Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi最新文献

{"title":"Reformulating the Ash'arıte Understandıng of Causality -The Distinction Between Form And Substance, Universal And Particular-","authors":"Erkan BAYSAL","doi":"10.56720/mevzu.1347698","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1347698","url":null,"abstract":"İslam düşünce tarihinde tartışılan en önemli konulardan biri nedenselliktir. Bu konu birçok açıdan Allah-âlem ilişkisini ilgilendirmektedir. Bu yüzden bir filozof ve kelamcının nedensellik hakkındaki kanaati, onun ulûhiyete dair kanaatlerini de ortaya koymaktadır. Farklı İslâmî ekoller arasında nedensellikle ilgili tartışmalar meydana geldiği halde bu konuda en sert tartışmalar âdet anlayışını savunan kelamcılar ile ontolojik nedenselliği savunan Meşşâîler arasında meydana gelmiştir. Bu alandaki çalışmalarla ilgili en önemli problemlerden biri nedenselliğin farklı türlerinin karıştırılmasıdır. Bunun sonucunda Allah’ın varlığını imkân, hudûs ve nizam delilleri ekseninde temellendiren Eş‘arîler, mutlak olarak nedensellik karşıtı olarak algılanmışlardır. Böyle bir yaklaşım Allah’ın varlığına dair bütün argümanları ortadan kaldırmaktadır. Aynı zamanda onların öncüllerden hâsıl olan her sonucu mutlak olarak âdete dayalı şeklinde gördüklerini ileri sürmek de doğru değildir. Bu karışıklığın bir nedeni bizzat Eş‘arî kaynakların bu konudaki muğlak ifadeleridir. Bu gerekçelerden dolayı nedensellikle ilgili tartışmaların aklî zeminini, felsefî ve kelâmî okulların düşünce sistemlerini esas alarak nedenselliğin aklî, teolojik, ontolojik ve epistemolojik şeklinde tasnif edilmesi, özellikle epistemolojik nedensellik konusunda şekil-muhteva küllî-cüz’î ayrımlarının yapılması gereklilik arz etmektedir.","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"75 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135469900","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Why Do Kalām Scholars Associate Theories?","authors":"Mehmet AKTAŞ","doi":"10.56720/mevzu.1343580","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1343580","url":null,"abstract":"Bu makale, kelâm ilminde farklı teoriler arasında yapılan bağdaştırmaların nedenlerini incelenmektedir. Düşünce tarihi boyunca sıkça rastlanan durumlardan biri herhangi bir düşünür veya gruba ait bir teorinin yabancı hissedilen başka bir teori veya inançla bağdaştırılmasıdır. Makalede yabancılık hissi; birincisi ‘uzak yabancılık’, ikincisi ‘orta yabancılık’, üçüncüsü ‘yakın yabancılık’ olmak üzere üç kısma ayrılmıştır. Bu yabancılık hissi diğer dinlere karşı hissedilen uzak, klasik felsefeye karşı hissedilen orta ve İslâm düşüncesinin birer mimarı olan akımlara karşı hissedilen yakın yabancılık olmak üzere üç gruba ayrılır. Herhangi bir düşüncenin farklı nedenlerle yabancı inançlarla bağdaştırılması sonucu 1- ithal, 2- itham, 3- meşruiyet arayışı ve 4- analiz olmak üzere dört bağdaştırma türünün ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bunlardan ithal, yabancı olarak addedilen bir kültür ve düşünce sisteminde yer alan bir bağdaştırmayı aynıyla benimsemektir. İtham, rakip teoriyi değersizleştirmek için onu yabancı bir teori veya inanca dayandırmaktır. Meşruiyet arayışı, bir teoriyi kendi grubuna kabul ettirmek için kabul edilmiş başka bir teori veya inançla uyumlu göstermektir. Analiz, herhangi bir amaç güdülmeksizin iki teori arasında benzerlikler kurma girişimidir. Zikredilen kategorilerin her birisi için klasik kelâm eserlerden temsili yüksek örnekler sunulmuştur. Makalede ayrıca, kelâmcıların teori bağdaştırmalarının altında yatan sebepler tespit edilmeye çalışılmıştır. Her bağdaştırmaya aynı şekilde yaklaşım gösterilmemesi