Karadeniz Araştırmaları最新文献

{"title":"UYGUR HARFLERİYLE YAZILMIŞ ÇAĞATAYCA SEYFÜ’L MÜLÛK HİKÂYESİ, MECÂLİSÜ’N-NEFÂ'İS VE TEZKİRE-İ EVLİYÂ ESERLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI SÖZ DİZİMİ ÜZERİNE NOTLAR","authors":"Abdulkadir Öztürk, H. Yildiz, Sultan Betül Ti̇kence","doi":"10.56694/karadearas.1220639","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1220639","url":null,"abstract":"Tarihî Türk yazı dillerinin doğu kolunu oluşturan ve bu yazı dilinin beşinci evresi, Orta Asya İslamî Türk Edebiyatının ise üçüncü evresi olarak kabul edilen Çağatayca, 15. yüzyılın başlarından 20. yüzyılın başlarına kadar süregelen tarihi bir yazı dilidir. Karahanlı ve Harezm edebî dillerinin devamı olarak Orta Asya’da Doğu Türklüğünün müşterek yazı dili olmuştur. Çağatay Türkçesi üzerine bugüne kadar pek çok çalışma yapılmıştır. Ancak Çağatay Türkçesinin söz dizimine dair yapılan çalışmalar oldukça azdır. Çağatay Türkçesinde Söz Dizimi (Uygur Harfleriyle Yazılmış Çağatayca Seyfü’l Mülûk Hikâyesi, Mecâlisü’n-Nefâ'is ve Tezkire-i Evliyâ’nın Çağatay Türkçesi Çevirisi Örneğinde) başlıklı tez çalışması esas alınarak bu çalışma meydana getirilmiştir. Bu çalışmada, Çağatay Türkçesinin üç farklı dönemi içinde üç eser temelinde söz dizimsel karşılaştırma yapılmıştır. Çağatay Türkçesinin karakteristik dil özelliklerini yansıtan bununla birlikte birtakım lengüistik farklılıkları da barındıran bu üç eser, sentaktik düzlemde pek çok malzemeyi bizlere sunmaktadır. Çalışma, genel hatlarıyla Çağatay Türkçesinin söz dizimine dair bir bakış açısı oluşturmak amacıyla hazırlanmıştır.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"219 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134217375","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"RUS EDEBİYATINDA TARİHÎ KÜLTÜREL BİR SEMBOL OLARAK YATAĞAN KILICI","authors":"Esra Elmacioğlu, Sonnur Atay","doi":"10.56694/karadearas.1220647","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1220647","url":null,"abstract":"Geçmişten beri Rusya-Türkiye ilişkileri siyasi, ekonomik, kültürel etkenlere bağlı olarak değişken bir seyir izlemektedir. Tarihî süreç içerisinde iki ülke arasındaki inişli çıkışlı ilişkilerin XVIII. ve XIX. yüzyıllarda yaşanan önemli savaşlara dayandığı görülmektedir. Ruslar açısından Türkler, öncelikle sözü edilen Türk-Rus savaşları çerçevesinde tarihin nesnesi Rus’un düşmanı savaşçılardır. Türk-Rus savaşları temelinde ele alınan düşman Osmanlı-Türk imajı, Rus edebiyatında birçok eserde yansımasını bulur. Öncelikle Türk askeri yeniçeri kimliğiyle, 1834 yılında M. N. Zagoskin’in Hopyor’da Akşam (Вечер на Хопре) hikâyesinde, aynı yıl A. S. Puşkin’in Kırcali (Кирджали) öyküsünde kendine yer bulur. Sözü edilen eserlerde yeniçerilerin kullandığı silahlar ve vahşi tavırları göze çarpmaktadır. Yeniçeriler ve özellikle yatağan olarak tanımlanan kılıçları, sıklıkla tekrarlanan imgeler olarak dönem edebiyatına yansır. Yatağan ve yeniçeri imgesi Türk-Rus savaşına ithafen yazılan eserlerin başlıca öznesi, Türk askerinin vazgeçilmez karakteristik özelliği olarak kullanılmaya devam eder. N. F. Pavlov’un 1835 yılında yayımladığı Yatağan (Ятаган) başlıklı uzun öyküsünde de bunun etkileri