Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy最新文献

{"title":"КӨКШЕТАУ БАУРАЙЫНДАҒЫ МЕГАЛИТИКАЛЫҚ СӘУЛЕТТІҢ ЖАҢА ЕСКЕРТКІШІ","authors":"С.А. Ярыгин","doi":"10.51889/5693.2022.37.40.001","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/5693.2022.37.40.001","url":null,"abstract":"Данная статья выполнена в рамках реализации проекта по теме AP13068420 «Памятники мегалитической архитектуры эпохи бронзы в Бурабае». В статье приводятся сведения о новом типе археологических памятников, обнаруженном и исследованном на территории Республики Казахстан, в Бурабайском районе Акмолинской области. Памятник можно отнести к категории мегалитических сооружений. Он представляет собой комплекс состоящий из нескольких архитектурных элементов: двух длинных стен сложенных из крупных обработанных гранитных валунов, насыпной террасы с выровненной площадкой и длинным пандусом, внешней площадки, каменных стел, горных выработок и мастерской. Основными объектами являются две стены, которые вписаны в ландшафт. Для возведения стен использовались гранитные выходы скал, которые обрабатывались на месте. На одном из крупных валунов у подножия кладки, под площадкой террасы имеется барельеф в виде быка, а несколько восточнее в стене имеется проход выложенный в виде ступеней и идущий от внешнего участка на центральную площадку террасы. Судя по степени разрушения кладки стен, имеющихся аналогий планиграфии, строительных и архитектурных приемов, количеству трудозатрат, наличию рядом поселения и крупного могильника эпохи бронзы, памятник может датироваться этим периодом. Ключевые слова: мегалиты, архитектура, памятник археологии, каменная кладка, стена, пандус, открытая терраса Бұл мақала AP13068420 «Памятники мегалитической архитектуры эпохи бронзы в Бурабае» жобасын іске асыру аясында әзірленді. Мақалада Қазақстан Республикасының аумағында, Ақмола облысының Бурабай ауданында табылған және зерттелген археологиялық ескерткіштердің жаңа түрі туралы мәліметтер келтіріледі. Ескерткішті мегалитикалық құрылыстар санатына жатқызуға болады. Ол ірі өңделген гранит тастардан тұратын екі ұзын қабырға, тегістелген алаңы мен ұзын пандусы бар құйылған бастырма (терраса), сыртқы алаң, бітіктас, тау-кен қазбасы мен шеберхана сынды бірнеше сәулет элементтерінен тұратын кешен Негізгі нысан – ландшафтқа қоса өрілген қос қабырға. Қабырғаларды тұрғызу үшін сол жерде өңделген гранитті тау жыныстары пайдаланылған. Тастың етегіндегі үлкен қойтастардың бірінде, бастырманың астында бұқа тәрізді аласа бедер бар, ал қабырғадан сәл шығысқа қарай сырттан бастырманың орталық алаңына өтетін баспалдақ түрінде төселген жол бар. Қабырға қалауының бұзылу деңгейіне, планиграфиялық ұқсасқтықтарға, құрылыс және сәулет тәсілдеріне, еңбек шығынына, жақын маңдағы қоныстар мен қола дәуіріне тиесілі ірі қорымның болуына қарай ескерткішті сол қола дәуірі кезеңіне жатқызуға болады. Түйін сөздер: мегалиттер, сәулет, археологиялық ескерткіш, тас қалау, пандус, ашық бастырма. This article was carried out within the framework of the project on the topic AP13068420 «Monuments of megalithic architecture of the Bronze Age in Burabay». The article provides information about a new type of archaeological monument discovered and explored on the territory of the Republic of Kazakhstan in the Burabay district of the ","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"5 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256181","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ТОПОНИМИКАЛЫҚ ДЕРЕКТЕР НЕГІЗІНДЕ ТАБИҒИ НЫСАНДАРДЫҢ ТАРИХИ КЕЗЕҢДЕГІ ЛАНДШАФТ ӨЗГЕРІСТЕРІН АНЫҚТАУ (Балқаш-Алакөл ойысы мысалында)","authors":"К.D. Kaimuldinova","doi":"10.51889/5615.2022.98.63.014","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/5615.2022.98.63.014","url":null,"abstract":"This article collects toponymic data concerning historical names of large lake systems and rivers of Kazakhstan. Toponymic data are important in determining the geographical representation of natural objects in the historical period. The use of valuable geographical names data as a source of information and research is an essential component of toponymy.In the article, we considered this using the example of hydronyms of the southeastern part of the country. That is, the historical names of the Balkhash and Alakol lakes, the main