PorownaniaPub Date : 2021-07-02DOI: 10.14746/por.2021.1.11
Rafał Koschany
{"title":"Mentalne kino wyobraźni. Poezja filmowa i kwestia „filmowych” sposobów widzenia","authors":"Rafał Koschany","doi":"10.14746/por.2021.1.11","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.11","url":null,"abstract":"Punktem wyjścia i jednocześnie materiałem badawczym, który chciałbym poddać analizie, jest polska poezja filmowa. Już sama ta formuła wskazuje na konkretną relację intersemiotyczną, jednakże poza kwestiami oczywistymi (jak obecność w poezji filmowych tematów i struktur) równie ciekawe wydają się językowe metafory filmowe, które powracają w tekstach poetyckich i stają się swoistymi oznakami wyobraźni. Poezja filmowa stanowi ciekawe świadectwo zapisu trwałej zależności między doświadczeniem kina a doświadczaniem rzeczywistości. Przede wszystkim jednak chodzi tu o wspólnotę językową, w ramach której intersubiektywnie zrozumiały jest komunikat, że coś może być „jak w kinie” lub „filmowe”. Zakładam dodatkowo, że badanie poezji i używanych w niej schematycznych formuł może podpowiedzieć coś o filmowym postrzeganiu rzeczywistości w ogóle. Tak jak film zmienił ludzkie postrzeganie świata, sposób percepcji, rozumienia zasad opowiadania, śnienia i „wyobrażania sobie”, tak ślady owych przeobrażeń znajdujemy w tekstach pisarzy, którzy podlegali tym samym, wspólnym oddziaływaniom, a jednocześnie szukali ich językowych ekwiwalentów.","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47995536","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
PorownaniaPub Date : 2021-07-02DOI: 10.14746/por.2021.1.10
Małgorzata Peroń
{"title":"Nie ma domu. Krajobraz kulturowy w literaturze (wybrane przykłady)","authors":"Małgorzata Peroń","doi":"10.14746/por.2021.1.10","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.10","url":null,"abstract":"Artykuł obejmuje tematykę związaną z geografią kulturową i jej związkami z literaturą. W spotkaniu tych dziedzin powstają zagadnienia przynależne do geopoetyki,przestrzeni pamięci i narracji o tożsamości. Tekst prezentuje literackie transpozycje przeżyć osób doświadczających wspomnień związanych z utratą domu. Są oneskonfrontowane z rodzinnym krajobrazem. Utwory literackie i osobiste wspomnienia ukazują koncepcję symbolicznego rozumienia krajobrazu (Żeromski, Iwaszkiewicz, Miłosz).Monika Sznajderman w książce Pusty las odtwarza pamięć miejsc, z których ludzie zostali wysiedleni. Głos pisarza staje się głosem strażnika pamięci o ich krzywdzie. Odczytywanie ukrytych w krajobrazie znaczeń prowadzi do odkrywania biografii osobistych i historii narodów i mniejszości etnicznych","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42288377","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
PorownaniaPub Date : 2021-07-02DOI: 10.14746/por.2021.1.9
Cezary Zalewski
{"title":"W świetle powyższej (pobieżnej) analizy: Studium fotografii w Komentarzach do fotografii Witolda Wirpszy","authors":"Cezary Zalewski","doi":"10.14746/por.2021.1.9","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.9","url":null,"abstract":"Artykuł przedstawia sposób powiązania fotografii i poezji na przykładzie czterech utworów z Komentarzy do fotografii Witolda Wirpszy. Wyróżnione i zanalizowane zostały trzy obszary wzajemnych interakcji: (a) zasada funkcjonowania foto-tekstualnego dyptyku i rola, jaką pełni tu poetycki opis; (b) zasada analogii formalnej, zgodnie z którą niektóre parametry monologu lirycznego mają swoje źródło w formalnych właściwościach zdjęcia; oraz najważniejsza (c) zasada transformacji znaczeń kompozycyjnych. Polega ona na dwustopniowej interwencji: tekst poetycki najpierw stara się zneutralizować wizualne znaczenia kompozycyjne (faza negatywna), a następnie stwarza własną interpretację fotografii (faza pozytywna).","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46674441","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
PorownaniaPub Date : 2021-07-02DOI: 10.14746/por.2021.1.8
Krystyna Pietrych