görülmektedir. Türk-Rus savaşlarının ardılı niteliğinde yazılan bir başka eser V. S. Pikul’un 1959-1960 yılları arasında kaleme aldığı Bayezid (Баязет) romanıdır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın Kafkasya cephesinden resmedildiği bu eserde yatağan kılıcı Türkleri simgeleyen bir sembol, düşmanı korkutan bir nesnedir. Tarihte başarılarıyla iz bırakan Türk askeri, Rus edebiyatında yatağan kılıcıyla adeta özdeşleştirilmiştir. Bu bağlamda sözü edilen Hopyor’da Akşam, Kırcali, Yatağan ve Bayezid eserleriyle sınırlandırdığımız bu çalışmanın konusu, Türklerin başlıca savaş malzemesi olarak gösterilen yatağan kılıcının eserlere nasıl yansıtıldığını göstermektir. Böylelikle Türk-Rus savaşlarında döneme özgü kullanılan silahlar, Rus edebî eserlerdeki Türk askerine bakış açısı tespit edilerek dönem tarihinin arka planı hakkında bilgi edinilmiştir. Son olarak tarihsel ve kültürel etkileşim bağlamında Türk dilinden Rusçaya geçen askerî terimler tespit edilerek sözcüklerin etimolojik çözümlemelerine yer verilmiştir.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"108 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115610178","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"KIRMIZI SAÇLI KADIN ROMANINDA İKTİDARIN KUYUSUNU KAZMAK","authors":"Osman Oruç","doi":"10.56694/karadearas.1220653","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1220653","url":null,"abstract":"1970’li yıllardan, 1940’lı yıllarda daha çok sınıf çatışmalarının ele alınmaya başlandığı döneme kadar Türk romanının tematik anlamda başlıca gündemini teşkil eden Doğu-Batı meselesi, Orhan Pamuk’un ilk romanından itibaren hemen bütün romanlarında üzerinde durduğu bir konu olmuştur. Coğrafi ve kültürel olarak Doğu-Batı arasında arafta bir konumda olmanın koşullarını tecrübe eden Türk toplumunun gerçeğini romanlarında işleyen Orhan Pamuk, Kırmızı Saçlı Kadın romanını da biri Doğu’ya diğeri Batı’ya ait iki metinden hareketle inşa eder ve romanın kurgusunu Doğu ve Batı düşüncesinin iktidar-özne arasındaki ilişkiye yüklediği anlam ve bu iki olgu karşısındaki tutumları ekseninde tasarlar. Romanda baba/oğul, usta/çırak sembolleri üzerinden ele alınan iktidar ve özne arasındaki ilişki, Doğu ve Batı toplumlarının inşa ettiği ve kolektif şuuraltını yansıtan metinler/anlatılar aracılığıyla tartışma ve mukayese konusu yapılır. İktidarın temsili figürü olan baba ve ona karşı kendi olma çabası veren oğul arasındaki çatışmanın merkeze alındığı romanda iktidara itaat ve isyan kültürleri, çalışmaya konu romanın yoğun metinlerarası ilişki içerisinde bulunduğu Kral Oidipus ve Rüstem ile Sührab anlatıları bağlamında irdelenir. Bu çalışmada Kırmızı Saçlı Kadın romanında otorite/iktidar ve özne arasındaki ilişki ve oğulun otorite karşısında kendini gerçekleştirme çabası üzerinde duruldu.