{"title":"Sylwetka psychofizyczna generała broni Stanisława Maczka","authors":"Józef Marecki","doi":"10.12775/sp.2023.012","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.012","url":null,"abstract":"Brak","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"75 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136112769","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Upamiętnić życie i czyny generała Stanisława Maczka","authors":"Franciszek Tereszkiewicz, Marek Kubit","doi":"10.12775/sp.2023.011","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.011","url":null,"abstract":"Brak","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"23 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136114164","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Polska grzeczność językowa – dawniej i dziś","authors":"Kazimierz Sikora","doi":"10.12775/sp.2023.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.002","url":null,"abstract":"Polska grzeczność językowa – dawniej i dziś
 Tekst omawia najważniejsze zmiany w polskiej etykiecie językowej, dokonujące się głównie za sprawą zwyczajów językowych młodego pokolenia Polek i Polaków. Autor konfrontuje je z tzw. tradycyjną polską grzecznością językową i wskazuje na fundamentalną zmianę w modelu grzeczności, polegającą na zmianie orientacji: z nastawienia na TY (na rozmówcę) na nastawienie na JA (na nadawcę). Wśród najważniejszych czynników zmian wymienia i omawia egalitaryzm grzecznościowy i dążenie do skracania dystansu pomiędzy uczestnikami komunikacji, przyspieszenie cywilizacyjne, kult młodości, emancypację kobiet i ogólną amerykanizację (makdonaldyzację) stylu życia – powiązaną z wpływami postmodernizmu.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"3 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136114596","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"O dwóch pobytach Stanisława Wyspiańskiego na Łemkowszczyźnie","authors":"Tadeusz Łopatkiewicz","doi":"10.12775/sp.2023.003","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.003","url":null,"abstract":"O dwóch pobytach Stanisława Wyspiańskiego na Łemkowszczyźnie
 Twórczość Stanisława Wyspiańskiego tradycyjnie wiązana jest z Młodą Polską, przynależąc aksjologicznie do świata kultury zachodniej oraz chrześcijaństwa łacińskiego. Mimo to Artysta od wczesnej młodości żywo interesował się Kresami Rzeczypospolitej, a także kulturą artystyczną chrześcijaństwa wschodniego. Znajomość tej problematyki przyniosła Wyspiańskiemu indywidualna wycieczka do Lwowa i okolic, którą odbył w sierpniu 1887 roku. W dwa lata później, nieoczekiwanie i raczej przypadkowo, Artysta, wraz z Józefem Mehofferem, znalazł się w łemkowskiej wsi Królowa Ruska (dzisiaj Królowa Górna), gdzie w ciągu dwudniowego pobytu rysunkowo i opisowo zinwentaryzował siedemnastowieczne wyposażenie artystyczne wnętrza miejscowej cerkwi, ponadto odbył naradę z Łemkami oraz księdzem greckokatolickim na temat projektu nowego ikonostasu do świątyni.
 Drugi z pobytów Wyspiańskiego na Łemkowszczyźnie miał miejsce w lecie 1901 roku, kiedy to Artysta wraz z rodziną mieszkał przez pięć tygodni w łemkowskim Desznie, opodal Rymanowa-Zdroju, w nieistniejącym dziś domu dla kuracjuszy. Badania terenowe, które przeprowadził autor artykułu, pozwoliły nie tylko zweryfikować dotychczasowe domysły w kwestii miejsca, gdzie Wyspiańscy zamieszkiwali w 1901 roku, ale też zebrać przekonujący materiał faktograficzny, na podstawie którego można dziś o tych kwestiach wnioskować w sposób pewny.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"7 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136112638","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Podkarpacie 1944 oczami sowieckiego szeregowca. O prozie wojennej i wspomnieniowej Wiktora Astafiewa","authors":"Aleksander Wawrzyńczak","doi":"10.12775/sp.2023.006","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.006","url":null,"abstract":"Podkarpacie 1944 oczami sowieckiego szeregowca. O prozie wojennej i wspomnieniowej Wiktora Astafiewa
