәтижесі оқу-ағартуға байланысты жарияланған мақалалардың тізімін жасау болып табылады. Кілт сөздер: Ұлт зиялылары, алаш, оқу-ағарту, ағартушылық, білім беру, тарих, медресе, мектеп, мұғалім, ХХ ғасырдың басы. Начало ХХ века-период в истории казахского народа, наполненный множеством сложных и социально-политических конфликтов. Начало века ознаменовалось формированием национальной интеллигенции. В это время особое место занимают периодические издания. Пересмотр истории периодических изданий, особенно национальной прессы, в соответствии с требованиями сегодняшнего дня с точки зрения национальных интересов, пополнение нашей истории, исполь- зование их в качестве исторических источников позволяет глубже изучить казахскую историю ХХ века. Так как периодические издания, принадлежащие к группе письменных источников истории страны, в том числе те, которые родились на рубеже веков и прожили короткую и долгую жизнь, демократические издания национального направления, имеют большое количество данных, связанных с историей нации. Интеллектуалы нации знали, что для того, чтобы открыть глаза народу, необходимо сначала пробудить страсть к знаниям и искоренить неграмотность. Вся деятельность представителей казахской интеллигенции в сфере просвещения была посвящена этой цели. Научная значимость статьи подчеркивается сравнительным изучением статей, связанных с просвещением, образованием, опубликованных в газетах и журналах: «Айкап» (1911-1915), «Казах» (1913-1918), «Сарыарка» (1917) и «Алаш» (1916-1917). Методика исследования включает системный подход, метод отбора, анализа. Результатом исследования является составление списка опубликованных статей, связанных с обучением. Ключевые слова: интеллигенция нации, алаш, просвещение, просвещение, образование, история, медресе, школа, учит","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"27 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136379265","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"1930 ЖЫЛДАРДАҒЫ САЙЛАУ ПРОЦЕСТЕРІ: ФАКТІЛЕР, ТАЛДАУЛАР ЖӘНЕ ҚОРЫТЫНДЫЛАР","authors":"Ш.А. Камбарова","doi":"10.51889/2959-6017.2023.77.2.017","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.77.2.017","url":null,"abstract":"В данной статье рассматривается политика ограничения прав граждан, проводившаяся советской властью в 1918-1936 гг., возникновение в результате этой политики прослойки «лишенцев» и как повлияло их включение в список «лишенцы» анализируется их социальный статус в обществе на примере густонаселенного района Узбекской ССР Ферганской долины. Для них это означало не только подъем по карьерной лестнице, но и лишение социальных возможностей.Ограничения на все стороны жизни «лишенцев»- оказали негативное влияние на участие в общественной жизни, военную службу, социальное обеспечение и льготы. С потерей права голоса люди потеряли и надежду на продвижение по службе и изменение своей жизни к лучшему. В советском государстве в середине 1920-х и 1930-х годов те, кто был лишен права голоса, считались людьми «второго сорта». Ключевые слова: Узбекская ССР, Ферганская долина, «чужие элементы», «лишенцы», Конститу-ция РСФСР, избирательные процессы, МИК УзССР, политические права граждан, бывшие царские офицеры, полицаи и жандармы, верующие люди; пользователи наемного труда. Бұл мақалада 1918-1936 жылдары Кеңес өкіметі жүргізген азаматтардың құқықтарын шектеу саясаты, осы саясаттың нәтижесінде \"құқығынан айырылғандың\" пайда болуы және олардың\" құқығынан айырылғандың\" тізіміне енуіне қалай әсер еткені қарастырылады. Олардың қоғамдағы әлеуметтік мәртебесі Өзбек КСР-нің тығыз қоныстанған Ферғана алқабының мысалында талданады. Олар үшін бұл тек мансап сатысына көтерілуді ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік мүмкіндіктерден айыруды да білдірді. \"Құқығынан айырылғандар\" өмірінің барлық аспектілеріне шектеулер-қоғамдық өмірге, әскери қызметке, әлеуметтік қамсыздандыруға және жеңілдіктерге теріс әсер етті. Дауыс беру құқығынан айырылған кезде адамдар алға жылжуға және өмірлерін жақсы жаққа өзгертуге деген үмітін жоғалтты. Кеңес мемлекетінде 1920-1930 жылдардың ортасында дауыс беру құқығынан айырылғандар \"екінші дәрежелі\" адамдар болып саналды. Кілт сөздер: Өзбек КСР, Ферғана алқабы,\" бөтен элементтер\",\" құқығынан айырылғандар\", РСФСР Конституциясы, сайлау процестері, Мик УзССР, азаматтардың саяси құқықтары, бұрынғы патша офицерлері, полицейлер мен жандармдар, сенушілер; жалдамалы еңбекті пайдаланушылар. This