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"259 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"114479267","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"SÜLEYMANİYE KÜTÜPHANESİ TERCÜMAN YAZMALARI 361 NUMARADA KAYITLI BİR MÜKEYYİFAT MÜNAZARASI","authors":"Fatih Ülken","doi":"10.56694/karadearas.1220651","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1220651","url":null,"abstract":"Bir müellif tarafından kaleme alınan ve “gece ile gündüz”, “kalem ile kılıç”, “akıl ile aşk” gibi zıt varlıklar ya da kavramların üstünlük mücadelesini konu alan edebî münazara; Sümer, Akad, Mısır, Arami, Süryani, Arap, Fars ve Türk edebiyatlarında çok popüler bir türdür. Kökeni Sümerlere kadar uzanan bu türün Türk edebiyatındaki en özgün ve en dikkat çekici örnekleri keyif verici maddelerin teşhis ve intak sanatları yardımıyla birbirlerine karşı üstünlüklerini iddia ve ispat etmeye çalıştıkları mükeyyifat münazaralarıdır. Bu münazaraların çoğu yayımlanmış olsa da hâlâ yayımlanmamış olanları da vardır. Bu yazıda konu ile ilgili kaynaklarda bahsi geçen ama bugüne kadar üzerinde müstakil bir çalışma yapılmamış olan Süleymaniye Kütüphanesi Tercüman Yazmaları No. 361’deki mükeyyifat münazarası ele alınmıştır. Eserde, yedi keyif verici madde (afyon, berş, esrar, boza, şarap, bal likörü, kahve) İşret-âbâd adlı bir bağda inşa edilmiş bir köşkte âlemin en makbul keyif verici maddesi olabilmek için kıyasıya bir mücadeleye girişmiş, bu mücadelenin kazananı kahve olmakla birlikte münazara sulhla sonuçlanmıştır.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"11 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127472738","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"TUNA BULGAR KENT MİMARİSİ: PLİSKA (681-893)","authors":"Meltem Akinci","doi":"10.56694/karadearas.1220629","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1220629","url":null,"abstract":"VII. yüzyılın ilk yarısında Karadeniz’in kuzeyinde devletleşen Büyük Bulgar Kağanlığı’nın aynı yüzyılın ikinci yarısındaki çöküşü, Kağanlık varislerinin dört bir yana göç etmesine sebep olmuştur. Yeni yurt bulma amacıyla başlayan bu göçlerden biri Asparuh Kağan liderliğinde Balkanlara doğru, batı istikametinde gerçekleşmiştir. Aşağı Tuna’nın güney sınırında teşkilatlanan Bulgarlar, iki asır boyunca bu coğrafyaya hükmetmiş ve boy birliğini ihtiva eden Bulgar isminin ülke adına dönüşümünün mimarı olmuşlardır. Balkanlardaki konargöçer Türk kültürünün belirgin izlerini taşıyan ve 680’li yıllarda ilk olarak Bulgarların askerî karargâhı şeklinde kurulan Pliska, sonraki süreçte başkent hüviyeti kazanmıştır. XIX. yüzyılda Bulgaristan’ın doğusunda, Aboba Köyü yakınlarında gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda keşfedilen buluntular ile Pliska’nın muhtemel konumu tespit edilmiştir. Bu tarihten itibaren gerçekleştirilen kazı çalışmaları sonucunda Pliska’nın mimari unsurlarla birlikte idari ve askerî özellikler taşıyan, ekonomik canlılığa sahip (ticari materyaller, zanaat mamulleri, tarımsal araç-gereçler) bir kent olduğu ortaya çıkmıştır. Göç ettikleri bölgeye eski inanç telakkileriyle yoğurdukları Saltovo-Mayat kültür unsurlarını getiren Bulgarlar, Balkanların yerleşik halklarının da dâhil olduğu bir kent kültürü yaratmayı başarmıştır. Eski bir yerleşim temeline sahip olmayan ve tamamen Bulgarlar öncülüğünde kurulan Pliska’nın mimari yapısı, hem konargöçer şehircilik kültürünün hem de Doğu Avrupa yerleşik şehircilik anlayışının girift bir manzarasını sunmaktadır.