{"title":"Romantyczny poemat dramatyczny. Europejska i polska linia rozwojowa gatunku. Próba szkicu problematyki","authors":"K. Samsel","doi":"10.12775/lc.2022.029","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.029","url":null,"abstract":"Studium jest próbą wytyczenia linii rozwojowej gatunku poematu dramatycznego w jego wariancie europejskim i polskim. Autor wyraźnie kontrastuje różnice estetyczne oraz pragmatyczne towarzyszące rozumieniu pojęcia poematu zarówno jako gatunku pretekstowego, a wręcz etykietalnego (Lessing, Norwid), jak i programowego, a nawet rewolucyjnego (Schiller, Byron, Witwicki). Po 1830 roku istnieją – jak się wydaje – dwa sposoby zużytkowania gatunku poematu dramatycznego: na sposób „fragmentaryczny” (w czym celuje Musset) oraz na sposób „brulionowy” (w czym celują autorzy polscy minorum gentium, tacy jak m.in. Michał Chodźko). Za tzw. reprezentacje literatury założycielskiej gatunku autor uznaje (w kolejności chronologicznej) Don Carlosa i Wallensteina Schillera, Natana Mędrca Lessinga, Manfreda Byrona, Dziady cz. III Mickiewicza, Puchar i usta Musseta, Księdza Marka Słowackiego, a także Tragedię człowieka Madácha. Już samo powyższe wyliczenie może świadczyć o tym, jak skomplikowanym i osobliwym – nie tylko wewnętrznie zróżnicowanym, lecz także zantagonizowanym – gatunkiem może zdawać się poemat dramatyczny (co całkowicie potwierdzają również przypadki całkowicie indywidualnej praktyki artystycznej: pisarstwo poematowe Witwickiego, a także Norwida).","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-11-05","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48903932","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Marek Karwala jako badacz literatury i humanista","authors":"Zofia Zarębianka","doi":"10.12775/lc.2022.011","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.011","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-04-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43535294","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Styl kuszenia Gustave’a Flauberta w „dziele jego życia”. Kwestia warunkowania","authors":"Beata Garlej","doi":"10.12775/lc.2022.009","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.009","url":null,"abstract":"W artykule omówiono kwestię warunkowania stylu kuszenia właściwą dla ostatniej, trzeciej wersji Kuszenia świętego Antoniego Gustave’a Flauberta. Uwypuklając inspirację francuskiego pisarza tą postacią – inspirację zrodzoną już w dzieciństwie i utrwaloną wskutek zetknięcia się z dwoma artefaktami: obrazem Bruegla i ryciną Callota – tezę o „smutnej grotesce”, będącej jakościowym rezerwuarem „mówienia obrazami”, uznano za wyznacznik stylu kuszenia dzieła Flauberta. Dalsze rozważania oparto na tym, co jest przez co warunkowane, mianowicie: czy „smutną groteskę” można uznać za źródło stylu kuszenia, czy może jest ona wyłącznie jego skutkiem, czy jakość estetyczna funduje rodzaj stylu, czy może – na odwrót – to styl, jego konkretny rodzaj, wyzwala mechanizm jakościowej kategoryzacji? To główne rozważane problemy, dla których punktem odniesienia uczyniono refleksję Marii Gołaszewskiej (fenomen „kuszenia”) oraz Hermanna Pongsa (obrazowy styl). Wniosek, skądinąd paradoksalny w brzmieniu, uzgadniający bowiem to, że jakość estetyczna „smutnej groteski” może fundować określony rodzaj stylu, a jednocześnie, że styl kuszenia jest źródłem jakościowej kategoryzacji utworu, stanowi zwieńczenie prezentowanej myśli.","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-04-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48072953","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Obrazy i słowa – translacje, kategoryzacje, interpretacje (i uzurpacje)","authors":"P. Kołodziej","doi":"10.12775/lc.2022.014","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.014","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-04-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44551936","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"„Wypełnić własnym tekstem…” Wyznania św. Augustyna jako źródło inspiracji twórczej Danuty Michałowskiej (rozważania wokół monodramu „Ja, bez imienia”)","authors":"Ewa Hoffmann-Piotrowska","doi":"10.12775/lc.2022.003","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.003","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest wykazanie zależności między podmiotowo zaangażowaną lekturą tekstu a jego (literackim i scenicznym) wykonaniem. Autorka podejmuje refleksję na temat tego, jak zakorzeniony w tradycji kulturowej tekst Wyznań Augustyna Aureliusza zainspirował Danutę Michałowską do napisania monodramu Ja, bez imienia (wyd. 1996). Autoutożsamiająca, podmiotowa lektura dzieła – zwłaszcza fragmentu dotyczącego okrytych tajemnicą relacji z Bezimienną przyjaciółką filozofa, skłoniła wybitną aktorkę, profesor krakowskiej szkoły teatralnej, do późnego debiutu literackiego a także wykonania napisanej przez siebie sztuki. Przedmiotem rozważań jest przede wszystkim obszerny autokomentarz Michałowskiej, który pozwala zobaczyć, jak zrodził się ów palimpsestowy utwór. Wnioski artykułu dotyczą tego, jak zaangażowana lektura fragmentu Wyznań wyzwoliła potrzebę ekspresji twórczej w słowie, zmuszając Michałowską do rewizji dotychczasowej metody praktykowania sztuki związanej z Teatrem Rapsodycznym Mieczysława Kotlarczyka.","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-04-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41459905","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Immersywność tekstu poetyckiego na przykładzie poezji Grzegorza Steca","authors":"Martyna Mazur","doi":"10.12775/lc.2022.012","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.012","url":null,"abstract":"<jats:p>.