artery of the Zhetysu Land, the Ili River, which are of great importance in the socio-economic development of the country, explained from different sides based on scientific sources.Landscape changes of natural objects over time were determined based on historical and cartographic data and scientific writings. The information burden of toponyms, language and explanatory reasoning may be a source for the fields of applied science related to history, geography and the environment. Keywords: natural objects, toponymy, historical period, landscapes, Balkhash-Alakol depression. Бұл мақалада Қазақстанның ірі көлдер жүйесі мен өзендерінің тарихи атауларына қатысты топонимикалық деректер жинақталған. Табиғи нысандардың тарихи кезеңдегі географиялық бейнесін анықтауда топонимикалық деректердің маңызы өте зор. Географиялық атауларда жинақталған құнды деректерді ақпарат және зерттеу көзі ретінде пайдалану - топонимиканың маңызды компоненті саналады. Мақалада біз мұны еліміздің оңтүстік-шығыс бөлігіндегі гидронимдер мысалында қарастырдық. Яғни, еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуында аса зор мәнге ие Балқаш және Алакөл көлдерінің, Жетісу жерінің басты артериясы саналатын Іле өзенінің тарихи кезеңдегі атаулары ғылыми дереккөздер негізінде әр қырынан түсіндірілді. Табиғи нысандардың уақыт кезеңіндегі ландшафт өзгерістері тарихи-картографиялық деректер мен ғылыми еңбектерге сүйене отырып анықталды. Топонимдердің ақпараттық жүктемесі, тұжырымдаулар мен түсіндірмелік негіздеме – тарихи-география мен қоршаған ортаға қатысты қолданбалы ғылым салаларына қажетті дереккөз бола алады. Түйін сөздер:табиғи нысандар, топонимика, тарихи кезең, ландшафттар, Балқаш-Алакөл ойысы. В данной статье собраны топонимические данные, касающиеся исторических названий крупных озерных систем и рек Казахстана. Топонимические данные важны для определения географического представления природных объектов в исторический период. Использование ценных данных о географических названиях в качестве источника информации и исследований является важным компонентом топонимики. В статье мы рассмотрели это на примере гидронимов юго-восточной части страны. Исторические названия озер Балхаш и Алаколь, главной артерии земли Жетысу, реки Или, которые имеют большое значение в социально-экономическом развитии страны, объясняются с разных сторон на основе научных источников. Ландшафтные изменения природных объектов определялись на основе исторических и картографических данных и нау","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"127 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256366","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"КРАТКАЯ ИСТОРИЯ КАЗАХСКОЙ ГЕНЕОЛОГИИ","authors":"А.Б. Сарсенбаев","doi":"10.51889/1261.2022.15.59.020","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/1261.2022.15.59.020","url":null,"abstract":"Аталмыш мақалада, халықтың ауызша тарих айту дәстүріне негізделіп, қазақ тарихының кейбір мәселелерін, ауызша тарих айту дәстүрінің басты көрсеткіші – шежіренің қысқаша зерттелу тарихына көңіл бөлінген. Көшпенді дала өркениетінің ерекшеліктерін түсіну үшін тек қана батыстық немесе шығыстық дерек көздері жеткіліксіз. Себебі, кей деректер қазақ халқының, көшпеді тайпалардың тарихи ерекшеліктерін баяндауға емес, олардың теріс және кеміс жақтарын сипаттап, төмендетуге және саналы түрде бұрмалауға бағытталған. Яғни, сол халықтың ерекшеліктерін сол халықтың ұрпақтары мен сол елдің өкілдерінен артық білу екінің бірінің қолынан келе бермейтін күрделі іс. Тарихтың осындай кезеңдері мен оның ерекшеліктерін зерттеу кезінде ұлттық төлдеректерді пайдаланудың маңыздылығы зор. Ұлттық төлдеректердің қатарына, халық ауыз әдебиеті (аңыз-әңгімелер, мақал- мәтелдер, ертегілер, т.б.) және ауызша тарих айту дәстүрі (шежіре, ата-тек тарату, т.б.) жатады. Мақала, он бесінші – он сегізінші ғасырлардағы қазақ халқының мәдениеті мен әлеуметтік құрамына және он тоғызыншы ғасырдың аяғы мен жиырмасыншы ғасырдағы қазақ ауызша тарихын зерттеуші жақын шетел ғалымдары мен қазақ зиялыларының тарихи көзқарастарына қатысты мәселелерді зерттеуде үлкен көмегін тигізеді. Түйін сөздер – Қазақ тарихы, ауызша тарих, шежіре, ата-тек, жеті ата, Ш.Құдайбердіұлы, А.Байтұрсынұлы, Ш.Уәлиханов, М.