{"title":"Taberî Tefsiri’nin Kaynakları","authors":"Ceyda Gürman","doi":"10.26570/isad.1235857","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1235857","url":null,"abstract":"Taberî’nin (ö. 310/923) tefsir ilminin doğduğu, geliştiği ve ilmî hüviyetini kazandığı ilk üç asırdaki tefsir müktesebatını kritik ederek bir araya getirdiği Câmiu’l-beyân adlı ansiklopedik tefsiri, tefsir tarihinde vazgeçilmez bir yere sahiptir. Bu kıymetli eserin kaynaklarının tespitine yönelik Mesut Kaya’nın kaleme aldığı Taberî Tefsiri’nin Kaynakları adlı çalışma, tefsirin kaynak haritasını ortaya koyarak erken dönem tefsirine katkı sunan isimleri ve henüz keşfedilmeyen ya da günümüze ulaşmayan tefsir eserleriyle müelliflerini tanıma ve böylece tefsir ilminin gelişimini doğru bir şekilde değerlendirme imkânı sağlamaktadır. Kitap Taberî’nin başvurduğu kaynakların kahir ekseriyetinin şifahî değil yazılı olduğu tezine dayanmaktadır. Câmiu’l-beyân’ın yazılı kaynaklarının tespiti sayesinde tefsirin daha bidayette müstakil bir ilim olarak neşet edip geliştiği ve İslamî ilimler arasında en erken telif edilen eserlerin tefsir eserleri olduğu da açıklık kazanmakta ve bu cihetiyle eser, sadece tefsir ilmi için değil İslamî ilimlerin diğer branşları için de kayda değer bir önem taşımaktadır. Çalışma Câmiu’l-beyân’ın kaynaklarını bu kapsamda inceleyen mukaddem bir çalışma bulunmadığından önemli bir boşluğu dolduracak niteliktedir.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"63 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115805546","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Who Killed Panayot?: Reforming Ottoman Legal Culture in the 19th Century","authors":"Kübra Nugay","doi":"10.26570/isad.1235889","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1235889","url":null,"abstract":"Bugüne kadar Osmanlı ceza hukuku alanında ve daha özelde XIX. yüzyıl Osmanlı ceza hukuku alanında yapılan çalışmaların birçoğunun teorik olduğu görülmekte, pratik üzerinden teorik söylemlerin geliştirildiği çok az çalışmaya şahit olunmaktadır. Son dönem Osmanlı ceza hukukunun değişimine dair önemli çalışmaları olan Omri Paz, Who Killed Panayot? adını verdiği, 1850 yılında İzmir’de meydana gelen görünürde basit bir afyon hırsızlığı olayının, dönemin Osmanlı Hariciye nazırı ve İngiliz büyükelçisi düzeyinde yapılan yazışmalara nasıl konu olduğunu anlattığı bu çalışmasında, aslında Tanzimat sonrası Osmanlı’nın ceza hukuku alanında yaptığı reformlara dair çok önemli bilgileri bir olay merkezinde kalarak sunmuştur.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"50 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"128936665","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Batı’da Barış, Doğu’da Savaş: Pasarofça Antlaşması Sonrası Suriye ve Irak’ta Nizamın Tesisi (1718-1722)","authors":"M. H. Saçmali","doi":"10.26570/isad.1235710","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1235710","url":null,"abstract":"Osmanlı Devleti 1722-47 yılları arasında İran’da uzun süren savaşlara katıldı. Bu makale, Batı’da barışın sağlandığı ve Doğu’da savaş ihtimalinin günden güne arttığı 1718-1722 yılları arası dönemde Osmanlı hükümetinin imparatorluğun güneydoğu bölgelerinde yaptığı hazırlıkları ele almaktadır. Makale Suriye ve Irak’taki askerî ve siyasî nizamın tesisi faaliyetlerini merkez-çevre ilişkileri bağlamında Osmanlı arşiv kaynaklarını esas alarak incelemekte, Osmanlı merkezî otoritesinin Suriye ve Irak’taki gücünün imkânlarını ve sınırlarını tartışmaktadır. Araştırmanın bulguları, Bâbıâli’nin bir yandan sert önlemler (sopa), diğer yandan önemli tavizlerle (havuç) merkezi otoriteyi sağlamaya çalıştığını göstermektedir.