Studime Filologjike最新文献

{"title":"Kulti i Aleksandrit në Mirditë sipas tregimeve të misionarëve Françeskanë të shek. XVII","authors":"Anila Omari","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3088","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3088","url":null,"abstract":"Autorja, duke u mbështetur në një material të gjetur në një arkiv të Venecies kohët e fundit nga prof. Lucia Nadin që përmban kujtimet e misionarit françeskan Cherubino da Trento nga qëndrimi në Shqipërinë e veriut, u përqendrua në kultin e Shën Aleksandrit në Malin e Oroshit në Mirditë, duke e identifikuar këtë shenjtor te Aleksandri i Driziparës, legjionar romak, martirizuar rreth vitit 300 në Drizipara të Trakisë. Kulti shumë i përhapur i Aleksandrit në Shqipëri mund të ketë lidhje me kujtesën apo subkoshiencën popullore për Aleksandrin e Madh si paraardhës të shqiptarëve. Në mbështetje të kësaj hipoteze, ajo sjell dëshmi të shumta për ekzistencën e një tradite popullore që rrëfen për prejardhjen shqiptare të Lekës së Madh. Më tej autorja shtron për diskutim pyetjen nëse kjo është një traditë e shpikur nga intelektualët (sipas teorisë së Hobsbawm dhe Ranger) apo një traditë autentike popullore dhe arrin në përfundimin se kujtesa për heroin legjendar të lashtësisë vjen si një vazhdimësi në shekuj, e cila mbështetet në fakte historike po edhe në “mendimin e përgjithshëm të kombit tonë”.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"17 5","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186648","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Veprimtari përuruese e botimeve shkencore të IGJL (ASA)","authors":"Evalda Paci","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3080","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3080","url":null,"abstract":"Në kuadrin e Ditës botërore të librit dhe të drejtës së autorit, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, në bashkëpunim me Fakultetin e Shkencave Shoqërore të Universitetit të Shkodrës, organizuan më 26 prill 2022 promovimin e revistës shkencore “Studime filologjike” (botim i IGJL-ASA), si edhe paraqitjen e veprave të përgatitura nga punonjësit shkencorë të institutit, në kuadrin e kontratës së tyre individuale shkencore. Përmbajtja e detajuar e numrave 1-2, 2019 u paraqit nga prof. dr. Anila Omari, sekretare shkencore e redaksisë së revistës “Studime filologjike”, ndërsa numrat 3-4, 2019 u paraqitën nga prof. as. dr. Evalda Paci, zv-kryeredaktore e saj. Drejtoresha e Qendrës së Studimeve Albanologjike, të Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, Dr. Zamira Shkreli, në përshëndetjen e saj përgëzoi miqtë e ftuar dhe të pranishmit për faktin që zgjodhën Shkodrën dhe Universitetin “Luigj Gurakuqi”, për punën e përkushtuar në shërbim të albanologjisë dhe shoqërisë me prurje të vlerta. Ajo u shpreh ndër të tjera se “këtë takim e shohim si një mundësi për të rritur bashkëpunimet tona dhe këtu gjej rastin për të shprehur vlerësimet e mia për të gjithë ata studiues, kërkues shkencorë dhe pedagogë që i shërbejnë arsimit, shkencës dhe kulturës shqiptare.”","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"7 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186260","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Rreth veprës për një shqipe “të gjithakushme edhe të gjithakundme” & të tjera vepërza, përkujdesja e botimit dhe studimi krahasues nga Dhori Qiriazi","authors":"Anila Omari","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3077","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3077","url":null,"abstract":"Vepra e vëllimshme e përgatitur nga Dhori Qirjazi u kushtohet disa kontributeve minore të Kamardës, që kanë mbetur në hijen e veprave të tij madhore “Saggio di grammatologia comparata sulla lingua albanese” (Livorno, 1864) dhe “Appendice al saggio di grammatologia comparata sulla lingua albanese” (Prato, 1866), por që kanë rëndësi për t’i vendosur në një kontekst më të plotë idetë e tij për gjuhën letrare shqipe dhe alfabetin e përgjithshëm të saj.