Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi最新文献

{"title":"THEATER TEXTS IN TURKISH COURSE CURRICULUM (1924-2019)","authors":"Feyzullah Ağirman, Şener Demi̇rel","doi":"10.32321/cutad.1168513","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1168513","url":null,"abstract":"Tiyatro metinleri, Türkçe öğretiminde kullanılan hikâye, roman ve şiir gibi edebî metin türlerinden biridir ve hem yapıları hem de uygulanış biçimleri açısından millî eğitimin genel amaçlarında ve Türkçe dersi öğretim programlarının özel amaçlarında belirtilen maddelerin gerçekleştirilmesi açısından uygun ve işlevseldir. Çünkü bu metinler Türkçe öğretiminin farklı yollarla yapılmasına imkân tanıyan, öğretimi zenginleştiren ve öğrencileri aktif kılan bir yapıya sahiptir. Uygulanışı temelde konuşma ve eyleme dayanan tiyatro; dinleme, konuşma ve okuma becerilerini sürekli bir şekilde aktif tutabilecek, seçilen tiyatro metninin niteliğine göre Türkçenin güzelliklerini yansıtabilecek özelliklere sahiptir. Tiyatro metinlerinin Türkçe öğretiminde nasıl kullanıldığı veya kullanılacağı, Türkçe dersi öğretim programlarında seçilen metinlerin ve uygulamaların çizdiği yola ve sınırlara bağlıdır. Bu nedenle Türkçe dersi öğretim programlarında tiyatro metinlerine yer verilip verilmediği, verildiyse nasıl verildiği ve bu metinlerin uygulanma aşamaları konusunda nasıl bir yaklaşım sergilendiği bu araştırmanın konusudur. \u0000Yapılan bu araştırmada, 1924’ten 2019’a kadar uygulamaya konulan ortaokul Türkçe dersi öğretim programlarında tiyatro metinleri üzerinde durulmuştur. Nitel bir desende yapılan araştırmada, veriler doküman analizi sonucu elde edilmiştir. Bu çerçevede, geçmişten günümüze hazırlanmış ortaokul Türkçe dersi öğretim programları incelenmiş olup tiyatro metinlerinin seçimi alanyazın taraması sonrası elde edilen veriler ışığında incelenmiştir. İnceleme neticesinde tiyatro metinlerinin; 1924 Ortaokul Türkçe Öğretim Programı, 1929 Ortamektep Müfredat Programı, 1931-1932 Ders Senesi Tadilatı Programı ve 1938 Ortaokul Türkçe Programı’nda sonraki programlara göre daha az yer aldığı görülmüştür. 1949 Ortaokul Türkçe Programı’nda tiyatro metinlerinin yenilikçi bir yaklaşımla ve daha ayrıntılı yer edindiği belirlenmiştir. Yeni eğitim-öğretim kanunuyla öğretim programının yeniden gözden geçirilmesinin bir sonucu olarak ortaya çıkan 1962 Ortaokul Türkçe Programı’nda tiyatro metinlerine yeteri kadar yer verilmediği, 1981 İlköğretim Okulları Türkçe Eğitim Programı’nda ise tiyatro metinlerinden daha çok tiyatronun uygulama aşamasına yer verildiği saptanmıştır. Yapılandırmacı yaklaşım dikkate alınarak hazırlanan 2006 İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda tiyatro metinlerine pedagojik ve estetik bir bakış açısıyla ayrıntılı bir şekilde yer verildiği belirlenmiştir. 2015 İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve 2017, 2018 ve 2019 Türkçe Dersi Öğretim Programları’nda ise tiyatro metinlerine geniş ölçüde yer verilmediği görülmüştür.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"60 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"122914280","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"AN EVALUATION ON PRODUCTS OF VEHICLE LITERATURE IN TURKISH","authors":"Muna Yüceol Özezen","doi":"10.32321/cutad.1247540","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1247540","url":null,"abstract":"Bu çalışma günümüzün değişen yaşam koşullarının bir sonucu ve klasik edebiyat formlarına bir alternatif olarak ortaya çıkan edebiyat üretimlerinden biri olan taşıt