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"40 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"123293197","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"تحقيق: «حصن العارفين من فتن الزمان في كل آن» لإبراهيم حقي الأرضرومي (ت. ١١٩٤هـ/١٧٨٠م )","authors":"Ömer Faruk Can, Abdurrahman Mihcioğlu","doi":"10.26570/isad.1235778","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1235778","url":null,"abstract":"تهدف هذه الدراسة أولا لنشر الرسالة المحققة على ثماني نسخٍ والموسومة بـــ: حصن العارفين من فتن الزمان في كل آنٍ لإبراهيم حقي الأرضرومي أبرز علماء الدولة العثمانية وشخصياتها الصوفية، وثانيًا لإبراز مكانتها في الأدبيات ذات الصلة. وعمومًا لم يُعثر حتى الآن على أي دراسة علمية للرسالة المذكورة التي تناولت إحدى قضايا التصوف المهمة، ألا وهي مسألة البَوحُ بالسِّرِّ وكتمانُه. وقد تطرقنا في المقالة لما تناولته الرسالة من مصادرَ وموضوعاتٍ وحاولنا بيان مكانتها في تاريخ التصوف العثماني، فضلًا عن البحث وراء السبب الخفي لتأليف الرسالة المذكورة في ضوء السيرة الذاتية للمؤلف. ومن ناحية أخرى فقد ادُّعِي بأن للمنظومات الملحقة بالرسالة دورًا في الشعر التربوي وأنه لم ينظمها لأغراض أدبية.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"128 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"128208298","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Güney Afrika’da Bir Osmanlı Müderrisi Ebubekir Efendi’nin Kayıp Eseri Miftâhu’d-Dîn Üzerine","authors":"Mehmet Arikan","doi":"10.26570/isad.1325134","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1325134","url":null,"abstract":"Osmanlı Devleti tarafından Güney Afrika’daki Müslüman ahalinin eğitimi ve aralarındaki ihtilafların kaldırılması maksadıyla görevlendirilen Ebûbekir Efendi’nin (ö. 1297/1880) Ümit Burnu’nda (Cape of Good Hope) ömrünün sonuna kadar yürüttüğü faaliyetler ve yaşadığı olaylar bir dizi çalışmaya konu olmuştur.1 Bunun yanında yazdığı eserlerin Afrikanca üzerine etkileri de Afrika dili hakkında yapılan çalışmalarda önemli bir yer tutmaktadır.2 Bu yazıda, Ebûbekir Efendi’nin ismi bilinen ancak nüshası şimdiye kadar bulunamamış bir eserinin tanıtımı yapılacaktır. Bu bağlamda eserin yazım sürecine temas edilecek, mevcut eserleri etrafındaki bir tartışma çözüme kavuşturulacak ve yeni ortaya çıkarılan kitabın farklı açılardan önemine dair görüşler ve tespitler ortaya konulacaktır.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"2 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"122685160","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Tefsir Geleneğinde Rivâyet","authors":"Ömer Dinç","doi":"10.26570/isad.1134056","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1134056","url":null,"abstract":"Tefsir faaliyetinin başladığı zaman diliminden günümüze kadar geçen süreçte tefsire dair farklı tasniflerin ve ayırımların yapıldığı bilinmektedir. Klasik dönemde bazı emareleri görülse de özellikle çağdaş dönemde tefsir tarihine dair yapılan çalışmalarda tefsirler genel olarak “rivayet” ve “dirayet” şeklinde isimlendirilmektedir. Yapılan bu tanımlama ve kategorik bakış açısı tefsir tarihindeki eserlerin mahiyetini tam olarak yansıtamamakta, çalışmaların hususiyetlerine yönelik eksik bir yaklaşımı beraberinde getirmektedir. Bilhassa “rivayet tefsiri” ifadesinin tefsir geleneğinde nasıl bir alana tekabül ettiği, bunun tam olarak ne ifade ettiği hususu tartışmalı bir görünüm arz etmektedir. Bu çerçevede tefsirde “rivayet” kavramının ne anlama geldiği, keyfiyetine dair ortaya çıkan yaklaşımları, tefsirde rivayetin değeri ve problemli olduğu alanları vb. meseleleri ayrıntılı ele alan bir çalışma Prof. Dr. Ali Karataş tarafından kaleme alınmıştır. Tefsir Geleneğinde Rivâyet adlı eserde Karataş, genel tefsir müktesebatı bağlamında “rivayet” unsurunun bütün yönlerini ele almakta, tefsir çalışmaları için “rivayet”in merkezî bir konumda olup olmamasını araştırmakta, hadis ile tefsir sahasındaki “rivayet” algılarını incelemektedir.