gerektiği sonucuna varılmıştır.","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"49 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135470490","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Projections of Classical Fiqh Provisions in Legislation -A Study in the Context of the Example of Marriage-","authors":"Nizamettin KARATAŞ","doi":"10.56720/mevzu.1348157","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1348157","url":null,"abstract":"Müslüman toplumlarda evlenen taraflardan erkeğin kadına vermek zo-runda olduğu mehir Şâri’in kadına tanıdığı bir hak olması itibariyle diğer harcamalardan ayrı bir önem kazanmıştır. Bu çalışmada mehir her yönüyle ele alınmayacaktır. Mehirle ilgili yapılan çalışmalarda yeterince tartışılmadığını gördüğümüz mukayeseli hukuk açısından ele alınacaktır. Bu itibarla klasik fıkıhta mehir hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra aile hukukunu fıkha göre kanunlaştıran bazı İslam ülkelerinin kanunlarında mehir konusunun nasıl ele alındığı tespit edilip tartışılacaktır. Bunun yanı sıra halkı Müslüman olduğu halde aile hukukunda mehire yer vermeyen Türk hukuk sistemi ile Alman mahkemelerinde mehirle ilgili açılan davalarda verilen kararlar incelenecektir. 
 Mehir, davalar üzerinden pozitif hukukun konusu olmuştur. Türk pozitif hukuku mehir davalarına bağışlama sözleşmesi çerçevesinde çözüm bulmaya çalışmaktadır. Alman pozitif hukuku ise nafaka, miras, borçlandırıcı sözleşme, evliliğin genel hükümlerine dair sözleşme ve mal rejimleri çerçevesinde olmak üzere daha kapsamlı bir şekilde çözüm üretmektedir.","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135470274","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"A Town Or A Tribe? The Possibility Of Theoretical Method In Tafseer","authors":"Sümeyye SEVİNÇ","doi":"10.56720/mevzu.1346760","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1346760","url":null,"abstract":"İlimler tasnifinde naklî ilimler arasında addedilen tefsir açısından dil ve rivayet, müfessirlerin yorumlarını ortaya koyarken müracaat ettikleri başlıca veri kaynaklarındandır. Ancak tefsirin tedvin edilmesinden sonra telif edilen eserlerdeki bazı bilgiler, erken dönemde müfessirlerin yaptıkları yorumların önüne geçmiştir. Bu araştırmada söz konusu durumun örneklerinden birini incelemek üzere Fecr sûresinde geçen İrem kelimesi incelenmiştir. Kelimeye gerek dilsel açıdan gerekse lafız ve anlam açısından farklı anlamlar yüklenmesine rağmen kelimenin anlamı “şehir” olarak yaygınlaşmıştır. Oysa muteber tefsir kaynaklarında kelimenin “kabile” anlamına geldiğine dair tercihler söz konusudur. Bu araştırmada tefsir rivayetlerinin hadis, dil ve tarihten de istifade ederek nazarî bir yöntemle tahlil edilmesine yönelik bir hazırlık yapılması amaçlanmaktadır. Araştırmanın ilk aşamasında kelime hakkındaki tefsirlerdeki veriler dilsel ve kronolojik ölçütlere göre tasnif edilmiştir. Bu aşamada eserlerde geçen tekrar içerikli bilgiler bir araya getirilmiştir. Ardından ikinci aşamada bu verilerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Değerlendirme esnasında somut veriler elde etmek üzere bazı tablolar hazırlanmıştır ve verilerin toplu olarak değerlendirilmesi sağlanmıştır. Araştırma esnasında doküman inceleme, tarihi araştırma ve yorumlayıcı içerik analizi yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma neticesinde sonradan kabul gören bazı tefsir yorumlarının, erken dönemlerde daha farklı bir ya da birden daha fazla anlam ifade edecek şekilde anlaşılabildiği tespit edilmiştir.","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"45 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135720195","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"The