{"title":"Përcaktimi i foljeve të parregullta në gjuhën shqipe","authors":"Leonard Dauti, Mustafa Karapinjalli","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3203","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3203","url":null,"abstract":"Klasifikimi i foljes në gjuhën shqipe ka tërhequr vëmendjen dhe ka qenë objekt studimi për një numër të madh autorësh, shqiptarë dhe të huaj. Në studimet për gjuhën shqipe ndeshim pothuajse po aq klasifikime sa dhe autorë që janë marrë me të, sa që vështirë se mund të gjejmë dy klasifikime që të përputhen me njëri-tjetrin. Mospranimi i një modeli të vetëm klasifikimi mendojmë se ka ndodhur për dy arsye: (i) kompleksiteti që paraqet paradigma eptimore e foljes në gjuhën shqipe; (ii) baza teorike e metodologjike nga janë nisur autorët për hartimin e klasifikimeve përkatëse, e cila nuk mund të pretendohet të jetë e njëjtë dhe e njëtrajtshme përgjatë fazave të ndryshme të zhvillimit të mendimit gjuhësor shqiptar. Këto dy arsye kanë përcaktuar pikërisht edhe përzgjedhjen e kritereve të ndryshme si bazë për klasifikimin e foljes në zgjedhime, ndër të cilët mund të përmendim: 1) fonema fundore e temës; 2) kundërvënia temë e së tashmes – temë e aoristit të mënyrës dëftore, e bazuar në dy kritere ndihmëse: a) ndryshimet fonemore të temës; b) zgjerimi i temës foljore; 3) mbaresat vetore; 4) kriteri sasior (shih: Da Lece, 1716; Dozone, 1878; Kristoforidhi, 1882; Frashëri, 1886; Meyer, 1888; Hahn,1854; Pekmezi, 1908; Weigand, 1913; Sheperi, 1927; Cipo, 1949; Demiraj, 1969; Fonetika dhe gramatika e gjuhës së sotme letrare shqipe, 1976 (më poshtë: Dhrimo et al., 1976); Resuli, 1985; Buchholz & Fiedler, 1987; Çeliku, Karapinjalli & Stringa, 1998 (më poshtë: Çeliku et al., 1998); Gramatika e gjuhës shqipe 1, morfologjia, (1995) 2002 (më poshtë: Agalliu et al., 2002); Memushaj, 2012; Teichmann, 2019). Ndërsa për ndarjen në folje të rregullta dhe të parregullta, një ndarje përtej klasifikimit në zgjedhime, si kriter është marrë për bazë shmangia nga zgjedhimi i foljeve të rregullta. Për këtë ndarje në gramatikat më të fundit si kriter formal është marrë ndryshimi i plotë ose i pjesshëm i temës foljore (Dhrimo et al., 1976:243; Agalliu et al., 2002:284; Çeliku et al., 1998:136; Teichmann, 2019:38).","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"73 7","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139154925","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Christian Gut","authors":"Remzi Përnaska, Tomorr Plangarica","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3238","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3238","url":null,"abstract":"Më 26 nëntor 2018 ndërroi jetë Kristian Gyti (Christian Gut), një ndër albanologët e spikatur francezë të kohës sonë, njohës shumë i mirë dhe kontribuues me vlerë në studimin e gjuhës shqipe, historisë dhe kulturës së saj, vijues i denjë i një tradite të formësuar tashmë në radhët e studiuesve francezë për albanologjinë, me prurje nga fusha e gjuhësisë, historisë, etnologjisë, kulturologjisë etj. Kristian Gyti pati një jetë të mbushur me aktivitete dhe angazhime në sfera të ndryshme të jetës shoqërore (pos asaj kërkimore-shkencore) dhe, falë aftësive të tij intelektuale e organizative, arriti të ketë karrierë të suksesshme edhe në administratën franceze, me kontribute të shënuara në një hapësirë edhe përtej kufijve të Francës, me angazhime në institucione të rëndësishme kombëtare, por edhe në organizata e organizma ndërkombëtarë, kontribute për të cilat ka gëzuar mirënjohjen e falënderimet duke qenë i vlerësuar me një sërë titujsh e medaljesh.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"46 S4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139155088","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Trajtat fonetike dhe kategoritë gramatikore të paskajores në gjuhën shqipe","authors":"Ina Arapi","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3202","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3202","url":null,"abstract":"Gjuha letrare shqipe e njësuar1 nuk ka paskajore me funksione të plota sintaksore. Në vend të saj ajo përdor fjalitë e nënrenditura me lidhore dhe formën e pashtjelluar të tipit për të bërë, e cila është një paskajore me funksione sintaksore të kufizuara. Por paskajorja e tipit me punue është përdorur dhe vazhdon të përdoret edhe sot gjerësisht në dialektin gegë2. Prandaj, kur flasim për paskajore në shqipen dhe për ndërkëmbimin e saj me lidhoren, ose format e pashtjelluara analitike, kemi gjithmonë parasysh gegërishten.