Көпейұлы, тарихи деректер, ұлттық тарих Данная статья рассматривает специфику кочевой культуры – священные предания, язык, письменность и т.д., начиная с XV по ХХ вв. В материальной сфере проанализированы особенности экономического уклада, ведения хозяйства, обычаев и обрядов казахов, составляющие часть культуры социума, что поможет исследователям понять основные истоки и многранность кочевой культуры Великой степи. Западные источники в недостаточной степени отражают особенности формирования кочевой степной цивилизации. Это было связано с тем, что отдельные источники несут в себе информацию только справочного характера. В этой связи цель представленной статьи - опираясь на устноисторические источники проанализировать специфику традиционной культуры казахского народа. Географический ареал территории, населенной издревле предками, отпечатывается в сознании народа как святые места, состоящие из священных гор, рек и озер, долин и холмов, могил, где обитают духи предков и т.п. Их священность завещана в наследство грядущим поколениям в легендах и мифах, сказаниях и изречениях. Данная статья, оказывает большую помощь в изучении вопросов казахской устной истории и исторических взглядов ученых и интеллигенции. Ключевые слова - история Казахстана, генеалогия, семь колен, Ш.Кудаибергенов, А.Байтурсынов, Ш.Валиханов, М.Копеев, исторические данные, национальная история. This article considers the specifics of nomadic culture - sacred traditions, language, writing, etc., starting from the XV to the XX centuries. In the material sphere, the peculiarities of the economic structure, farming, customs and rites of Kazakhs","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"16 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256377","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"T.I. SCHMIDT'S DOCUMENTARY STORY «VREMYA, LYUDI I SUDBY «DOMA NA NABEREZHNOY» - A SOURCE FOR STUDYING THE HISTORY OF STALINIST REPRESSIONS","authors":"С.С. Касимова","doi":"10.51889/4717.2022.74.35.021","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/4717.2022.74.35.021","url":null,"abstract":"Мақалада адамзат тарихының баса талқыланатын мәселелерінің бірі, кеңестік тарихтың айрықша күрделі кезеңі - сталиндік қуғын-сүргін қарастырылған. Бұрын тыйым салынған, құпия болып келген құжаттардың жария етіліп, қол жетімді болуы тақырыпты барынша тиянақты зерттеуге мүмкіндік берді. Сонымен қатар қазіргі таңда зерттеудегі жаңа ұстанымдарға сәйкес архивтік деректермен қоса қуғын-сүргін тарихын зерттеуге қатысты бұрын субъективті мәселелер ретінде назарға алынбаған жеке адамдар мен тұлғалардың берген куәліктері тәрізді деректемелер аса маңызға ие болуда. Авторлардың Т.И. Шмидттің «Время, люди и судьбы «Дома на набережной» атты деректі повесін зерттеу нысаны етіп алуы да осы олқылықтың орнын толтыру мақсатынан туындайды. Авторлар Кеңес Одағының көрнекті партия-кеңес қызметкерлерінің, үкімет мүшелерінің саяси қуғын-сүргінге ұшырауының себептерін партиялық және мемлекеттік биліктің жоғары органдарының құжаттарына негіздей отырып көрсеткен. Қатал тағдырды басынан кешкендер мен оның куәгерлерінің естеліктері мен хаттарын, жазбаларын талдау арқылы сталиндік қуғын-сүргін саясатының адамзат тарихындағы қасіреті мен салдары ашылған. Кітаптағы материалдардың кеңдігі мен архивтік құжаттардың түпнұсқалығының қуғын-сүргін тарихы туралы шындықты қалпына келтірудегі үлесі айқындалып, объективті баға берілген. Түйін сөздер: саяси қуғын-сүргін, «Жағалаудағы үй», лагерь, балалар үйі, жер аудару, түрме В статье рассматривается один из наиболее обсуждаемых проблем истории человечества, особо противоречивых периодов советской истории - сталинские репрессии. Легализация ранее запрещенных, засекреченных документов, а также доступ к обработке их, позволили более детально изучить тему. Следует отметить, что сегодня в соответствии нового подхода исследования, наряду с архивными данными, большое значение приобретают по истории репресий такие реквизиты как личные свидетельства физических лиц, которые ранее не принимались во внимание как субъективные позиции. Выбор авторами документальной повести Т.