{"title":"O zabytkoznawczych rezultatach wycieczki Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera do Krużlowej Wyżnej w sierpniu roku 1889","authors":"Tadeusz Łopatkiewicz","doi":"10.12775/sp.2021.009","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.009","url":null,"abstract":"Naukowo-artystyczna wycieczka Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera stanowiła kontynuację ponad dwutygodniowych badań nad zabytkami Sądeckiego, Gorlickiego i Grybowskiego, które latem roku 1889 zorganizował i przeprowadził profesor Władysław Łuszczkiewicz (1828–1900) wraz z sześcioma uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Wycieczka Łuszczkiewicza zakończyła się 10 sierpnia 1889 roku w Bobowej, jednak w terenie postanowili pozostać, i na własną rękę prowadzić inwentaryzacje zabytków, dwaj najbardziej aktywni uczestnicy. W toku tej indywidualnej penetracji wsi pogórzańskich Wyspiański z Mehofferem odwiedzili m.in. Krużlową Wyżną, Mogilno, Korzenną Lipnicę Wielką, Ptaszkową oraz Królową Górną, inwentaryzowali również zabytki Grybowa, który stanowił ich bazę w tych badaniach.Kilkudniowe badania drewnianego kościoła w Krużlowej Wyżnej przyniosły – oprócz pionierskich rozpoznań ikonograficznych i heraldycznych, rysunków oraz opisów inwentaryzacyjnych – odkrycie dwóch kapitalnych zabytków sztuki: późnośredniowiecznej rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwanej dziś Madonną z Krużlowej, a także malarskiej dekoracji wnętrza krużlowskiego kościoła. Informacje o tych zabytkach, przywiezione wkrótce do Krakowa przez Mehoffera, wzbudziły żywe zainteresowanie nie tylko Jana Matejki, ale też członków Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej. To dzięki ich staraniom, w ciągu kilku najbliższych lat, udało się przeprowadzić prace konserwatorskie oraz rekonstrukcyjne dekoracji ścian i stropów kościoła w Krużlowej, a także pozyskać do zbiorów krakowskiego Muzeum Narodowego bezcenną rzeźbę Madonny. Z całą pewnością nie doszłoby do tego, gdyby nie wcześnie podjęta przez Wyspiańskiego i Mehoffera pionierska inwentaryzacja nierozpoznanych jeszcze wówczas zabytków Pogórza.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"10 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"114175795","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Gdy państwo depce prawo…","authors":"Grzegorz Przebinda, A. Romanowski","doi":"10.12775/sp.2021.012","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.012","url":null,"abstract":"Powyższy tekst to dawna, acz nadal aktualna rozmowa ze znanym rosyjskim pisarzem na emigracji Andriejem Siniawskim (1925–1997) i jego żoną Marią Rozanową (ur. w 1921) – w latach 1983–2001 redaktorką naczelną czasopisma „Sintaxis” (wydawanego po rosyjsku w Paryżu). Wywiad ten przeprowadzony w Krakowie pod koniec 1993 roku przez dwóch współpracowników krakowskiego „Tygodnika Powszechnego”, jednocześnie filologów z Uniwersytetu Jagiellońskiego, dotyczy gównie dramatycznej sytuacji w Federacji Rosyjskiej po krwawym konflikcie prezydenta Borysa Jelcyna z Radą Najwyższą, w październiku 1993 roku. Wbrew większości przedstawicieli ówczesnej demokratycznej inteligencji rosyjskiej, zarówno w kraju jak i na emigracji, małżeństwo Siniawskich opowiedziało się w tym konflikcie zdecydowanie przeciwko Jelcynowi. Oskarżali oni Jelcyna, iż walcząc zbrojnie przeciwko opozycji, nieważne że komunistycznej, podeptał on niewybaczalnie prawo i przyczynił się do wzrostu pogardy wobec wszelkiej demokracji ze strony rodzącego się dopiero społeczeństwa rosyjskiego.