Tempo e ArgumentoPub Date : 2017-12-30DOI: 10.5965/2175180309222017093
Luciana Prass
{"title":"Nas asas da Varig e da Panair: o Conjunto Farroupilha e o espalhamento da música popular brasileira e gaúcha nos anos 50 e 60 do século XX","authors":"Luciana Prass","doi":"10.5965/2175180309222017093","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017093","url":null,"abstract":"Este artigo traz dados do intenso processo de circulacao do Conjunto Farroupilha (1948-1993), surgido a partir de uma ideia da soprano Inah Vital (Porto Alegre, RS, 1933-1990), solista da orquestra da Radio Farroupilha, de Porto Alegre, que reuniu em torno de si, Tasso Jose Bangel (Taquara, RS, 1931-), Danilo Vidal de Castro (Porto Alegre, RS, 1927-), Estrela d’Alva Lopes de Castro (Livramento, RS, 1934-2015) e Alfeu de Azevedo – depois substituido por Sidney Morais (Sidney do Espirito Santo, Sorocaba, SP, 1925-) –, formando aquele que seria o primeiro conjunto vocal brasileiro a misturar vozes masculinas e femininas. Atraves de analise etnomusicologica, articulada com aspectos de historicidade e memoria acessados a partir da etnografia desenvolvida junto ao Maestro Tasso Bangel, arranjador e lider do grupo, tratamos nessa escrita, especialmente, da primeira fase do Conjunto Farroupilha: de sua constituicao, em 1948, em Porto Alegre, como cast da Radio Farroupilha, ate 1960, quando ja viviam em Sao Paulo, tinham gravado seis LPs, conduziam um programa de TV e haviam percorrido o mundo nas asas da Varig e da Panair. Na reconstituicao da memoria de Tasso Bangel sobre a ampla circulacao nacional e internacional do Conjunto Farroupilha, pela via da musica, desvela-se a perspectiva de um grupo regional, “gaucho”, sobre o periodo aureo do “nascimento” e da consolidacao da Bossa Nova, quando a musica brasileira atingiu um novo patamar de reconhecimento dentro e fora do pais. Palavras-chave: Conjunto Farroupilha. Bangel, Tasso. Musica Popular – Rio Grande do Sul. Musica Popular - Brasil. Bossa Nova.","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"93-129"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42643177","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Tempo e ArgumentoPub Date : 2017-12-30DOI: 10.5965/2175180309222017259
Luz Stella Rodríguez Cáceres
{"title":"O tempo que alcancei. Narrativas sobre o passado na comunidade Cafundá Astrogilda do Quilombo de Vargem Grande (RJ)","authors":"Luz Stella Rodríguez Cáceres","doi":"10.5965/2175180309222017259","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017259","url":null,"abstract":"Ao refletirem sobre o seu passado, as familias que organizaram o Quilombo de Vargem Grande, no Rio de Janeiro, narram os acontecimentos com significado que tem marcado a historia do grupo, estabelecendo uma temporalizacao que versa sobre os fatos considerados socialmente relevantes e estabelecendo marcos da memoria coletiva que respondem aos interesses e preocupacoes dos atuais grupos familiares que moram no macico da Pedra Branca. Nesta reflexao, o tempo apresenta sua natureza social, a partir da constatacao de que o ritmo da vida coletiva informa as temporalidades que operam na sociedade. No caso apresentado, as mudancas nao sao marcadas por datas, mas por “tempos” que ao serem designados articulam espacos e modos de habitar, dentre outros elementos. Esse modo de refletir sobre os tempos que marcam sua historia parte de situacoes concretamente vividas pelos moradores e seus ancestrais da area de estudo, mas tambem responde as condicoes sociais de producao das memorias. Palavras-chave: Tempo. Temporalidade. Memoria. Quilombos – Rio de Janeiro.","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"259-287"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49231083","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Tempo e ArgumentoPub Date : 2017-12-30DOI: 10.5965/2175180309222017364
Mora González Canosa
{"title":"“Libres o muertos, jamás esclavos”. Marxismo, peronismo y lucha armada: las Fuerzas Armadas Revolucionarias en la Argentina de los primeros 1970","authors":"Mora González Canosa","doi":"10.5965/2175180309222017364","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017364","url":null,"abstract":"Desde 1955 hasta la ultima dictadura militar, Argentina atraveso un periodo de creciente conflictividad social y politica. Las organizaciones armadas fueron actores destacados en ese proceso. Entre ellas, las Fuerzas Armadas Revolucionarias (FAR) condensan dos problematicas claves del periodo: la identificacion con el peronismo de vastos sectores de izquierda y la reivindicacion de la violencia como forma de intervencion politica. Desde 1955 hasta la ultima dictadura militar, Argentina atraveso un periodo de creciente conflictividad social y politica. Las organizaciones armadas fueron actores destacados en este proceso. Entre ellas, las Fuerzas Armadas Revolucionarias (FAR) condensan dos problematicas clave del periodo: la identificacion con el peronismo de vastos sectores de izquierda y la reivindicacion de la violencia como forma de intervencion politica. Este articulo reconstruye los origenes y la historia de las FAR entre 1960 y 1973, considerando 2 ejes analiticos: 1) el proceso de identificacion de las FAR con el peronismo desde una perspectiva marxista y un proyecto socialista; y 2) su dinamica de funcionamiento como organizacion politico-militar. En relacion con ellos, se fundamentan 3 hipotesis. 