{"title":"Vështrim krahasues i dy varianteve: Nata e Ustikës, 1989 dhe një natë dhe dy agime 2002, të shkrimtarit Petro Marko","authors":"Fatjona Memi","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3351","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3351","url":null,"abstract":"Në mungesë të një tradite të hershme të lëvrimit të romanit në Shqipëri sidomos në vitet ‘60-‘80, pati ndikim të madh romani i realizmit socialist i cili i kufizonte romanit shqiptar burimin estetik, filozofik, letrar dhe shfrytëzimin e shkollave letrare – estetike të letërsisë së shek. XX-të. Por, pavarësisht nga ajo që u botua, një pjesë ishin mbështetës të skemës dhe të tjerë shfrytëzuan përvojën europiane të romanit realist për të sjellë për lexuesin shqiptar vepra me karakter letrar dhe kundër skemave. Në Shqipëri, për letërsinë dhe gjithë fushat e tjera të dijes, problemi i censurës ishte po aq vdekjeprurës për krijimtarinë, për zhvillimin e saj, sa edhe vetë dënimi, burgosja e persekutimi i krijuesve. Viktimë e censurës ishin me dhjetëra njerëz të dijes, mes të cilëve mendojmë se një ndër më të dëmtuarit ka qenë dhe Petro Marko, vepra e të cilit është censuruar në tre forma: e plotë, e pjesshme dhe në elemente të caktuara të saj.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"42 5","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139385144","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Plotësi dhe objektivitet në analizën e një autori rilindas","authors":"Klara Kodra","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3353","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3353","url":null,"abstract":"Në hapësirën e një shekulli nga Shpallja e Pavarësisë, pas një morie studimesh rreth figurave të rëndësishme që kontribuan në këtë arritje dhe për këtë qëllim jo rrallë kanë përdorur si penën ashtu edhe pushkën, ekzistojnë ende figura të tilla që s’janë ndriçuar plotësisht në tërë përmasat e tyre. Këtij qëllimi mund t’i shërbejnë monografitë e llojit integral që shkrijnë historizmin dhe metodën biografike me analizën e plotë dhe të hollësishme të veprës. Monografia “Mihal Grameno - jeta dhe vepra 1871-1931” (505 f.) e studiuesit Thanas L. Gjika është një prej tyre. Ky punim monografik është botuar prej shtëpisë botuese DDS, shtypshkronja MILENIUMI I RI, Durrës, me redaktor gjuhësor Halim Malokun. Në fund vepra pasurohet nga një aparat shkencor, një përmbledhje në anglisht, një album fotografik të larmë dhe \u0000vlerësimet e studiuesve prof. Jorgo Bulo dhe prof. Agim Vinca. Mihal Grameno, Heroi i Popullit, është shembulli më i spikatur i poetit \u0000luftëtar shqiptar që shkëlqen midis grupit të rilindësve tanë si L. Gurakuqi, H. Mosi, R. Siliqi, të cilët ndoqën shembullin e poetëve ballkanas Kristo Botev i bullgarëve, Shandor Petëfi i hungarezëve që luftuan me pushkë e penë për çlirimin e atdheut të vet nga zgjedha osmane.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"42 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139386652","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Gramatikë historike e gjuhës shqipe e Akademik Kolec Topallit u përurua në Prishtinë","authors":"Bardh Rugova","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3356","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3356","url":null,"abstract":"Vepra “Gramatikë historike e gjuhës shqipe” e akademik Kolec Topallit është përuruar në Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Kosovës në Prishtinë, më 8 shtator 2012, duke marrë vlerësimet e disa prej autoriteteve kryesore të gjuhësisë shqiptare. Për veprën e akademik Topallit kanë folur akademikët Rexhep Ismajli e Besim Bokshi, profesorët Seit Mansaku, Imri Badallaj dhe Bardh Rugova. Veprën e akademik Topallit e ka vlerësuar me një fjalë rasti edhe akademik Idriz Ajeti. Prezantimi është organizuar si aktivitet i përbashkët i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës dhe të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Kryetarët e dy Akademive, përkatësisht, akademik Hivzi Islami dhe akademik Gudar Beqiraj, kanë çmuar se prezentimi i veprës së Kolec Topallit është një aktivitet i veçantë.