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"46 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"116712850","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Мировое трезвучие. Рассказ Андрея Платонова «Фро»: символика сюжета и смысл заглавия","authors":"Evgenij Jablokov","doi":"10.12775/sp.2021.005","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.005","url":null,"abstract":"Artykuł został poświęcony jednemu z najbardziej znanych dzieł Płatonowa. Fabuła „Fro” jest często interpretowana jako opowieść czysto „rodzinna”, jednakże analiza wykazuje, że treść tej opowieści wykracza znacznie poza ramy codziennej psychologii. Tekst Płatonowa zawiera wiele szczegółów, które nadają przedstawionym wydarzeniom znaczenia symbolicznego i ponadczasowego. Jest to wyraźnie widoczna w nazewniczym systemie opowieści. Umieszczone w tytule egzotyczne deminutivum Fro (od imienia – Efrosina) jest postrzeganego z „codziennego” punktu widzenia jako atrybut konkretnej bohaterki. Jednakże w artystycznej całości wypełnia on symboliczną funkcję imienia „uniwersalnego”. Imię „Fro” oznacza bowiem idealny „cel” ludzkości, uosabia ono obraz powszechnej jedności, symbolizuje nie tylko przyszłe „spotkanie” bohaterów tej konkretnej opowieści, ale także wspólnotę ludzi w całym przemienionym świecie.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"29 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127895041","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Ciało i gnoza w wybranych utworach Stanisława Lema","authors":"Jacek Kwosek","doi":"10.12775/sp.2021.003","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.003","url":null,"abstract":"Artykuł ukazuje zbieżność niektórych wątków w twórczości Stanisława Lema dotyczących ciała z niektórymi ujęciami gnostycyzmu. Omówione zostały następujące utwory: Cyberiadzie, Bajkach robotów, Dziennikach gwiazdowych, Wizji lokalnej i w Masce. W analizowanych utworach pojawia się motyw ciała ludzkiego w oczach Obcych (scil. robotów i kosmitów). Postrzegane jest ono jako odrażające – podobnie jak ludzkie zwyczaje. Wątek ten jest zbieżny z gnostycką wrogością wobec ciała. Odpowiednikami złośliwego Demiurga z mitów gnostyckich są u Lema Bann i Pugg oraz inni nieudolni kreatorzy. Lem ukazuje ciało ludzkie jako niedoskonałe i będące produktem przypadku, a nawet błędu czy wybryku natury, co odpowiada gnostyckiej tezie, że człowiek żyje na świecie w wyniku pomyłki lub katastrofy w Pleromie. W utworach Lema pojawia się też negatywna ocena seksualności, tak jak w gnostycyzmie. Wreszcie, istotnym elementem gnostycyzmu jest poczucie obcości w świecie – wątek ten obecny jest w Masce. Na końcu podjęta zostaje próba wyjaśnienia zbieżności między lemowskim i gnostyckim ujęciem ciała.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"117313968","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"«Что делает дьявол на нашем диване?»: Холокост и Ленинградская блокада в прозе Сильвии Хутник, Игоря Остаховича, Андрея Тургенева","authors":"Irina Adelgejm","doi":"10.12775/sp.2021.006","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.006","url":null,"abstract":"W artykule zaanalizowano teksty polskich autorów Igora Ostachowicza i Sylwii Chutnik oraz rosyjskiego pisarza Andrieja Turgieniewa (pseudonim Wiaczesława Kuricyna), zrodzone perspektywę postpamięci, wcześniej czy później odsłaniającej i wypełniającej „białe plamy” – przez poczucie, że adekwatny dyskurs nie został wypracowany lub też istniejący już dyskurs nie funkcjonuje. Teksty literackie odnoszą się do tej części traumy historycznej, która nie została dostatecznie przepracowana albo została wyparta ze względu na haniebny lub przynajmniej nieheroiczny charakter doświadczenia, co uniemożliwia włączenie go do wielkiej narracji. Głównym pytaniem, na które stara się odpowiedzieć autorka artykułu, jest psychologiczno-artystyczny powód posługiwania się groteską, sarkazmem, czarnym humorem w odniesieniu do tematów sakralizowanych przez samą skalę ludzkiej tragedii – doświadczenie Holokaustu i oblężenie Leningradu.