1) Que los fundadores de las FAR atravesaron un proceso de doble ruptura (politica e ideologica) respecto de sus partidos politicos de origen. 2) Que, sin embargo, las nuevas posturas conservaron ciertas huellas de origen que le imprimieron a las FAR su perfil distintivo. Y 3) que hacia 1972 tal perfil experimento sustantivas variaciones que explican su acercamiento a Montoneros. Este articulo esta basado en una estrategia metodologica cualitativa y se sustenta en fuentes documentales escritas y en entrevistas a ex-miembros de la organizacion. Palabras clave: Nueva izquierda. Peronismo. Marxismo. Violencia Politica. Lucha Armada.","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"364-395"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49320865","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Tempo e ArgumentoPub Date : 2017-12-30DOI: 10.5965/2175180309222017130
María Eugenia Domínguez
{"title":"Música, metáforas e lugar: os sons do Rio da Prata","authors":"María Eugenia Domínguez","doi":"10.5965/2175180309222017130","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017130","url":null,"abstract":"Este artigo apresenta observacoes sobre a historia recente da musica popular do Rio da Prata, analisando uma cena em que confluem tango, candombe, murga e rock em Buenos Aires, na Argentina. Mostramos como as migracoes entre o Uruguai e Argentina a partir do inicio da ultima ditadura militar (1973 e 1976 respectivamente) oportunizaram a emergencia de um mercado regional para a musica uruguaia e a consolidacao da cena rio-platense. A analise distancia-se daqueles trabalhos etnomusicologicos que mapeavam os generos musicais se circunscrevendo ao espaco da nacao. Argumenta-se que as praticas musicais dos artistas da cena rio-platense contribuem para fazer do Prata um lugar que transcende o limite geopolitico. As poeticas que caracterizam a estetica desta cena, como tambem os discursos com que se descrevem as experiencias dos musicos e seus trabalhos, muitas vezes referem de forma metaforica a proximidade entre uruguaios e argentinos e entre os generos musicais surgidos em um e outro pais. Tais metaforas sao aqui interpretadas em sua dimensao performativa mais do que representando uma geografia dada: elas estabelecem relacoes entre as pessoas e generos musicais de uma e outra beira do Rio da Prata, contribuindo para que ele possa ser percebido como um lugar. Palavras-chave : Musica popular- Argentina. Musica popular -Uruguai. Migracao. Rio da Prata (Argentina e Uruguai).","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"130-145"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49014068","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Narrativas nacionais e competência histórica na formação inicial de professores primários espanhóis","authors":"Jorge Sáiz Serrano, Cosme Jesús Gómez Carrasco, Ramón López Facal","doi":"10.5965/2175180309222017174","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017174","url":null,"abstract":"Neste trabalho, foram analisadas as competencias de pensamento historico e a presenca de caracteristicas de narrativa nacional entre 283 estudantes espanhois do Grau de Licenciatura em Ensino Primario de Murcia e de Valencia. Examinaram-se os seus relatos historicos sobre a expansao crista na Peninsula Iberica em territorio muculmano durante a Idade Media. Utilizaram-se metodos qualitativos para identificar os niveis de complexidade da exposicao a partir de conhecimentos substantivos e conceitos metodologicos, e uma avaliacao quantitativa para relacionar esses niveis de complexidade com os niveis cognitivos e narrativos, atraves da taxonomia SOLO. Tambem se avaliou em que medida se representam elementos discursivos proprios de uma narrativa nacional. Os resultados confirmam uma educacao historica deficiente dos futuros professores primarios, tanto em conceitos historicos de segunda ordem quanto na reproducao de uma narrativa nacional ja caduca pela historiografia. Tambem se confirmou que a presenca e complexidade do pensamento historico nas narrativas e maior quanto maior e o nivel e pertinencia dos conteudos historicos substantivos. Palavras-chave: Pensamento Historico. Narrativa Nacional. Formacao Inicial do Professor. Educacao Historica.","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"174-197"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44649713","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Tempo e ArgumentoPub Date : 2017-12-30DOI: 10.5965/2175180309222017236
