Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy最新文献

{"title":"МҰРАҒАТ ДЕРЕКТЕРІ НЕГІЗІНДЕ АСТАНАНЫ АҚМОЛАҒА КӨШІРУ ТУРАЛЫ","authors":"Б.Г. Аяган","doi":"10.51889/9120.2022.46.19.001","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/9120.2022.46.19.001","url":null,"abstract":"В статье дан подробный анализ принятия решения по одному из самых интересных и судьбоносных решений по переносу столицы из Алматы в Акмолу. В новейшее время столица Казахстана переносилась неоднократно, но отличие переноса из Алматы в Акмолу было свершено уже после обретения независимости. Автор отмечает, что первоначально сама идея переноса столицы была встречена настороженно. Причем стороны приводили множество аргументов почему нельзя было переносить столицу в столь тяжелый период, когда еще не была неустойчива экономика. На основе архивных документов и воспоминаний участников событий автор статьи прослеживает весь процесс по обсуждению переноса столицы от первоначального замысла до принятия конкретного решения. Основные центры принятия решений были как в администрации Президента, когда происходило обсуждение вопроса и создавались экспертные группы. Не менее важным было получить согласие депутатов Верховного совета. Как показали архивные фонды обсуждение данного вопроса было очень эмоциональным и жарким.После дебатов Верховный совет большинством голосов принял решение о переносе столицы, что позволило Президенту Казахстана Н.А.Назарбаеву издать Указ \"О столице Республики Казахстан\" Бұл мақалада тағдыр талқысына түскен, әрі әсерлі болып табылатын астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы шешімді жан-жақты талқылап берген. Қазіргі уақытта Қазақстанның астанасының аты бірнеше рет көшірілгенімен, Алматыдан Ақмолаға көшіру туралы шешім тек тәуелсіздік алғаннан кейін ғана қабылданды.Автор бұл мақалада астананы алғаш көшіру идеясының өзі өте сақтықпен қабылданғандығын айтады. Сонымен қатар, экономика әлі тұрақсыз, қиын кезеңде астананы ауыстыру мүмкін болмағаны туралы көптеген дәлелдер келтірді Архив құжаттары мен оқиғаға қатысушылардың естеліктері негізінде мақала авторы астананы көшіруді бастапқы ойдан нақты шешім қабылдауға дейінгі бүкіл процесті бағалайды. Астана туралы мәселе талқыланып, сарапшы топтар құрылған уақытта, негізгі шешім қабылдау Президент әкімшілігінің төңірегінде қалыптасты. Жоғарғы Кеңес депутаттарының келісімін алу маңыздылардың бірі болды. Мұрағат қорлары көрсеткендей, бұл мәселені талқылау өте эмоционалды және қызу пікірталаста жасалынды. Осындай қызу пікірталастан кейін Жоғарғы Кеңестің көпшілік дауысымен астананы ауыстыру туралы шешім қабылдады. Бұл Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаевқа \"Қазақстан Республикасының астанасы туралы\" жарлық шығаруға мүмкіндік берді. The article provides a detailed analysis of the decision-making on one of the most interesting and fateful decisions to transfer the capital from Almaty to Akmola. In modern times, the capital of Kazakhstan has been moved repeatedly, but the difference of the transfer from Almaty to Akmola was completed after gaining independence. The author notes that initially the very idea of transferring the capital was greeted with caution. Moreover, the parties gave many arguments why it was impossible to move the capital in such a difficult period, when the economy was not yet u","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"30 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256535","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"LEADERS OF THE NATIONAL MOVEMENT IN AZERBAIJAN","authors":"S.F.H. Vecihi","doi":"10.51889/9551.2022.65.35.011","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/9551.2022.65.35.011","url":null,"abstract":"20. asrın başlarında sadece Türk halklarının yaşadığı bölgelerde değil, tüm İslam milletlerinde sömürüye ve esarete karşı mücadele ve ulusal bağımsızlık mücadelesinin kıvılcımları doğmaya başlamıştı. Rusya Türkleri arasındaki ilk uyanış hareketinin merkezi Kazan ve Kırım idi. Kazan ve Kırım Türklerinde başlayan uyanış hareketlerine paralel olarak Azerbaycan’da da bir aydınlanma hareketi vücuda gelmişti. 