ВОССТАНИЯ ПРОТИВ КОЛЛЕКТИВИЗАЦИИ В ЗАПАДНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ (30-Е ГОДЫ XX ВЕКА)

XX ғасырдың 20-30 жылдары Қазақстан тарихындағы ең қайғылы кезеңдердің бірі болып табылады. Бұл жағдай еліміздегі астық дайындау кезеңіндегі орын алған дағдарыспен, егістік көлемінің азаюымен және ұжымдастыру науқанының салдарынан туындаған еді. Қазақстан сталиндік әкімшіл-әміршіл басқару жүйесінің еркімен көшпелі және жартылай көшпелі аудандардан басқа жерлерде ауыл шаруашылығын ұжымдастыру науқанын негізінен 1932 жылдың көктемінде аяқтауға тиісті аймақтардың тобына жатқызылды. Үкімет ұжымдастыру науқанын іске асыру барысында отырықшыландыруға көшіру бағдарламасына ерекше көңіл бөлді. Көшпелі және жартылай көшпелі ауылдарды отырықшылыққа көшіру – елдің экономикалық құрылымы мен аудандастыруды мамандандыруды өзгертуге әсері болады деп болжанды. Алайда бұл болжамдар іс жүзіндегі шындықтан әлдеқайда алшақ жатты. Ш.И. Голощекин басқарған өлке басшылығы ұжымдастыру процесін жеделдете отырып, қазақтарды күштеп отырықшыландыру және ауқатты шаруаларды «кулактарды тәркілеумен» қабаттастыра жүргізілді. Әрине, бұл зорлық әрекеттер жағдайы ауырлап кеткен шаруалар арасында наразылықтар туғызып, кей жерлерде көтерілістерге алып келді. Мақала авторлары Батыс Қазақстан облысының Жаңақала және Жымпиты аудандарында орын алған шаруалар көтерілісінің себебін, барысы мен қортындысын ашып көрсетеді. Тірек сөздер: астық дайындау, ұжымдастыру, отырықшылыққа көшіру, ашаршылық, көтеріліс, көшіп кету, қатаң қуғын-сүргін шаралары. 20-30 годы XX века являются одними из самых трагических в истории Казахстана. Эта ситуация была вызвана кризисом в период хлебозаготовок в стране, уменьшением посевных площадей и коллективизационной кампанией. Казахстан по воле сталинской системы административно-командного управления был отнесен к группе регионов, которые должны были завершить кампанию большую часть коллективизации сельского хозяйства весной 1932 года, за исключением кочевых и полукочевых районов. В ходе реализации кампании коллективизации правительство уделило особое внимание программе переселения на оседание. Предполагалось, что переселение кочевых и полукочевых сел на оседание будет иметь влияние на изменение экономической структуры страны и специализации районирования. Однако эти предположения были далеко от фактической реальности. Под руководством Ш.И.Голощекина руководство власти ускоряло процесс коллективизации, в сочетании с насильственным оседанием казахов проводилась «конфискациякулаков» зажиточных крестьян. Конечно, эти насильственные действия вызвали протесты среди обездоленных крестьян и привели к восстаниям в некоторых регионах. Авторы статьи раскрывают причины, ход и итоги крестьянского восстания в Жангалинском и Жымпитинском районах Западно-Казахстанской области. Ключевые слова: заготовка зерна, коллективизация, переселение на оседание, голод, восстание, эмиграция, жесткие меры репрессий. The 20th and 30s of the XX century are one of the most tragic periods in the history of Kazakhstan. This situation was caused by the country's grain production crisis, a decrease in arable land, and a campaign of collectivization. By the will of the Stalinist administrative-command system of government, Kazakhstan was classified as a group of regions that, in addition to nomadic and semi-nomadic areas, should have completed the campaign of collectivization of agriculture mainly in the spring of 1932. During the implementation of the collectivization campaign, the government paid particular attention to the resettlement transition program. It was assumed that the resettlement of nomadic and semi–nomadic villages would change the country's economic structure and the specialization of zoning. However, these assumptions lay far from the actual reality. The leadership of the region, headed by Sh.I.Goloshchekinwas carried out, accelerating the collectivization process, overlapping with the forced resettlement of Kazakhs and the "confiscation of kulaks" of wealthy peasants. Of course, these violent actions caused protests among the peasants, whose situation was aggravated and, in some places, led to uprisings. The article's authors reveal the causes, course, and results of peasant uprisings in the Zhangala and Zhimpity districts of the West Kazakhstan region. Keywords: grain preparation, collectivization, resettlement, famine, uprising, emigration, harsh repressive measures.