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"29 2 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"128669528","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"An Opponent of al-Dawwānī: Abū Isḥāq al-Nayrīzī and his Risāla fī taḥqīq ḥaqīqat al-ʿilm","authors":"H. Korkmaz","doi":"10.26570/isad.1134024","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1134024","url":null,"abstract":"This article investigates the life and works of the itinerant philosopher Abū Isḥāq al-Nayrīzī (died after 895/1489). It offers a critical edition and analysis of his Risāla fī taḥqīq ḥaqīqat al-ʿilm, which he presented to Sultan Mehmet II. Nayrīzī’s work documents his travels to acquire knowledge, which took him from Shiraz to Istanbul, Istanbul to Tabriz, and Tabriz to Karabakh between 877/1472 and 895/1489. Throughout his travels, Nayrīzī studied in the most important political and scholarly centers of his age. Nayrīzī, however, is best known for his opposition to the famous theologian and philosopher Jalāl al-Dīn al-Dawwānī (d. 908/1503). The analysis of this dispute not only uncovers new information about Nayrīzī’s life, but also elucidates his scholarship. The disagreement between Nayrīzī and Dawwānī started with Dawwānī’s reply to Nayrīzī’s al-Risāla al-ḥarfiyya in Shiraz in 1472, written upon the request of Sultan Khalīl. After arriving in Istanbul from Shiraz, Nayrīzī presented at least two treatises to Sultan Mehmet II, in which he criticized famous scholars of the period, including Mollā Khusraw (d. 885/1480), Sinān Pasha (d. 891/1486), Hocazāde (d. 893/1488), Khaṭībzāde (d. 901/1495), and ʿAlāʾ al-Dīn al-Fanārī (d. circa 903/1497). Nayrīzī’s second dispute with Dawwānī took place in the presence of Sultan Yaʿqūb, when Nayrīzī returned to Tabriz from Istanbul. Nayrīzī was defeated in the debate and left to Karabakh. His third dispute with Dawwānī took place over Nayrīzī’s al-Risāla al-qalamiyya, written in 1489 in Karabakh and dedicated to Sultan Bāyazīd II, which provides a personal and scholarly portrait of Dawwānī with a pen-oriented literary narrative. In response, Dawwānī portrays Nayrīzī in a similar way. In qalamiyya works, there are both bitter and sweet criticisms that go beyond philosophical critiques to include personal ones. Therefore, the double-layered literary and biographical content of the qalamiyya treatises provide new information regarding the scholarly atmosphere of the period.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"63 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"126310485","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"İslam Medeniyetinde Anayasal Kriz: Büyük Fitneden Arap Baharına","authors":"Özgür Kavak","doi":"10.26570/isad.1134092","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1134092","url":null,"abstract":"İslam siyaset düşüncesi alanında eser veren en velut akademisyenlerin başında gelen Muhammed Muhtâr eş-Şınkītî, hâlihazırda Katar Hamed b. Halîfe Üniversitesi’nde siyaset ahlakı ve dinler tarihi alanında öğretim üyesi olarak çalışmakta olup yazılarında daha ziyade siyaset felsefesi ve dinî tecdit düşüncesi üzerine odaklanmaktadır. Siyasî düşünce alanında kaleme aldığı el-Hılâfâtü’s-siyâsiyye beyne’s-sahâbe: Risâle fî mekâneti’l-eşhâs ve kudsiyyetü’l-mebâdi’ [Sahabe Arasındaki Siyasi İhtilaflar: Kişilerin Konumu ve İlkelerin Yüceliği] (Beyrut: eş-Şebeketü’l-Arabiyyetü li’l-ebhâsi ve’n-neşr, 2013) başlıklı kitabından sonra klasik ve çağdaş İslam siyaset düşüncesi meselelerini harmanlayarak telif ettiği el-Ezmetü’d-düstûriyye fi’l-hadârati’l-İslâmiyye: Mine’l-fitneti’l-kübrâ ile’r-rebîi’l-Arabî [İslam Medeniyetinde Anayasal Kriz: Büyük Fitneden Arap Baharına] başlıklı kitabı 2018 yılında Katar’da yayımlanmıştır.