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"54 24","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139386914","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Akademia solemne në 40-vjetorin e kongresit të drejtshkrimit të gjuhës shqipe","authors":"Adelina Çerpja","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3361","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3361","url":null,"abstract":"Me rastin e 40-vjetorit të Kongresit të Drejtshkrimit, Universiteti i Korçës “Fan S. Noli”, Instituti Albanologjik i Prishtinës dhe Qendra e Studimeve Albanologjike (Tiranë) organizuan në Korçë, në datën 16-17 dhjetor 2012, një Akademi solemne. Fjalën e hapjes e mbajti Dekani i Fakultetit të Edukimit dhe të Filologjisë të Universitetit “Fan S. Noli”, Korçë, Ali Jashari, e më pas përshëndetën Rektori i Universitetit “Fan S. Noli” Gjergji Mero, akademikët e shkrimtarët Dritëro Agolli dhe Rexhep Qosja, albanologu nga Universiteti i Çikagos Victor A. Friedman, akad. Jorgo Bulo, si dhe delegatë të Kongresit të Drejtshkrimit (Nikoleta Cikuli, Isa Bajçina, Emil Lafe, Ismail Doda).","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"55 30","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139384614","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Dyzet vjet të shqipes standarde – arritje dhe probleme aktuale","authors":"Adelina Çerpja","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3360","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3360","url":null,"abstract":"Në këtë jubile të Kongresit të Drejtshkrimit, në datën 7-8 dhjetor 2012, Instituti Albanologjik i Prishtinës, në bashkëpunim me Shoqatën e Gjuhës Shqipe të Kosovës organizuan konferencën shkencore “Dyzet vjet të shqipes standarde – arritje dhe probleme aktuale”. Punimet e konferencës u mbajtën në mjediset e Institutin Albanologjik të Prishtinës. Fjalën e hapjes e mbajti Isa Bajçinca e më pas përshëndeti \u0000Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Jakup Krasniqi. Përshëndetje dhe kujtime të ndryshme nga punimet e Kongresit të \u0000Drejtshkrimit sollën disa studiues, si Idriz Ajeti, Rexhep Qosja, Ahmet Kelmendi e Ismail Doda. Ndërkohë në mjediset e Institutit u hap një \u0000ekspozitë e Leonard Prokos me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë dhe 40-vjetorit të Kongresit të Drejtshkrimit. Punimet e konferencës vijuan me tri seanca.Seancën e parë e hapi Isa Bajçinca me kumtesën Dyzet vjet të shqipes standarde, e më tej vijuan Xhevat Lloshi me Zgjidhje që i qëndruan kohës në shërbim të kombit, Shefkije Islamaj me Kongresi i Drejtshkrimit dhe norma leksikore, Jani Thomaj me Rreth kritikës shkencore dhe rreth diskutimeve për drejtshkrimin e gjuhës shqipe (kumtesë e lexuar nga N. Berisha)¸ Qemal Murati me MShqiptarët në gjuhë, Hysen Matoshi me Ndihmesa e Institutit Albanologjik dhënë standardizimit të shqipes, Vilma Proko me Fjala shqipe në rrafshin e ligjërimit shkencor-teknik, Sadri Fetiu me Konsulta Gjuhësore e Prishtinës (1968) dhe Kongresi i Drejtshkrimit, \u0000Anila Çepani me Problematika gjuhësore të shtruara në konferencat të rëndësishme për gjuhën standarde, Sulejman Dërmaku me Konsulta e 68-s – pararendëse e Kongresit të Drejtshkrimit, Sheremet Krasniqi me Komisia Letrare e Shkodrës dhe Kongresi i Drejtshkrimit, Naim \u0000Berisha me Kongresi i Drejtshkrimit në shtypin e Kosovës (1972).","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"58 13","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139384876","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Lokucione ndajfoljore me strukturë dyfjalëshe","authors":"Haredin