Povijesni Prilozi最新文献

{"title":"Nemiri – ustanak ‒ puč – revolucija","authors":"Vlasta Švoger","doi":"10.22586/pp.v42i64.25050","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v42i64.25050","url":null,"abstract":"U radu se analizira recepcija Rakovičkoga ustanka u novinama na njemačkom jeziku koje su izlazile u austrijskom dijelu Austro-Ugarske Monarhije. Istraženo je koje su novine i na koji način izvještavale o ustanku u Rakovici u listopadu 1871., izvori iz kojih su preuzimale informacije te različiti aspekti ustanka o kojima se u njima pisalo. Analiza je obuhvatila i recepciju glavnih aktera ustanka, ponajprije Eugena Kvaternika, te značenje ustanka u političkom kontekstu Austro-Ugarske Monarhije prema interpretaciji onodobnoga austrijskog tiska.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"97 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139358395","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Ugovori o naukovanju u kasnosrednjovjekovnom Šibeniku – diplomatička analiza","authors":"Ante Birin","doi":"10.22586/pp.v42i64.24968","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v42i64.24968","url":null,"abstract":"Ugovori o naukovanju, koje su roditelji ili skrbnici dječaka zaključivali s obrtničkim majstorom, bili su pravna osnova odnosa između majstora i naučnika kojom su bile uređene njihove međusobne obveze. Mnoštvo takvih ugovora sačuvano je u šibenskim bilježničkim spisima, pri čemu autor ovom prilikom, na temelju raščlambe stotinu isprava ovoga tipa iz razdoblja od 1434. do 1488., donosi njihovu diplomatičku analizu.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"30 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139357997","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"The Croatian Singing Society “Kolo” and Ivan pl. Zajc.","authors":"Rozina Palić Jelavić","doi":"10.22586/pp.v42i64.22661","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v42i64.22661","url":null,"abstract":"U Zajčevu zborskom stvaralaštvu osobita je uloga pripala Hrvatskom pjevačkom društvu „Kolo” (utemeljeno 1862., djelovalo je do 1948.). „Kolo” je bilo prvo pjevačko društvo kojemu je Zajc posvetio neku svoju zborsku skladbu (U boj!, 1866.). Ona je označila i početak skladateljeve suradnje ne samo s „Kolom” nego i s drugim hrvatskim i inozemnim pjevačkim društvima te potaknula autora na skladanje većega broja skladbi (46) s eksplicitnom posvetom „Kolu”, u čijemu je arhivu sačuvano 99 opusa iz Zajčeva pera. Na temelju uvida u partiture Zajčevih skladbi posvećenih „Kolu” (pretežito a cappella muških zborskih sastava, ali i vokalno-instrumentalnih te jednoga orkestralnog djela) razmatraju se njihove glazbene i tekstne odrednice, vrijeme i kontekst njihova nastanka te Zajčevi višestruki odnosi s „Kolom” – kao skladatelja, dirigenta vlastitih skladbi i djela drugih autora te kao poticatelja i promicatelja zborske djelatnosti. Ona se očitovala u zajedničkim okupljanjima i nastupima „Kola” i drugih hrvatskih pjevačkih društava, a u širem smislu i u promociji i potvrđivanju hrvatskoga nacionalnog identiteta, napose stvaranjem i izvedbom poticajnih domoljubnih skladbi u vrijeme hrvatske kulturne i društveno-političke stvarnosti nakon popuštanja stega Bachova apsolutizma.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"44 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139358434","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Christian Slaves from Šibenik in Naples and the Redemption of Šibenik’s Nobleman Iohannes Baptista Zavoreus from Turkish Captivity","authors":"Iva Kurelac","doi":"10.22586/pp.v42i64.23541","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v42i64.23541","url":null,"abstract":"Polazeći od vrlo slabe istraženosti porobljavanja i ropstva u Šibeniku i na području šibenskoga distrikta u renesansi i ranome novom vijeku u periodu