Ciencia EducacaoPub Date : 2018-01-01DOI: 10.1590/1516-731320180010010
Cláudia Ribeiro de Lima, I. H. C. F. Menezes, Maria do Rosário da Cunha Peixoto
{"title":"Educação em saúde: avaliação de intervenção educativa com pacientes diabéticos, baseada na teoria social cognitiva","authors":"Cláudia Ribeiro de Lima, I. H. C. F. Menezes, Maria do Rosário da Cunha Peixoto","doi":"10.1590/1516-731320180010010","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320180010010","url":null,"abstract":"EnglishAbstract The aim of the study was to analyze the effects of an educational intervention on the knowledge and biochemical and anthropometric parameters of diabetic patients of a unit of the Family Health Strategy in Israelândia, GO, Brazil. A randomized clinical trial was conducted with 83 patients registered in 2015. They were allocated to intervention (GI; n = 38) and control (GC; n = 38) groups. GI participated in an educational intervention based on the Social Cognitive Theory; GC participated in activities developed there. The results obtained by a questionnaire pointed to an improvement in knowledge for GI (p portuguesResumo O objetivo do estudo foi analisar os efeitos de uma intervencao educativa sobre o conhecimento e parâmetros bioquimicos e antropometricos de pacientes diabeticos, cadastrados em uma unidade de Estrategia Saude da Familia de Israelândia, GO. Realizou-se um ensaio clinico randomizado com 83 pacientes cadastrados em 2015. Eles foram alocados nos grupos intervencao (GI; n=38) e controle (GC; n=38). O GI participou de uma intervencao educativa, tendo como base a Teoria Social Cognitiva; o GC participou de atividades desenvolvidas na unidade. Os resultados obtidos por um questionario estruturado apontaram para uma melhora do conhecimento para GI (p","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"24 1","pages":"141-156"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"https://sci-hub-pdf.com/10.1590/1516-731320180010010","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67293545","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ciencia EducacaoPub Date : 2018-01-01DOI: 10.1590/1516-731320180010005
Lina Melo, F. Cañada
{"title":"Emociones que emergen durante el análisis del conocimiento didáctico del contenido sobre el campo eléctrico","authors":"Lina Melo, F. Cañada","doi":"10.1590/1516-731320180010005","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320180010005","url":null,"abstract":"Resumen El dominio afectivo integrado con la historia personal y social de los profesores, sus creencias y representaciones cognitivas, configura el gran espectro de conocimiento didactico del contenido (CDC). El estudio que presentamos analiza las emociones declaradas de forma explicita, por dos profesores de bachillerato, dentro de un estudio de caracter cualitativo sobre el desarrollo del CDC en el caso de la ensenanza del campo electrico. La presencia de emociones es un indicador de las coincidencias o discrepancias entre los distintos componentes de su CDC e influyen en las decisiones que el profesor toma en el aula. Los contenidos mas conflictivos, en terminos emocionales, resultan ser la ensenanza de la superposicion de campos y fuerzas electricas y la relacion electrostatica-electrocinetica. Finalmente, las causas tanto de las emociones positivas como de las negativas estan mayoritariamente relacionadas con el conocimiento curricular y el contenido que se ensena.","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"100 1","pages":"57-70"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"https://sci-hub-pdf.com/10.1590/1516-731320180010005","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67293805","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ciencia EducacaoPub Date : 2018-01-01DOI: 10.1590/1516-731320180010009
Sheila Soares de Assis, Tania Araújo-Jorge
{"title":"O que dizem as propostas curriculares do Brasil sobre o tema saúde e as doenças negligenciadas?: aportes para a educação em saúde no ensino de ciências","authors":"Sheila Soares de Assis, Tania Araújo-Jorge","doi":"10.1590/1516-731320180010009","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320180010009","url":null,"abstract":"portuguesResumo As doencas negligenciadas correspondem a um grupo de agravos de relevância nacional e internacional. O tema das doencas negligenciadas precisa transcender o setor da saude e sua abordagem deve estar presente tambem no ensino. Alem disso, o controle e a prevencao destes agravos, bem como a saude, necessitam ser compreendidos como um fenomeno multifacetado. Analisamos o tema das doencas negligenciadas nas propostas curriculares dos estados brasileiros destinados a disciplina de Ciencias do 6o ao 9o ano do ensino fundamental. Reunimos ao todo 24 propostas curriculares. Os resultados apontaram que somente nove destes curriculos abordaram as