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"470 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"116514609","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Hodegetrie Krakowskie 1400–1550. Zagadnienie fenomenu powtarzalności typu ikonograficznego w malarstwie tablicowym późnego średniowiecza","authors":"Piotr Łopatkiewicz","doi":"10.12775/sp.2021.010","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.010","url":null,"abstract":"Obrazy Matki Boskiej Krakowskiej przedstawiające ujętą w różnych typach półpostać Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w okresie średniowiecza należały do najczęściej spotykanych przedmiotów kultu. Na ziemiach polskich w czasach pierwszych Jagiellonów największą sławę uzyskała Hodegetria przechowywana w klasztorze na Jasnej Górze. Nieco wcześniej, gdyż już od początku XV wieku, rozwinął się kult Matki Boskiej Krakowskiej. W przeciwieństwie jednak do wizerunku częstochowskiego, powstałych w tym stuleciu Hodegetrii Krakowskich, przechowywanych w kościołach na terenie diecezji krakowskiej, znamy dziś co najmniej pięćdziesiąt. \u0000Powielanie obrazów maryjnych było w krajach średniowiecznej Europu praktyką dość częstą. Na ogół przedsięwzięcia takie miały charakter krótkotrwały i lokalny zasięg. Na tle tym działania związane z zainicjowaniem serii krakowskiej uznać należy za nieposiadające w Europie precedensu. Nie sposób bowiem znaleźć akcji dorównującej krakowskiej, zarówno gdy idzie o liczbę powtórzeń (do połowy XVI wieku znamy ich około 80), jak i czasu trwania (powielanie wzoru kontynuowane jest do czasów współczesnych). \u0000Obecnie coraz bardziej prawdopodobne wydaje się, że kluczem do wyjaśnienia tego zagadnienia może być apotropaiczna funkcja wizerunków. Źródłem takiej interpretacji jest, integralnie związany z samymi obrazami, incipit antyfony: Regina coeli.... Jest kwestią wysoce prawdopodobną, że to właśnie w Hodegetriach Krakowskich po raz pierwszy doszło w malarstwie na ziemiach polskich do połączenia tekstu antyfony: Regina coeli… z wizerunkiem Matki Boskiej. Podstawą przypuszczeń o związku Hodegetrii Krakowskich z przekazem Duranda, podkreślającym ochronną moc obrazów wobec klęsk moru, jest przede wszystkim skala zjawiska, niezwykła liczba obrazów, powszechne ich występowanie na obszarze diecezji krakowskiej, jak również długotrwałe powielanie.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"129565563","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Jak oszukać system? O koalangu Janusza Zajdla","authors":"Dariusz Rott","doi":"10.12775/sp.2021.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.004","url":null,"abstract":"W swoim artykule autor przypomina Paradyzję Janusza Andrzeja Zajdla, jedną z najważniejszych powieści popularnego w literaturze polskiej lat osiemdziesiątych XX wieku nurtu fantastyki socjologicznej (social fiction). Zajdel jest uważany za jego prekursora, a twórczość pisarza cechowała głęboka refleksja społeczna i zwrócenie uwagi na rolę języka znaczeniowo-aluzyjnego, który pozwalał mieszkańcom sztucznego świata – Paradyzji – na swobodną wymianę poglądów i swoistą grę z władzą, która obnażała manipulacje i kłamstwa systemu. Ten niezwykle oryginalny język, który pisarz nazwał koalangiem (akronim terminu kojarzeniowo-aluzyjny język), został poddany wieloaspektowej analizie.