edebiyatı ürünleri üzerinedir. Çalışmada taşıt edebiyatı ürünleri birincil amaç olarak sözdizimi ve sözvarlığı gibi yapı kurucular bağlamında yapısal olarak değerlendirilmiştir. Ancak çalışmada, halk edebiyatında yeni ve alternatif bir ifade yolu olarak değerlendirilen taşıt edebiyatı ürünlerinin hangi sosyo-ekonomik düzeyden dil kullanıcıları tarafından üretildiği, erkek veya kadın dil kullanıcılarının bu üretimdeki yerleri, taşıt edebiyatı üretimlerine neden olan toplumsal koşulların neler olduğu gibi toplumdilbilimsel konulardaki gözlemler de paylaşılmıştır. Taşıt edebiyatı ürünleri kısa, etkileyici, esprili, sitemli, bilgece ve zaman zaman da kaderci yazılardır. Bunlar motorlu karayolu ulaşım araçlarının genellikle arka bölümlerine yazıldığı için daha çok taşıt arkası yazıları, araba arkası yazıları veya kamyon arkası yazıları, kamyon şoförü atasözleri vb. olarak bilinmektedir. Kullanılan dil genel olarak eril bir dildir ve genellikle dünyayla ve hayatla sorunlar yaşayan bu eril söyleyici, ya doğrudan ulaşamadığı veya sorunlar yaşadığı bir sevgiliye veya uzlaşamadığı dış dünyanın bütün üyelerine hitap etmektedir. Bu taşıt edebiyatı ürünlerinin prototipleri uzun yol kamyon sürücülerinin kamyon arkalarına yazdıkları yazılar olmalıdır. Ancak veri incelendiğinde, taşıt edebiyatı ürünlerinin artık her türden nakliye aracında ve hatta binek araçlarda bile yakın sıklıklarda kullanıldığı görülmüştür. Bu türden üretimlerin Türkiye’yle sınırlı olup olmadığı daha geniş araştırmalarla tespit edilmeli ve ortaya çıkan ürünlerin dilbilimsel ve yazınsal görünümlere bakılarak halk edebiyatı içinde yeni bir formasyon olarak taşıt edebiyatı teorisi ortaya konulmalıdır.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"18 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"117014825","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"2016-2022 YILLARI ARASINDA TÜRKÇE ÖĞRETİM PROGRAMLARI KONULU YAYIMLANAN MAKALE VE TEZLERİN ANALİZİ","authors":"Kadir Kaplan, Akif Özgen","doi":"10.32321/cutad.1255782","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1255782","url":null,"abstract":"Dünyada meydana gelen değişim ve gelişimlerin doğrultusunda ülkeler tarafından öğretim programları sürekli olarak güncellenmektedir. Yenilenen öğretim programlarını araştırmacılar çeşitli değişkenler ve çalışma grupları doğrultusunda değerlendirmektedir. Bu kapsamda yapılan araştırmaların genel olarak eğilimlerinin belirlenmesi ve tartışılması gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, 2016-2022 yılları arasında Türkçe öğretim programları konulu yayımlanmış olan lisansüstü tezlerin ve makalelerin eğilimlerini incelemektir. Araştırmada, örneklem olarak amaçlı örnekleme çeşitlerinden ölçüt örneklemeden faydalanılmıştır. Araştırmanın birinci ölçütünü Türkçe öğretim programlarının Türkçe eğitiminde kullanımı, ikinci ölçütünü lisansüstü tezlerin ve makalelerin 2016-2022 yılları arasında yayımlanmış olması ve üçüncü ölçütünü ise YÖK Ulusal Tez Merkezi, TR Dizin, DergiPark, ResearchGate ve Google Akademik veri tabanlarında bulunan çalışmalar oluşturmaktadır. Araştırmanın inceleme nesnesi Türkçe öğretim programları konu alanı temel alınarak 25.01.2023 tarihine kadar Türkçe eğitimi alanında yayımlanmış akademik çalışmalar oluşturmaktadır. Amaç doğrultusunda yapılan taramada “Yök-Tez” üzerinde toplamda 49 lisansüstü teze; “Tr Dizin, DergiPark, Researchgate ve Google Akademik” üzerinden yapılan taramada ise toplamda 64 makaleye ulaşılmıştır. Belirlenen lisansüstü tez ve makaleler; yıllara, yazar