Relationship Between Knowledge and Practice in the Qur’ān and its Reflection on the Practice of the Companions: The Example of Abdullah b. ‘Umar","authors":"Ceyda GÜRMAN","doi":"10.56720/mevzu.1346721","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1346721","url":null,"abstract":"Sahâbenin önde gelen isimlerinden Abdullah b. Ömer (ö. 73/693) ilmi, takvası ve sünnete bağlılığıyla temayüz etmiş mühim bir şahsiyettir. İlim yolculuğunda bir müddet ehl-i suffe ile birlikte Mescid-i Nebevî’nin ilmî ve manevî ikliminden istifade etmiş, bizzat Hz. Peygamber’in tedrisinden geçmiştir. Başta babası Hz. Ömer (ö. 23/644) olmak üzere İslâm’ın öncü nesli ashâbın büyükleri ile bir arada bulunma imkânı elde etmiştir. Yaşadığı dönemin fitne ve siyâsî karışıklıklarından uzak duran, idarecilerin kadılık ya da valilik gibi görev tekliflerini de geri çeviren Abdullah b. Ömer, tüm vaktini ilme ve bu ilmin gerektirdiği şekilde ibadete hasretmiştir. Onun Kur’an öğrenmeye yüklediği anlamı, Bakara sûresinin hüküm ve haberlerini öğrenmek için sekiz yıl çaba sarf ettiği rivayetiyle birlikte düşünmek gerekir. Böylece asıl amacının sadece kıraat ya da hıfz değil bilakis tefekkür ve tedebbür etmek ve aynı zamanda âyetlerdeki emir ve yasakları uygulamak olduğu anlaşılacaktır. Abdullah b. Ömer, Ebû Hüreyre’den (ö. 58/678) sonra en çok hadis rivayet eden muksirûn sahâbeden ve en çok fetva veren yedi fakihten biridir. Ülkemizde onun ilgili ilimlerdeki yeri hakkında muhtelif çalışmalar kaleme alınmış, tefsir ilmindeki yerine münhasır müstakil bir çalışma ise telif edilmemiştir. Bu makale, onun Hz. Peygamber’in sünnetini tefsirine yansıtıp yansıtmadığı, verdiği fetvalarda Kur’an’a nasıl başvurduğu ve içtihatta bulunduğu, tefsirde re’yi tercih edip etmediği gibi konulara eğilerek, kaynaklardaki tefsir rivayetlerini incelemektedir. Onun Kur’an anlayışını tespitte, özellikle âyetleri yorumlar-ken vurguladığı ilim-amel birlikteliğine odaklanılmış ve İslâm’ın öngördüğü şekilde örnek Müslüman modeli sunması açısından, bizzat hayatında nasıl icra ettiği değerlendirilmiştir.","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"2014 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-23","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136011050","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"19. Yüzyılda Klasik Bir Minhâc Şerhi: Abdurrahman b. Hâmid ve Bidâyetü’s-su’ûl ilâ ilmi’l-usûl Adlı Eseri","authors":"Muhammed Usame ONUŞ","doi":"10.56720/mevzu.1344728","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1344728","url":null,"abstract":"İslamî ilimlerde şerh-haşiye türü yazım tarzı ve kaleme alınan eserlerin içeriğine dair eleştiriler Osmanlılar’ın son döneminde giderek yoğunlaşmıştır. İstanbul ve Kahire gibi bölgelerde cereyan eden yazım tarzı ve içeriğe dair bu tartışmaların izi söz konusu dönem ve coğrafyadaki neşriyattan takip edilebilmektedir. Fakat merkeze uzak bölgelerde böyle bir gündemin var olup olmadığını sorgulayan ve tartışmaların hangi mecrada devam ettiğini gösteren bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmada Mardin’de yaşayan Abdurrahman b. Hâmid’in (ö. 1328/1910), klasik usul-i fıkıh geleneğini en iyi şekilde yansıtan eserlerden biri olan Beyzâvî’nin (ö. 685/1286) Minhâc’ı üzerine kaleme aldığı Bidâyetü’s-su’ûl adlı eseri incelenerek dönemindeki tartışmalara dair tavrı tespit edilmeye çalışılmıştır. Öncelikle dönem hakkında genel bilgi verilmiş ardından akademik çevreler tarafından yeterince bilinmeyen müellif tanıtılmıştır. Daha sonra eserin yazılış amacı, yazım türü açısından özellikleri ve kaynakları incelenmiştir. Böylece eserin kaleme alındığı