ТОПОНИМИКАЛЫҚ ДЕРЕКТЕР НЕГІЗІНДЕ ТАБИҒИ НЫСАНДАРДЫҢ ТАРИХИ КЕЗЕҢДЕГІ ЛАНДШАФТ ӨЗГЕРІСТЕРІН АНЫҚТАУ (Балқаш-Алакөл ойысы мысалында)

This article collects toponymic data concerning historical names of large lake systems and rivers of Kazakhstan. Toponymic data are important in determining the geographical representation of natural objects in the historical period. The use of valuable geographical names data as a source of information and research is an essential component of toponymy.In the article, we considered this using the example of hydronyms of the southeastern part of the country. That is, the historical names of the Balkhash and Alakol lakes, the main artery of the Zhetysu Land, the Ili River, which are of great importance in the socio-economic development of the country, explained from different sides based on scientific sources.Landscape changes of natural objects over time were determined based on historical and cartographic data and scientific writings. The information burden of toponyms, language and explanatory reasoning may be a source for the fields of applied science related to history, geography and the environment. Keywords: natural objects, toponymy, historical period, landscapes, Balkhash-Alakol depression. Бұл мақалада Қазақстанның ірі көлдер жүйесі мен өзендерінің тарихи атауларына қатысты топонимикалық деректер жинақталған. Табиғи нысандардың тарихи кезеңдегі географиялық бейнесін анықтауда топонимикалық деректердің маңызы өте зор. Географиялық атауларда жинақталған құнды деректерді ақпарат және зерттеу көзі ретінде пайдалану - топонимиканың маңызды компоненті саналады. Мақалада біз мұны еліміздің оңтүстік-шығыс бөлігіндегі гидронимдер мысалында қарастырдық. Яғни, еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуында аса зор мәнге ие Балқаш және Алакөл көлдерінің, Жетісу жерінің басты артериясы саналатын Іле өзенінің тарихи кезеңдегі атаулары ғылыми дереккөздер негізінде әр қырынан түсіндірілді. Табиғи нысандардың уақыт кезеңіндегі ландшафт өзгерістері тарихи-картографиялық деректер мен ғылыми еңбектерге сүйене отырып анықталды. Топонимдердің ақпараттық жүктемесі, тұжырымдаулар мен түсіндірмелік негіздеме – тарихи-география мен қоршаған ортаға қатысты қолданбалы ғылым салаларына қажетті дереккөз бола алады. Түйін сөздер:табиғи нысандар, топонимика, тарихи кезең, ландшафттар, Балқаш-Алакөл ойысы. В данной статье собраны топонимические данные, касающиеся исторических названий крупных озерных систем и рек Казахстана. Топонимические данные важны для определения географического представления природных объектов в исторический период. Использование ценных данных о географических названиях в качестве источника информации и исследований является важным компонентом топонимики. В статье мы рассмотрели это на примере гидронимов юго-восточной части страны. Исторические названия озер Балхаш и Алаколь, главной артерии земли Жетысу, реки Или, которые имеют большое значение в социально-экономическом развитии страны, объясняются с разных сторон на основе научных источников. Ландшафтные изменения природных объектов определялись на основе исторических и картографических данных и научных трудов. Информация, заложенная в топонимах может служит источником для прикладных исследований, связанных с историей, географией и окружающей средой. Ключевые слова:природные объекты, топонимика, исторический период, ландшафты, Балхаш- Алакольская впадина