Xhaferi","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3347","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3347","url":null,"abstract":"Sot është i njohur kuptimi i termit “lokucion” si grup fjalësh me lidhje të qëndrueshme, i barazvlershëm me fjalën kuptimisht dhe gramatikisht, por jo i njëjtë me të.1 Duhet mbajtur parasysh se lokucionet, të cilitdo lloji qofshin, nuk janë fjalë, por togje fjalësh ose togfjalësha të qëndrueshëm. Si të tilla, ato as nuk duhen analizuar bashkë me fjalët, as nuk duhen përfshirë në shembuj ilustrues së bashku me to. Gjithashtu, këto njësi duhen dalluar qartë edhe nga njësitë frazeologjike. M. Domi e ka shtruar kohë më parë nevojën e njohjes së tyre si njësi gjuhësore më vete.2 Meqë lokucionet nuk janë fjalë, termi “fjalëformim” nuk na duket i përshtatshëm për t’u përdorur gjatë analizës së formimit të tyre. Me lokucionet, si njësi leksikore dhe gramatikore, lidhen një sërë çështjesh që kërkojnë një trajtim më të plotë. Me rëndësi është përcaktimi i vendit që duhet të zënë ato në një disiplinë të caktuar gjuhësore; trajtimi i tyre si njësi gjuhësore të veçanta, duke përcaktuar qartë kriteret e studimit; evidentimi i plotë i veçorive dhe tipareve më të përgjithshme, si njësi gjuhësore më vete, si dhe i veçorive të llojeve e nënllojeve të tyre; përcaktimi sa më i saktë i veçorive që i bashkojnë dhe që ndajnë nga njësitë e tjera në kufi me to; identifikimi sa më i plotë i elementeve që përbëjnë strukturën e tyre dhe, në mënyrë të veçantë, përcaktimi i shkallës së qëndrueshmërisë së këtyre elementeve brenda strukturës së lokucionit etj.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"41 4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139384775","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Konferencë ndërkombëtare për 100-vjetorin e pavarësisë së Shqipërisë","authors":"Kolec Topalli","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3359","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3359","url":null,"abstract":"Me rastin e 100-vjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, më datën 22. XI. 2012 në Universitetin “La Sapienza” të Romës u zhvillua konferenca ndërkombëtare “L’Albania indipendente e le relazioni italo-albanesi” (“Shqipëria e pavarur dhe marrëdhëniet italo-shqiptare”). Merrnin pjesë studiues italianë, arbëreshë dhe shqiptarë. Ishin të pranishëm Ministri i Jashtëm i Shqipërisë, z. Edmond Panariti, ambasadori i Shqipërisë në Itali, z. Llesh Kola dhe personalitete të lartë të shtetit italian e të Universitetit. Kumtesat e paraqitura trajtonin çështje të ndryshme që lidhen me periudhën e krijimit të shtetit shqiptar, me marrëdhëniet e Shqipërisë me Italinë etj. Nga pala shqiptare referuan: Neritan Ceka me kumtesën “Il contributo italiano alle ricerche archeologiche in Albania” \u0000(“Ndihmesa italiane në kërkimet arkeologjike në Shqipëri”), Rando Devole me kumtesën “L’immigrazione albanese in Italia. Un ponte tra i due paesi” (“Emigrimi shqiptar në Itali. Një urë ndërmet dy popujve”); Sokol Paçuka me kumtesën “Lo sviluppo del sentimento nazionale albanese” (“Zhvillimi i ndjenjës kombëtare shqiptare”); Ilir Kulla me kumtesën “Il ripristino della vita religiosa in Albania (1991-2012)” (“Rivendosja e jetës fetare në Shqipëri (1991-2012)”; Kolec Topalli me kumtesën “Le relazioni storiche e linguistiche fra i popoli delle due coste dell’Adriatico” (Marrëdhëniet historike e gjuhësore ndërmjet popujve të dy brigjeve të Adriatikut”. Gjatë konferencës pati pyetje e diskutime për probleme të ndryshme.