19. asrın ortalarında Rusya Kafkasya’da egemen olmuştu. Bu dönemde Azerbaycan’da siyasal bakımdan Rus egemenliği varken, kültürel açıdan din ve mezhep yakınlığından kaynaklı Fars etkisi de mevcuttu. Ruslar kendilerine rakip olarak gördüğü İran’ı etkisiz hale getirmek için Azerbaycan’daki Türk dili ve kültürü üzerindeki Fars etkisini kırmak için yürüttüğü faaliyetler, istemeseler dahi ülkedeki millileşme sürecini başlatmıştır. Bu çalışmada, Farsçanın etkisinin kaybolmasının ardından 19. Yüzyılın sonlarında ortaya çıkan ve 20. Asırdaki milliyetçi harekete dönüşen, Mirza Feth Ali Ahundzade öncülüğünde başlayan milli hareket incelenmeye çalışılacaktır. ХХ ғасырдың басында қанау мен құлдыққа қарсы күрестің, ұлттық тәуелсіздік үшін күрестің ұшқындары түрік халықтары өмір сүрген аймақтар ғана емес, барлық ислам халықтарында пайда бола бастады. Орыс түріктері арасындағы алғашқы ояну қозғалысының орталығы Қазан мен Қырым болды. Қазан мен Қырым түріктерінде басталған ояну қозғалыстарымен қатар Әзірбайжандағы ағартушылық қозғалыс пайда болды. ХІХ ғасырдың ортасына қарай Ресей Кавказда үстемдік етті. Бұл кезеңде Әзірбайжанда саяси жағынан орыс үстемдігі болғанымен, діни және секталық жақындықтан мәдени тұрғыдан да парсы ықпалы болды. Орыстардың өздеріне қырсылас санаған Иранды залалсыздандыру және Әзірбайжандағы түрік тілі мен мәдениетіне парсы ықпалын бұзып, өздері қаламаса да, елде ұлттандыру үдерісін бастады. Бұл зерттеуде парсы ықпалы жойылғаннан кейін 19 ғасырдың аяғында пайда болып, 20 ғасырда Мырза Фетх Али Ахундзаденің басшылығымен басталған ұлтшылдық қозғалысқа айналған ұлттық қозғалыс қарастырылады. At the beginning of the 20th century, not only in the regions where Turkic people lived, but also in all Islamic nations, the sparks of the struggle against exploitation and slavery and the struggle for national independence began to emerge. The center of the first awakening movement among Russian Turks was Kazan and Crimea. Parallel to the awakening movements that started in Kazan and Crimean Turks, an enlightenment movement had also emerged in Azerbaijan. By the middle of the 19th century, Russia had dominated the Caucasus. In this period, while Azerbaijan had Russian domination in terms of politics, there was also Persian influence due to cultural closeness of religion and sect. The activities carried out by the Russians to neutralize Iran, which they saw as their rival, and to break the Persian influence on the Turkish language and culture in Azerbaijan, even if they did not want to, started the nationalization process in the country. In this study, ","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"11 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256536","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ETHNOGRAPHIC NOTES ON KAZAKHS IN THE HERITAGE OF N.ABRAMOV AND M.N.GALKIN","authors":"А.К. Бегалиева","doi":"10.51889/5885.2022.98.16.022","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/5885.2022.98.16.022","url":null,"abstract":"В данной публикации авторы ссылаясь на богатейший и бесценный первоисточник материалов «Туркестанского сборника» проанализировала основные вехи научно-исследовательской деятельности в Туркестанском крае известного дореволюционного российского исследователя, действительного члена Русского Географического общества Н.А. Абрамова и его вклада в развитие истории и этнографии казахского народа. В публикациях данного исследователя подчеркивается самобытная национальная культура казахского народа, его искренность, гостеприимство, непосредственность, поэтическая душа, богатство духовно-нравственных ценностей, трудолюбие и веротерпимость.Также научно дифферен-цированы этнографические записи о казахах в наследии Н.Абрамова и М.Н. Галкина. Часть материалов книгиМ.Н.Галкина относится прямо к нашему региону и киргиз-кайсакам. Но сведений о Киргизской Степи тех времен и населяющем ее народе в книге Галкина очень много. Так, первый, и очень интерес-ный, материал о туркменах восточного берега Каспийского моря. Но туркмены очень тесно сталкивались с киргиз-кайсаками Западного-Капзахстана, о чем много и пишется в этом материале. Особо стоит обратить внимание на работу М.Н. Галкина «Сведения о местах расположения Киргизских родов Оренбургского края». Интересны размещаемые ими дорожники (маршруты движения с указанием пригодных точек остановок, расстояния, примет местности и т.