THE IRRIGATION SYSTEM OF THE KAZAKH IN THE KELES RIVER VALLEY

Мақалада Келес өзенінің бойын жайлаған қазақ ру-тайпаларының суландыру жүйесіне жан жақты шолу жасалады. Келес алқабы ежелден отырықшылық өркениет қалыптасқан өлке болғандығын қаңлы мәдениетінің іздері болып табылатын қалалар мен елдімекендердің орындарының бүгінгі күнге дейін жетуі дәлел бола алады. ХІХ ғасырдың аяғында Келес өзенінің бойындағы территория Ташкент уезінің Алтын, Болат болыстарының құрамында болды. Аталмыш кезеңде Келес алқабын мекен еткен халықтар арық қазып, егіншілікпен айналысқан. Келес өзенінен саға алған арықтардың дені ру аттарымен аталады. Бұл арықтардың осы өңірді мекендеген ру-тайпалар тарапынан қазылғандығын және соларға тиесілі болғандығын нақтылай түседі. Мақалада патша үкіметі тұсындағы орыс саяхатшылары мен зерттеуші-лерінің еңбектерімен қатар кеңестік кезеңдегі су шаруашылығына қатысты зерттеулер де қарастырылды. Ал, жергілікті авторлардың шежірелік еңбектері ру-тайпалардың қалыптасу және орналасу тарихын анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, автор тарапынан 2020-2021 жж. жүргізілген далалық этнографиялық экспедициясының материалдары пайдаланылды. Түйін сөздер: Келес, Түркістан, қарабура, суды пайдалану дәстүрі, суландыру жүйесі, арық, канал, шығыр. The article provides a comprehensive overview of the irrigation system of the Kazakh tribes in the Keles River valley. Evidence that the valley of the Keles River was the land of ancient civilizations is the fact that traces of settlements and sites of the Kangyui culture exist here today. At the end of the 19th century, the Keles river valley was part of the Altyn and Bolat volosts of the Tashkent district. During this period, the peoples of the Keles valley dug ditches and were engaged in agriculture. Most ditches from the Keles River are named after local tribes. This confirms that ditches were dug by local tribes that inhabited the valley and belonged to them. The article deals with the work of Russian travelers and researchers from the times of the tsarist government, as well as studies of the water management of the Soviet period. And the genealogical books (shezhire) of the authors of the region in question allow us to determine the history of the formation and settlement of tribes in the Keles river valley. In addition, the author used materials from a field ethnographic expedition conducted by him in 2020-2021. Keywords: Keles, Turkestan, karabura, tradition of water use, irrigation system, ditch, canal, chigir. В статье дается всесторонний обзор ирригационной системы казахского населения долины реки Келес. Свидетельством того, что долина реки Келес была освоена древними цивилизациями является тот факт, что следы городищ и стоянок кангюйской культуры существуют и сегодня. В конце XIX века долина реки Келес входила в состав Алтынской и Болатской волостей Ташкентского уезда. В этот период население Келесской долины продолжает заниматься земледелием, орошая ее при помощи арыков. Большинство ирригационных сооружений долины сохранили названия соорудивших их племен и родов. Так же в статье рассматриваются работы русских путешественников и исследователей периода царского правительства, изыскания советских ученых водного хозяйства региона. Использованы родословные книги (шежіре) различных авторов, позволяющие определить историю формирования и расселения племен в долине реки Келес. Приведены материалы полевых этнографических экспедиций, организованных автором в течении 2020-2021 гг. Ключевые слова: Келес, Туркестан, Карабура, традиция водопользования, система ирригации, арык, канал, чигирь