СУДЬБА МНОГОЧИСЛЕННЫХ ПОЛИТИЧЕСКИ РЕПРЕССИРОВАННЫХ ДЕЯТЕЛЕЙ ПРОСВЕЩЕНИЯ ГОРОДА ШЫМКЕНТ (по историческим материалам периодических изданий)

Abstract

Мақалада Кеңестік Қазақстан кезеңіндегі саяси қуғын-сүргін мәселесі біршама сараланып, әсіресе құғын-сүргінге ұшыраған Шымкент қаласының оқу-ағарту қайраткерлерінің рухани мұрасы, олардың мәні жоғалмаған мақалалары мейлінше талдап-таразыланады. Сонымен қатар талапкер зерттеуші қуғын-сүргін қасіретін күні бүгінге дейін құпия болып келген Түркістан облысы мұрағат құжаттары мен мерзімді басылымдардың құнды деректер мен мағлұматтары арқылы ашып көрсетуге тырысқан. Жалпы есімі елге етене таныс емес тұлғалар шығармашылығы мен қызметі, Шымкент қаласы оқу-ағарту жүйесіне қосқан үлесі мен еңбектері және олардың бай мұрасына ғылыми тұрғыда оң баға беру, ҚР Ұлттық кітапханасының сирек қорында сақталған кеңестік баспасөздегі Оңтүстік зиялыларының елеулі еңбектері де назардан тыс қалмаған. Сондай-ақ авторлар Шымкент зиялыларының «Ақ жол» газетінің беттеріндегі мұрасының мән-маңызына да біршама тоқталады. Кілт сөздер: Рухани жаңғыру, жаңа Қазақстан, саяси қуғын-сүргін, оқу-ағарту жүйесі, оңтүстік ағартушылары, әдеби жәдігерлер, ағарту саласы,білім беру, Иса Тоқтыбавев, Әшірбек Үсенов, Жүсіпбек Арыстанов, Тәңірберген Отарбаев, Жұмабек Қыстаубаев. В статье анализируются некоторые проблемы политических преследований в период советского Казахстана, в особенности максимально рассматривается духовное наследие репрессированных интеллектуалов города Шымкент, их статьи, не утратившие свои исторические значения. При этом авторы статьи по мере возможности старались раскрыть все ужасы репрессии через факты ценных документов и материалов периодических изданий архивов Южного Казахстана, которые до сегодняшнего дня еще не были опубликованы. Также без внимания не остались творчество и труд людей, имена которых не известны еще нашей стране. Даны положительные оценки их богатому научному наследию по значительным трудам в советской печати просветителей Южного Казахстана, сохранившиеся в редком собрании Национальной библиотеки Республики Казахстан. Также авторы акцентируют внимание на важности наследия Шымкенской инттелигенции на страницах газеты «Ак жол». Ключевые слова: Духовное возрождение, Новый Казахстан, политическая репрессия, система просвещения, просветители южного Казахстана, литературные реликвии, просвещение, образование, Иса Токтыбаев, Аширбек Усенов, Жусипбек Арыстанов, Танирберген Отарбаев, Жумабек Кыстаубаев. The article analyzes some problems of political persecution during the period of Soviet Kazakhstan, in particular, the spiritual heritage of the repressed intellectuals of the city of Shymkent, their articles that have not lost their historical significance, is considered as much as possible. At the same time, the authors of the article, as far as possible, tried to reveal all the horrors of repression through the facts of valuable documents and materials of periodicals of the archives of Southern Kazakhstan, which have not yet been published. Also, the creativity and work of people whose names are still unknown to our country have not been left without attention. Positive assessments are given to their rich scientific heritage based on significant works in the Soviet press of the enlighteners of Southern Kazakhstan, preserved in the rare collection of the National Library of the Republic of Kazakhstan. The authors also focus on the importance of the heritage of the Shymkent inteligence on the pages of the newspaper "Ak Zhol". Key words: Spiritual revival, New Kazakhstan, political repression, enlighteners of southern Kazakhstan, literary relics, enlightenment, education, Isa Toktybayev, Ashirbek Usenov, Zhusipbek Arystanov, Tanirbergen Otarbayev, Zhumabek Kystaubayev.