д.), в том числе и по нашим местам. Ключевые слова Традиционный образ жизни, быт и культура, направление путей перекочевок, расселение, занятия, хозяйство Авторлар бұл басылымда «Түркістан жинағынан» алынған материалдардың ең бай және баға жетпес бастапқы қайнар көзіне сілтеме жасай отырып, революцияға дейінгі әйгілі орыс зерттеушісі, Орыс Географиялық қоғамының толық мүшесі Н.А. Абрамовтың Түркістан өлкесіндегі ғылыми- зерттеу қызметінің негізгі кезеңдерін және оның қазақ халқының тарихы мен этнографиясын дамытуға қосқан үлесін талдады Бұл зерттеушінің жарияланымдары қазақ халқының төл ұлттық мәдениетін, оның шынайылығын, қонақжайлылығын, ақындық жанын, рухани-адамгершілік құндылықтардың байлығын, еңбексүйгіштік пен төзімділікті ерекше атап өтеді. Сонымен қатар Н.Абрамов пен М.Н. Галкин мұрасындағы қазақтар туралы этнографиялық жазбалар ғылыми тұрғыдан сараланған. М.Н. Галкинаның кітабындағы материалдың бір бөлігі тікелей біздің өңірге және қырғыз-қайсақтарға қатысты. Бірақ Галкинаның кітабында сол кездегі қырғыз даласы мен ондағы халықтар туралы көп нәрсе бар. Олай болса, Каспий теңізінің шығыс жағалауындағы түрікмендер туралы бірінші және өте қызықты материал. Бірақ түрікмендер Батыс Кейп провинциясының қырғыз-қайсақтарымен өте қатты қақтығысты, бұл туралы бұл материалда көп жазылған. М.Н. Галкинаның «Орынбор өлкесіндегі қырғыз тайпаларының орналасуы туралы мәліметтер» еңбегі ерекше назар аударуға тұрарлық. Түйін сөздер: Дәстүрлі өмір салты мен мәдениеті, көші-қон жолдарының бағыты, шаруашылығы, тұрмысы In this publication, the author, referring to the richest and invaluable primary source of","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"81 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256177","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ПРОРВИНСК ЕҢБЕК-ТҮЗЕУ ЛАГЕРІН ДАМЫТУДЫҢ 1939 ЖЫЛҒА АРНАЛҒАН ӨНЕРКӘСІПТІК-ҚАРЖЫЛЫҚ ЖОСПАРЫ (МҰРАҒАТ ҚҰЖАТТАРЫ НЕГІЗІНДЕ).","authors":"У.Т. Ахметова","doi":"10.51889/2372.2022.74.85.010","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2372.2022.74.85.010","url":null,"abstract":"На основе впервые вводимого в научный оборот архивного документа в статье рассматривается промышленно-финансовый план развития Прорвинского исправительно-трудового лагеря на 1939 год. Данный ИТЛ располагался на территории двух союзных республик: Казахской и Российской Федерации. Имея в своём составе 4 лагерных отделения, данный объект пенитенциарной системы, входил в общую разветвлённую структуру ГУЛАГа. Основной производственной деятельностью лагеря была рыбная ловля в Каспийском море и обработка рыбы, а также строительство необходимой инфраструктуры для собственных нужд. Рассматриваемый архивный документ достаточно подробно освещает многие аспекты экономической жизнедеятельности исследуемого Прорвинского лагеря. Исследуемый исправительно-трудовой лагерь являлся одним из нескольких подобных учреждений, которые специализировались в области рыбной промышленности, которая должна была обслуживать как систему ГУЛАГ рыбной продукцией, так и часть товара передавалась в гражданскую сферу. Архивный документ демонстрирует нам каковы были показатели лагеря в 1938 году, а также достаточно четко показывает плановые индикаторы на 1939 год. Подобная скрупулезность отчетного прошлого и предстоящего плана работы ИТЛ говорит о детальном подходе к подобным документам. Исходя из количественных показателей мы можем судить о масштабах деятельности Прорвинского лагеря, который располагался в прикаспийском регионе. Таким образом, данный отчет позволяет нам судить об основных направлениях работы рассматриваемого пенитенциарного учреждения. Данная статья не является полным обзором по исследуемой проблеме и требует дальнейшего изучения. On the basis of an archival document introduced into scientific circulation for the first time, the article discusses the industrial and financial development plan of the Prorvinsky correctional labor camp for 1939. This ITL was located on the territory of two union republics: the Kazakh and the Russian Federation. Having 4 camp departments in its composition, this facility of the penitentiary system was part of the general branched structure of the GULAG. The main production activity of the camp was fishing in the Caspian Sea and fish processing, as well as the construction of the necessary infrastructure for their own needs. The archival document under consideration covers in sufficient detail many aspects of the