dönemdeki tartışmaların neresinde durduğu, bu dönemde böyle bir eserin telif edilmesinin anlamı ve nasıl bir işlev gördüğü ile ilgili bir değerlendirme yapılmıştır. Buna göre yazılı kaynaklarda eserden çok bahsedilmediği fakat eserin özellikle Abdurrahman b. Hâmid’in yaşadığı bölgedeki öğrenciler arasında yaygın bir kullanıma sahip olduğu anlaşılmaktadır. Müellif, yaşadığı dönemde usul-i fıkha dair tartışmalara müdahil olmamış fakat bu tartışmalara rağmen klasik usul-i fıkıh geleneğini en iyi yansıtan eserlerden Minhâc üzerine bir şerh kaleme almıştır. Bu sebeple klasik usul-i fıkıh anlayışı ile şerh-haşiye şeklindeki yazım geleneğini devam ettirmeye çalışmıştır.","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"17 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136238511","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim Dersine Yönelik Motivasyonlarının İncelenmesi","authors":"Münir ECER","doi":"10.56720/mevzu.1343542","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1343542","url":null,"abstract":"Motivasyon, psikoloji ve eğitim bilimlerinin yakın bir araştırma konusu-dur. Bu kapsamda birey ya da öğrencinin bir olay, durum ya da eyleme karşı yüksek bir motivasyona sahip olmasının etkili ve kalıcı öğrenme için önem arz ettiği kabul edilmektedir. Bu çalışmada İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim dersine yönelik motivasyonlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, nicel araştırma yöntemlerinden kesitsel tarama desenine göre tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklemi 2022-2023 eğitim ve öğretim yılında Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde öğrenim gören 284 öğrenciden oluşmaktadır. Verileri toplamak amacıyla örneklem grubuna bir kişisel bilgi formu ve 18 madde ile 3 boyuttan oluşan Seçmeli Kur’an-ı Kerim Dersine Yönelik Motivasyon Ölçeği uygulanmıştır. Veriler çevrimiçi bir form aracılığıyla öğrencilere ulaştırılmış ve veriler toplanmıştır. Çalışmada ölçeğin iç tutarlılık (Cronbach’s Alpha) değeri hesaplanmış ve içsel motivasyon için .84, dışsal motivasyon için .42, işbirliğine dayalı motivasyon için .74 ve motivasyon toplam puanı için .88 değerleri elde edilmiştir. Elde edilen değerler, söz konusu ölçeğin İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim dersine yönelik motivasyonlarını belirlemek için güvenilir olduğunu göstermektedir. Öğrencilerin Kur’an-ı Kerim dersine yönelik motivasyonları cinsiyet, yaş, mezun olunan lise türü, kariyer planlaması, fakülte dışında Kur’an eğitimi alma, yarıyıl başarı puanı ve dersin seçmeli olması halinde tercih edilme ihtimaline göre analiz edilmiştir. Analizler SPSS 26 programı aracılığıyla yapılan analizlerde farklılaşma testleri (ilişkisiz örneklem – t testi), tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve korelasyon analizi kulla-nılmıştır. Elde edilen veriler sonucunda İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim dersine karşı yüksek bir motivasyon düzeyine sahip olduğu, bu motivasyonun cinsiyet ve yaş değişkenine göre farklılaşmadığı, diğer de-ğişkenlerde alt boyutlar ve toplam motivasyon puanında ise farklılıkların olduğu ortaya çıkmıştır.","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"158 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136238680","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"A Character’s Transition from Light to Darkness: A Critical Analysis of Zahhâk’s Visual Depiction in Islamic Painting","authors":"Gülsen TEZCAN KAYA","doi":"10.56720/mevzu.1334124","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1334124","url":null,"abstract":"Zahhâk, Orta çağ İslam sanatının önemli karakterlerinden biri olarak, yüzyıllar