И. Шмидта «Время, люди и судьбы «Дома на набережной» вытекает с позиции восполнения цели данного пробела. На основе официальных документов высших органов партийной и государственной власти авторами выявлены причины политических репрессий членов правительства и видных партийно- советских работников Советского Союза. Анализируя воспоминания, письма, записи тех свидетелей, которые пережили жестокую судьбу, раскрываются ужасы и последствия политики сталинской репрессий. Широта материалов, содержащихся в книге, и подлинность архивных документов определяют вклад в восстановление истины об истории репрессий, дана объективная оценка. Ключевые слова: политические репрессии, «Дом на набережной», лагерь, детский дом, ссылка, тюрьма This article deals with one of the most discussable problems of human history and a especially controversial period of soviet history: Stalin's repression. The legalization of previously prohibited, secret documents, as well as access to their processing, allowed f","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"12 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256376","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"КУХОННАЯ УТВАРЬ СО СРЕДНЕВЕКОВОГО ГОРОДИЩА СЫГАНАК (МНЕНИЯ И РАССУЖДЕНИЯ)","authors":"М. Гурсой","doi":"10.51889/8531.2022.81.59.026","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/8531.2022.81.59.026","url":null,"abstract":"2020 жылы Сығанақ қаласындағы №19 нысанның оңтүстік батыс қазба шекара жиегінен, бетіне қазан төңкерілген төрт тостақ табылды. Өткен жылдары аталмыш қаланың белгілі бөліктерінде жүргізілген қазба жұмыстары барысында керамикалық дастархан фрагменттері де алынған болатын. Бұл табылымдар Сығанақ қаласы тұрғындарының асхана мәдениетінен сыр шертуі мүмкін. Ыдыс бетінің тағарамен жабылуын тазалық тұрғысынан алып қарасақ – бұл қазіргі кездегі аналарымыздың асхана тәртібі мен қағидалырын еске түсіреді. Сонымен қатар, сол кездің өзінде халық арасында «зиянкес тылсым күштер» бар деген сенім айтарлықтай орын алған деген ойға жетелейді. Бұл жағдай ең болмағанда ыдыс бетін бір тал шыбықпен жапқан қазақ халықының сенімімен астасып жатқандай көрінеді. Ал, ескі ырым жоралғылық тұрғысынан алып қарар болсақ, қазақтың тұрмыстық дәстүрінде қазанды төңкеру практикасының тұяқсыз қалған кісінің қабірі басында атқарылғандығын байқаймыз. Сондықтанда да, беті жабық ыдыстардың астарында бұрынғы Сығанақ тұрғындарының дүниетанымы мен рухани өмірінің қыр сырлары жатуы әбден мүмкін. Бұл мақалада қазба барысында табылған төңкерілген қазан және қазанның астынан алынған тостақтар қазақтың күнделікті тұрмыс қағидалары және ырым жоралғыларымен байланыстыра отырып қарастырылды. Сонымен қатар жұмыста әдіснама-лық тұрғыдан сипаттау, салыстыру және аналитикалық талдау сияқты зерттеу әдістері қолданылды. Түйін сөздер: Қызылорда, Сығанақ қалашығы, орта ғасыр, мәдениет, саз ыдыстар, археология Во время раскопок средневековго городища Сыганак в 2020 году на юго-западной окраине раскопа №19 под перевернутым котлом были обнаружены четыре чаши. В предыдущие годы при раскопках в некоторых частях города были обнаружены фрагменты керамических дастарханов. Эти находки могут рассказать нам о кулинарной культуре сыгнакцев. Если судить с точки зрения чистоты, то что посуда прикрыта сверху казаном – это напоминает нам современные правила поведения на кухне наших современных женщин. В то же время вероятно уже в то время среди жителей были распостранены представления о существовании «вредных мистических сил». Эта ситуация, кажется, переплетается с верованиями казахов, которые обязательно прикрывают посуду сверху, хотя бы веточкой. И если мы посмотрим на этот старинный обряд с точки зрения традиций, то увидим, что в казахской бытовой традиции обряд опрокидывания котла совершался на могиле человека оставшегося без наследников. Поэтому вполне возможно, что под закрытыми сосудами скрываются тайны мировоззрения и духовной жизни бывшего сыгнакцев. В статье, обнаруженный в ходе раскопок котел и чашки рассматриваются во взаимосвязи с повседновной бытовой практикой и поверьями и ритуалами казахов. Использовались такие методы исследования, как методологическое описание, сравнение и аналитический анализ. Ключевые слова: Кызылорда, городище Сыганак, средневековье, культура, глиняные сосуды, археология During the excavations of the medieval settlement of Syganak in 2020, four bowls were found under an inverted caul","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"17 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256533","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"1953 ЖЫЛҒЫ 24 МАМЫР-7 ШІЛДЕ АРАЛЫҒЫНДАҒЫ КСРО ІІМ ТАУЛЫ ЛАГЕРІНДЕ ТҰТҚЫНДАРДЫҢ ЖАППАЙ ТӘРТІПСІЗДІКТЕРІ","authors":"С.