economic life of the studied Prorvinsky camp. The correctional labor camp under study was one of several similar institutions that specialized in the field of the fishing industry, which was supposed to serve both the GULAG system with fish products, and part of the goods were transferred to the civilian sphere. The archival document shows us what the indicators of the camp were in 1938, and also clearly shows the planned indicators for 1939. Such scrupulousness of the reporting past and the upcoming ITL work plan indicates a detailed approach to such documents. Based on quantitative indicators, we can judge the scale of activit","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"30 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256374","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КАДР РЕЗЕРВІН ҚҰРУДАҒЫ «БОЛАШАҚ» ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТИПЕНДИЯСЫНЫҢ РӨЛІ","authors":"Л.Ю. Зайниева","doi":"10.51889/9714.2022.66.20.012","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/9714.2022.66.20.012","url":null,"abstract":"Обеспечение Казахстана подготовленными кадрами с международной квалификацией актуально также, как и на заре становления Независимости, когда была учреждена международная стипендия «Болашак». Формирование профессионального корпуса государственной службы из числа наиболее талантливой молодежи является приоритетной задачей современного Казахстана. Статья подготовлена на основе анализа нормативно-правовых документов, научных статей, статистических данных и других материалов. Использованы исторический, сравнительный и институциональный методы. Характеризуются основные отличительные черты программы «Болашак». В статье описываются история развития программы поэтапно, ее транформация в соответствии со стратегическими планами Казахстана. Обозначены результаты программы по обеспечению страны специалистами международного уровня. Особое внимание уделено подготовке государственных управленцев по программе «Болашак». Выявлена положительная динамика роста выпускников программы среди государственных служащих. В статье отмечаются достижения стипендии «Болашак» и признание её эффективности мировым сообществом. Ключевые слова: международная стипендия «Болашак», образование, подготовка кадров, государственное управление, государственный служащий, молодежь. Қазақстанды халықаралық біліктілігі бар дайын кадрлармен қамтамасыз ету Тәуелсіздікті алған кезінде, «Болашақ» халықаралық стипендиясы құрылған уақытынан бері өзекті. Неғұрлым талантты жастар арасынан мемлекеттік қызметтің кәсіби корпусын қалыптастыру қазіргі Қазақстанның басым міндеті болып табылады. Мақала нормативтік-құқықтық құжаттарды, ғылыми мақалаларды, статистикалық деректерді және басқа материалдарды талдау негізінде дайындалған. Тарихи, салыстырмалы және институционалдық әдістер қолданылды. «Болашақ» бағдарламасының негізгі айырықша белгілері сипатталады. Мақалада бағдарламаның даму тарихы кезең-кезеңімен, Қазақстанның стратегиялық жоспарларына сәйкес оның транформациялануы баяндалады. Елді халықаралық деңгейдегі мамандармен қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламаның нәтижелері көрсетілді. «Болашақ» бағдарламасы бойынша мемлекеттікбасқарушыларды даярлауға ерекшекөңіл бөлінді. Мемлекеттік қызметкерлер арасында бағдарлама түлектерінің өсу динамикасы анықталды. Мақалада «Болашақ» стипендиясының жетістіктері және оның тиімділігін әлемдік қоғамдастықтың мойындауы атап өтілген. Түйінді сөздер: «Болашақ» халықаралық стипендиясы, білім беру, кадрлар даярлау, мемлекеттік басқару, мемлекеттік қызметкер, жастар. Abstract Providing Kazakhstan with trained personnel with international qualifications is as relevant as at the dawn of Independence, when the Bolashak International Scholarship was established. The formation of a professional civil service corps from among the most talented youth is a priority task of modern Kazakhstan. The article is based on the analysis of regulatory documents, scientific articles, statistical data and other materials. Historical, comparative and institutional methods were employed. The mai","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"3 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256167","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"THE IRRIGATION SYSTEM OF THE KAZAKH IN THE KELES RIVER VALLEY","authors":"Н.