{"title":"Młodzieńcze intermedia Aleksandra Wata (Anatola Sterna i Henryka Berlewiego)","authors":"Krystyna Pietrych","doi":"10.14746/por.2021.1.8","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.8","url":null,"abstract":"Artykuł omawia trzy awangardowe dokonania Aleksandra Wata o charakterze wizualno-językowym, realizowane razem z Anatolem Sternem i Henrykiem Berlewim. Interpretacja w transmedialnej perspektywie ujawnia ich heterogeniczny charakter łączący różne kody – ikoniczny i werbalny. Rozpatrywane powyżej realizacje wykorzystują niezwykły układ drukarski, posługują się liternictwem różnego kroju, różnej wielkości i różnego koloru, zróżnicowaną grafią, co w konsekwencji burzy linearność płaszczyzny przekazu, proponując w to miejsce ekspresywność i dynamikę, wymagające od odbiorcy większej kreatywności i innowacyjności w odczytywaniu znaczeń. Zastosowana typografia nie jest w prezentowanych dziełach jedynie wizualnym dodatkiem do treści komunikatu, lecz aktywnie go modyfikuje i współtworzy.","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44805717","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
PorownaniaPub Date : 2021-07-02DOI: 10.14746/por.2021.1.14
Jerzy Kałążny
{"title":"Literatura niemiecka po przełomie 1989/1990 roku. Przypadek Dursa Grünbeina","authors":"Jerzy Kałążny","doi":"10.14746/por.2021.1.14","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.14","url":null,"abstract":"Urodzony w 1962 roku w Dreźnie Durs Grünbein należy do najbardziej rozpoznawalnych poetów i eseistów niemieckich w pozjednoczeniowych Niemczech. Jego liczne zbiory poezji i esejów przetłumaczono na wiele języków, m. in. angielski, francuski, rosyjski, hiszpański, japoński i polski. W artykule został przedstawiony pierwszy okres kariery Grünbeina: od debiutu w 1988 do końca lat dziewięćdziesiątych, na tle dekompozycji krajobrazu literackiego Niemiec w okresie pozjednoczeniowym. Najważniejsze zagadnienia poruszone w tym kontekście to kształtowanie się oryginalnego stylu pisarstwa i poglądów estetycznych Grünbeina, łączenie przezeń literatury z nauką oraz poetyckie opracowanie doświadczenia życia w NRD. Tradycje europejskiego modernizmu i antyku, przekonanie o potrzebie autonomii i niezaangażowania poezji oraz o fragmentarycznym charakterze doświadczenia rzeczywistości stworzyły w latach dziewięćdziesiątych fundament tożsamości artysty, który w zasadzie przetrwał nienaruszony następne dziesięciolecia.","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43053290","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
PorownaniaPub Date : 2021-07-02DOI: 10.14746/por.2021.1.12
Kinga Siewior
{"title":"Sygnatury surrealistyczne Bogdana Bogdanovicia","authors":"Kinga Siewior","doi":"10.14746/por.2021.1.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.12","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest przybliżenie relacji tekstu literackiego i architektury w twórczości Bogdana Bogdanovicia, serbskiego architekta, pisarza, polityka i opozycjonisty. Autorka koncentruje się na surrealistycznych inspiracjach i wpływach, które przenikają jego twórczość, tj. słynne upamiętnienia wydarzeń drugiej wojny światowej, szkice, eseje o architekturze i polityce oraz narracje autobiograficzne. Uwzględniając estetyczne i ideologiczne aspekty surrealistycznych sygnatur wpisanych w jego prace, autorka definiuje je jako subwersywną strategię wymierzoną w dyskurs komunistyczny ówczesnej Jugosławii, jak i w architektoniczny dyskurs powojennego modernizmu.","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45936870","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
PorownaniaPub Date : 2021-07-01DOI: 10.14746/por.2021.1.15
Anna Gawarecka
{"title":"Nie tylko do czytania: Váchalowska gra z ideą pięknej książki","authors":"Anna Gawarecka","doi":"10.14746/por.2021.1.15","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.15","url":null,"abstract":"Josef Váchal (1884–1969) – grafik, malarz i pisarz, przede wszystkim zaś drzeworytnik – uchodził za outsidera (i w swoim czasie „wielkiego nieobecnego”) kultury czeskiej XX wieku. Choć wyliczenie wszystkich dziedzin, w których działał ten ekscentryczny „poliartysta”, jest prawie niemożliwe, w centrum jego zainteresowań pozostawała idea książki w całości (od tekstu po introligatorstwo) wykonanej przez jednego artystę. Większość badaczy zajmujących się twórczością książkową Váchala podkreśla jej związki z secesyjnym uniwersalizmem, koncepcją Gesamtkunstwerk Wagnera i koncepcją pięknej książki. Stylizacyjne ambicje tego ekscentrycznego grafika znalazły najpełniejsze odzwierciedlenie w jego imponująco bogatej (kilkadziesiąt tytułów) i bardzo różnorodnej praktyce księgarskiej. Oprócz własnych traktatów okultystycznych i ksylograficznych prze-pisywanych ezoterycznych lub heretyckich „tajemnych” druków sprzed wieków publikował także dzieła eseistyczne, poetyckie i powieściowe, opatrując je ilustracjami, a raczej uzupełniając znaczenia nadawane przez teksty sensami generowanymi przez obraz, zamieniając książki w przedmioty wielopłaszczyznowego intersemiotycznego odbioru.","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42392468","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