Д. Дильманов","doi":"10.51889/4006.2022.15.82.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/4006.2022.15.82.004","url":null,"abstract":"Аннотация В статье исследуется история массовых беспорядков узников Горного лагеря МВД СССР 24 мая- 7 июля 1953 г. После приезда из Песчаного лагеря МВД заключенных, в основном, осужденных за повстанческую деятельность в районах Западной Украины и прибалтийских республик. Имк маю этого года в Горном лагере удалось сколотить антисоветскую организацию. В Горлагеза нарушение лагерного режима заключенными солдатами против них были использованы огнестрельные оружия, результате чего в лагере были ранены и убиты несколько человек. Эти и другие недостатки в лагере стали причиной восстания заключенных и вызоваими комиссии из Москвы, для решения возникших проблем. Проводимая работа руководством лагеря и представителей МВД в решении конфликта с заключенными положительных результатов не дали. В результате использования карательными органами необходимых мер, восстании заключенных в лагере были ликвидированы. Статья написана на основе архивных источников, нормативно-правовых актов и других документов, не имеющих сведения о грифе секретности. Ключевые слова: исправительно-трудовые лагеря, ОГПУ, НКВД, МВД, СССР заключенные, осужденные повстанческая деятельность, антисоветская организация, восстания, карательные органы, огнестрельные оружия, ликвидация. Аннотация Мақалада 24 жылғы 7 мамыр - 1953 шілдедегі КСРО ІІМ тау лагерінің тұтқындарының жаппай тәртіпсіздіктерінің тарихы зерттеледі, ІІМ құмды лагерінен келгеннен кейін тұтқындар, негізінен батыс Украина мен Балтық республикаларында көтеріліс әрекеттері үшін сотталған. Осы жылдың мамыр айында Имк тау лагерінде Кеңеске қарсы ұйым құра алды. Горлагезде лагерь режимін бұзу тұтқындар оларға қарсы атыс қаруын қолданды, нәтижесінде лагерьде бірнеше адам жарақат алып, өлтірілді. Лагерьдегі осы және басқа да кемшіліктер тұтқындардың көтерілуіне және туындаған мәселелерді шешу үшін Мәскеуден комиссия құруға себеп болды. Лагерь басшылығы мен ІІМ өкілдерінің тұтқындармен қақтығысты шешуде жүргізген жұмыстары оң нәтиже бермеді. Жазалау органдарының қажетті шараларды қолдануы нәтижесінде лагерьдегі тұтқындардың көтерілісі жойылды. Мақала мұрағат деректері, нормативтік-құқықтық актілер және құпия белгісі туралы мәліметтері жоқ басқа құжаттар негізінде жазылған. Кілт сөздер: еңбек-түзету лагерлері, ОГПУ, НКВД, ІІМ, КСРО тұтқындар, сотталғандар бүлікші қызмет, Кеңеске қарсы ұйым, көтерілістер, жазалау органдары, атыс қаруы, тарату Abstract The article examines the history of mass riots of prisoners of the Mountain camp of the Ministry of Internal Affairs of the USSR on May 24 - July 7, 1953. After the arrival of prisoners from the Sand camp of the Ministry of Internal Affairs, mostly convicted of insurgent activities in the regions of Western Ukraine and the Baltic republics. By May of this year, an anti-Soviet organization was put together in a Mountain camp. In Gorlageza, the violation of the camp regime by the imprisoned soldiers used firearms against them, as a result of which several people were wounded and killed in the ","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"2 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256174","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ПРЕДПОСЫЛКИ ФОРМИРОВАНИЯ ОТНОШЕНИЙ СОВЕТСКОГО СОЮЗА С МОНГОЛИЕЙ","authors":"Т.Н. Мухажанова","doi":"10.51889/2022-1.1728-5461.06","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2022-1.1728-5461.06","url":null,"abstract":"Мақалада КСРО және Моңғол халық республикасы арасындағы саяси қарым қатынас мәселелері қарастырылған. Екі ел арасындағы қарым-қатынас мәселелерінің алғы шарттары, екі тараптың келісімге отыру себептері қарастырылады. Сонымен қатар екі тараптың келісімге келу қарсаңындағы Моңғолия-ның саяси-әлеуметтік экономикалық жағдайы, Қытай елімен болған шиеленістердің салдары, жалпы осы Кеңес Одағымен Монғолияның саяси одақ құрамына бірігу мәселесі қарастырылады. Сонымен қатар сол кездегі Моңғол қалқының қоғамдық жағдайын сарптай отырып, отар еліне айналған елдің жағдайына ерекше көңіл аударамыз. КСРО үшін МХР