А. Досымбетов","doi":"10.51889/4695.2022.69.55.027","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/4695.2022.69.55.027","url":null,"abstract":"Мақалада Келес өзенінің бойын жайлаған қазақ ру-тайпаларының суландыру жүйесіне жан жақты шолу жасалады. Келес алқабы ежелден отырықшылық өркениет қалыптасқан өлке болғандығын қаңлы мәдениетінің іздері болып табылатын қалалар мен елдімекендердің орындарының бүгінгі күнге дейін жетуі дәлел бола алады. ХІХ ғасырдың аяғында Келес өзенінің бойындағы территория Ташкент уезінің Алтын, Болат болыстарының құрамында болды. Аталмыш кезеңде Келес алқабын мекен еткен халықтар арық қазып, егіншілікпен айналысқан. Келес өзенінен саға алған арықтардың дені ру аттарымен аталады. Бұл арықтардың осы өңірді мекендеген ру-тайпалар тарапынан қазылғандығын және соларға тиесілі болғандығын нақтылай түседі. Мақалада патша үкіметі тұсындағы орыс саяхатшылары мен зерттеуші-лерінің еңбектерімен қатар кеңестік кезеңдегі су шаруашылығына қатысты зерттеулер де қарастырылды. Ал, жергілікті авторлардың шежірелік еңбектері ру-тайпалардың қалыптасу және орналасу тарихын анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, автор тарапынан 2020-2021 жж. жүргізілген далалық этнографиялық экспедициясының материалдары пайдаланылды. Түйін сөздер: Келес, Түркістан, қарабура, суды пайдалану дәстүрі, суландыру жүйесі, арық, канал, шығыр. The article provides a comprehensive overview of the irrigation system of the Kazakh tribes in the Keles River valley. Evidence that the valley of the Keles River was the land of ancient civilizations is the fact that traces of settlements and sites of the Kangyui culture exist here today. At the end of the 19th century, the Keles river valley was part of the Altyn and Bolat volosts of the Tashkent district. During this period, the peoples of the Keles valley dug ditches and were engaged in agriculture. Most ditches from the Keles River are named after local tribes. This confirms that ditches were dug by local tribes that inhabited the valley and belonged to them. The article deals with the work of Russian travelers and researchers from the times of the tsarist government, as well as studies of the water management of the Soviet period. And the genealogical books (shezhire) of the authors of the region in question allow us to determine the history of the formation and settlement of tribes in the Keles river valley. In addition, the author used materials from a field ethnographic expedition conducted by him in 2020-2021. Keywords: Keles, Turkestan, karabura, tradition of water use, irrigation system, ditch, canal, chigir. В статье дается всесторонний обзор ирригационной системы казахского населения долины реки Келес. Свидетельством того, что долина реки Келес была освоена древними цивилизациями является тот факт, что следы городищ и стоянок кангюйской культуры существуют и сегодня. В конце XIX века долина реки Келес входила в состав Алтынской и Болатской волостей Ташкентского уезда. В этот период население Келесской долины продолжает заниматься земледелием, орошая ее при помощи арыков. Большинство ирригационных сооружений долины сохранили названия соорудивших их пле","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"42 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256175","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ БІЛІМ БЕРУ ІСІ: МЕКТЕП ОҚУЛЫҚТАРЫН ДАЯРЛАУДАҒЫ ҰЛТ ҚАЙРАТКЕРЛЕРІНІҢ РӨЛІ","authors":"А.А. Nurmukhambetov","doi":"10.51889/3719.2022.77.46.006","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/3719.2022.77.46.006","url":null,"abstract":"The article describes the changes made in the field of education by the Bolsheviks who came to power after the political transformations that took place at the beginning of the twentieth century. As a result, a system of secular education was introduced. A new model of schools has been opened. In the early years, various difficulties arose, one of which was the provision of textbooks to schools. In order to solve the difficulties that have arisen, national figures have begun work on writing textbooks on the new system. A special commission has been created, a clear plan of textbooks has been adopted, which should be written. According to the plan, national figures wrote the necessary textbooks