doencas negligenciadas como conteudos de relevância e que persiste ainda a ideia de que a saude e um bem restritamente biologico ou produto de acoes prescritivas e ganhos cognitivos. EnglishAbstract Neglected diseases are of national and international relevance. The neglected diseases’ subject-matter must transcend the health sector and its approach must be present in education as well. In addition, the control and prevention of these diseases, as well as health, should be understood as a multifaceted phenomenon. This study aimed to analyze the neglected diseases’ theme in the Brazilian states’ curriculum proposals for elementary school’s Science subject from 6th to 9th grade. A total of 24 curriculum proposals were gathered and examined. The results showed that only nine of these curricula dealt with neglected diseases as relevant content, still allowing the idea to persist that health is a strictly a biological good or a product of prescriptive actions and cognitive gains.","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"24 1","pages":"125-140"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"https://sci-hub-pdf.com/10.1590/1516-731320180010009","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67293965","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ciencia EducacaoPub Date : 2018-01-01DOI: 10.1590/1516-731320180010013
D. F. Júnior, B. M. Silva, Evelyn L. Dias Figuereido
{"title":"\"Natureza da ciência geográfica\": diagnóstico e possibilidades de inserção de epistemologia no ensino escolar e na formação de professores de geografia","authors":"D. F. Júnior, B. M. Silva, Evelyn L. Dias Figuereido","doi":"10.1590/1516-731320180010013","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320180010013","url":null,"abstract":"EnglishAbstract: Absent from the discussions about science teaching, Geography continues to transmit to the general public the degrading image of a purely descriptive discipline, with a merely recording role. However, given the nature of its object (the complex interface of natural phenomena and socioeconomic dynamics), it has a remarkable potential for an epistemological type of reading - a fact that should normally give rise to more insightful and elucidating teaching modalities. We present a general diagnosis of the content of current texts on (and for) Geography teaching, highlighting the still minimal incorporation of themes associated with philosophy and the history of science. portuguesResumo: Ausente das discussoes sobre ensino de ciencia, a Geografia continua transmitindo ao grande publico a imagem desabonadora de disciplina meramente descritiva e catalografica. No entanto, dada a natureza de seu objeto (a interface complexa de fenomenos naturais e dinâmicas socioeconomicas), ela possui notavel potencial para uma leitura do tipo epistemologica - fato que, normalmente, deveria oportunizar modalidades de ensino mais instigantes e elucidativas. Apresentamos um diagnostico geral sobre o conteudo veiculado em textos correntes sobre (e para) o ensino da Geografia, ressaltando a ainda discreta incorporacao de temas associados a filosofia e a historia da ciencia.","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"24 1","pages":"191-208"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67294066","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ciencia EducacaoPub Date : 2018-01-01DOI: 10.1590/1516-731320180010012
F. G. A. Meneses, I. Núñez
{"title":"Erros e dificuldades de aprendizagem de estudantes do ensino médio na interpretação da reação química como um sistema complexo","authors":"F. G. A. Meneses, I. Núñez","doi":"10.1590/1516-731320180010012","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320180010012","url":null,"abstract":"EnglishAbstract: Knowing the chemical reaction as a complex system is considered one of the aims of high school chemical education. This study aims to evaluate and understand this knowledge, considering the response given by 126 students who answered one question on Chemistry Federal University entrance exam in 2013. For this purpose, the answers were analyzed and the errors identified as well as the levels of ability development in interpreting a chemical reaction as a complex system, and these were related to learning difficulties. The results have shown the low performance of the students and the limitations of the understanding and integration of parameters that characterize a chemical reaction. These errors may also be associated with the fragmented way of organizing and teaching content related to chemical reactions, leading to learning difficulties, which requires new methodological proposals of an intradisciplinary nature. portuguesResumo: Conhecer a reacao quimica como um sistema complexo e considerado um dos objetivos da educacao quimica no Ensino Medio. O presente estudo objetiva avaliar