дың одақ елдер қатарына қосу мақсатына әрине Моңғолия-ның географиялық орналасу ерекше рөл атқарды. Сондықтан ХХ ғасырдың бірінші ширегіндегі геосаяси ахуал мәселелеріне басты көңіл бөлінді. Зерттеу аясында зерттеушілердің жеке тәжірибесіне сүйене отырып бұл мақала негізінен сыни көзқарас негізінде сарапталды. Дегенмен бұл саяси одақтың да өз кемшіліктері болды, басқа мемлекеттер сияқты одақ құрамындағы ұлттық мүде, тіл, мәдениет, дәстүр де-ген сияқты маңызыды мәдени институттардың дамуы мүлдем күн тәртібінен алынып тасталды деп айтсақ та болады. Сонымен қатар өте күрделі дін мәселесі де, осы мақалада қарастырылады. Жалпы КСРО өз құрамындағы елдерге не берді, нені үлгі етіп қалдыра алды деген мәселемен қортынды жасалады. В статье рассматриваются вопросы политических отношений между СССР и Монгольской Народной Республикой. Рассматриваются предварительные условия вопросов отношений между двумя странами, причины заключения соглашения обеими сторонами. Также будет рассмотрен вопрос политико-социально-экономического положения Монголии накануне достижения соглашения обеими сторонами, последствия напряженности с китайской страной, объединение Монголии в политический союз с этим Советским Союзом в целом. Особое внимание мы уделяем состоянию страны, которая в то время стала колонией, сарптируя общественное положение монгольского попа. Особую роль для СССР сыграло географическое положение Монголии в целях включения МХР в число стран Союза. Поэтому особое внимание было уделено вопросам геополитической ситуации в первой четверти ХХ века. В рамках Абайатындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар» сериясы, No1(72), 2022ж.50исследования, основываясь на личном опыте исследователей, эта статья была проанализирована в основном на основе критического подхода. Тем не менее, можно сказать, что этот политический союз имел свои недостатки, и,как и другие государства, развитие в Союзе таких важных культурных институтов, как национальный дух, язык, культура, традиции, было снято с повестки дня. Также в этой статье будет рассмотрен очень сложный религиозный вопрос. В целом СССР подводит итог вопросу о том, что он дал странам в своем составе, что смог оставить примером. The article deals with the issues of political relations between the USSR and the Mongolian People's Republic. The preliminary conditions of the issues of relations between the two countri","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"306 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135827365","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ПРОБЛЕМЫ СОХРАНЕНИЯ ТРАДИЦИОННОЙ МУЗЫКИ КАЗАХСКОЙДИАСПОРОЙ ЗА РУБЕЖОМ","authors":"Н.А. Абдурахманов","doi":"10.51889/2022-1.1728-5461.22","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2022-1.1728-5461.22","url":null,"abstract":"Мақалада алыс-жақын шет елдердегі қазақ диаспорасының дәстүрлі музыкасының, ұлттық өнерінің сақталу деңгейі, дамуы мен дағдарысқа түсуі, атажұрттан алыстағы қандастардың ұлттық рухын сақтау жолдары сараланып, дәстүрлі өнеріміздің келешегі мейлінше зерттеп-зерделеніледі. Шынтуайтында еліміз өзінің тәуелсіздігін нығайта түсумен қатар, алыс және жақын шетелдердегі қазақ диаспорасына ерекше көңіл бөле бастады. Кезінде қазақ жерінен әр түрлі себептермен басқа аумақтарға ауа көшкен қандастарымыздың тарихы қай-қайсысымызды да ойландырмай қоймайды. Өйткені, олар сол бөтен елде жүріп-ақ өзінің ұлттық болмысын, тарихи жадын, негізгі құндылықтарын, әсіресе ұлттық музыкасын сақтап қалуға күшін сарқа жұмсап келеді. Әсіресе авторлар көршілес Өзбекстан мен Қырғызстандағы, Түрікменстандағы отандастардың рухани әлеуетіне баса мән бере отырып, Қытай мен Моңғолия, Иран қазақтарының дәстүрлі музыкасын да назардан тыс қалдырмауға тырысады. В статье рассматривается уровень сохранения, развития и кризисного состояния традиционной музыки, национального искусства казахской диаспоры в странах ближнего и дальнего зарубежья. Также будут проанализированы пути сохранения национального духа далеких от отчизны соотечественников и изучены перспективы казахского традиционного искусства за рубежом.