and translated textbooks known to the scientific community into Kazakh. Textbooks published in the Kazakh language not only gave students a lot of information, but attempts were also made to turn the Kazakh language into the language of science. Concepts and terms in the Kazakh language, introduced by national figures, are valid until today. Textbooks published in accordance with the secular education system had a great impact on the development of Kazakh society at the beginning of the twentieth century and the growth of the level of knowledge of students. Keywords: textbook, education, school, nation, science, term, system Мақалада ХХ ғасыр басында орын алған саяси өзгерістерден кейін билікке келген большевиктердің білім саласына енгізген өзгерістері сипатталады. Нәтижесінде зайырлы білім беру жүйесі енгізілді. Мектептердің жаңа үлгісі ашылды. Алғашқы жылдары түрлі қиындықтар орын алып, солардың бірі мектептерді оқулықпен қамтамасыз ету еді. Орын алған қиындықтарды шешу мақсатында ұлт қайраткерлері жаңа жүйеге сай оқулықтар жазу ісін қолға алды. Арнайы комиссия құрылып, жазылуы тиіс оқулықтардың нақты жоспары қабылданды. Жоспарға сай ұлт қайраткерлері қажетті оқулықтарды жазып, ғылыми қауымдастыққа танымал оқулықтарды қазақ тіліне аударды. Қазақ тілінде жарық көрген оқулықтар оқушыларға мол мәлімет беріп қана қоймай, сонымен қатар қазақ тілін ғылым тіліне айналдыруға талпыныстар жасалды. Ұлт қайраткерлері енгізген қазақ тіліндегі ұғымдар мен терминдер күні бүгінге дейін қолданыста. Зайырлы білім беру жүйесіне сай жарық көрген оқулықтардың ХХ ғасыр басындағы қазақ қоғамын алға дамыту мен оқушылардың таным деңгейінің өсуіне үлкен ықпал етті. Кілт сөздер: оқулық, білім, мектеп, ұлт, ғылым, термин, жүйе. В статье описываются изменения в системе образования в начале ХХ века, связанные с деятельностью пришедших к власти большевиков которые начали реформирование и преобразование в школах. В результате внедрена была система светского образования и предложена новая модель школы. В первые годы возникли различные трудности, одной из которых было обеспечение школ учебниками. В целях решения возникших трудностей национальными деятелями была начата работа по написанию учебников по новой системе. Создана специальная комиссия, принят четкий план учебников, которые должны","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"16 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135255990","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"АКАДЕМИК С.БӘЙІШЕВТІҢ ҚЫЗМЕТІН ЗЕРТТЕУДЕ БИОГРАФИЯЛЫҚ ТӘСІЛДІ ҚОЛДАНУ","authors":"B. Mambetov","doi":"10.51889/9512.2022.69.15.028","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/9512.2022.69.15.028","url":null,"abstract":"In the article, the biography of academician S. Baishev, who was recognized for his leadership in the social and political life of the country and the development of domestic humanitarian science during the Soviet rule, is analyzed on a documentary basis. The biography and creativity of the person who passed the career ladder from the senior researcher of the institute to the vice-president of the Academy of Sciences, from the rank-and-file political worker to the chairman of the Supreme Council developed in close connection with the interests of the Communist Party. This situation of the modern society, which has abandoned the communist ideology, is the basis for a protective attitude not only towards his personality, but also towards the party cadres who served in the high echelons of power.The analyzes made on this issue made sure that the knots in the biographies of individuals, which were unclear, will be solved by the most objective consideration. In order to clarify the problem, the study analyzes the theory and practice of the party-state nomenclature system, which became one of the main attributes of the Soviet totalitarian government. The moral and psychological character of a person who witnessed Stalin's political repression is evaluated. Conclusions are drawn about the political-ideological positions of the totalitarian society and the fate of Kazakh intellectuals in the state of party rule. Мақалада кеңестік билік кезінде еліміздің қоғамдық-саяси өмірі мен отандық гуманитарлық ғылымның дамуында қайраткерлігімен танылған академик С.