intenzivnih osmanskih osvajanja, u radu se analiziraju i objavljuju dva povijesna izvora iz prve polovine 16. i s početka 17. stoljeća koji iz prve ruke svjedoče o sudbini ljudi odvedenih u roblje s pograničnih područja prema Osmanskom Carstvu (iz šibenske Zagore i Ugarske). U prvome dokumentu riječ je o skupini kršćanskih robova s područja Šibenika i šibenskoga distrikta pod osmanskom upravom, prisilno odvedenih u Napulj, vjerojatno u prvoj polovini 16. stoljeća, gdje se smatraju Turcima, a drugi izvor donosi svjedočenje Šibenskoga kaptola o otkupu šibenskoga plemića Ivana Krstitelja Zavorovića, sina šibenskoga humanista i povjesničara Dinka Zavorovića (oko 1540. – 1608.), iz turskoga zarobljeništva 1606., kamo je dospio 1605. kao pripadnik ugarskih vojnih snaga koje su tada pokušavale obraniti Ostrogon od osmanskih napada. Oba se izvora najprije stavljaju u kontekst povijesnih okolnosti u kojima su nastali, a potom se razmatraju u odnosu na dosadašnja saznanja o ropstvu na Jadranu i u Ugarskoj u renesansi i ranome novom vijeku, nastojeći naposljetku utvrditi u kojoj se mjeri sudbina kršćanskih robova i zarobljenika sa šibenskoga područja uklapa u tadašnje uzuse postupanja s robovima i zarobljenicima.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"32 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139357903","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Korespondencija Josip Juraj Strossmayer – Lujo\u0000Vojnović kao povijesni izvor. I. dio (1885. – 1892.)","authors":"Zoran Grijak","doi":"10.22586/pp.v41i63.23193","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v41i63.23193","url":null,"abstract":"U radu se analiziraju pisma iz korespondencije Josip Juraj Strossmayer – Lujo Vojnović iz razdoblja 1885. – 1892. Kao prilog je uvršteno pet pisama iz naznačenoga razdoblja sa znanstvenim aparatom. Preostali dio korespondencije, iz razdoblja 1893. – 1901., koji obuhvaća ukupno devet pisama, analizirat će se, također uz njihovu cjelovitu transkripciju, u drugom dijelu rada. Posebna pozornost posvetit će se onim pismima koja se sadržajem referiraju na pojedine važnije međunarodne aspekte hrvatske politike. To se u užem smislu, kad je riječ o dijelu korespondencije od 1885. do 1892., uz Vojnovićevo pismo Strossmayeru od 5. lipnja 1885., koje je u znanstvenom smislu već elaborirano, odnosi na još samo dva pisma: Vojnovićevo od 23. srpnja 1892., u kojemu biskupa Strossmayera moli da kod glasovitoga britanskog državnika Williama Ewarta Gladstonea podrži njegov memorandum na francuskom jeziku u kojemu Gladstoneu preporučuje Hrvatsko-ugarsku nagodbu (1868.) kao predložak za nacrt zakona o irskoj samoupravi (Home Rule Bill), koji je Gladstone predložio na donošenje britanskom parlamentu 1886. i 1893., te na Strossmayerov odgovor na to pismo od 25. srpnja 1892., u kojemu on, umjesto potpore Vojnovićevoj inicijativi, iznosi niz kritičkih objekcija o Mađarima i njihovoj hegemonističkoj politici prema Hrvatima u sklopu Ugarsko-Hrvatskoga Kraljevstva te općenito prema nemađarskim narodima u okvirima Translajtanije, ugarske polovice Austro-Ugarske Monarhije (1867.). Pritom Strossmayer u svojem odgovoru Vojnoviću iznosi i rasističke i pseudoantropološke objekcije o Mađarima, kojima im je nastojao osporiti mogućnost nadilaženja okvira feudalnoga društvenog uređenja i oblikovanja modernih građanskih institucija. Tom je odgovoru priložio i pismo s istim nadnevkom, zamolivši Vojnovića da ga zapečati i zajedno sa svojim pismom pošalje Gladstoneu. Ono također sadržava niz kritičkih objekcija o Mađarima i njihovoj hegemonističkoj politici. Glede ocjene dosega Strossmayerova utjecaja na oblikovanje Gladstoneovih kritičkih stajališta o Mađarima i njihovoj politici prema nevladajućim narodima Translajtanije, a napose prema Hrvatima u sklopu Ugarsko-Hrvatskoga Kraljevstva, bitno je istaknuti da