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"24 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186472","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Anila Omari: Studime rreth shqipes së vjetër (shek. XV-XVIII), Akademia e Studimeve Albanologjike, Tiranë, 2022","authors":"Evalda Paci","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3096","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3096","url":null,"abstract":"Studime rreth shqipes së vjetër (shek. XV-XVIII), përmbledhje studimore me kontribute të përzgjedhura të koleges Anila Omari përbën një prej botimeve më të fundit reflektuese të veprimtarisë shkencore të saj. Në lëndën e kësaj përmbledhjeje tërheq vëmendjen një konfigurim i arsyetuar trajtesash, që përfshijnë dëshmi të hershme dokumentare të mesjetës arbërore, me theks në çështje të përdorimit të gjuhëve zyrtare të kulturës së kohës, por dhe sprova që kanë të bëjnë me historinë e shkrimit shqip dhe çështje të fillesave të tij, trajtimin e kategorive të rëndësishme leksiko-gramatikore në gjuhën e veprave të letërsisë së vjetër shqipe, evidentimin e prurjeve leksikore më të veçanta në tekstet e këtyre të fundit. Qasjet ndaj dukurish të trajtuara në studimet tona në plan sinkronik dhe diakronik, bashkë me shpjegimet e duhura të secilit emërtim e orientim janë të domosdoshme ndërkohë që autorja u ka kushtuar shfaqjeve më të veçanta të evolucionit të nënsistemeve të shqipes në periudha më të hershme trajtesa të plota e analitike.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"27 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186451","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Rreth ndihmesës së Nelo Drizarit në leksikografinë anglisht-shqip e shqip-anglisht","authors":"Valter Memisha","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3076","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3076","url":null,"abstract":"Në SHBA përmbi 100 e ca vjet jeton një komunitet shqiptar nga i cili kanë dalë figura të shquara, si F. Noli, F. Konica, K. Çekrezi, Q. Panariti, P. Prifti etj., që i kanë dhënë shumë kulturës sonë kombëtare. Midis tyre veçohet dhe Nelo Drizari (Zenel Hysen Sulaj) (1902-1976), i njohur si gazetar, studiues, shkrimtar, piktor, gjuhëtar1. Ndër të tjera, ai ka qenë mësimdhënës i gjuhës shqipe në Universitetin “Kolumbia”, por është marrë edhe me vetë shqipen. Nga botimet e tij mund të përmendim dhe veprën “Shqipja e folur dhe e shkruar. Doracak praktik” (New York, 1947, ribotuar më 1959), një metodë për të mësuar gjuhën shqipe nga të huajt, ndoshta i pari i këtij lloji në historinë e mësimdhënies së gjuhës sonë në botën e jashtme, duke e çuar veprën te studentët dhe më gjerë.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"42 7","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186657","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Grigore Brâncuş (1929–2022)","authors":"Emil Lafe","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3082","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3082","url":null,"abstract":"Më 2 prill 2022 u nda nga jeta prof. Grigore Brâncuş, një nga gjuhëtarët më të shquar rumunë, anëtar titullar i Akademisë së Shkencave të Rumanisë. Grigore Brâncuş kreu studimet në Fakultetin e Filologjisë të Universitetit të Bukureshtit më 1953 dhe filloi punën në katedrën e gjuhës rumune, ku dha mësim deri më 1999. Veprimtaria e tij shkencore shtrihet në një varg fushash të romanistikës, si historia e gjuhës rumune, dialektologjia, leksikologjia, filologjia, toponimia e antroponimia, historia e gjuhës letrare, stilistika, dhe përfshin gjuhën rumune në të gjitha etapat e evolucionit të saj. Ndihmesa të rëndësishme ka sjellë edhe në trajtimin e shumë çështjeve të rumanishtes në vështrimin e saj si gjuhë e romanitetit lindor dhe ballkanike. Ishte një nga specialistët më të mirë në studimin e problemeve të substratit të rumanishtes, vështruar në krahasim me gjuhën shqipe.