sayılarına, makale ve tezlerin türlerine, araştırma yaklaşımlarına, veri toplama araçlarına, örneklem/çalışma gruplarına, örneklem büyüklüklerine, veri analiz tekniklerine, amaçlarına, konu alanlarına, kaynak sayılarına ve üniversitelere göre dağılımları içerik analizine tabi tutulmuştur. Gerçekleştirilen analizler neticesinde Türkçe öğretim programlarına yönelik bilimsel çalışmaların 2019 ve 2021 yıllarında yoğunlaştığı, en fazla lisansüstü tez çalışmasının Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nde yapıldığı, makalelerin çoğunlukla tek ve iki yazarlı olarak hazırlandığı, makalelerin genellikle araştırma makalesi; tezlerin ise yüksek lisans tezi olduğu, konu alanı olarak hazırlanan bilimsel çalışmalarda genellikle program değerlendirmesi konu alanının yer aldığı, bilimsel çalışmaların amaçlarına göre dağılımları incelendiğinde program incelemesi/değerlendirmesi amacı taşıdığı, makale ve tezlerde en sık seçilen araştırma yönteminin ise nitel araştırma yöntemi olduğu gibi sonuçlara ulaşılmıştır. Araştırmanın sonuçlarından hareketle hazırlanacak olan yeni çalışmalar için çeşitli öneriler sunulmuştur.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"84 S1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"120841415","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"“SİLİNDİR ŞAPKA GİYEN KÖYLÜ” ÖYKÜSÜNÜ ŞAPKA DEVRİMİ VE BEDEN TEMSİLLERİ ÜZERİNDEN OKUMAK","authors":"Evren KARATAŞ ÜLGER","doi":"10.32321/cutad.1264945","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1264945","url":null,"abstract":"Beden; ruhun yurdu, usun evidir. Toplumsal yaşamda beden, kimlik örüntüleri ve ideolojinin sembolleştirildiği bir vitrine dönüşür ve kamusallaşır. Beden, bu işlevi nedeniyle insanlık tarihi boyunca iktidar aygıtları tarafından nesneleştirilmiş, kuşatılmış, denetlenmiş ve kıyafet aracılığıyla biçimlendirilmiştir. Osmanlı Devleti’nde Sultan II. Mahmut Dönemi’nden başlanarak kıyafet merkezli yenileşme çalışmaları gözlemlenmiş ve devlet memurlarının fes giymeleri zorunlu kılınmıştır. Ayrıca Osmanlı Devleti Müslüman ve gayrimüslim halkın kılık kıyafet bakımından benzeşmemeleri için zaman zaman farklı kararlar almıştır. Beden-iktidar ilişkilerinin Türkiye ölçeğindeki en dikkate değer örneği Şapka Devrimi’dir. Modernleşme çabaları Türkiye’de “şapka” ile sembolize edilmiş ve cumhuriyet devrimlerinin temel amacı olan medeni toplumlar nezdine yükselme niyeti, kılık kıyafet düzenlemesi ile görünür kılınmıştır. Şapka Devrimi erkek memurlarla sınırlı kalmış, kadın bedeni üzerinden herhangi bir tasarrufta bulunulmamıştır. Ancak ülkenin genel atmosferine uygun olarak, Şapka Devrimi’nin Türk aydınının, basının, mülkî ve yerel idarecilerin gayretleriyle halk tarafından da benimsenmesine gayret edilmiştir. Tüm devrim faaliyetlerinde olduğu gibi Şapka Devrimi’nde de karşıt görüşler ortaya çıkmış ülke çapında devrim aleyhinde sesler yükselmiştir. Bu çalışmada, Şapka Devrimi, toplumsal reflekslerin güvenilir ve hızlı şekilde yansıdığı bir alan olan edebî metinler üzerinden okunmaya çalışılmış ve örneklem olarak Sadri Etem Ertem’in Silindir Şapka Giyen Köylü öyküsü seçilmiştir. Toplumcu-gerçekçi çizgide bir edebiyat anlayışına sahip olan Sadri Ertem, öyküde Şapka Devrimi’nin halka neden ulaşamadığını ironik bir dille ve trajikomik sahneler eşliğinde anlatır. Çalışmada Kılık Kıyafet/Şapka Devrimi’nin halkın temel ihtiyaçları karşılanmadan ve halk bilinçlendirilmeden yapılan erken bir eylem olduğu, devrimler konusunda halka rehberlik etmesi gereken aydın kitlenin halkın gerçek gündeminden uzak kaldığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu araştırma, doküman tarama ve betimsel analiz yöntemiyle oluşturulmuş, veriler içerik analizine tâbi tutulmuştur.