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"61 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115064400","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"CUMHURİYET’İN GÖLGESİNDE OSMANLI’YI HATIRLAMAK: ZEYTİNDAĞI’NDA ÖZNE, İKTİDAR VE KİMLİK","authors":"Murat Gür","doi":"10.56694/karadearas.1173613","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1173613","url":null,"abstract":"Bu çalışma yaptıkları ve yazdıklarıyla Cumuhuriyet’in kurucu seçkinleri arasında bulunan Falih Rıfkı Atay’ın hatıra türündeki eserlerinden Zeytindağı’nın özne, iktidar ve kimlik kavramları çerçevesinde incelenmesi hakkındadır. Otobiyografik anlatıların da kurmaca metinler gibi belirli söylem pratikleri içinde üretildiği düşüncesinden yola çıkarak yazarın kendi kimliğini nasıl kurduğunun aydınlatılması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda metin, tarihî, ideolojik ve edebî söylemler etrafında incelenmiştir. İlk olarak otobiyografik anlatıların iktidar kavramı ile arasındaki bağ tartışılmış ve bu tür metinlerin kişilerin kendilerini iktidarın bir öznesi biçiminde kurmalarının bir aracı olduğu gösterilmiştir. Daha sonra Falih Rıfkı’nın hatıraları aracılığıyla kendi kimliğini, geçmiş iktidar yapıları ile mesafesini ve egemen ideoloji karşısındaki tavrını nasıl kurduğu tartışılmıştır. Sonuç olarak Zeytindağı’nda hatıraların düzenlenişi yoluyla eserin, Cumhuriyet’in kurucu ideolojisinin amaçlarına hizmet edecek biçimde kodlandığı, temalara ayrıldığı ve kurgulandığı gün yüzüne çıkarılmıştır. Böylece hatıraların geçmişe dönük bir edebî tür olsa da yazıldığı güncelliğin nasıl bir parçası olduğu gösterilmiştir. Ayrıca Atay’ın eserinden yola çıkarak hatıraların, hem birer kimlik anlatısı biçiminde okunabileceği, hem de yazarın iktidar söylemlerinin sürekliliğine nasıl hizmet ettiği aydınlatılmıştır.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"158 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-09-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127228666","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"HAREZM BÖLGESİ KADINLARININ SEMBOLİK VE RİTÜELİSTİK GİYİM-KUŞAM UNSURLARINA BİR ÖRNEK: LEÇEK","authors":"Esra Çam","doi":"10.56694/karadearas.1173603","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1173603","url":null,"abstract":"Harezm bölgesinde leçek, çeşitli yaş gruplarındaki kadınlar tarafından bir giyim-kuşam unsuru şeklinde baş örtüsü olarak kullanmasının yanı sıra kadının yaşamı içindeki çeşitli aşamaları, geçiş süreçlerini takiben ölümüyle birlikte kadının kefeni olarak mezarına da konulan, bütün bu özellikleriyle örtük anlamlar ve işlevler içerdiği görülen bir sembol niteliği taşımaktadır. Bu anlamda Özbek toplumunda ve kültüründe çeşitli anlamlar ve işlevler taşıyan leçek, Harezm bölgesindeki kadınların, kadınlığa özgü olarak hangi dönemin içinde bulunduklarının simgesi olmaktadır. Bunun yanı sıra leçek, söz konusu geçiş dönemlerinde icra edilen ritüellerin de bir parçası olarak karşımıza çıkmakta, Harezm bölgesinde kadınların ilgili yeni dönemlerine geçişinin “kut”lanması adına leçek toyu olarak bilinen ritüeller düzenlenmektedir. Bu çalışmada, kadim Harezm kültürüne dair pek çok izler barındıran ve günümüzde de kullanımı belirli bir sınırlılıkta devam ettiği görülen leçek ve ona bağlı icra edilen ritüellerle burada icra edilen manzum parçalar değerlendirilmiştir. Harezm bölgesinde yapmış olduğumuz alan araştırmalarından elde ettiğimiz verilerden hareketle gerçekleştirilen çalışmada giyim-kuşanın bir parçası niteliğindeki, maddi kültür unsuru olarak leçeğin başlıca özellikleri ve işlevleri hakkında bilgi verilerek leçeğin örtük anlam ve işlevleri, leçek toyu bağlamında çözümlenmiştir.