 Wiktor Astafiew, wybitny pisarz rosyjski, drugiej połowy XX wieku, reprezentant prozy wiejskiej, jako uczestnik II wojny światowej, wiele miejsca w swojej twórczości poświęcił tematyce wojennej. Wraz z Armią Czerwoną walczył też w Polsce na Podkarpaciu. Artykuł prezentuje obraz Podkarpacia w prozie wojennej i wspomnieniowej rosyjskiego prozaika. Z jednej strony Astafiew nie kryje swojej fascynacji polską kulturą szlachecką i pejzażami Podkarpacia, z drugiej zaś w jego relacjach widoczny jest wpływ radzieckiej historiografii i propagandy. Pomimo ewolucji twórczej i światopoglądowej – odrzucenia komunizmu i potępienia wszelkich wojen – pisarz nie potrafił pogodzić się z polską narracją historyczną po 1989 roku, w której Armia Czerwona straciła status „wyzwoliciela” ziem polskich spod niemieckiej okupacji. To stało się przyczyną zmiany stosunku do Polaków, wobec których w swojej ostatniej powieści Wesoły żołnierz Astafiew zajął postawę nader krytyczną.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"3 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136112630","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"„To co złe, przepowiadam bezbłędnie”. Wywiad z Dmitrijem Bykowem (Kraków, październik 2019)","authors":"Grzegorz Przebinda","doi":"10.12775/sp.2023.009","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.009","url":null,"abstract":"„To co złe, przepowiadam bezbłędnie”. Wywiad z Dmitrijem Bykowem (Kraków, październik 2019)
 Rozmowa z bardzo znanym pisarzem rosyjskim średniego pokolenia Dmitrijem Bykowem (ur. w 1967), obecnie na emigracji w USA, przeprowadzona w Krakowie w październiku 2019 roku. Dotyczy wielojęzyczności pisarzy różnych narodowości na emigracji, niereformowalności Rosji putinowskiej oraz zakresu wpływu kultury polskiej na twórczość samego Bykowa. Ważny fragment wywiadu dotyczy rosyjskich pisarzy, będących w niewoli niemieckiej podczas II wojny (Witalij Siomin, Konstanin Worobiow) oraz wstrząsającej dokumentalnej opowieści Elżunia autorstwa Iriny Irosznikowej – o polskiej dziewczynce zamordowanej przez żołnierza niemieckiego, z takim wstrząsającym mottem: „„Była sobie raz Elżunia, umierała sama / Bo jej ojciec w Oświęcimiu / Na Majdanku mama”.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136113509","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Возвращение в Острог Саши Филипенко: деформация зазеркалья в романе-созерцании «русской тоски»","authors":"Dzmitry Kliabanau","doi":"10.12775/sp.2023.010","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.010","url":null,"abstract":"Powrót do Ostroga Saszy Filipenko: deformacja i wykrzywienia świata po drugiej stronie lustra w powieści-kontemplacji «rosyjskiej tęsknoty»\u0000Powrót do Ostroga Saszy Filipenko – jeden z przykładów funkcjonowania w literaturze postmodernistycznej powieści kontemplacyjnej skupiającej się na wszechstronnym spojrzeniu na rzeczywistość bez jej oceniania. Powieść cechuje heterogeniczność gatunkowa: w opartym na realnych faktach Powrocie do Ostroga obecne są wątki powieści detektywistycznej, powieści grozy, satyry politycznej. Elementem kluczowym narracji staje się wpatrywanie w odwieczną rosyjską tęsknotę – na poziomie fizycznym, materialnym, ale przede wszystkim mentalnym i duchowym. Owa wszechobecna tęsknota staje się wręcz jednym z bohaterów powieści.\u0000Świat Ostroga – postmodernistyczne reminiscencje do Hamleta Shakespeare’a i Wspomnień z domu umarłych Dostojewskiego. Jest to świat wywrócony, zdeformowany – zwierciadło odbijające mentalną i duchową kondycję współczesnego społeczeństwa rosyjskiego. Motyw deformacji i rzeczywistości po drugiej stronie lustra jest realizowany w utworze za pomocą wielu symboli. Sercem Ostroga, wokół którego to miasto się rozrosło, jest więzienie, którego odbiciem właściwie staje się sierociniec. Z kolei semantyczne obciążenie obecnego w tytule wyrazu „powrót” jest uosobieniem ruchu spiralnego historii nie tylko Ostroga i jego mieszkańców, lecz, w gruncie rzeczy, całego społeczeństwa rosyjskiego.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"41 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136113832","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku – addenda","authors":"Piotr Łopatkiewicz","doi":"10.12775/sp.2023.001","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.001","url":null,"abstract":"Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku – addenda
 W roku 2007 ukazała się książka Piotra Łopatkiewicza Malarstwo w Krośnie w pierwszej połowie XVI wieku, stanowiąca dysertację doktorską autora przygotowaną w 2003 roku, w Instytucie Historii Sztuki UJ. W pracy tej przedstawiono kilkadziesiąt dzieł malarstwa tablicowego i monumentalnego oraz podjęto próbę powiązania ich z krośnieńskim środowiskiem artystycznym. Analiza i charakterystyka materiału zabytkowego, uwzględniająca tematykę dzieł, pozwoliła na rekonstrukcję rozproszonych nastaw ołtarzowych, omówienie ich genezy artystycznej i pierwotnego miejsca przeznaczenia, w końcu zaś – wyodrębnienie kilku grup dzieł malarstwa, łączących się z konkretnymi warsztatami. Co ważne w kilku przypadkach – po raz pierwszy – możliwe okazało się powiązanie dzieł z imionami czynnych w Krośnie malarzy.