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"307 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"114866460","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"MÜTAREKE DEVRİ BURSA’SI İKTİSADİ HAYATINA HİLMİ ZİYA ÜLKEN’İN YARIM ADAM ROMANINDAN BAKIŞ","authors":"Bilal Kas","doi":"10.32321/cutad.1210372","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1210372","url":null,"abstract":"Hilmi Ziya Ülken, felsefe ve sosyoloji sahalarındaki uzmanlığı ışığında meydana getirdiği eserlerinde Türk kültür tarihine ilişkin birçok meseleyi ele almıştır. Bilgi birikimi ve ilmî eserlerindeki yetkinliğini edebî sahaya taşıdığı Yarım Adam romanında Hilmi Ziya, yakın dönem Osmanlı siyasi, sosyal ve iktisadi hayatına değinir. Edebiyat ve toplum arasındaki münasebetin varlığının kabulünden hareketle yazarın eser verdiği toplumun değişimlerini inceleyen ve araştıran bir kişi oluşu, toplumun çeşitli unsurlarının eseri etkisi altına aldığı düşüncesi Yarım Adam romanını zengin sosyolojik bir içerikle donatır. Romanda anlatıcı, almış olduğu iktisat eğitimi sayesinde Osmanlı’nın son yüzyılında devir aydınları tarafından savunulan liberalizm, millî iktisat, sosyalizm gibi düşünce ve anlayışların içerisinde kendini bulan asli kişi sayesinde, Osmanlı aydınlarının halk ve iktisat odaklı fikirlerini yansıtma fırsatı bulur. Romanın asli kişisi, Bursa’da kurmuş olduğu yerel bir gazete sayesinde tabakhane ve kozahanelerde çalışan işçilerin çalışma şartlarını, fiziksel imkânlarını dile getirir. İşçilerin yanı sıra köylülerin vaziyetlerine, mütegallibe denilen toprak ağalarının köylüler üzerinde kurmuş oldukları ekonomik baskıya değinen asli kişi Mehmet Demir kanalıyla, anlatıcı Mütareke Dönemi’ndeki Bursa’nın işçi, köylü ve sermayedarlarının vaziyetleri hakkında tasvir ve tahliller yapar. Romanda, Mütareke Devri Bursa’sı sosyal ve iktisadi hayatı aynı zamanda bilim insanı olan Hilmi Ziya’nın zaviyesinden görülmüş hem Bursa’daki hem de Osmanlı’nın son senelerindeki fikir hareketleri ve sosyal hayat incelenmiştir. İncelemenin edebî bir eserden hareketle iktisat biliminin sahasından yararlanılarak yapılması makaleyi disiplinler arası bir alana çekmiş ve romanın farklı bir disiplin penceresinden yorumlanmasını sağlamıştır. Öte yandan Yarım Adam romanında kurmaca dünyanın fikri çerçevesini oluşturan bazı meseleler Türk romanındaki benzer izlekleri ele alan romanlarla beraber yorumlanarak eserin farklı yönleri kurgu, tip gibi unsurlar üzerinden ilk kez ele alınmıştır. Türk aydınının yetiştiği toplumun bir parçası olamayışı ya da aydının topluma yabanlığı, halkla aydın arasındaki kopuşun nedenleri, Türk aydınına şekil veren sermayedar tipin canlı bir şekilde tasviri, köylü ve işçi sorunlarının dile getirildiği romanda her mesele konuşulmuş ve hiçbir sonuca bağlanamadan eserin ismiyle müsemma olarak yarım bırakılmıştır.