Наряду с укреплением своей независимости наша страна стала уделять особое внимание казахской диаспоре в странах ближнего и дальнего зарубежья. История наших соотечественников, которые в свое время по разным причинам переехали с казахской земли на другие территории, не может не волновать ни одного из нас. Ведь они, находясь в этой чужой стране, прилагают все усилия, чтобы сохранить свою национальную идентичность, историческуюпамять, основные ценности, особенно национальную музыку.Особенно авторы стараются уделить особое внимание духовному потенциалу соотечественников в соседних Узбекистане, Кыргызстане, Туркменистане и не оставлять без внимания традиционную музыку казахов Китая, Монголии, Ирана. The article examines the level of preservation, development and crisis state of traditional music, national art of the кazakh diaspora in the countries of the near and far abroad. The ways of preserving the national spirit of compatriots far from the motherland will also be analyzed and the prospects of кazakh traditional art abroad will be studied.Along with strengthening its independence, our country began to pay special attention to the Kazakh diaspora inthe countries of the near and far abroad. The history of our compatriots, who at one time, for various reasons, moved from the Kazakh land to other territories, cannot but worry none of us. After all, being in this foreign country, they make every effort to preserve their national identity, historical memory, basic values, especially national music.Especially the authors try to pay special attention to the spiritual potential of compatriots in neighboring Uzbekistan, Kyrgyzstan, Turkmenistan and not to ignore the traditional music of the Kazakh","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"457 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135827366","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"КАЗАХСКАЯ ДИАСПОРА В УЗБЕКИСТАНЕ: ПРОШЛОЕ И НАСТОЯЩЕЕ","authors":"К.У. Қарабаева","doi":"10.51889/2022-1.1728-5461.21","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2022-1.1728-5461.21","url":null,"abstract":"Қазақтар ең көп орналасқан Орта Азиядағы елдің бірі –Өзбекстан Республикасы. Өйткені, статистикалық деректер бұл елде 1,5 миллионға жуық қандастарымыз тұратындығын айғақтап отыр. Мақалада көршілес Өзбекстандағы қазақ диаспорасының талайлы тағдыры, кешегісі мен бүгінгісі, «Нұрлы көш» бағдарламасының маңыздылығын арттыру жолдары сараланып, отандастарды атажұртқа тарту үдерісінің ұлттық сананы жаңғыртудағы рөлі мейлінше талдап-тарзыланады.Қазақтың байтақ даласы қашанда көшпелілік салттың өзіндік ерекшеліктермен сабақтасып жатты. Өйткені, халқымыз төрт түлікті кие тұтып, өзінің ата кәсібіндей көріп, мал соңында көшіп-қонып жүрді. Тіршілігінің негізгі көзі, алынған басты өнімдерінің дені төрт-түлікке байланысты болды. «Рухани жаңғырудың» басты ұстын-тірегі, «Мәңгілік Ел» идеясының негізі мемлекеттік тілдің мәртебесін арттыру десек, авторлар назарынан Өзбекстан еліндегі қазақ тілі мәселесі, мәдениетіміз бен салт-дәстүріміздің сақталуын да назардан тыс қалдырмаған. Одной из самых густонаселенных стран Центральной Азии является Республика Узбекистан. Ведь статистические данные свидетельствуют о том, что в этой стране проживает около 1,5 миллиона наших соотечественников. В статье охарактеризована судьба казахской диаспоры в соседнем Узбекистане, их прошлое и настоящее, пути повышения значимости программы \"Нұрлы көш\", а также подробно проанализирована роль процесса вовлечения соотечественников в модернизацию национального сознания. Казахские степи всегда отличались самобытностью кочевого обряда. Ведь казахский народ уважал четыре виды скота (лошадь, верблюд, корова, овца), которые мигрировали вместе с ними, занимаясь скотоводством как исконное занятие прадедов. Потому что, основной источник жизнеобеспечения, основная масса получаемых продуктов зависела от них. Если главная опора«Рухани жаңғыру», основа идеи \"Мәңгілік Ел\" -повышение статуса государственного языка. Поэтому авторы не оставили без внимания и вопрос казахского языка в Узбекистане, сохранения нашей культуры и традиций в этой стране. One of the most densely populated countries in Central Asia is the Republic of Uzbekistan. After all, statistics show that about 1.5 million of our compatriots live in this country. The article describes the fate of the Kazakh diaspora in neighboring Uzbekistan, their past and present, ways to increase the significance of the «Nurly кosh» program, and also analyzes in detail