Бәйішевтің биографиясы деректік негізде талданады. Институттың аға ғылыми қызметкерлігінен Ғылым академиясының вице-президентіне дейін, қатардағы саяси қызметкерден Жоғарғы Кеңестің төрағасына дейінгі қызмет баспалдақтарынан өткен тұлғаның өмірбаяны мен шығармашылығы коммунистік партияның қызыметімен тығыз байланыста өрбіді. Коммунистік идеологиядан бас тартқан қазіргі қоғамды бұл жағдай оның тұлғасына ғана емес, онымен қатар биліктің жоғары эшелонында қызмет істеген партиялық кадрларға деген жатырқаушылық көзқарасқа негіз болуда. Осы мәселе бойынша жасалған талдаулар жеке тұлғалардың биографиясындағы түсініксіз болып келген түйіндер барынша объективті қарастыру арқылы шешімін табатындығына көз жеткізді. Мәселеге айқындық беру мақсатында зерттеуде кеңестік тоталитарлық биліктің басты атрибуттарының біріне айналған партиялық-мемлекеттік номенклатура жүйесінің теориясы мен тәжірибесіне талдау жасалады. Сталиндік саяси қуғын- сүргіннің куәгері болған тұлғаның моральдық-психологиялық тұрпатына баға беріледі. Тоталитарлық қоғамның саяси-идеологиялық ұстанымдары мен партиялық билік жағдайындағы қазақ зиялыларының тағдыры жайлы қорытындылар айтылады. Тарихи зерттеулердегі биографиялық тәсілдің әдістерімен қайраткердің шығармашылығы мен қоғамдық-саяси қызметі туралы тұжырымдар жасалады. Түйінді сөздер: Сақтаған Бәйішев, биографиялық тәсіл, партиялық-мемлекеттік номенклатура, отандық тарих ғылымының қалыптасуы. В с","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"193 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256169","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"THE IMPORTANCE OF THE INTERETHNIC LANGUAGE OF THE GREAT STEPPE IN THE LIFE OF YOUNG PEOPLE","authors":"Г.П. Шаһарман","doi":"10.51889/8419.2022.52.61.017","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/8419.2022.52.61.017","url":null,"abstract":"Кез келген елдің қуатты дамуының негізгі тетігінің бірі – мемлекеттік тіл болып табылады. Бүгінгі күні Қазақстанда 130-дан аса этностық топ өкілдері бірігіп, өркениетті даму жолына түсіп отыр. Қазақ халқымен бірге этностық топ өкілдері де Қазақстанның жалпыұлттық азаматтық қоғамын біріктіуші фактор ретіндегі мемлекеттік тілі- қазақ тілінің дамуына ерекше мүдделі. Сонымен қатар, олардың әрқайсысының тілі мен өнерін, мәдениетін дамытуға да ерекше қолдау жасалаған. Осы мақалада жалпы қазақстандық жастарды тәрбиелеу барысындағы ұлттық құндылықтар мен азаматтық құндылықтардағы ерекшеліктері жан-жақты талданады.Мемлекет құраушы ұлт өкілдері- қазақ жастарымен бірге, Қазақстанның болашағы үшін кез келген ішкі, сыртқы кедергілерге төтеп беретін, кездескен тығырықтан шыға алатындай, қазақ елін мекендейтін этностық топ өкілдерінің жастары да бір кісідей жұмыла әрекет ету қажеттігінің себептері мен маңызы талданған. Кілт сөздер: жалпыадамзаттық құндылық, ұлттық құндылық, мемлекеттік тіл, ұрпақ, болашақ, бірлік, өркениет, толеранттылық, қоғам, даму. One of the main mechanisms of strong development of any country is the state language. Today, representatives of more than 130 ethnic groups are united in Kazakhstan and are entering the path of civilized development. Along with the Kazakh people, representatives of ethnic groups are particularly interested in the development of the state language - the Kazakh language, which is a factor that unites the National Civil Society of Kazakhstan. In addition, special support was provided for the development of the language, art and culture of each of them. In this article, the peculiarities of national values and civic values in the process of educating Kazakhstan's youth in general are analyzed in detail. The reasons and significance of the need to work together with the representatives of the state - forming nation-the Kazakh youth, as well as the representatives of ethnic groups living in the country, so that they can overcome any internal and external obstacles for the future of Kazakhstan. Keywords: universal value, national value, State Language, Generation, future, unity, civilization,tolerance, Society, Development. Одним из основных механизмов мощного развития любой страны является государственный язык. На сегодняшний день в Казахстане более 130 этнических групп объединились и встают на путь цивилизованного развития. Вместе с казахским народом представители этнических групп особенно заинтересованы в развитии государственного