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"204 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"121717596","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"TÜRKİYE’NİN İLK DÜNYA GÜZELİ KERİMAN HALİS’İN MISIR GEZİSİ VE YANKILARI","authors":"Özlem Kilinççeker","doi":"10.32321/cutad.1241513","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1241513","url":null,"abstract":"Keriman Halis Kafkas kökenli bir ailenin çocuğu olarak 16 Şubat 1913’te İstanbul’da doğmuştur. Cumhuriyet gazetesinin Türkiye’de ilkini 1929 yılında düzenlendiği Türkiye Güzellik yarışmasına iki kez katılmıştır. İlkine 1930 yılında katılan Halis, ailesinin izin vermemesi nedeniyle, ikinci tura gidememiştir. Ancak iki yıl sonra ailesinin izniyle tekrar 1932 yılında düzenlenen dördüncü Türkiye güzellik yarışmasına katılmış ve 2 Temmuz 1932 tarihinde Türkiye birincisi seçilmiştir. Daha sonra, 31 Temmuz 1932’de Belçika’nın Spa şehrinde düzenlenen Dünya Güzellik yarışmasında birinci olmuştur. Böylece, Keriman Halis 29 Ekim 1923’te kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde cumhuriyetin ülke kimliğini ve diğer ülkeler arasında yerini belirlemede önemli bir görev almıştır. Türk kadınına önemli bir misyon yükleyen, kadın ve kadın hakları ile ilgili verdiği mücadelede önemli sayılabilecek bu olay sonrası Atatürk tarafından kendisine 1934’te Soyadı Kanunu kapsamında “Ece” soyadı verilmiştir. Cumhuriyet için çok önemli olan bu başarı Türk halkında büyük bir coşku yaratırken, ulusal basında da kendisine önemli bir yer ayrılmıştır. Aynı zamanda Keriman Halis Türkiye Cumhuriyeti’ni dünyaya tanıtmak, sevdirmek ve kabul ettirmek için pek çok projenin reklam yüzü olma görevini de üstlenmiştir. Bu kapsamda Keriman Halis yarışma sonrası “1932 Türkiye ve Dünya Güzeli” olarak hem yurt içinden hem de yurt dışından çokça davetler almış ve babası Halis Bey’le birlikte imkânlar dâhilinde çoğuna katılmıştır. Yurt dışına ilk ziyaretini Mısır’a yapmıştır. 17 Şubat 1932’de Mısır’a giden Keriman Halis 3 ay kaldığı Mısır’dan 17 Mayıs 1932 tarihinde yurda dönmüştür. Hem yurt içi basın hem de yurt dışı basın bu geziyi yakından izlemiştir. Mısır’da Türkiye Güzeli olarak pek çok ziyaretlerde bulunan Keriman Halis’e yoğun ilgi gösterilmiş olsa da orada bulunduğu günlerde kendisi ve babasıyla ilgili birçok iddia da ortaya atılmıştır. Hem Mısır basını hem de ulusal basın günlerce bu iddiaları ilk sayfalarından vermiştir. \u0000Bu çalışmada Türkiye'nin ilk Dünya Güzeli Keriman Halis ile babası Halis Bey'in 1933 yılında Mısır'a yaptıkları bir gezi sırasında haklarında basında çıkan olumlu-olumsuz haberler ortaya konmuştur.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"123015999","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"LITERATURE AND OTHER FINE ARTS – FROM AHMET MİTHAT TO TANPINAR","authors":"Aydan ENER SU","doi":"10.32321/cutad.1208904","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1208904","url":null,"abstract":"Herhangi bir disipline göre değerlendirilen bir eser, zamanla diğer disiplinlerle aralarında ilişki kurularak incelenmeye başlanmış, böylelikle eserlerdeki çok katmanlılık önem kazanmıştır. Edebî eserlerin de kendi yapısı içinde incelenmelerinin yanı sıra tesiri altında kaldığı güzel sanatlar bakımından değerlendirilmesi eserin farklı yönlerinin ortaya çıkarılmasını sağlamaktadır. Her geçen gün bilim dallarının birbirini tamamlayan disiplinler olduğu daha iyi anlaşılmakta ve bu yönde çalışmalar önem kazanmaktadır. Bu yazıda, Şerife Çağın’ın edebiyatın diğer disiplinlerle ilişkisini ele alan Edebiyat ve Diğer Güzel Sanatlar –Ahmet Mithat’tan Tanpınar’a başlıklı eseri tanıtılmıştır. Öncelikle bu alanda daha önce yapılan benzer çalışmalar hakkında bilgi verilmiş, Çağın’ın belirtilen eserinin bu eserlerden farkına değinilmiş ve kitabın literatür için önemi üzerinde durulmuştur. Sonrasında ise yedi ana başlıktan oluşan eserin her bir bölümü ayrıntılı bir şekilde tanıtılmıştır. Eserin ilk iki bölümünde Ahmet Mithat Efendi’yi, üçüncü bölümünde