e compreender esse conhecimento, considerando a resposta de 126 estudantes que responderam uma questao na prova de Quimica do Vestibular da UFRN, no ano de 2013. Para esse proposito, foram analisadas as respostas e identificados os erros assim como os niveis de desenvolvimento da habilidade de interpretar uma reacao quimica como um sistema complexo, os quais foram relacionados a dificuldades de aprendizagem. Os resultados evidenciam o baixo desempenho dos estudantes e as limitacoes na compreensao e integracao de parâmetros que caracterizam uma reacao quimica. Esses erros podem estar tambem associados a forma fragmentada de organizar e ensinar os conteudos relativos as reacoes quimicas gerando dificuldades de aprendizagem, o que exige de novas propostas metodologicas de natureza intradisciplinar.","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"24 1","pages":"175-190"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"https://sci-hub-pdf.com/10.1590/1516-731320180010012","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67294441","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ciencia EducacaoPub Date : 2018-01-01DOI: 10.1590/1516-731320180010014
Rafaela Silva Rabelo
{"title":"John Dewey e os embates sobre a psicologia do número","authors":"Rafaela Silva Rabelo","doi":"10.1590/1516-731320180010014","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320180010014","url":null,"abstract":"portuguesResumo: O presente artigo teve como foco as representacoes de John Dewey acerca da educacao matematica. Especificamente, teve como objetivo explorar as representacoes de Dewey sobre o ensino de aritmetica e o conceito de numero, com base em textos que escreveu apos a publicacao do manual The psychology of number (TPN), do qual foi coautor. Subsidiaram a analise duas cartas de Dewey em resposta a criticas feitas ao TPN e uma resenha. Alguns dos conceitos mobilizados foram representacao, campo e lugar social/institucional, com base em Roger Chartier, Michel de Certeau e Pierre Bourdieu. Ficaram evidentes as disputas entre campos, principalmente entre psicologia e matematica, na determinacao de quem possui legitimidade para arbitrar sobre o ensino de aritmetica. Tambem transparecem representacoes de Dewey acerca da educacao matematica, sendo que ele reiterou algumas posicoes presentes no TPN, como a natureza psiquica do numero e a relacao com os conceitos de medida e razao. EnglishAbstract: This paper focused on John Dewey's representations about mathematics education. Specifically, the objective was to explore Dewey's representations about the teaching of arithmetic and the number concept, based on texts he wrote after publishing the handbook The psychology of number (TPN) as a coauthor. Some of the sources were two letters written by Dewey, answering critics made of the TPN, and a review. The analysis was based on such concepts as representation, field, and social/institutional place, according to theorists as Roger Chartier, Michel de Certeau and Pierre Bourdieu. It is evident that the disputes between the fields, mainly of psychology and mathematics, concern the determination of who owns legitimacy to deliberate about the teaching of arithmetic. It is also possible to notice Dewey's representations about mathematics education, as he reiterates some aspects present in the TPN such as the psychical nature of number and the relation with the ideas of measurement and ratio.","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"24 1","pages":"209-223"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"https://sci-hub-pdf.com/10.1590/1516-731320180010014","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67294115","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ciencia EducacaoPub Date : 2018-01-01DOI: 10.1590/1516-731320180010011
Magno da Conceição Peneluc, B. Pinheiro, E. F. D. Moradillo
{"title":"Possíveis confluências filosóficas e pedagógicas entre a educação ambiental crítica e a pedagogia histórico-crítica","authors":"Magno da Conceição Peneluc, B. Pinheiro, E. F. D. Moradillo","doi":"10.1590/1516-731320180010011","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320180010011","url":null,"abstract":"EnglishAbstract: This article proposes a debate on the philosophical - ontological and epistemological - and political-pedagogical relations between Environmental Education, in its critical-Marxian aspect, and the Historical-Critical Pedagogy. It is postulated that, based on historical-dialectical materialism, Environmental Education constitutes a valuable theoretical and methodological apparatus, especially for potentially developing an emancipatory, transformative and critical pedagogical act, besides presenting relevant heuristic potential in the elucidation of the ideological and political-ecological aspects of the socio-environmental crisis. Critical Environmental