boyunca eserlere konu olmuştur. Kötülük ile birlikte anılan Zahhâk’ın dönüşümünü şeytan sağlamış, zalim hükümdarları anlatmada sembol olarak kullanılmıştır. Klasik İran rivayetlerinde üç ağızlı, üç başlı, altı gözlü yaratılan çok güçlü bir dev, Cemşid’i tahtından indiren bir hükümdar olarak tanınmıştır. Avesta, Tevrat gibi dini metinlerde, Taberi Tarihi gibi tarihi metinlerde ve mitolojik anlatımlarda yer alan bu karakterin, Orta çağ İslam sanatında maden, seramik ve fresko üzerinde metinlerle çok bağ kurmadan tasvirleri yer almıştır. Firdevsî Şehnâmesi de yazılı edebî metinler içinde en çok referans alınan kaynaklar arasındadır. Bu çalışmanın amacı 14. yüzyıldan itibaren resimlenen Firdevsî Şehnâmesi nüshalarının arasından en çok tekrar edilen bazı sahneleri tespit edip konularına göre kronolojik olarak değerlendirerek Zahhâk tasvirleri üzerinde bir değerlendirme yapmaktır. İncelenen örneklerde, Moğol, Timurlu, Safevî, Türkmen ve Osmanlı dönemlerinde Ebu Said, İskender Sultan, Baysungur, Muhammed Cukî, İbrahim Sultan, Pir Budak bin Şah Cihan, Sultan Ali Mirza, Şah Tahmasp, II. Şah İsmail, Şah Abbas, Sultan II. Murad gibi hükümdarlar ve yöneticiler tarafından hazırlatılan bu resimli nüshalar, Mir Musavvir, Sultan Muhammed, Mir Zeynelabidin, Nakdî ve adını bilmediğimiz birçok nakkaş tarafından bağlı bulundukları nakkaşhanelerde resimlendirilmişlerdir. 14 ile 18. yüzyıl arasında Herat, Tebriz, Şiraz, Mazenderan, Kazvin, İsfahan, İstanbul gibi önemli resimli elyazması üretim merkezlerinde hazırlanan bu resimlerde, en çok “Zahhâk’ın Demâvend Dağı’na çivilenmesi” konusu öne çıkmaktadır. En az resimlendirilmek üzere seçilen konu ise “Zahhâk’ın babası Mirdas’ı öldürmesi” sahnesidir. Omuzlarından çıkan yılanlarla betimlenen zalim hükümdar Zahhâk karakterinin yenilgisi, İslam edebiyatında iyiliğin kötülüğe karşı her zaman kazanacağını vurgulayan bir anlayışı desteklerken, İslam resmi de tıpkı diğer dekoratif sanatlarda olduğu gibi bu fikre hizmet etmiştir.","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"2012 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135352950","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"İslâm’da Ribâ Yasağının Makâsıd ve Hikmet-i Teşrî‘ Açılarından Değerlendirilmesi","authors":"Abdurrahman POYRAZ","doi":"10.56720/mevzu.1318978","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1318978","url":null,"abstract":"İslâm iktisadı, diğer beşerî sistemlerle pek çok yönden ayrışan nevi şah-sına münhasır bir sistemdir. Bu sistemin en başat özelliği olarak ribâ yasağı zikredilebilir. Sosyal adaletin tesisi bağlamında İslâm’da haksız kazanç yolları yasaklanmıştır. Ribânın haram kılınmasındaki en temel gerekçe de onun bir haksız kazanç türü oluşudur. Usûlcülerin beyanı üzere, teşrî‘ kılınan tüm hükümler maslahatın celbi ve mefsedetin defi ile mualleldir. Ribâ yasağında da aklın idrak edebileceği maslahat ve hikmetler mevcuttur. Bunların başında İslâm’ın gerçekleştirmeyi hedeflediği beş küllî asıldan birisi olan malın korunması ilkesi gelmektedir. Öyle ki İslâm, her türlü haksız kazanç yolunu, malın korunması maksadına raci bir şekilde haram kılmıştır. Bu bağlamda modern iktisadî düşüncede, ribânın sermayenin kirası veya sermaye sahibinin sermayesinden bir müddet mahrum kalmasının bedeli şeklinde tanımlanması İslâmî perspektiften bakıldığında son derece sorunludur. Aynı şekilde, bazı âlimler tarafından ribâ hilkate aykırı olarak değerlendirilmiştir. Ribânın pek çok iktisadî, ahlâki ve toplumsal zararlarının mevcut olduğu da yine birçok âlim ve iktisatçı tarafından dile getirilen hususlardandır. Bu çalışmada öncelikle ribânın tanımı ve illeti üzerinde kısaca durulup uygun başlıklar