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"56 20","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139384558","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Disa shkrime të panjohura të prof. E. Çabejt","authors":"Thoma Dhima","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3352","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3352","url":null,"abstract":"Në parathënien e librit Eqrem Çabej, Tiranë, 1990, të prof. Sh. Demirajt, shkrimtari ynë i shquar I. Kadare thotë: “Vepra e Çabejt bën pjesë në ato vepra, që për shkak të veçanësisë së tyre, janë të paarritshme lehtë për publikun e gjerë. Ndonëse ka të bëjë me gjërat themelore të kombit shqiptar, ajo ka nevojë për një medium për të arritur tërësisht tek lexuesi”1. Pavarësisht se vepra e dijetarit tonë të madh është studiuar dhe për të janë botuar shumë shkrime në revista shkencore brenda dhe jashtë vendit, përsëri tek ajo gjen çështje dhe anë të pandriçuara mirë deri në fund që kanë nevojë të hulumtohen e të studiohen më tej. Gjithashtu, ndonjë pjesë, edhe pse e vogël, e veprës së tij ka mbetur e panjohur ende.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"57 14","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139385815","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Shefkije Islamaj, Gjergj Fishta - Gjuha dhe stili I, II","authors":"Vilma Jazexhiu","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3357","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3357","url":null,"abstract":"Përurimi i monografisë së studiueses së mirënjohur prof. dr. Shefkije Islamaj “GJERGJ FISHTA – Gjuha dhe stili, në 2 vëllime”,në prag të jubileut të madh të 100-vjetorit të shtetit shqiptar u mbajt më 22 tetor 2012 në sallën “Aleks Buda” të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. \u0000Në fjalën e hapjes prof. Jorgo Bulo, pasi vuri në dukje kontributet e prof. dr. Shefkije Islamajt në studimet gjuhësore, ndaloi posaçërisht në një fushë studimi pak të lëvruar, siç është gjuha dhe stili i shkrimtarëve tanë. Pas botimit të studimit për gjuhën e shkrimtarit Jakov Xoxa, Sh. Islamaj vjen me një vepër të re në dy vëllime për gjuhën dhe stilin e Gj. Fishtës. Dy shkrimtarë larg njëri-tjetrit në kohë, - theksoi referuesi, - por dy autorë të mëdhenj të letërsisë shqipe që i bashkon pasuria dhe forca e krijimtarisë gjuhësore në veprën e tyre. Shefkije Islamaj, - përfundoi prof. Bulo, - ka meritën e veçantë që me guxim i ka hyrë punës në këtë fushë studimi, duke sjellë një kontribut të ri vetjak.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"60 8","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139385948","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Leximet e iluminizmit në europën lindore","authors":"Eriona Tartari","doi":"10.62006/sf.v1i3-4.3362","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i3-4.3362","url":null,"abstract":"Në botën e sotme, idetë qarkullojnë lirisht; një modernitet i marrë që prej shekullit të 18-të me lëvizjen Iluministe, lëvizje që u përqafua në Shqipëri nga Lëvizja Kombëtare e Rilindjes. Veprat e mendjes, qofshin letrare, filozofike apo artistike nuk ndalen prej kufijve, por me gjithë entuziazmin që ngjall ky fakt mbetet problemi i pritjes dhe pritshmërisë së këtyre veprave në kohë dhe vende të ndryshme; veprat e iluminizmit janë të lexuara dhe të interpretuara në letrat shqipe, lexime dhe interpretime të ndryshme në kohë të ndryshme; dimë që Kontrata Sociale dhe Emili janë lidhur ngushtë me shumë shprehje politike, shoqërore, kulturore, sidomos gjatë periudhës së komunizmit të vendosur në këto vende. Rousseau-i dhe autorë të tjerë iluministë janë të pranishëm që nga shekulli i XIX-të në shume vende të Europës Lindore, si Poloni, Bullgari, Shqipëri, në planin pedagogjik, filozofik e letrar dhe, në një analizë të pritjes e të leximeve të veprës së tyre në këto vende, nuk mund të injorojmë veçorinë specifike e vështirësinë reale që përfaqëson secila kulturë si univers kuptimesh, i devijuar edhe prej historisë. Konferenca mbi Leximet","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"93 11","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-01-04","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139386205","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}