ХХ ҒАСЫР БАСЫНДАҒЫ БІЛІМ БЕРУ ІСІ: МЕКТЕП ОҚУЛЫҚТАРЫН ДАЯРЛАУДАҒЫ ҰЛТ ҚАЙРАТКЕРЛЕРІНІҢ РӨЛІ

Abstract

The article describes the changes made in the field of education by the Bolsheviks who came to power after the political transformations that took place at the beginning of the twentieth century. As a result, a system of secular education was introduced. A new model of schools has been opened. In the early years, various difficulties arose, one of which was the provision of textbooks to schools. In order to solve the difficulties that have arisen, national figures have begun work on writing textbooks on the new system. A special commission has been created, a clear plan of textbooks has been adopted, which should be written. According to the plan, national figures wrote the necessary textbooks and translated textbooks known to the scientific community into Kazakh. Textbooks published in the Kazakh language not only gave students a lot of information, but attempts were also made to turn the Kazakh language into the language of science. Concepts and terms in the Kazakh language, introduced by national figures, are valid until today. Textbooks published in accordance with the secular education system had a great impact on the development of Kazakh society at the beginning of the twentieth century and the growth of the level of knowledge of students. Keywords: textbook, education, school, nation, science, term, system Мақалада ХХ ғасыр басында орын алған саяси өзгерістерден кейін билікке келген большевиктердің білім саласына енгізген өзгерістері сипатталады. Нәтижесінде зайырлы білім беру жүйесі енгізілді. Мектептердің жаңа үлгісі ашылды. Алғашқы жылдары түрлі қиындықтар орын алып, солардың бірі мектептерді оқулықпен қамтамасыз ету еді. Орын алған қиындықтарды шешу мақсатында ұлт қайраткерлері жаңа жүйеге сай оқулықтар жазу ісін қолға алды. Арнайы комиссия құрылып, жазылуы тиіс оқулықтардың нақты жоспары қабылданды. Жоспарға сай ұлт қайраткерлері қажетті оқулықтарды жазып, ғылыми қауымдастыққа танымал оқулықтарды қазақ тіліне аударды. Қазақ тілінде жарық көрген оқулықтар оқушыларға мол мәлімет беріп қана қоймай, сонымен қатар қазақ тілін ғылым тіліне айналдыруға талпыныстар жасалды. Ұлт қайраткерлері енгізген қазақ тіліндегі ұғымдар мен терминдер күні бүгінге дейін қолданыста. Зайырлы білім беру жүйесіне сай жарық көрген оқулықтардың ХХ ғасыр басындағы қазақ қоғамын алға дамыту мен оқушылардың таным деңгейінің өсуіне үлкен ықпал етті. Кілт сөздер: оқулық, білім, мектеп, ұлт, ғылым, термин, жүйе. В статье описываются изменения в системе образования в начале ХХ века, связанные с деятельностью пришедших к власти большевиков которые начали реформирование и преобразование в школах. В результате внедрена была система светского образования и предложена новая модель школы. В первые годы возникли различные трудности, одной из которых было обеспечение школ учебниками. В целях решения возникших трудностей национальными деятелями была начата работа по написанию учебников по новой системе. Создана специальная комиссия, принят четкий план учебников, которые должны быть написаны. Согласно плану, национальные деятели написали необходимые учебники и перевели на казахский язык учебники, известные научному сообществу. Учебники, изданные на казахском языке, не только дали учащимся много информации, но и были предприняты попытки превратить казахский язык в язык науки. Понятия и термины на казахском языке, введенные национальными деятелями, действуют до сегодняшнего дня. Учебники, изданные в соответствии со светской системой образования, оказали большое влияние на развитие казахского общества начала ХХ века и рост уровня познания учащихся. Ключевые слова: учебник, образование, школа, нация, наука, термин, система