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"1 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186178","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Raport paraprak mbi studimin e së folmes së Elbasanit (1901)","authors":"Gjergj Pekmezi, Leonard Dauti","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3087","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3087","url":null,"abstract":"Siç pohon vetë në parashtresën e raportit të tij paraprak, i ngarkuar nga Komisioni Ballkanik i Akademisë Perandorake të Shkencave të perandorisë Austro-Hungareze, më 1901 Pekmezi ndërmerr udhëtimin e tij për të qëndruar për një periudhë tremujore në Elbasan, me qëllim studimin e së folmes së këtij qyteti. Ndonëse ai vetë nuk parashtron se në çfarë rrafshi do të kryhej ky studim, se çfarë rrugësh e mjetesh parashikonte të ndiqte për realizimin e tij, nisur nga vetë raporti arrihet të përcaktohet dhe të hidhet dritë si për sa i takon gjerësisë së objektit të punës së tij, apo për aspekte të ndryshme të metodës së ndjekur, ashtu dhe për nivelin e analizës gjuhësore dhe të argumentimit të hipotezave të caktuara prej tij. Ndryshe nga sa mund të orientojë e sugjerojë vetë titullimi i raportit, si studim i së folmes së Elbasanit, materiali nuk është një studim i thjeshtë përshkrues gjuhësor nën lupën e dialektologut, siç do të ishte e pritshme, por një gërshetim i punës së gjuhëtarit me atë të filologut, e deri diku edhe të sociolinguistit. Ndonëse këto tri aspekte të punës së tij nuk zënë të njëjtën peshë në studim, përsëri, duke marrë parasysh objektin e punës, kohën e shkurtër, burimet dhe materialet në dispozicion, mund të pohohet se Pekmezi, një student i diplomuar jo më larg se para dy vitesh për filozofi e filologji në Universitetin e Vjenës, arrin të shpalosë me kompetencë të plotë si zotërimin e dijeve përkatëse, po ashtu edhe aftësinë për analiza tepër të sakta në të tria drejtimet: gjuhësor, filologjik e sociolinguistik. Gjithsesi, duhet theksuar se vërejtjet e tij të natyrës sociolinguistike janë në plotësim dhe mbështetje të vrojtimeve dhe analizave të tij gjuhësore.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"43 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186307","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"L’editio princeps di “Kënëkëz pollithike” (Canto politico) di Francesco Antonio Santori","authors":"Oreste Parise, Merita Bruci","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3084","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3084","url":null,"abstract":"Kjo këngëzë politike (Kënëkëz pollithike) e Franqisk Anton Santorit vjen për herë të parë nën kujdesin tonë në versionin integral. Ky botim ndjek vazhdën e një fushate të rivlerësimit të prodhimit letrar të F. A. Santorit duke ia hequr pluhurin arkivor dhe duke e shpëtuar atë nga harresa. Vepra të pabotuara të tij që po shohin mundësinë e botimeve kritike hedhin një dritë të re mbi autorin, dhe na lejojnë ta vlerësojmë figurën e tij jo vetëm si letrar, por edhe si një vëzhgues i mprehtë politik që botën e sheh nga dritarja e një manastiri të humbur diku në Kalabri. Këndi i tij i vëzhgimit është shumë i ngushtë, por analizat e tij janë të mprehta dhe ia mbërrijnë të shprehin frymën e kohës së tij shumë më mirë se protagonistët aktivë, tepër të përfshirë me veprimet e tyre personale, aq sa arrin të ketë një vizion gjithëpërfshirës të ngjarjeve. Aftësia e tij parashikuese mbetet akoma një aspect pak i njohur i personalitetit të tij. Këngëza politike e Santorit është një akt dëshpërimi që shpreh të gjithë pakënaqësinë nga procesi i bashkimit të Italisë, rezultat i një lëvizje që njihet nën emrin Risorgimento italiane. Ky bashkim në jugun e Italisë solli zhgënjim, shfrytëzim ekonomik, humbje të shpresës për të ardhmen. Në këtë këngëzë shfaqet vetëm dëshpërimi pa një të ardhme. Zhgënjimi i popullsisë së Italisë së