Halit Ziya Uşaklıgil’i etkileyen güzel sanatlardan bahsedilmiştir. Dördüncü bölümde iki yazar (Halit Ziya Uşaklıgil ve Ahmet Hamdi Tanpınar) etkilendiği güzel sanatlar bakımından karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Beşinci bölümde Ahmet Haşim, altıncıda Yahya Kemal ve yedinci bölümde de Ahmet Hamdi Tanpınar etkilendikleri güzel sanatlar açısından değerlendirilmiş, güzel sanatların çeşitli kollarının bahsedilen edebî şahsiyetlerin eserlerine yansıması ele alınmıştır. Edebiyatın güzel sanatlarla ilişkisini bütüncül ve kronolojik bir anlayış ve metotla ele alan Çağın’ın bu eseri birden fazla yazarın ve birden fazla disiplinin (musiki, resim, heykel, dans, opera, mimari) bir arada değerlendirildiği ender çalışmalardan biridir. Türk edebiyat tarihçiliği açısından önemli bir yere sahip olan disiplinler arası çalışmalara teşvik edici nitelikteki bu çalışma, Türk edebiyatı, müzik, resim, heykel, arkeoloji, mimari, müzecilik, mitoloji, dans alanına ilgi duyan ve bu alanda çalışan akademisyen ve öğrenciler, edebiyatseverler, Ahmet Mithat Efendi, Halit Ziya Uşaklıgil, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Haşim ve Yahya Kemal okurları için yol gösterici nitelikte bir başvuru eseridir. Uzun ve titiz bir çalışma süreci gerektiren eserin sonraki baskılarında ele alınan edebî şahsiyetlerin sayısının artırılması çalışmanın değerini daha da artıracak, eser daha fazla okura hitap edecektir.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"232 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"123352600","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"MEMLUK KIPÇAK TÜRKÇESİNDE kErek(dür)… fiil-(G)A(y)+ (Şahıs Zamirleri/Ekleri) YAPISINDAKİ GEREKLİLİK ÇEKİMİ","authors":"Onur Balci̇","doi":"10.32321/cutad.1271160","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1271160","url":null,"abstract":"Memluk Kıpçak Türkçesi Türk dilinin kuzeybatı koluna giren bir lehçedir. Bu lehçe, Kuzey Kıpçak Türkçesi ile birlikte Tarihî Kıpçak lehçesinin iki kolunu oluşturur. Memluk (Kölemen) Devleti’nin kurulması ile birlikte bir yazı dili olan bu lehçe, ölçünlü bir yazı dili olarak gelişmiş, 16. yüzyıla gelindiğinde yerini Oğuz lehçesine bırakmıştır. \u0000Kıpçak Türkçesinin Mısır ve Suriye’de yazı dili olmasının ardından bu lehçeye dair sözlük ve gramerler yazılmış, bu lehçe ile savaş sanatı başta olmak üzere pek çok alanda eserler kaleme alınmıştır. Bu eserler arasında tamamen Kıpçak Türkçesinin özelliklerini gösteren eserler olduğu gibi Kıpçak-Oğuz lehçelerinin karışımı ile kaleme alınan eserler de vardır. Bu çalışmada, bu eserlerde görülen bir gereklilik çekimi incelenmiştir. \u0000Gereklilik kipi, işin, eylemin, oluşun gerçekleşmesinin zaruri olduğunu bildiren kiptir. Gramerlerde bu kip, tasarlama kipleri içinde değerlendirilir. Memluk Kıpçak Türkçesinde gereklilik kipi genellikle kiplik sözcük olarak adlandırılan sözcüklerle kurulur. Ekle kurulan gereklilik kipine de rastlamak mümkündür. \u0000Bu çalışmada Kıpçak Türkçesi ile yazılan eserlerde görülen kErek(dür)… fiil-(G)A(y)+(şahıs zamirleri/ ekleri) yapısı incelenmiştir. Bu dönemde kaleme alınan bütün eserler taranmış ve yapıya dair örnekler toplanmıştır. Eserlerden alınan örnekler düz metin biçimiyle verilmiş, parantez içinde bu eserlerin kısaltmaları ve örneklerin alındığı sayfa ve satır numaraları gösterilmiştir. Ardından örnek, italik olarak Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. \u0000Yapılan taramada kipin yapısındaki kerek/ kirek/ kerekdür sözcüğünün ve -(G)A(y) ekinin