article examines the policy of restricting the rights of citizens carried out by the Soviet government in 1918-1936, the emergence of a stratum of \"deprived\" as a result of this policy and how their inclusion in the list of \"deprived\" affected their social status in society is analyzed on the example of a densely populated area of the Uzbek SSR Ferghana Valley. For them, this meant not only climbing the career ladder, but also the deprivation of social opportunities.Restrictions on all aspects of the life of the \"deprived\" - had a negative impact on participation in public life, military service, social security and benefits. With the loss of the right to vote, people have lost hope for promotion and a change in their lives for the better. In the Soviet state in the mid-1","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"40 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136379437","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"СУДЬБА МНОГОЧИСЛЕННЫХ ПОЛИТИЧЕСКИ РЕПРЕССИРОВАННЫХ ДЕЯТЕЛЕЙ ПРОСВЕЩЕНИЯ ГОРОДА ШЫМКЕНТ (по историческим материалам периодических изданий)","authors":"К.М. Шекербеков","doi":"10.51889/2959-6017.2023.77.2.028","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.77.2.028","url":null,"abstract":"Мақалада Кеңестік Қазақстан кезеңіндегі саяси қуғын-сүргін мәселесі біршама сараланып, әсіресе құғын-сүргінге ұшыраған Шымкент қаласының оқу-ағарту қайраткерлерінің рухани мұрасы, олардың мәні жоғалмаған мақалалары мейлінше талдап-таразыланады. Сонымен қатар талапкер зерттеуші қуғын-сүргін қасіретін күні бүгінге дейін құпия болып келген Түркістан облысы мұрағат құжаттары мен мерзімді басылымдардың құнды деректер мен мағлұматтары арқылы ашып көрсетуге тырысқан. Жалпы есімі елге етене таныс емес тұлғалар шығармашылығы мен қызметі, Шымкент қаласы оқу-ағарту жүйесіне қосқан үлесі мен еңбектері және олардың бай мұрасына ғылыми тұрғыда оң баға беру, ҚР Ұлттық кітапханасының сирек қорында сақталған кеңестік баспасөздегі Оңтүстік зиялыларының елеулі еңбектері де назардан тыс қалмаған. Сондай-ақ авторлар Шымкент зиялыларының «Ақ жол» газетінің беттеріндегі мұрасының мән-маңызына да біршама тоқталады. Кілт сөздер: Рухани жаңғыру, жаңа Қазақстан, саяси қуғын-сүргін, оқу-ағарту жүйесі, оңтүстік ағартушылары, әдеби жәдігерлер, ағарту саласы,білім беру, Иса Тоқтыбавев, Әшірбек Үсенов, Жүсіпбек Арыстанов, Тәңірберген Отарбаев, Жұмабек Қыстаубаев. В статье анализируются некоторые проблемы политических преследований в период советского Казахстана, в особенности максимально рассматривается духовное наследие репрессированных интеллектуалов города Шымкент, их статьи, не утратившие свои исторические значения. При этом авторы статьи по мере возможности старались раскрыть все ужасы репрессии через факты ценных документов и материалов периодических изданий архивов Южного Казахстана, которые до сегодняшнего дня еще не были опубликованы. Также без внимания не остались творчество и труд людей, имена которых не известны еще нашей стране. Даны положительные оценки их богатому научному наследию по значительным трудам в советской печати просветителей Южного Казахстана, сохранившиеся в редком собрании Национальной библиотеки Республики Казахстан. Также авторы акцентируют внимание на важности наследия Шымкенской инттелигенции на страницах газеты «Ак жол». Ключевые слова: Духовное возрождение, Новый Казахстан, политическая репрессия, система просвещения, просветители южного Казахстана, литературные реликвии, просвещение, образование, Иса Токтыбаев, Аширбек Усенов, Жусипбек Арыстанов, Танирберген Отарбаев, Жумабек Кыстаубаев. The article analyzes some problems of political persecution during the period of Soviet Kazakhstan, in particular, the spiritual heritage of the repressed intellectuals of the city of Shymkent, their articles that have not lost their historical significance, is considered as much as possible. At the same time, the authors of the article, as far as possible, tried to reveal all the horrors of repression through the facts of valuable documents and materials of periodicals of the archives of Southern Kazakhstan, which have not yet been published. Also, the creativity and work of people whose names are still unknown to our country have not been left without atten","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"91 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136379445","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}