Cássia Rita Louro Palha
{"title":"Fontes telejornalísticas nos domínios de Clio: notas metodológicas","authors":"Cássia Rita Louro Palha","doi":"10.5965/2175180309222017236","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017236","url":null,"abstract":"O texto enfoca notas teorico-metodologicas voltadas para a analise de produtos telejornalisticos, contemplando as caracteristicas de sua narrativa, seus recursos e codigos de linguagem, a arquitetura de seus generos e formatos, bem como as frentes e fontes de trabalho disponiveis ao historiador. Valendo-se das contribuicoes de Pierre Bourdieu e dos Estudos Culturais Ingleses e abordado o circuito de relacoes entre os universos da producao, do texto e da circulacao/recepcao das mensagens; bem como sao discutidas as nocoes de “acontecimento monstruoso” e do “presente hipertrofiado” caracteristicos da sociedade midiatica. Neste contexto, destaca-se a centralidade do telejornalismo junto a socializacao de uma historia publica, em muito dependente daquilo que a grande midia seleciona e socializa em seus “enquadramentos da memoria social”, seja em relacao ao passado, seja frente aos registros do tempo presente e imediato. Palavras-chave: Fontes Telejornalisticas. Sociedade Midiatica. Metodologia.","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"236-258"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42884011","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Tempo e ArgumentoPub Date : 2017-12-30DOI: 10.5965/2175180309222017396
Itamar Freitas
{"title":"A experiência dos séculos XX e XXI nos projetos pedagógicos dos cursos de graduação em história no Brasil (2003-2014)","authors":"Itamar Freitas","doi":"10.5965/2175180309222017396","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017396","url":null,"abstract":"Neste texto, tomamos, operatoriamente, a nocao de presente como experiencia circunscrita aos seculos XX e XXI e examinamos as prescricoes disponiveis nos projetos pedagogicos dos cursos de formacao inicial em historia em 54 instituicoes brasileiras, distribuidas em todos os estados da federacao. Com ele, descrevemos e comentamos o perfil idealizado das habilidades profissionais, a distribuicao da carga horaria entre os saberes a ensinar e os saberes teoricos e da pratica educacional, o lugar e a natureza da experiencia do presente nas ementas das disciplinas academicas. A proximidade do lancamento da ultima versao da Base Nacional Curricular Comum e as reformas que esse documento e sua implicacao nos cursos de licenciatura em historia, ainda em 2017, sao as principais motivacoes para a divulgacao desta empreitada. Palavras-chave : Estudo Ensino (Superior) – Brasil. Professores de Historia – Formacao. Historiadores – Formacao.","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"396-428"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44844754","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Tempo e ArgumentoPub Date : 2017-12-30DOI: 10.5965/2175180309222017316
A. Oriani
{"title":"Primeiros rascunhos: aproximações entre Michel de Certeau e a História do Tempo Presente","authors":"A. Oriani","doi":"10.5965/2175180309222017316","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017316","url":null,"abstract":"Em um tom propositivo, este texto busca estabelecer aproximacoes entre as reflexoes de Michel de Certeau a respeito da operacao historiografica e a historia do tempo presente. A estrutura do texto evidencia o tom marcadamente elucubrador que o direciona: inicialmente, sao abordadas as propostas de Michel de Certeau a respeito da operacao historiografica que se concretiza em um fazer e em uma escrita; na sequencia, estao as reflexoes que buscam nas questoes a respeito da epistemologia da distância e do relato historico os pontos nos quais ha possibilidade de enfrentar os dilemas teorico-metodologicos da historia do tempo presente. Por meio dessas discussoes e possivel explorar um dos questionamentos mais recorrentemente direcionados a abordagem historica do tempo presente, que se refere a proximidade temporal dos pesquisadores em relacao aos seus objetos. Para Certeau, ha limites intransponiveis que separam as dimensoes do real como pratica passada que e conhecida pelo historiador e enquanto aquilo que remete a uma narrativizacao que