 Ujawnienie na przestrzeni ostatnich 20 lat, kilku ważnych zabytków malarstwa tablicowego (Krosno, Kombornia, Warzyce) i monumentalnego (Krosno, Domaradz), skłoniły autora do zaprezentowania zarówno wyników prac badawczych prowadzonych w ostatnim czasie, jak i podjęcia próby powiązania ujawnionych dzieł malarstwa z wyodrębnionymi wcześniej grupami warsztatowymi. Przedstawione wyniki badań dowodzą, iż w dziedzinie malarstwa średniowiecznego tego regionu czas odkryć wciąż jeszcze się nie zakończył, a każde nowe odkrycie, poszerzając zasób znanych dzieł malarskich, skutkować będzie w przyszłości koniecznością dopisywania kolejnych addend.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"78 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136112921","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Antyputinowska Rosja Dmitrija Bykowa. Z Polską nie tylko w tle","authors":"Grzegorz Przebinda","doi":"10.12775/sp.2023.008","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.008","url":null,"abstract":"Antyputinowska Rosja Dmitrija Bykowa. Z Polską nie tylko w tle Artykuł stanowi próbę opisu antyputinowskiej postawy współczesnego pisarza i myśliciela Rosji, Dmitrija Lwowicza Bykowa (ur. w 1967), poczynając od jego pierwszej powieści Uniewinnienie (2020) po jego ostatnie, z lipca 2023 roku, prowolnościowe i antyimperialne wypowiedzi już na emigracji w USA. Kluczowym tekstem pisarza jest tutaj artykuł z 2019 roku 20 lat Putina – 20 lat na biegu wstecznym, gdzie autor potwierdza swój negatywny stosunek do putinizmu jako „archaicznego imperializmu”, będącego przyczyną bezprawnej aneksji ukraińskiego Krymu przez Rosję, a obecnie – napaści Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku. W artykule omówiony jest także negatywny stosunek Bykowa do historycznego i współczesnego faszyzmu rosyjskiego, za którego przedstawiciela pisarz uważa również w znacznej mierze Fiodora Dostojewskiego. Ważnym segmentem prezentowanego artykułu jest również ogólny opis wielce pozytywnego stosunku Bykowa do współczesnej kultury i literatury polskiej – w szczególności do twórczości Leszka Kołakowskiego, Stanisława Lema, Wisławy Szymborskiej, Agnieszki Osieckiej, Czesława Miłosza. Tekst kończy się przywołaniem pełnej dramatyzmu i współczucia wypowiedzi Dmitrija Bykowa z 6 lipca 2023 roku w obliczu śmierci 37-letniej pisarki ukraińskiej Wiktorii Ameliny, która straciła życia z ran odniesionych pod rosyjskimi bombami w Kramatorsku w obwodzie donieckim Ukrainy. Artykuł stanowi jednocześnie rodzaj obszernego wstępu do lektury publikowanego zaraz poniżej w „Studiach Pigonianach” wywiadu Grzegorza Przebindy z Dmitrijem Bykowym, przeprowadzonego w Krakowie w październiku 2019 roku, przy okazji pobytu rosyjskiego pisarza na Festiwalu Conrada.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"38 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136112517","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Pułapki dosłownego tłumaczenia rosyjskiego wykrzyknika Ба! Na przykładach z „Mistrza i Małgorzaty” oraz innych dzieł literackich","authors":"Leokadia Styrcz-Przebinda","doi":"10.12775/sp.2023.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.004","url":null,"abstract":"Pułapki dosłownego tłumaczenia rosyjskiego wykrzyknika Ба! Na przykładach z „Mistrza i Małgorzaty” oraz innych dzieł literackich
 Tekst dotyczy problemu przekładu wykrzykników i adekwatności przekazu komunikowanych przez nie emocji. Liczne cytaty, egzemplifikujące znaczenie rosyjskiego słowa Ба!, w oryginale dotyczą zdziwienia, zaskoczenia na widok kogoś/czegoś, w szczególności przy nieoczekiwanym spotkaniu. Dosłowne tłumaczenie w takich sytuacjach jest w polszczyźnie nieuzasadnione, ponieważ polska równobrzmiąca jednostka ba – nietożsama z rosyjską – funkcjonuje inaczej. Zalicza się ona do kategorii komentarza metatekstowego, dopowiedzeń, odnoszących się zawsze do treści wcześniejszego kontekstu.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"149 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136114329","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}