kullanımında bir birlik olmadığı görülmüştür. Örneğin Münyetü'l-Guzât'ta aynı cümle içerisinde hem kerek hem de kirek biçimlerini görmek mümkündür. Eserler arasında bir standart olmamakla birlikte eserlerin kendi içinde tutarlı olduğunu söylemek mümkündür. Fiil çekiminde fiile eklenen -(G)A(y) ekinin de farklı biçimler aldığı görülmektedir. Bir örnekte bu ekin -ke biçimine rastlanmıştır. Oğuz lehçesinin etkisiyle -(G)A(y) ekinin -A biçiminde ekleştiği de görülmektedir. \u0000İnceleme sonucunda bu kipin birinci çokluk şahıs dışındaki tüm şahıslarda örnekleri olduğu tespit edilmiştir. Bu şahıslar içinde en çok örneğin üçüncü teklik şahsa ait olduğu gözlemlenmiştir. Şahıslara göre çekim örnekleri ayrı ayrı verilmiş, kipin işlevleri de ayrıca incelenmiştir. Çalışma, elde edilen sonuçların değerlendirildiği sonuç bölümüyle tamamlanmıştır.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"76 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127288763","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"THE THOUGHTS ON A DAMAGED OLD UYGHUR DOCUMENT","authors":"H. Arslan","doi":"10.32321/cutad.1271320","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1271320","url":null,"abstract":"Eski Uygurlar, çoğunlukla çeviri eserlerden oluşan bir edebiyat meydana getirmiş olsalar da Manihaizm, Budizm ve Hristiyanlık özelliği taşıyan dinî metinlerin yanı sıra arkalarında farklı amaçlarla yazılmış din dışı birçok metin bırakmışlardır. Eski Uygurca belgeler arasında birçoğu Berlin’de olmak üzere, dünyanın çeşitli kütüphanelerinde muhafaza edilen iki yüzün üzerinde şahsi ve resmî mektup bulunmaktadır. Eski Uygur mektuplarının hepsi kâğıt üzerine yazılmıştır. Takao Moriyasu tarafından Corpus of the Old Uighur Letters from the Eastern Silk Road’da verilen bilgiye göre mektuplar yazı fırçaları yerine, daha çok kamış ya da tahta kalemler kullanılarak yazılmıştır ve mürekkebin niteliği, Çin’de kullanılana benzemektedir. Uygurca mektupların önemli bir bölümü, XX. yüzyılda Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Turfan ile Kansu’daki Dunhuang’da, ünlü Bin Buda Mağaraları’nda gün yüzüne çıkarılmıştır. Mektupların çok az bir bölümü Karahoto’da bulunmuştur. Bu çalışmada yorumlanan Eski Uygurca belge bir resmî mektuptur (dilekçedir). Mektup türündeki bu el yazması, Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisine ait Turfan Koleksiyonunda U 5994 (COUL no. 10) katalog numarasıyla kayıtlıdır ve orada korunmaktadır. İlk olarak 2009 yılında Simone-Christiane Raschmann’ın çalışmasında, daha sonra 2019 yılında Eski Uygurca mektupları derleyen, inceleyen ve sınıflandıran Takao Moriyasu’nun derleminde ayrıntılı incelenip yayımlanmıştır. Dilekçe türünde yazılmış bu Uygurca belgenin paleografik bilgiler adı geçen iki önemli araştırmacı tarafından önceki çalışmalarında verilmiştir. Yazılış tarihi ve kimden kime yazıldığı kesin olarak bilinmeyen bu resmi mektup veya basit dilekçe kâğıdında, belli belirsiz dikey-yatay katlama izleri bulunduğundan dolayı bu dilekçenin gerçekten herhangi birine gönderildiği düşünülmektedir. Dilekçe, yarı-kare (blok) yarı kursiv yazıyla on iki satır olarak kâğıdın ön sayfasına yazılmıştır ve arka yüzü boştur. İlk ve son satırları birkaç okunabilir sözcük dışında tümüyle eksik olmasına ve anlaşılamamasına rağmen açılış ve bitiş kalıplarını tespit edebilen Takao Moriyasu, bu dilekçenin söz kalıbı hakkında “Type A” (A tipi) ifadesini yazmıştır. Simone-Christiane Raschmann, Eski Türk Yazmaları Bölüm 14, Belgeler adıyla çevrilebilinen bilimsel eserinin ikinci kısmında 402 numarada işlediği bu fragmanın “Brief” (mektup) olduğunu ifade eder ancak ‘ötüg bitig’ başka bir deyişle ‘dilekçe, rica mektubu’ notunu Takao Moriyasu’ya atıfla düşer. Bu makalede, ayrıntılı incelenmeye çalışılan U 5994 numaralı Eski Uygurca fragman ile ilgili yeni okuma ve yorum önerilerinde bulunulmuştur.