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"4 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"125714730","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"The Story of a Prophetic Ḥadīth on Mushrooms: Transmission and Commentary","authors":"H. Özkan","doi":"10.26570/isad.1134021","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1134021","url":null,"abstract":"This study analyzes prophetic ḥadīths about mushrooms, particularly the ḥadīth that we refer to as “the mushroom ḥadīth.” The ḥadīth reads, “The mushroom is part of manna and its water is a cure for the eyes.” The beginning of the article explains the reasons the Prophet uttered these ḥadīths. Since companions held negative opinions about mushrooms—some of which can be traced back to Jāhiliyya—the Prophet intended to correct them. Mushrooms were familiar in Arab culture, hence the existence of negative opinions about them. As a widely encountered food among Arabs both before and after the emergence of Islam, information on identifying various species of mushrooms, making distinctions between poisonous and non-poisonous species, cooking methods, and references in stories and poems are plentiful and easily accessible.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"76 1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115954214","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Mine’t-Türâsi’n-nakdî: Dirâse ve tahlîl","authors":"İsmail Araz","doi":"10.26570/isad.1134053","DOIUrl":"https://doi.org/10.26570/isad.1134053","url":null,"abstract":"II. (VIII.) yüzyılın sonlarına doğru artan rivayet faaliyetleriyle beraber tedvin çalışmalarının hız kazanması, sair İslamî disiplinlerde olduğu gibi edebiyat alanında da birtakım yenilikleri beraberinde getirmiştir. Bu yeniliklerin belki de en önemlisi, uzun zaman dilimine yayılan sözlü tenkit faaliyetlerinin peyderpey tedvin edilmesi olmuştur. Asmaî’nin (ö. 216/831) Fuhûletü’ş-şuarâ’, İbn Sellâm’ın (ö. 231/846) Tabakātü fuhûli’ş-şu‘arâ’ ve İbn Kuteybe’nin (ö. 276/876) eş-Şi‘r ve’ş-şu‘arâ’ adlı eserleri, tenkit faaliyetlerinin yazılı serüvenine örnek verilebilecek ilk eserlerdendir. Sözlü-yazılı tenkit serüveni arasında köprü vazifesi gören bu eserler, alanında temel kaynaklar kabul edilmiş ve ilerleyen dönemlerde sistemli hale gelecek tenkit faaliyetlerinin şekillenmesinde belirleyici rol üstlenmiştir. Söz konusu eserlerden hareketle sonraki dönemlerde şiir tenkidinin bir ilim olarak anıldığı çalışmalar ortaya çıkmıştır. Ebü’l-Hasan İbn Tabâtabâ’nın (ö. 322/934) ‘İyârü’ş-şi‘r, Kudâme b. Ca‘fer’in (ö. 337/949 [?]) Nakdü’ş-şi‘r, Ebü’l-Hasan el-Cürcânî’nin (ö. 392/1001-1002) el-Vesâta beyne’l-Mütenebbî ve husûmih ve İbn Reşîk el-Kayrevânî’nin (ö. 456/1064) el-Umde fî mehâsini’ş-şi‘r ve âdâbih adlı eserleri, IV (X) ve V. (XI.) yüzyıllarda sistemleşerek gelişen şiir tenkidine dair yapılan çalışmalardan sadece bazılarıdır.","PeriodicalId":177102,"journal":{"name":"İslâm Araştırmaları Dergisi","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"130512973","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}