busca conferir sentido a esse real. Conclui-se que as proposicoes de Certeau permitem pensar que no espaco configurado pela distância perene e constituinte da operacao historica, nao ha um objeto mais ou menos recente que interfira no fazer historico, pois o historiador sempre escreve na verossimilhanca do presente, o que faz com que a escrita historica so seja contemporânea dela mesma. Palavras-chave: CERTEAU, Michel de, 1925-1986. Tempo Presente. Operacao Historiografica.","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"316-338"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44071820","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Tempo e ArgumentoPub Date : 2017-12-30DOI: 10.5965/2175180309222017198
P. Domínguez, Nicolás Martínez-Valcárcel, Ramón García-Marín
{"title":"El patrimonio cultural en los recuerdos del alumnado al finalizar el Bachillerato en España: educación e identidad patrimonial","authors":"P. Domínguez, Nicolás Martínez-Valcárcel, Ramón García-Marín","doi":"10.5965/2175180309222017198","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017198","url":null,"abstract":"La educacion patrimonial esta ganando reconocimiento, constituyendose como una tarea urgente para instruir y sensibilizar en torno a los valores que encierra el patrimonio. Objeto de la educacion formal, no formal e informal, implica a multiples especialidades de las ciencias sociales (CCSS). Conocer los conocimientos que sobre el patrimonio cultural ostenta el alumnado que concluye sus estudios de Bachillerato resulta interesante porque numerosos adolescentes, al finalizar esta etapa, seran sujetos activos que cargaran actividades patrimoniales. Una educacion patrimonial efectiva, a traves de diversos agentes socializadores (profesorado, familiares, amistades, medios de comunicacion), podra contribuir a generar una identidad cultural que favorecera el desarrollo de actividades responsables y sostenibles sobre el patrimonio, facilitando asi un legado valioso a las generaciones venideras. Este articulo recoge las aportaciones de 3 proyectos de investigacion desarrollados entre 1980 y 2016. Las muestras de las 3 bases de datos acopiadas tuvieron como marco territorial preferente la Region de Murcia. Los individuos se seleccionaron de acuerdo con la representacion territorial y los resultados academicos. Los instrumentos disenados para obtener informacion fueron un cuestionario y una entrevista grabada semi-estructurada. Para el periodo entre 1980 y 2003 (primer proyecto), la utilizacion del patrimonio como recurso educativo fue escasa y se hallan diferencias apreciables tras el cambio de la Ley General de Educacion (LGE) por la Ley Organica de Ordenacion General del Sistema Educativo (LOGSE). Para el periodo entre 2009 y 2011 (segundo proyecto), las salidas/visitas al patrimonio se duplican. El analisis de los datos recogidos con el tercer proyecto (2013-2016) muestra que es el patrimonio cultural (tangible e inmueble, sobre todo), mas que el natural, el que esta presente en la memoria del alumnado. Palabras clave: Patrimonio Cultural. Educacion Patrimonial. Identidad Patrimonial. Recuerdos Escolares.","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"198-235"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42293864","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Tempo e ArgumentoPub Date : 2017-12-30DOI: 10.5965/2175180309222017288
A. Goldentul
{"title":"¿Autónomos o autómatas?: el terrorismo de estado desde la voz de sus partícipes. Argentina y Uruguay (1994-1996)","authors":"A. Goldentul","doi":"10.5965/2175180309222017288","DOIUrl":"https://doi.org/10.5965/2175180309222017288","url":null,"abstract":"Este articulo indaga la emergencia de relatos militares en Argentina y Uruguay durante el periodo 1994-1996; y lo hace desde dos dimensiones. La primera de ellas tiene que ver con las apreciaciones que hizo la oficialidad militar joven en torno a los niveles de obediencia y autonomia que condicionaron su participacion en el terrorismo de Estado, mientras que la segunda explora las percepciones que forjaron sobre la legalidad e ilegalidad de las tareas que llevaron adelante. Se asume, a modo de conclusion, que a partir del estudio combinado de ambas dimensiones es posible entrever procesos particulares de subjetivacion de los agentes de represion en Argentina y Uruguay. Palabras clave: Perpetradores. Terrorismo – Argentina. Terrorismo – Uruguay. Victimas del Terrorismo do Estado. Oficialidad Joven .","PeriodicalId":42303,"journal":{"name":"Tempo e Argumento","volume":"9 1","pages":"288-315"},"PeriodicalIF":0.1,"publicationDate":"2017-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42777761","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}