Education aligned with Historical-Critical Pedagogy could, therefore, be able to develop a praxis that reveals socio-environmental conflicts, in the context of teaching and school learning. The paper tries to argue for the relevance of the Historical-critical Pedagogy in the proposal of a teaching praxis that uses didactic mediation as a way of adjusting scientific knowledge to the reality of the classroom and to the socio-cultural reality of the student, especially in relation to the interface of society and environment. portuguesResumo: O presente artigo propoe um debate sobre as relacoes filosoficas - ontologicas e epistemologicas - e politico-pedagogicas entre a Educacao Ambiental, em sua vertente critico-marxiana, e a Pedagogia historico-critica. Postula-se que, ao se embasar no materialismo historico-dialetico, a Educacao Ambiental constitui-se em um aparato teorico e metodologico valoroso, especialmente por potencialmente desenvolver um ato pedagogico emancipador, transformador e critico, alem de apresentar relevante potencial heuristico no desvelamento dos aspectos ideologicos e politico-ecologicos da crise socioambiental. A educacao ambiental critica alinhada a Pedagogia historico-critica poderia, portanto, desenvolver uma praxis desveladora de conflitos socioambientais, no contexto do ensino e da aprendizagem escolar. Busca-se argumentar sobre a relevância da Pedagogia historico-critica na proposicao de uma praxis de ensino que utilize a mediacao didatica como via de ajuste de conhecimentos cientificos a realidade da sala de aula e a realidade sociocultural do estudante, em especial no tocante a relacao sociedade e ambiente.","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"24 1","pages":"157-173"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67294297","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ciencia EducacaoPub Date : 2018-01-01DOI: 10.1590/1516-731320180010006
T. Augusto, Leticia Vieira Basilio
{"title":"Ensino de biologia e história e filosofia da ciência: uma análise qualitativa das pesquisas acadêmicas produzidas no Brasil (1983-2013)","authors":"T. Augusto, Leticia Vieira Basilio","doi":"10.1590/1516-731320180010006","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320180010006","url":null,"abstract":"EnglishAbstract This study aimed to qualitatively analyze the dissertations and theses about Biology Teaching that have focus on the History and Philosophy of Science, produced between 1983 and 2013 in order to point out the work of both these contributions to teaching and research. The descriptors considered for the analysis were author, advisor, year of defense, degree (master’s or doctorate), postgraduate program, university, content theme, level of education and thematic research. Eighty six papers on the topic were found, the first being defended in 1983. After reading the papers they were classified into seven educational themes: analysis of textbooks, proposals education, conceptions of students, conceptions of teachers, teacher training, curriculum and contributions of History and Philosophy of Biology for teaching. portuguesResumo O presente estudo se propos a analisar qualitativamente as dissertacoes e teses produzidas entre 1983 e 2013, relativas ao Ensino de Biologia que tem como foco tematico a Historia e Filosofia da Ciencia, a fim de apontar as contribuicoes do conjunto dos trabalhos para o ensino e a pesquisa. Os descritores considerados para a analise foram autor, orientador, ano de defesa, grau de titulacao (mestrado ou doutorado), programa de pos-graduacao, universidade, area de conteudo, nivel escolar e problematicas de investigacao. Foram localizados 86 trabalhos, sendo o primeiro defendido em 1983. Apos a leitura, os trabalhos foram classificados em sete problematicas de investigacao: analise de livros didaticos; propostas de ensino; concepcoes de alunos; concepcoes de professores; formacao de professores; curriculo; e contribuicoes da Historia e Filosofia da Biologia para o ensino.","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"24 1","pages":"71-93"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"https://sci-hub-pdf.com/10.1590/1516-731320180010006","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67293948","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ciencia EducacaoPub Date : 2018-01-01DOI: 10.1590/1516-731320180010002
J. Silveira, Suzani Cassiani, Irlan von Linsingen