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"80 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127646702","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Z Komborni do Gręboszowa. Stanisław Pigoń i Jakub Bojko","authors":"Stanisław Koziara","doi":"10.12775/sp.2021.001","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.001","url":null,"abstract":"Artykuł jest próbą zgłoszenia kilku uwag i dopowiedzeń do istniejącego stanu wiedzy na temat sylwetki twórczej oraz tajników warsztatu pisarskiego i badawczego Stanisława Pigonia. Zasadniczy zamysł opracowania skupia się na zarysowym ukazaniu pewnych linii powinowactw piśmiennictwa autora Z Komborni w świat z o całe pokolenie starszym pisarzem i trybunem ludowym, Jakubem Bojką, rodem z małopolskiej wsi Gręboszów. Wychodząc od mniej lub bardziej eksplicytnie zawartych danych w pismach Stanisława Pigonia, polem obserwacji owych paralel twórczych autor artykułu uczynił niektóre genologiczne, ideowe oraz formalno-językowe płaszczyzny pisarstwa obydwu postaci. W opinii autora zgromadzone dane oraz wyprowadzone na ich podstawie wnioski mogą stanowić przyczynek tak do lepszego rozpoznania sylwetki i dokonań twórczych wielkiego syna ziemi krośnieńskiej, jak też stanowić zalążek do pilnego i całościowego opracowania idiolektu tak Stanisława Pigonia, jaki i też jego duchowego antenata – Jakuba Bojki.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"130569879","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Grigorij Krużkow – poezji anglojęzycznej tłumacz niestrudzony","authors":"Leokadia Styrcz-Przebinda","doi":"10.12775/sp.2021.007","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.007","url":null,"abstract":"Twórczość Grigorija Krużkowa jest ze wszech miar godna opisu i popularyzacji. To ceniony i nagradzany rosyjski tłumacz poezji anglojęzycznej, teoretyk przekładu, profesor w Katedrze Teorii i Praktyki Przekładu Rosyjskiego Państwowego Uniwersytetu Humanistycznego w Moskwie. Jest m.in. autorem obszernej antologii przekładów 115 angielskich, irlandzkich i amerykańskich poetów oraz wyboru angielskich i irlandzkich wierszy i bajek. W 2015 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Trinity College w Dublinie. Widzi on pracę tłumacza jako twórczość, która rodząc się z miłości i jedności duchowej z autorem oryginału, może zapewnić temu ostatniemu nieśmiertelność w innych językach. Do tego właśnie nawiązują wyraźnie tytuły jego esejów. Co ciekawe, na polskim gruncie analogiczne wnioski formułuje z wielkim przekonaniem Wiesław Myśliwski, podkreślając, że tłumacz musi stworzyć (nie odtworzyć) dzieło na nowo we własnym języku.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"3 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"133847197","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Cztery eseje o przekładzie","authors":"Leokadia Styrcz-Przebinda, Grigorij Krużkow","doi":"10.12775/sp.2021.008","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2021.008","url":null,"abstract":"Przedstawiam tu swoje tłumaczenie czterech esejów Grigorija Krużkowa o przekładzie. Jest to cykl uzupełniających się nawzajem trzech artykułów: Przekład a mechanika kwantowa, Przekład i Eros, Przekład a nieśmiertelność oraz recenzja tłumaczeń Puszkinowskiego Eugeniusza Oniegina na angielski. Refleksja ich autora dotyczy tak ogólnej natury przekładu, jak i analizy artystycznej konkretnych przykładów z anglojęzycznej poezji w tłumaczeniu na rosyjski, a w tekście ostatnim – odwrotnie – różnych wersji przekładu arcydzieła klasyki rosyjskiej na język angielski. Krużkow to oryginalny poeta i tłumacz o wielkim dorobku. Przekładał poetów różnych epok, od Donne’a, Keatsa, Szekspira, Yeatsa, Dickinson po Joyce’a, Kiplinga, Frosta, Heaneya. Ze względu na niezrównane kompetencje praktyczne i teoretyczne autora, od lat prowadzącego swoją pracę przekładową i równolegle badawczą, a także zajmującego się własną twórczością poetycką, teksty te otwierają przed wrażliwym czytelnikiem świat poezji wraz z tajemnicami warsztatu tłumacza.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"129265055","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}