PorownaniaPub Date : 2021-07-01DOI: 10.14746/por.2021.1.16
Zbigniew Kaźmierczyk
{"title":"Filmowość języka poetyckiego Czesława Miłosza","authors":"Zbigniew Kaźmierczyk","doi":"10.14746/por.2021.1.16","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.16","url":null,"abstract":"Artykuł rozwija tezę o filmowości wczesnej poezji Czesława Miłosza, przedstawia jej przesłanki na tle nowatorskich prądów epoki, omawia zastosowanie pojęć języka filmu jako adekwatnych wobec synekdochicznej techniki obrazowania noblisty. Prezentuje ją jako algorytm strukturalny świata poetyckiej wielogłosowości. Ukazuje związek etyki, filozofii, teologii z obrazowaniem wiersza. Dowodzi, że rozwój techniki synekdochiczno-filmowej – od figuratywności do płynności w obrębie ujęcia – związany był z równoważeniem gnostyckiej awersji poety wobec rzeczywistości ciała i materii. Równowaga poczucia grozy istnienia i jego afirmacji sprzyjała tworzeniu płynnych serii: partes pro toto powstałych ze spotkania nazwy i rzeczy darzonej respektem, z akceptacji bytów, które same w sobie są transcendentne. Autor artykułu stwierdza, że poprzez porównanie języka poezji z językiem filmu możliwe stało się ukazanie poetyckości wierszy Miłosza.","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67366267","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
PorownaniaPub Date : 2021-06-25DOI: 10.14746/por.2021.1.26
M. Pisarski
{"title":"Kropka nad „e”. Porządkowanie literatury cyfrowej","authors":"M. Pisarski","doi":"10.14746/por.2021.1.26","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.26","url":null,"abstract":"Książka Elżbiety Winieckiej Poszerzanie pola literackiego. Studia o literackości w internecie stanowi ważne podsumowanie teorii i praktyki ostatnich dwóch dekad rozwoju literatury polskiej w przestrzeni cyfrowej oraz przekonującą próbę wprowadzenia tych doświadczeń w pole dyskusji nad literaturą w ogóle. To zadanie autorka wykonuje wzorowo, niosąc literaturoznawcom dobrą wiadomość: cyfrowy świat przynosi im bowiem nowe zadania i nowe obszary badań. W recenzji zwraca się także uwagę na edukacyjny charakter publikacji oraz ciekawą propozycję poszerzenia samego pola literatury elektronicznej o zjawiska rzadziej omawiane (aktywizm, literackie platformy społecznościowe) oraz o formy niecyfrowe, ale odnoszące się do społeczno-kulturowych efektów cyfrowej kultury i komunikacji.","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-06-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45316307","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
PorownaniaPub Date : 2021-06-25DOI: 10.14746/por.2021.1.3
Sylwia Nowak-Bajcar
{"title":"Opisać nieprzedstawione. Malarstwo holenderskie w antyobrazach Miodraga Pavlovicia","authors":"Sylwia Nowak-Bajcar","doi":"10.14746/por.2021.1.3","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/por.2021.1.3","url":null,"abstract":"W twórczości zmarłego w 2014 roku poety serbskiego Miodraga Pavlovicia refleksja nad sztuką wiąże się z zagadnieniem związków przeszłości i współczesności oraz rolą, jaką odgrywa w niej wschodnia i zachodnia tradycja kulturowa jako element budowy tożsamości (losów) Bałkanów. Wkraczając w obszar niemal całkowicie pomijany przez interpretatorów dzieł wybitnego twórcy, Miodraga Pavlovicia, określanego przez krytyków mianem „eliotowskiej figury” literatury serbskiej, przedstawiam przyczyny jego zainteresowania pracami siedemnastowiecznego malarstwa holenderskiego, wyjaśniam strategie ich przekładów na język poezji oraz omawiam zagadnienie obecności (śladów) człowieka w dziele sztuki. Kluczem interpretacyjnym tego badawczego przedsięwzięcia jest wykorzystywane przez serbskiego poetę pojęcie antyobrazu, będące wyrazem wymierzonej w dogmatyzm estetyki oporu opartej na przekonaniu, że sztuka stanowi narzędzie umożliwiające człowiekowi samopoznanie.","PeriodicalId":37922,"journal":{"name":"Porownania","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-06-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48978088","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}