Gladstone, koji je 1892. osvojio svoj četvrti, ujedno posljednji izborni mandat, ne samo da nije Strossmayera podržao u njegovoj kritici Mađara, nego mu uopće nije odgovorio na njegovo pismo od 25. srpnja 1892. Kao objašnjenje za takav Gladstoneov postupak u radu se iznosi teza da je on, s obzirom na svoje inače vrlo srdačne i prijateljske odnose sa Strossmayerom, to učinio napose iz pragmatičnih političkih razloga, koji su proizlazili iz činjenice da je Velika Britanija u tom razdoblju pružala snažnu potporu Austro-Ugarskoj Monarhiji, držeći ju važnim čimbenikom europskoga sustava ravnoteže, preprekom ruskom ekspanzionizmu prema Zapadu i njemačkom prodoru prema Istoku. Stoga bi, da se sve svelo samo na Gladstonea, doseg Strossmayerovih nastojanja u razotkrivanju mađarske represivne","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45541935","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Postupak javne dražbe u kasnosrednjovjekovnom\u0000Šibeniku","authors":"Ante Birin","doi":"10.22586/pp.v41i63.23932","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v41i63.23932","url":null,"abstract":"Stjecanje vlasništva na javnoj dražbi poseban je (derivativni) način stjecanja vlasništva koji je, u većoj ili manjoj mjeri, reguliran u statutarnom zakonodavstvu dalmatinskih gradova. Institut javne dražbe pritom je najdetaljnije i najsustavnije obrađen u Zadarskom, odnosno Šibenskom i Paškom statutu, koji su nastali na temelju starije, nesačuvane redakcije Zadarskoga statuta iz 13. stoljeća. Usredotočivši se na statutarne odredbe iz Knjige statuta, zakona i reformacija grada Šibenika i upotpunjavajući ih podacima iz šibenskih bilježničkih spisa iz 15. stoljeća, u radu je dan cjelovit prikaz postupka javne dražbe u kasnosrednjovjekovnom Šibeniku.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46109254","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Analiza povezanosti progona kršćana i\u0000kristijanizacije Rimskoga Carstva kroz vizuru fenomena otpadništva u ranom\u0000kršćanstvu","authors":"Marko Marina","doi":"10.22586/pp.v41i63.21403","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v41i63.21403","url":null,"abstract":"In spite of more than a century of historical research, the question of Christianization of the Roman Empire still poses a challenge to scholars. Numerous theories have been proposed as a way of explaining how the marginal religious community of several hundred persons managed to become, by the end of the 4th century, the dominant religion in the Roman Empire. In the first part of this paper, the author presents the most common theories put forward by scholars going back to Adolf von Harnack, with their critical evaluation. Special emphasis is placed on a specific theory, summarized already by Tertullian, who stated in one of his works: Semen est sanguis Christianorum. In the second part of the article, the author presents the standard criticism of Tertullian’s notion offered by contemporary scholars, as well as some new arguments related to the phenomenon of early Christian apostasy. Thus, the basic argument of the paper is as follows: The crucial problem of any “Semen est sanguis Christianorum theory” is the existence of apostates who, despite claims made by several early Church leaders, were not an imperceptible minority in the early Christian period. Approaching the subject of apostates from a historical and sociological (sociology of deviance) point, the author concludes that the apostates posed a serious problem to the stability and security of the new religion. Therefore, any hypothesis that martyrdom as such helped the process of Christianization has to account for the problem of apostasy, which is hardly taken into the consideration in discussions of the triumph of Christianity in the Roman Empire.