altında konu, makâsıd ve hikmet-i teşri‘ açılarından değerlendirmeye tabi tutulacaktır.","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"22 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135786705","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"İbn Bâcce’nin Siyaset ve Yönetim Anlayışı","authors":"Ejder Okumuş","doi":"10.56720/mevzu.1338219","DOIUrl":"https://doi.org/10.56720/mevzu.1338219","url":null,"abstract":"Farklı sahalarda önemli eserler veren İbn Bâcce, siyaset felsefesinde mü-tevahhidin tedbiri teorisiyle siyaset ve yönetime dair özgün yaklaşımlar ortaya koyar. İbn Bâcce, öncelikle şehir, siyaset ve yönetimi toplumun vazgeçilmez bir veçhesi olarak ele alır. Mütevahhid insanın yönetimini de toplumun erdemli hale gelmesine temelli bir katkı olarak görür. Siyaset teorisine ait konuları esas itibariyle Tedbîrü’l-Mütevahhid risâlesinde ele alır. Bu makalede İbn Bâcce’nin mezkur eseri ekseninde siyaset ve yönetime yaklaşımı incelenmektedir. Çalışmanın amacı, İbn Bâcce’nin siyaset ve yönetim düşüncesini anlamaya çalışmak, siyasi, idari ve toplumsal boyutlarıyla ortaya koymak ve siyaset ile yönetime dair düşüncesinin ana noktalarının anlaşılmasına katkıda bulunmaktır. İbn Bâcce insanın nihai amacını gerçekleştirmek ve dolayısıyla mutluluğa erişmek için salih, erdemli siyasi topluluğa ve yönetime ihtiyacının olduğu görüşündedir. Bu görüşte erdemli toplum için erdemli yönetim ve devlet gereklidir. Erdemli toplum, devlet ve yönetimin olmadığı yerde erdemli insanlar, siyaset temelinde bir strateji geliştirerek kendini toplumdan ayırmalı ve kendi yönetimini kurmalıdırlar. Kendini yönetme ve toplumu erdemli yapma çabası olarak mütevahhidin yönetimi, insanın içinde yaşadığı bozuk ve erdemsiz toplumda erdemli bir insan olarak kalıp yaşamak için kendini toplumdan uzak tutma ve tek başına kalma stratejisi geliştiren insanın, eylemlerini akıl, düşünme ve hür iradeyle hedefleyip belirlediği bir amaç doğrultusunda düzenlemesi ve organize etmesi, yani yönetmesi anlamına gelir. İbn Bâcce, siyaset biliminin ve yöneticinin, yönetim konusunda doğruya erişmesi ve doğru yönetmesinin yolunun insanı bilmekten geçtiğini ileri sürer. Bu yak-laşımda insanı ve nefs ilmini bilmeden toplumu ve kendini yönetmek müm-kün değildir. Bundan dolayı toplum ve siyaset bilimlerini de içine alan medeni ilim ve medenî hikmetler alanında nefsin durumunu bilmeden doğru bir sonuca varma imkanı yoktur. İbn Bâcce, siyasetle ilgili yaklaşımlarını siyaseti de kapsayan sosyal bir bilim dalı olarak medenî ilim kapsamında ortaya koyma yoluna gider. Bu bağlamda İbn Bâcce siyaset bilimine önemli katkılarda bulunur. Bu katkılardan biri, toplumu yöneten ve yönetilen şeklinde iki tipte ele almasıdır. Buna göre insanlardan bazıları tabiatları gereği yöneten, bazıları ise tabiatları gereği yönetilen olarak konumlanırlar. Dolayısıyla toplumda tabiatı gereği yönetilir insanlarla tabiatı gereği başkan olan insanlar mevcuttur. Bu, iktidar olgusuna ve ilişkilerine dair köklü bir yaklaşımdır. İbn Bâcce’nin siyaset bilimine önemli katkılarından bir diğeri, tevahhüd teorisi olarak özetlenebilecek bir yaklaşım olan erdemsiz toplumda mütevahhid insanın kendini erdemli olarak yönetmesi ve toplum ile devletin erdemli hale gelmesi için gayret etmesiyle ilgili tezidir. Bu teziyle İbn Bâcce, toplumda siyaseti gerçekçi bir bakış açısıyla ele alır ve erdemli birey ve toplulukların toplumda yönetim adına çok önemli görevler ifa","PeriodicalId":211720,"journal":{"name":"Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi","volume":"167 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"116960479","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}