Jugut, sidomos i arbëreshve, qe i madh. Ata e kuptuan shpejt se ç’po ndodhte: përkeqësim i kushteve të jetesës dhe një karakter shtypës i politikës piemonteze e cila synonte të nënshtronte Jugun pa pyetur për pasojat shkatërruese që po shkaktonte kjo politikë e rrezikshme e një integrimi të sforcuar. Kundërshtimi u shfaq edhe në poezitë dhe këngët popullore në të gjithë Jugun me një numër të bollshëm krijimesh që shprehnin një protestë të ashpër e që këndoheshin nëpër sheshe e panaire. Kjo përhapje nuk u pa me sy të mirë, po nuk u ngrit në nivelin e shtypjes së dhunshme. Këngëza përmban 136 vargje, të ndara në 19 strofa me 8 vargje seicila. Sa i takon kohës së krijimit, të dhëna historike dhe zgjedhjet alfabetike të autorit tonë na ndihmojnë të shtrojmë hipotezën që vargjet e këngëzës janë shkruar, në mos më 1869, para ose pak kohë pas këtij viti.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"23 12","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186188","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Studimet utopike në proces","authors":"Fikret Ramadani","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3094","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3094","url":null,"abstract":"Studimet letrare, thuajse kanë eksploruar në të gjitha drejtimet në panteonin e letrave shqipe, ku më shumë e ku më pak. Ndërkaq, studimet për veprat utopike/distopike mbesin pak të hulumtuara. Në këtë punim, në pjesën e parë, pasqyrohet një tablo e përgjithshme për procesin e studimeve të orientuara kah kjo tematikë; veprat e analizuara dhe studiuesit që kanë dhënë kontribute. Ndërsa në pjesën e dytë, analizohet një vepër me substrat të tillë, si kundërvënie ndaj utopisë socrealiste, dhe më pas në formë diskutimi paraqiten disa mendime për kahjet e reja hulumtuese e zhvillimore në këtë drejtim.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"22 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186204","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Për receptimin e veprës së Emil Zolait në mjedisin kulturor shqiptar","authors":"Tomorr Plangarica","doi":"10.62006/sf.v1i1-2.3091","DOIUrl":"https://doi.org/10.62006/sf.v1i1-2.3091","url":null,"abstract":"Artikulli synon paraqitjen sa më të plotë të veçantive të receptimit të veprës së Emil Zolait në mjedisin leximor/studimor shqiptar përgjatë shekullit XX, sidomos në vitet 1945-1990, periudhë kur u përkthyen në gjuhën shqipe disa prej romaneve e novelave të tij. Interpretimet në lidhje me vlerat e prozës së tij, pajtimet a mospajtimet me metodën e tij krijuese, natyralizmin, të pranishme në studimet kritike dhe estetike që paraqitnin linjën zyrtare të kohës, artikujt studimorë e informativë në revistat e gazetat e kohës, si dhe trajtesat e profesoratit universitar të letërsisë së huaj përbëjnë dëshmitë konkrete të atij receptimi, proces që kushtëzohet jo vetëm nga tiparet e veprës letrare, por edhe nga konteksti social, historik, ideologjik, estetik e letrar në të cilin kryhej ai proces i receptimit. Qasja teorike në shqyrtimin e këtij procesi është mbështetur në teoritë e receptimit dhe hermeneutikës letrare, aspekte të caktuara të të cilave janë të pranishme në trajtesë, për të ndriçuar më plotë natyrën dhe veçantitë e receptimit të veprës në mjedisin kulturor shqiptar. Për të krijuar një kontekst sa më të përshtatshëm të shqyrtimeve të bëra, janë sjellë të dhëna dhe interpretime edhe nga veçantitë e receptimit të veprës së Zolait në Francë dhe jashtë saj, sidomos në gjysmën e dytë të shekullit XX, kur vërehet një interesim, madje edhe një periudhë e rehabilitimit, në lidhje me veprën dhe personalitetin e tij krijues, edhe pse në mënyrë jo të njëjtë në mjediset kulturore e studimore të Europës së ndarë nga “Perdja e hekurt”.","PeriodicalId":510710,"journal":{"name":"Studime Filologjike","volume":"5 5","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139186458","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}