языка - казахского языка как фактора консолидации общенационального гражданского общества Казахстана. Кроме того, у каждого из них была особая поддержка в развитии языка, искусства, культуры. В статье «Осы» Жалпы проанализировал особенности национальных ценностей и гражданских ценностей в культуре казахских жастардов. Причины и значение необходимости действовать вместе с представителями национальностей, образующих государство, - казахской молодежью, противостоять любым внутренним и внешним ","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"23 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256171","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ХХ ҒАСЫРДЫҢ 30-ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ АШАРШЫЛЫҚ ҚАСІРЕТІ МЕН ҚАЗАҚТАРДЫҢ АЛТАЙ МЕН СІБІРГЕ КҮШТЕП «ҚОНУЫ» ТАРИХЫНАН (ПАВЛОДАР ЕРТІС ӨҢІРІНІҢ МАТЕРИАЛДАРЫ НЕГІЗІНДЕ)","authors":"С.Н. Мамытова","doi":"10.51889/6762.2022.22.41.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/6762.2022.22.41.002","url":null,"abstract":"В данной статье рассматриваются вопросы, связанные с вынужденной миграцией казахского населения в начале 30-х годов XX века. Страшный голод, разразившийся в результате силовых кампаний советской власти по конфискации имущества так называемых «баев» и заготовке сельхозпродукции, стал детонатором массового бегства населения за пределы Казахстана и их массовой гибели, как по пути следования, так и в местах пребывания. Эта трагедия до сих пор мало исследована в силу идеологических стереотипов, прочно засевших в общественное сознание. На современном этапе происходят кардинальные изменения, выраженные в объединении усилий научных сообществ и государственных структур по изучению и реабилитации жертв массовых политических репрессий. В статье предпринята попытка всесторонне проанализировать комплекс письменных и устных источников, раскрывающих причины, обстоятельства массовых откочевок, их направления, масштабы и последствия трагедии. Для показа ее региональной особенности было взято Павлодарское Прииртышье, близко граничащее с Алтайским краем и Западной Сибирью. Население этого региона сильно пострадало от голода. Подавляющее большинство составляли казахи, проживавшие в сельской местности и занимавшиеся кочевым скотоводством. Их обложение «зверскими» планами хлебозаготовок, силовой перевод на оседлость, «раскулачивание и конфискация» являются ключевыми маркерами очевидной цели большевиков, заключавшейся в выработке репрессивной тактики по подчинению национальных окраин интересам советского тоталитарного государства. Ключевыеслова: сельхоззаготовки, массовый голод, «укочевка», «откочевники», Павлодарское Прииртышье, Алтай, «Сибкрай». Бұл мақалада ХХ ғасырдың 30-шы жылдарының басындағы қазақ халқының күштеп қоныс аударуына байланысты мәселелер қарастырылған. Кеңес үкіметінің «байлар» деп аталатындардың мүлкін тәркілеу және ауылшаруашылық өнімдерін жинау науқандарының нәтижесінде басталған алапат ашаршылық халықтың Қазақстаннан тысқары жерлерге жаппай қашуының және олардың жаппай қырылуының детонаторына айналды. Бұл трагедия қоғамдық санада берік орныққан идеологиялық таптаурындардың салдарынан әлі де аз зерттелген. Қазіргі кезеңде ғылыми қауымдастықтар мен мемлекеттік органдардың жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарын зерттеу және ақтау жөніндегі күш-жігерін біріктіруден көрінетін түбегейлі өзгерістер орын алуда. Мақалада жаппай көші-қонның себептерін, жағдайларын, олардың бағыттарын, трагедияның ауқымы мен салдарын ашатын жазба және ауызша дереккөздер кешенін жан-жақты талдауға тырысады. Аймақтық ерекшеліктерін көрсету үшін Алтай өлкесі мен Батыс Сібірмен тығыз шектесетін Павлодар Ертіс өңірі алынды. Бұл өлкенің халқы аштықтан қатты зардап шекті. Басым көпшілігі ауылды жерлерде тұрып, көшпелі мал шаруашылығымен айналысқан қазақтар болды. Оларды астық сатып алудың «қатыгез» жоспарларымен таңу, отырықшы өмірге күштеп көшіру, «иліктен шығару және тәркілеу» большевиктердің ұлттық шет аймақтарды кеңестік мүддеге бағындырудың репрессиялық тактикасын жасау болаты","PeriodicalId":483344,"journal":{"name":"Habaršy - Abaj atyndaġy Almaty universitetì. Tarih žäne saâsi-a̋leumettìk ġylymdar seriâsy","volume":"17 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135256178","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}