the role of the process of involving compatriots in the modernization of national consciousness.Kazakh steppes have always been distinguished by the originality of the nomadic rite. After all, the кazakh people respected four types of cattle (horse, camel, cow, sheep), which migrated with them, engaged in cattle breeding as the ancestral occupation of their great-grandfathers. Because, the main source of life support, the bulk of the products received depended on them.If the main support of \"Rukhani zhangyru\", the basis of the idea of \"Mangilik el\" is to increase the status of the state language.","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"269 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135827520","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ТАУХИДСКИЙ ПОДХОД К ПРОБЛЕМЕ ГОСУДАРСТВЕННОСТИ И СПРАВЕДЛИВОСТИ В ТРУДАХ АЛЬ-ФАРАБИ И ИБН ХАЛДУНА","authors":"М. Алиев","doi":"10.51889/2022-1.1728-5461.25","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2022-1.1728-5461.25","url":null,"abstract":"Бұл мақалада С.М. Бациеваның «Историко-социологический трактат Ибн Халдуна «Мукаддима»» атты монографиясының негізгі ұстанымын сыни көзқараста талдай келе, ортағасырлық ірі ғалымдар Әл-Фараби мен Ибн Халдун еңбектеріндегі мемлекеттілік пен әділеттілік мәселесі таухидтық тұрғыдан қарастырылады. Осы ортағасырлық ғалымдардың мемлекет пен әділеттілік туралы ой-толғамдары мен тұжырымдары жүйесінің түп-негізгі мен қайнар көзі өз бастауын қайдан алатындығына үңіліп, оған ғылыми баға беруге тырысады. Бүгінгі таңда Әл-Фарабидің «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарас-тары жайлы»трактаты мен Ибн Халдунның «Мұхаддімаһ» атты еңбегіндегі «Идеалды қоғам құру» концепциясын тек саяси-әлеуметтік тұрғыдан ғана қарастыру –осы тұжырым аясын тарылтып, ондағы кейбір мәселелерді дұрыс түсіну мен қабылдауға кедергі келтіретіндіктен таухидтық-теологиялық көзқарастың да қалыптасуына түрткі болып отыр. Өйткені, күллі әлемге Ислам ғалымдары атпен танымал аталмыш әмбебап ғалымдардың ой-пікірлерін тек қазіргі кездегі саясаттану мен әлеуметтану, тарих пен философия секілді ғылымдар шеңберінде шектеп қою үлкен қателікке жол ашады, өйткені олардың ой-тұжырымдары өз бастауын Құраннан алып, Таухидке тірейді. Сондықтан олардың еңбегі таухидтық көзқарасқа сүйене отырып, заманауи теориялар аясында діни-теологиялық тұрғыдан жаңаша талдануы тиіс. This article presents a critical analysis of themain discourse of Batsieva’s monograph named“Historic-social tractate (treatise) of Ibn Khaldun “Muqaddimah”” , and alsoconsiders from Tawhid’s (The Divine Unity’s) point of view the statehood and justice issues in an important medieval scientists Al-Farabi and Ibn Khalduns’ works. It tries to give an assessment in academic context to the system of thoughts and concepts ofthese medieval scientists in order to find out their original sources. Nowadays, unfortunately the concept of “ideal society” in Al-Farabi’s “Treatise on the views of the residents of the virtuous city” and Ibn Khaldun’s “Muqaddimah” is mainly consideredfrom political and sociological point of view. It is mainly a subject of discussion of specific sciences like History, Sociology and philosophy. As a result, the area of this concept is narrowed and made difficult to understand and accept some issues. Therefore, it is important to examine this issue from theological, Divine Unity’s point of view. As we’ve mentioned above this article is an attempt to trace an understanding of the foundations and origins of the footsteps of these outstanding Islamic scientists’ thought system, in which they deal with ideas linked to \"ideal society\". The Quran is a starting point for their thoughts, the base of their ideas lays on Tawhid (Divine Unity), that’s why the restriction of their views’ scope within a particular subject will result in misunderstanding. Therefore, we think that it would be better if their works are discussed according to Divine Unity and analyzed within a theological framework consisting contemporary approaches. On this way,","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"414 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-02-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135827367","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}