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"121300598","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"KUTBEDDIN IZNIKÎ’S MUQADDIME AND THE SEMANTIC CATEGORY OF THE VERB DÜRT- IN HISTORICAL TEXTS OF TURKISH","authors":"Çağla TEZCİ ÇAKIR, İ. Taş","doi":"10.32321/cutad.1272891","DOIUrl":"https://doi.org/10.32321/cutad.1272891","url":null,"abstract":"Terim olarak ilmihâl, ‘inanç, ibadet, muamelat (günlük yaşayış), ahlak konuları, yer yer büyük peygamberler, ayrıca Hz. Muhammed’in hayatına dair özlü bilgileri içeren el kitabı’ anlamına gelir. İlmihâl geleneği ilk olarak halkın anlayacağı dilde, basit, sade anlatımlı, temel dinî konularda özlü bilgilere duyulan ihtiyaçtan dolayı 15.-16. yüzyıllarda Osmanlılarda ortaya çıkmıştır. Bu gelenek önce Arapça eserlerin Türkçeye tercümesi ve eksik görülen hususların eserlere eklenmesiyle başlamıştır. Bu türün Osmanlılardaki ilk örneği, adında “ilmihâl” sözcüğü geçmese de, Kutbeddin İznikî’nin Mukaddime’si kabul edilir. \u0000İznikî’nin Mukaddime’sinin yerli ve yabancı kütüphanelerde olmak üzere sayısız nüshası bulunmaktadır. Eser bâb adı verilen beş bölümden ve bir girişten oluşmaktadır. Giriş bölümünde eserin yazarı, yazılış nedenleri, amacı ve konusu üzerinde durulur. İlk bölümde iman, imanın şartları, cennet-cehennem, sevap-günah gibi kavramlar çeşitli mezheplerin görüşleri aktarılarak anlatılır. İkinci bölümde namaz konusu ele alınmıştır. Üçüncü bölüm zekât, öşür, fitre, haraç, kurban, gömü ve sadaka hükümlerine ayrılmıştır. dördüncü bölüm oruca, beşinci bölüm de hac ve umre hükümlerine ayrılmıştır. \u0000Mukaddime, kendi döneminde rağbet gördüğü ve pek çok nüshası bulunduğu için filolojik araştırmalara da konu edilmiştir. Bu çalışmalar incelendiğinde eserin, yer yer halkın anlayacağı dille ve sade bir anlatımla kaleme alındığı söylenebilir. Bunun yanında metnin gerek söz varlığı gerekse üslup olarak konuşma dilinden izler taşıdığı da görülmektedir. Söz varlığı açısından bakıldığında ise eserde, Türkiye Türkçesi ağızlarından tanıdığımız ancak dönem metinlerinde tesadüf etmediğimiz kehellik ėt- ‘üşenmek, tembellik etmek’ ya da seyrek olarak karşılaştığımız ḳovalt- ‘secdede iken karın ile uyluk arasını açmak’ gibi sözcüklere de rastlanmaktadır. Bu çalışmada konu ettiğimiz dürt- fiili ise metinde aynı pasajda üç kez geçmektedir ve ‘(kâfur vb. kokulu nesneler) sürmek’ anlamına gelmektedir. Eski Türkçe metinlerden itibaren sıklıkla karşılaştığımız ve özgün anlamı ‘(koku, kokulu maddeler, yağ vb.) sürmek’ olan dürt- (< türt-) fiili, Eski Türkçe (11. yüzyıla kadar) ve Orta Türkçe (12.-15. yüzyıl arası) metinleri tahlil edildiğinde farklı semantik dağılımlar sergilediği görülmektedir. İşte burada konu edilen çalışma, Kutbeddin İznikî’nin Mukaddime’sinde yer alan kesitten hareketle Eski Türkçe ve Orta Türkçe metinlerdeki pasajları irdeleyerek fiilin semantik kategorisini tespit etmeyi ve söz konusu kategorilerin temel anlamla olan ilişkilerini incelemeyi amaçlamaktadır.","PeriodicalId":240040,"journal":{"name":"Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi","volume":"104 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"131898604","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}