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"82 5","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139155764","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe. Elemente të përbashkëta me rumanishten","authors":"Gr Brâncuş","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3197","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3197","url":null,"abstract":"Më 2007 dhe 2008, në Tiranë dolën në Institutin e Gjuhësisë dhe e Letërsisë së Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dy vëllimet e para të Atlasit gjuhësor shqiptar1, vepër e një grupi profesorësh të Universitetit të Tiranës: Jorgji Gjinari, Bahri Beci, Gjovalin Shkurtaj dhe Xheladin Gosturani; bashkëpunuan Anastas Dodi dhe Menella Totoni. Bashkërenditjen e punës përgatitore të nevojshme në përpunimin e një atlasi gjuhësor e siguroi J. Gjinari. Ai është, gjithashtu, autori i një hyrjeje me të dhëna të bollshme. Ky studim (botuar shqip dhe italisht) vë në dukje problemet e përgjithshme të dialektologjisë shqiptare, jep njohuri mbi historinë paraprake të kërkimeve për kryerjen e Atlasit, si edhe mbi përgatitjen dhe organizimin e hulumtimeve, mbi klasifikimin e materialit dhe redaktimin e hartave. Në të vërtetë, Atlasi hapet me një Parathënie të Mahir Domit, albanolog i brezit më të vjetër, që përkrahu gjithmonë, që nga mesi të shekullit të kaluar, ashtu si Eqrem Çabej dhe Al. Xhuvani, përpjekjen e gjuhëtarëve të rinj për të vëzhguar gjithë krahinat dialektore të vendit.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"16 4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139156775","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Pjetër Bogdani si regjistrues mbishkrimesh të vjetra: një relacion pak i njohur i vitit 1658","authors":"Anila Omari","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3209","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3209","url":null,"abstract":"Jeta dhe veprimtaria e Pjetër Bogdanit është dokumentuar në një numër të madh dokumentesh e materialesh arkivore, në pjesën më të madhe të botuara. Botuesit kryesorë të dokumenteve ku përfshihet historia e Shqipërisë e shekujve XVII-XVIII dhe mes tyre edhe dokumentet që lidhen me Pjetër Bogdanin janë D. Coleti - F. Riceputi1, Augustin Theiner2, Jovan Radonić3, Injac Zamputi4, Marco Jačov5 etj., ndërsa në mënyrë të posaçme për mbledhjen e dokumentacionit lidhur me Pjetër Bogdanin kanë punuar Luigj Marlekaj6 dhe Odette Marquet7. Nga këto dokumente është rindërtuar në momentet më të rëndësishme të saj rrjedha jetësore e Bogdanit dhe veprimtaria e tij klerikale, intelektuale e politike, me përjashtim të periudhës së hershme të vendlindjes dhe datëlindjes si dhe të shkollimit fillor, të cilat ende sot nuk janë saktësuar përfundimisht. Për shkollimin e tij në kolegjet e Propaganda Fides dhe të Loretos kemi tani të dhënat dokumentare plotësuese të hetuara nga Bardhyl Demiraj në Arkivat e Kolegjit të Loretos dhe të Kolegjit Urban dhe të sjella në punimet e tij të kohëve të fundit mbi rishtarët shqiptarë në kolegjet italiane8.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"67 S6","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139155081","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Fjalori i Frang Bardhit në trashëgiminë në dorëshkrim të Nikollë Ketës","authors":"B. Demiraj","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3200","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3200","url":null,"abstract":"Nxitjen për këtë punim e përjetuam gjatë rileximit të një pjese të trashëgimisë postume të eruditit siculo-arbëresh Nikollë Keta (= Niccolò Chetta 1741-1803) që është rrokur si e tillë në librin Nicolò Chetta. Testi letterari in albanese (Caltanissetta 2004), i përgatitur si botim kritik prej Matteo Mandalà. Ky botim nuk është sigurisht as i pari dhe as i fundit për filologun pianiot, i cili njihet ndërkohë si njohësi më i kompletuar i trashëgimisë siculo-arbëreshe në kulturën e shkrimit shqip; të asaj në dorëshkrim të Nikollë Ketës po se po.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"16 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139155470","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Kinizmat dhe kalkimet me përmbajtje kineze në letrat shqipe në romanet “Koncert në fund të dimrit” (I. Kadare) dhe “Dragoi i fildishtë” (F. Kongoli) e ndonjë tjetër","authors":"Ruzhdi Stringa","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3228","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3228","url":null,"abstract":"Kur përmend letra të shkruara, nisur nga qëllimi i vënë që në titull, do të mbaj parasysh fillimisht letërsinë, dhe pastaj lajmëtarinë. Veprat letrare lexohen më shumë për kënaqësi, por edhe për njohuri, më pak për informim; lajmet lexohen, në përgjithësi, për t’u informuar. Këtë nuk e them unë i pari, mirëpo është edhe shumë evidente. Pavarësisht shmangieve nga synimi, që shpesh vërehen, të dyja këto zbatime të gjuhës standard edukojnë gjuhësisht dhe prandaj mund të flasim për kulturë gjuhe dhe përdorues të kulturuar. Por më duhet të theksoj se në terrenin e shqipes gjuha e letërsisë nuk paraqitet aq e hapur dhe e çlirët, ndërsa gjuha e informimit ka mbetur tepër e mbyllur dhe e ngurtësuar normativisht, duke bërë që sistemi i standardit, i dhënë përmes këtyre dy strukturave hierarkike të zbatimit të vet, të gëzojë në vazhdimësi bashkëkohëzim.