</jats:p>","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-04-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49233851","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Słowacki apokryficzny? Twórcza lektura Biblii w wykonaniu przemienionego poety a status materii w myśli genezyjskiej","authors":"Anna Rzepniewska-Kosińska","doi":"10.12775/lc.2022.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.002","url":null,"abstract":"Artykuł pokazuje sposób, w jaki Juliusz Słowackiego czytał Biblię w latach czterdziestych XIX wieku, czyli po przemianie zwanej mistyczną. Choć to zagadnienie ma długą tradycję badawczą, wciąż pewne jego wątki domagają się interpretacji. Na odczytywaniu twórczości z tych lat ciąży bowiem postrzeganie poety jako „Słowackiego od duchów” – skupionego wyłącznie na sferze duchowej, a tym samym deprecjonującego materialną warstwę istnienia. W istocie romantyk nie neguje cielesności, za to poddaje ją refleksji, a uzasadnienia jej statusu poszukuje właśnie w Biblii – przede wszystkim w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju. Odczytanie Słowackiego odbiega od oryginału w kilku aspektach, co pozwala sądzić, że nie zajmuje się on hermeneutyką Pisma Świętego, lecz dąży do dopełnienia biblijnego przekazu z perspektywy własnego objawienia. Interpretacja tych przesunięć (zawartych w tzw. Dziele filozoficznym) pozwala dostrzec u poety dążenie do konkretyzacji wizji biblijnej oraz zainteresowanie materialną rzeczywistością pierwszych dni świata. Pokazuje Słowackiego jako wieloletniego, czujnego czytelnika Biblii, próbującego doprecyzować jej treść, jak również myśliciela – twórcę myśli genezyjskiej – ceniącego materię bardziej, niż zwykło się przyjmować.","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-04-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43579276","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Czytanie jako patrzenie. Wielka księga polskiej ilustracji dla dzieci","authors":"Katarzyna Wądolny-Tatar","doi":"10.12775/lc.2022.015","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.015","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-04-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48105046","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Ucieleśniona. Paradoksy „Rozbierania Justyny” Czesława Miłosza","authors":"Anna Spólna","doi":"10.12775/lc.2022.008","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.008","url":null,"abstract":"Wiersz Miłosza Rozbieranie Justyny odczytany został jako metatekstowa całość, wykraczająca poza dialog z Nad Niemnem Orzeszkowej. Utwór ustanawia zarówno relację podmiotu wobec głównej bohaterki powieści, jak wobec Orzeszkowej – patronki literackich powrotów na Litwę i pisarskiego samoograniczenia. Jest też wglądem w proces przejścia od inicjacyjnego przeżycia lekturowego do refleksji świadka Historii. Pełna erotyzmu scena z lustrem, w świetle psychoanalizy Lacana, prowadzi do utożsamienia poetyckiego voyeura z Justyną. Kreowanie dalszych losów Orzelskiej w geście urealnienia fikcji czyni z niej figurę ojczyzny i losu. Połączenie symboliki wanitatywno-katastroficznej z sensualizmem opisu wzmacnia wieloznaczność wiersza z perspektywy postpamięci. Intymny zapis lekturowy przechodzi w kreowanie wspólnoty żywych i umarłych dzięki poetyckiemu słowu. Gospodarz hybrydycznej całości dodaje do utworu późniejszy komentarz, eksponując palimpsestowy charakter fantazmatów, wspomnień z krainy dzieciństwa i źródeł historycznych. Wiersz okazuje się zarówno dwuznacznym hołdem wobec Orzeszkowej, jak inkarnacją toposu natchnienia (intuicji zweryfikowanej przez świadectwa historyczne) i gestem utożsamienia wiekowego poety z sobą dawnym.","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-04-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47056856","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Magia muzycznego echa. Grające fauny w wierszach Lucjana Rydla, Jana Pietrzyckiego, Leopolda Staffa","authors":"Grzegorz Igliński","doi":"10.12775/lc.2022.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lc.2022.004","url":null,"abstract":"Przedmiotem pracy jest analiza interferencji artystycznych i izomorfizmów ideowych zachodzących między czterema wierszami lirycznymi, które łączy charakterystyczna dla Młodej Polski tematyka i poetyka. Wszystkie zestawione tutaj utwory (Lucjana Rydla, Jana Pietrzyckiego oraz Leopolda Staffa) posługują się motywami fauna, jego gry na fletni lub flecie i echa rozumianego jako zjawisko przyrodnicze. Jednocześnie „echo” traktowane jest także w znaczeniu przenośnym. Każdy z wierszy okazuje się echem samym w sobie, echem tradycji mitologicznej, artystycznej, literackiej – funkcjonuje w systemie odbić. Z porównania utworów wynika, że większość z nich jest pochwałą życia (miłości). Zauważalna jest paralela między potęgą kreacyjną przyrody a mocą twórczą bohaterów. Obraz muzykującego fauna pozwala ujawnić wiarę w harmonię kosmiczną, w której niebo i ziemia, życie i śmierć, duchowość i seksualność mają tak samo wysoką wartość, stanowią o jedności bytu. Wydobywająca się z instrumentów bohaterów „symfonia życia” dowodziłaby, że kosmos jest dziełem sztuki.","PeriodicalId":34776,"journal":{"name":"Litteraria Copernicana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-04-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47512629","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}