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"41 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-09-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"129632397","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"KIRIM TATARCADA MOĞOLCA ALINTI KELİMELER","authors":"Işılay Işıktaş Sava","doi":"10.56694/karadearas.1173609","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1173609","url":null,"abstract":"Cengiz Han’ın torunu Batu Han ve ordularının 1239-1240 yıllarında Karadeniz’in kuzey bozkırları ve Kırım yarımadasını ele geçirip Altın Orda devletini kurması, zaman içerisinde Altın Ordu’nun dağılması ve Kırım, Kazan, Astrahan gibi hanlıkların ortaya çıkmasıyla Kıpçak Türkçesinin bir kolu olan Kırım Tatarca ile Moğolca arasında bir dil ilişkisi başlamıştır. Bugün Kırım, Özbekistan, Romanya, Türkiye’de hayatını devam ettiren Kırım Tatarlarının dilinde Moğolcadan geçen kelimeler bulunmaktadır. Bugüne kadar Kırım Tatarcada var olan Moğolca kelimeler üzerine başlı başına bir çalışma yapılmamıştır. Türk dili ve lehçelerinin tarihî ve çağdaş dönemlerinde bünyesinde barındırdıkları Moğolca kelimeler hakkında N. Poppe, J. R. Krueger, L. V. Clark, W. Zajackowski, St. Kalujinski, E. F. İşbertin, Á. Birtalan, É. Csáki, É. K. Nagy, Cl. Schönig, E. Z. Abdullayev, A. Caferoğlu,\u0000H. Eren, R. R. Arat, O. N. Tuna, T. Gülensoy, O. F. Sertkaya, A. G. Sertkaya, Z. Ölmez ve M. Ölmez gibi bilim adamlarının çeşitli çalışmaları mevcuttur. Ancak mevcut çalışmalarda Kırım Tatarcadaki veriler bunlar içerisinde ya hiç yer almamış ya da bazı kelimelere değinilmekle yetinilmiştir. Bu çalışmada, Moğolcadan Kırım Tatarcaya geçmiş olan kelimelerin fonetik, morfolojik ve semantik özellikleri Kırım Tatarca sözlük ve gramerlerinden hareketle incelenecek, diğer çalışmalarla yapılan mukayeselerle birlikte bu kelimelerin Kırım Tatarcadaki kullanımları hakkında değerlendirmeler yapılacaktır.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"102 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-09-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"130392461","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ANADOLU’NUN XI. - XIII. YÜZYILLAR ARASINDAKİ TARİHÎ COĞRAFYASI HAKKINDA BİR KAYNAK: DÂNİŞMEND GAZİ DESTANI","authors":"Mutlu Adak","doi":"10.56694/karadearas.1172203","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1172203","url":null,"abstract":"Türkiye’de gelişmekte olan “Tarihî Coğrafya” disiplini hakkında yapılan çalışmaların sayısı azdır. Özellikle Anadolu’nun Orta Çağ’daki coğrafyası hakkında çalışmalar çok sınırlıdır. Bu nedenle Orta Çağ’da Anadolu’nun coğrafya kaynaklarının tespiti ve değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Çalışmadaki amaç Dânişmend Gazi Destanı’nın tarihî coğrafya kaynağı olarak