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"22 38","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139155983","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Robert Elsie dhe gjuha shqipe","authors":"Shefkije Islamaj","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3207","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3207","url":null,"abstract":"Në një intervistë të zhvilluar më 2008 e të botuar në gazetën “Shqip”1, pyetjes së bashkëbisedueses se “shumë lexues do të ishin kuriozë të dinin si ndodhi që një anglez si ju, të bëhej një nga përkthyesit më të njohur të shqipes”2, Robert Elsie i përgjigjet: “Nuk e mendoja kurrë që shqipja do të bëhej pasioni im”. Megjithëse nëntë vite para se të ndahej nga jeta kishte pohuar kështu, Robert Elsie i ishte drejtuar herët Shqipërisë, me kureshtjen e një të posadiplomuari të shkëlqyer, me dëshirën e një të riu për të vëzhguar e për të gjurmuar dhe me pasionin e një studiuesi që ngarend pas së panjohurës. Kur Robert Elsie erdhi për herë të parë në Shqipëri, më 19783, për qëllime studimore, ai ishte asokohe 28-vjeçar dhe e dinte gjuhën shqipe, e kishte mësuar në mënyrë autodidakte. Ky vit mund të quhet si viti i fillimit të lidhjes së tij të përjetshme me shqiptarët, me gjuhën shqipe, me letërsinë, me historinë, me kulturën shqiptare. Ata që e kanë njohur asokohe thonë se që atëherë ai “fliste shqip me një fjalor jo shumë të pasur, por i shqiptonte shumë saktë të gjitha zanoret e bashkëtingëlloret e gjuhës sonë dhe nuk mund ta dalloje se cila ishte gjuha e tij amtare”4. Ai njihte mirë, pos gjuhës se tij amtare, gjermanishtes, edhe gjuhë të tjera, si anglishten, frëngjishten, keltishten, italishten, serbishten etj.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"6 11","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139156886","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Naimi dhe Rumiu, në kontekstin e pranisë kulturore Perso-Iraniane në traditën shqiptare","authors":"Shaban Sinani","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3219","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3219","url":null,"abstract":"Megjithëse gjatë shekullit XX e më pas historia e letërsisë shqipe është shkruar e rishkruar disa herë, nga studiues vendës e të huaj, nga individë e institucione, vlerësimi për Naim Frashërin ka mbetur gjithnjë i pandryshuar. Ai është cilësuar në njëjës poeti kombëtar, Dichter misionar, poeti-profet, me një rol mesianik në themelimin e identitetit dhe të gjuhës së shkruar shqipe. Si Naimi s’ka të tjerë, shkroi Andon Zako Çajupi, një poet i njohur bashkëkohës i Naimit në ditën e vdekjes së tij, dhe ky mendim nuk ka ndryshuar. 101 poetë për Naimin është titulli i njërës prej antologjive me poezi të zgjedhura kushtuar atij përgjatë një shekulli. Me emrin e tij studiuesit lidhin shfaqjen për herë të parë të dukurisë së prometeizmit në historinë e letërsisë kombëtare (Qosja 1988 : 396).","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"22 8","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139156904","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Fjalë dhe frazeologji nga tri vepra në prozë të Ismail Kadaresë","authors":"Valter Memisha","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3232","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3232","url":null,"abstract":"Marrok,-e mb. i marrë. Ai e jep Hamletin tepër të zgjuar, por që hiqet si marrok. (I. Kadare, Hamleti..., f. 126) Marrok,-u m. sh. -ë(t) ai që është i marrë. Në vend të marrokut, që vërtitet si mjeran, ne kemi arritur të kemi princin me pelerinë të zezë, që edhe në çastet e marrëzisë nuk e humb dinjitetin. (I. Kadare, Hamleti..., f. 52); Kështu, si rrafshulëta të shkreta kanë qenë bokërimat homerike dhe turbullira e Edipit, si një hënë marrokësh mbi to, dhe vezullime të tjera të verbëta tragjedish që priteshin. (I. Kadare, Hamleti..., f. 125)","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"63 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139157267","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}