{"title":"Escrita e autoria em texto de iniciação científica no ensino fundamental: uma outra relação com o saber é possível?","authors":"J. Silveira, Suzani Cassiani, Irlan von Linsingen","doi":"10.1590/1516-731320180010002","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320180010002","url":null,"abstract":"portuguesResumo Este artigo reune reflexoes em torno do trabalho interdisciplinar, articulado em uma pratica pedagogica de Iniciacao Cientifica no âmbito do Ensino Fundamental. Ao assumir a escola como espaco de construcao de conhecimento, professores e estudantes podem atribuir outros sentidos a instituicao escolar, ressignificando ai seus proprios lugares. Reforcado com o advento da internet, o ato de copiar e colar tem contribuido para a formacao de sujeitos, no dizer de Freire, mais espectadores do mundo do que recriadores. Assim, compreendemos a tarefa de pesquisar como atividade fundamental na formacao do estudante critico, reflexivo, criativo: sujeito-autor. Ao trabalharmos com referenciais teorico-metodologicos da Analise de Discurso de linha francesa e a perspectiva critica da educacao em Ciencia, Tecnologia e Sociedade (CTS), procuramos refletir sobre outra possibilidade de relacao entre escola/estudante/professor/saber, que aponte para uma maior identificacao da escola com a formacao cientifica emancipatoria. EnglishAbstract This article gathers thoughts about interdisciplinary work, connected in a pedagogical practice of scientific initiation on the elementary school area. Acknowledging the school as a learning construction space, teachers and students can assign other senses for the schooling institution, giving a new meaning to their own places. Reinforced with internet’s advent, the act of copy and paste has contributed for the formation of subjects, in the words of Freire, more like spectators of the world than recreators. Thus, we grasp the task of searching as a fundamental activity on the formation of the critic, reflexive, creative student: subject-author. By working with theoretical and methodological approach of the French Discourse Analysis and the critic perspective of Science, Technology and Society Education, we seek reflections about another possibility of relationship between school/student/teacher/knowledge, that points towards a bigger school’s identification with the emancipatory scientific formation.","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"24 1","pages":"9-25"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"https://sci-hub-pdf.com/10.1590/1516-731320180010002","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67293483","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Ciencia EducacaoPub Date : 2017-12-01DOI: 10.1590/1516-731320170040003
C. E. Obara, F. Broietti, M. Passos
{"title":"Contribuições do PIBID para a construção da identidade docente do professor de Química","authors":"C. E. Obara, F. Broietti, M. Passos","doi":"10.1590/1516-731320170040003","DOIUrl":"https://doi.org/10.1590/1516-731320170040003","url":null,"abstract":"portuguesNeste artigo trazemos os resultados de uma pesquisa em que foram investigados ex-bolsistas do PIBID, egressos da licenciatura em Quimica e professores da rede estadual de ensino, com o objetivo de caracterizar a contribuicao do Programa para a construcao da identidade docente. Os procedimentos da Analise Textual Discursiva permitiram a analise dos dados por meio dos Focos da Aprendizagem Docente e da Matriz 3x3. Entre os resultados conclusivos destacamos que: o Interesse pela Docencia e a Identidade Docente estao presentes nas falas de todos os sujeitos, o que evidencia o processo de construcao da identidade profissional; aqueles que mais expressaram Reflexao sobre a Docencia sao os que possuem maior experiencia profissional; tres sujeitos tiveram as maiores proporcoes das falas categorizadas na relacao social com o saber, enquanto dois, na pessoal; a relacao epistemica, embora em menor porcentagem, mostrou-se precursora para as demais relacoes e relacionada a atuacao no PIBID. EnglishIn this article we bring some results of research in which former scholars of the PIBID, chemistry teachers of state education system were investigated, in order to characterize the contribution of the program for the construction of the teaching identity. The procedures of Discursive Textual Analysis (ATD) allowed the data analysis through Strands of Learning for Teaching and 3x3 Matrix. Among the conclusive results, we highlighted that: the Interest in Teaching and the Identity of Teacher are present in the speech of all subjects, what demonstrates the process of building their professional identity. Those who expressed more Teaching Reflection were the ones with more teaching experience; three subjects had major proportions of the categorized speech in the social relation with knowledge, while the others in the personal; the epistemic relations, although with a lower percentage, showed more than in the other relations and related to the performance in PIBID.","PeriodicalId":30004,"journal":{"name":"Ciencia Educacao","volume":"23 1","pages":"979-994"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2017-12-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47226778","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}