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44971632","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Zatočeništvo dubrovačkoga vlastelina Paladina Gundulića na dvoru vojvode Radoslava\u0000Pavlovića u Borču 1423./1424. godine","authors":"E. Kurtović","doi":"10.22586/pp.v41i63.19019","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v41i63.19019","url":null,"abstract":"Dubrovačkoga vlastelina Paladina Gundulića na putu iz Zvornika prema Dubrovniku u lipnju 1423. bosanski vojvoda Radoslav Pavlović zatočio je u svojoj rezidenciji u Borču. Razlog zatvaranja bila su dugovanja njegova brata Ivana Gundulića. U radu su kontekstualizirani nasljednici Jakova Gundulića, sinovi Marin, Ivan i Paladin, radi sagledavanja pozicije i djelovanja u događajima 1423./1424. godine. Opsežna akcija porodice i dubrovačke vlade za Paladinovo oslobađanje sada je poznatija i moći će se lakše kontekstualizirati u budućim istraživanjima. Djelomično je tematizirana problemska osnova kretanja i kontinuiteta prisutnosti Dubrovčana u kolonijama u Bosni.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"7 4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41303728","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Socijalizam u počecima radničkoga pokreta\u0000Hrvatske i Slavonije","authors":"Karlo Držaić","doi":"10.22586/pp.v41i63.18226","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v41i63.18226","url":null,"abstract":"Autor analizira formiranje i djelovanje radničkog pokreta u Hrvatskoj i Slavoniji tijekom sedamdesetih godina devetnaestog stoljeća. Nasuprot dosadašnjim istraživanjima prema kojima se politička ideologija radničkog pokreta oslanjala na socijalizam Karla Marxa i I. internacionale, u članku je postavljena teza da su na razvoj socijalističke misli i političke prakse radničkog pokreta u ovom razdoblju u najvećoj mjeri utjecala shvaćanja Ferdinanda Lassallea te kontakti s njemačkim radništvom. Primarno se koristeći suvremenim novinama, kao jedinim onodobnim široko dostupnim medijem, autor analizira diskurs i centralne točke javno komunicirane ideologije te ističe karakteristične obrasce koje radnički i socijalistički pokret u Hrvatskoj i Slavoniji preuzima od samog Lassallea ili iz tradicije lassallijanskog modela socijalizma. Autor zaključuje kako je isprva dominantna ideologija lassallijanskog socijalizma naknadno nadograđivana idejama karakterističnima za Marxove viđenje socijalizma.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47912930","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Povijesni podatci u marginalijama glagoljskih misala\u0000i brevijara iz Berma u Istri","authors":"Ivan Botica, Sandra Požar","doi":"10.22586/pp.v41i63.23200","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v41i63.23200","url":null,"abstract":"U radu su donesene marginalije povijesne tematike koje se nalaze u glagoljskim misalima i brevijarima iz Berma u Istri. Riječ je o rukopisnim knjigama koje su u liturgijskoj, molitvenoj i čitalačkoj uporabi lokalne glagoljaške zajednice bile od druge polovine 15. do početka 17. stoljeća. Korisnici tih knjiga povremeno bi na rubovima ili zadnjim stranicama dodavali vlastite bilješke. U pet je takvih rukopisnih knjiga iz Berma sedamdesetak marginalija vrijednih historiografskoga zapažanja. Sve su, izuzev jedne, napisane glagoljicom na hrvatskom jeziku. Najčešće su nastale u vremenu vrijednu bilježenja bilo da je riječ o događaju od osobne važnosti (npr. svladavanje pisma), bilo o događaju od važnosti za zajednicu (npr. dobročiniteljeva smrt). Vanjski čimbenici poput onih u doba velike opasnosti i pogibelji (npr. krvavi okršaji s Mlecima, kužne epidemije, elementarne nepogode, klimatsko zahladnjenje, podbačaj ljetine, godine gladi) također su bili poticatelji njihova nastanka.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47955073","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}