АКАДЕМИК С.БӘЙІШЕВТІҢ ҚЫЗМЕТІН ЗЕРТТЕУДЕ БИОГРАФИЯЛЫҚ ТӘСІЛДІ ҚОЛДАНУ

In the article, the biography of academician S. Baishev, who was recognized for his leadership in the social and political life of the country and the development of domestic humanitarian science during the Soviet rule, is analyzed on a documentary basis. The biography and creativity of the person who passed the career ladder from the senior researcher of the institute to the vice-president of the Academy of Sciences, from the rank-and-file political worker to the chairman of the Supreme Council developed in close connection with the interests of the Communist Party. This situation of the modern society, which has abandoned the communist ideology, is the basis for a protective attitude not only towards his personality, but also towards the party cadres who served in the high echelons of power.The analyzes made on this issue made sure that the knots in the biographies of individuals, which were unclear, will be solved by the most objective consideration. In order to clarify the problem, the study analyzes the theory and practice of the party-state nomenclature system, which became one of the main attributes of the Soviet totalitarian government. The moral and psychological character of a person who witnessed Stalin's political repression is evaluated. Conclusions are drawn about the political-ideological positions of the totalitarian society and the fate of Kazakh intellectuals in the state of party rule. Мақалада кеңестік билік кезінде еліміздің қоғамдық-саяси өмірі мен отандық гуманитарлық ғылымның дамуында қайраткерлігімен танылған академик С.Бәйішевтің биографиясы деректік негізде талданады. Институттың аға ғылыми қызметкерлігінен Ғылым академиясының вице-президентіне дейін, қатардағы саяси қызметкерден Жоғарғы Кеңестің төрағасына дейінгі қызмет баспалдақтарынан өткен тұлғаның өмірбаяны мен шығармашылығы коммунистік партияның қызыметімен тығыз байланыста өрбіді. Коммунистік идеологиядан бас тартқан қазіргі қоғамды бұл жағдай оның тұлғасына ғана емес, онымен қатар биліктің жоғары эшелонында қызмет істеген партиялық кадрларға деген жатырқаушылық көзқарасқа негіз болуда. Осы мәселе бойынша жасалған талдаулар жеке тұлғалардың биографиясындағы түсініксіз болып келген түйіндер барынша объективті қарастыру арқылы шешімін табатындығына көз жеткізді. Мәселеге айқындық беру мақсатында зерттеуде кеңестік тоталитарлық биліктің басты атрибуттарының біріне айналған партиялық-мемлекеттік номенклатура жүйесінің теориясы мен тәжірибесіне талдау жасалады. Сталиндік саяси қуғын- сүргіннің куәгері болған тұлғаның моральдық-психологиялық тұрпатына баға беріледі. Тоталитарлық қоғамның саяси-идеологиялық ұстанымдары мен партиялық билік жағдайындағы қазақ зиялыларының тағдыры жайлы қорытындылар айтылады. Тарихи зерттеулердегі биографиялық тәсілдің әдістерімен қайраткердің шығармашылығы мен қоғамдық-саяси қызметі туралы тұжырымдар жасалады. Түйінді сөздер: Сақтаған Бәйішев, биографиялық тәсіл, партиялық-мемлекеттік номенклатура, отандық тарих ғылымының қалыптасуы. В статье на документальной основе анализируется биография академика С.Баишева, получившего признание за свое лидерство в общественно-политической жизни страны и развитии отечественной гуманитарной науки в период советской власти. Биография и творчество человека, прошедшего по карьерной лестнице от старшего научного сотрудника института до вице-президента Академии наук, от рядового политработника до председателя Верховного Совета, развивались в тесной связи с интересами Коммунистической партии. Ситуация когда современное общество отказалось от коммунистической идеологии, является основой оправдательного отношения не только к его личности, но и к другим партийным кадрам, которые служили в высших эшелонах власти. Исследования, проведенные по данному вопросу подтвердили, что непонятные моменты в биографии отдельных личности могут быть выяснены путем более объективного рассмотрения. В целях уточнения проблемы в исследовании анализируются теория и практика партийно-государственной номенклатурной системы, ставшей одним из главных атрибутов советской тоталитарной власти. Оценивается морально-психологический облик человека, ставшего свидетелем сталинских политических репрессий. Делаются выводы о политико-идеологических позициях тоталитарного общества и судьбе казахской интеллигенции в условиях партийного правления.С помощью методов биографического подхода в исторических исследованиях делаются выводы о творчестве и общественно-политической деятельности деятеля. Ключевые слова: Сактаган Баишев, биографический подход, партийно-государственная номенклатура, становление отечественной исторической науки.