kullanılabileceğinin tespitidir. Zira Anadolu’nun Orta Çağı’na özellikle Türkler tarafından fethinin gerçekleştirildiği dönemlere dair ülkemizde tarihî coğrafya kaynağı çok sınırlıdır. Bunun sonucu olarak dönemin coğrafî özellikleri hakkında bilinenler yetersiz kalmaktadır. Dânişmend Gazi Destanı edebiyat ve tarih disiplinleri açısından birçok çalışmaya konu olmuştur; ancak bugüne dek destanın tarihî coğrafya disiplini açısından bir değerlendirmesi yapılmamıştır. Bu çalışmada Dânişmend Gazi Destanı’nda verilen bilgilerden hareketle Orta Karadeniz Bölgesinin (özellikle Tokat, Amasya, Çankırı ve Çorum illerinin) XI.-XIII. yüzyıllar arasındaki coğrafî özellikleri hakkında bilgi verilecektir. Özellikle deprem, sel baskını, bitki türleri, önemli yerleşim merkezleri, yer adları, yerleşmelerin fiziki durumları, yerleşmelerde topoğrafyanın etkisi, bitki ve hayvan türleri hakkında Dânişmend Gazi Destanı önemli veriler sunmaktadır. Bu veriler kaynakların sınırlı olduğu (Orta Çağ’da) Anadolu’nun tarihî coğrafyası hakkında Dânişmend Gazi Destanı’nın da bir başvuru kaynağı olabileceğini göstermektedir.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"37 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-09-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127692171","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"TÜRKÇEDE SAYI SÖZLÜ YAŞ TAMLAMALARI: MUKADDİMETÜ’L-EDEB’DE HAYVAN YAŞLARI","authors":"Gülşen ÖZÇAMKAN AYAZ","doi":"10.56694/karadearas.1173608","DOIUrl":"https://doi.org/10.56694/karadearas.1173608","url":null,"abstract":"Bu çalışma iki kısımdan oluşmaktadır. İlkinde yaş hesabıyla ilgili değişken kabul ve uygulamalara değinilerek sayı sözüyle yaş ifade etmenin yollarından “... yaşında(...)” ve “... yaşımda(...)” kullanımları dildeki en eski yazılı benzerleriyle değerlendirilmiştir. bėş yaşımta, yėti yaşıŋa, yeti yaşta gibi örneklerde görüldüğü üzere tamlama, tarihî metinlerde, ilgili kişinin iyeliğini işaretler biçimde de kullanılmış; iyelik eki olmadığında ise doğrudan durum eki almıştır. Standart dilde görülmeyen bu sayı (grubu) // yaş + durum eki yapısı ağızlarda mevcuttur. Yaş, sayılabilir olmakla beraber söz konusu tamlamalarda sayı sözü bir adlandırma ögesidir ve günümüzdeki yapıda mevcut belirtme/belirlilik eki zaten bunların birer isim tamlaması olduklarını açıkça göstermektedir. Eksiz tamlamaların tarihî seyirde değişen görünümleri hatırlandığında, ilgili pek çok çalışmada sıfat tamlaması olarak anılan sayı sözü // yaş yapılarını da eksiz tamlamalar olarak değerlendirmek mümkün görünür. Çalışmanın ikinci kısmı ise yaşla ilgili kabul ve dolayısıyla adlandırmalarda görülen farklılığın Mukaddimetü’l- Edeb’e ait iki nüshada; Paris ve Yozgat nüshalarındaki örneklerini sunacaktır. Bir hayvanın yaşını ifade eden aynı Arapça kelime/ kelime grubuna yapılmış Türkçe tercümenin Paris ve Yozgat nüshalarında birer yaşla farklı oluşu bu husustaki tayinlerin değişkenliği ile ilgili olarak yorumlanmıştır.","PeriodicalId":156690,"journal":{"name":"Karadeniz Araştırmaları","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-09-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127603706","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}