Studia Pigoniana最新文献

{"title":"Duch wynalazczy, nauka, fikcja – Jan Szczepanik i Franciszek Pik Mirandola jako prekursorzy science fiction","authors":"Wojciech Gruchała","doi":"10.12775/sp.2023.005","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.005","url":null,"abstract":"Duch wynalazczy, nauka, fikcja – Jan Szczepanik i Franciszek Pik Mirandola jako prekursorzy science fiction
 Artykuł ukazuje epizod z dziejów literatury science-fiction w Polsce. Przyjaciele z lat szkolnych – Jan Szczepanik i Franciszek Pik Mirandola – wspólnie rozwijali pasję wynalazczą. Pierwszy z nich osiągnął na tym polu światowy sukces, jako twórca technologii tkackich opartych o techniki fotograficzne, a także dzięki wykonaniu kamizelki kuloodpornej dla władcy Hiszpanii, natomiast Franciszek Pik pomysły wynalazków gromadził w szufladzie, starając się zaistnieć jako pisarz. Obaj nosili cechy osobowości podwójnych: Szczepanik wydawał się współczesnym wcieleniem twórczego geniusza niezrozumianego przez mieszczańskie społeczeństwo, drugi kilkakrotnie wracał do zawodu aptekarskiego, marząc o sławie artysty. Kompetencje techniczne Franciszka Pika pozwoliły mu w sposób nowatorski eksperymentować z językiem nauki i snuć z jego pomocą refleksję egzystencjalną i metafizyczną. Opowiadania pisane w ten sposób: Cel, Lux perpetua, Pamiętnik płomienia swą oryginalnością do dziś zadziwiają i stanowią nowatorski wkład Pika w rozwój konwencji prozy fantastyczno-naukowej w Polsce. Niestety, nowatorstwo to nie zyskało za życia artysty poklasku publiczności i podobnie jak genialne wynalazki Szczepanika musiało czekać na ponowne odkrycie już po śmierci autora.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"36 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136112631","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Klimow i inni. O niezrealizowanych ekranizacjach „Mistrza i Małgorzaty”","authors":"Igor Przebinda","doi":"10.12775/sp.2023.007","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.007","url":null,"abstract":"Klimow i inni. O niezrealizowanych ekranizacjach „Mistrza i Małgorzaty”
 W niniejszym artykule podjęto próbę zarysowania historii najważniejszych planowanych, lecz ostatecznie niezrealizowanych ekranizacji Mistrza i Małgorzaty. Omówione projekty obejmują okres około pięćdziesięciu lat i rozciągają się w czasie od późnych lat 60. XX w. do lat 20. XXI w. Opisywane przedsięwzięcia filmowe planowane były głównie w wytwórniach radzieckich (Mosfilm) i rosyjskich (Mars Media) oraz w studiach hollywoodzkich (m.in. Columbia i Lucasfilm), przy udziale twórców rosyjskich, amerykańskich i europejskich. Artykuł skupia się w dużej części na szkicowaniu obrazu konkretnych działań projektowych i producenckich w obrębie tychże przedsięwzięć. Osobne miejsce poświęcone jest adaptacyjnym strategiom adaptacyjnym, ze szczególnym uwzględnieniem scenariusza braci Klimowów.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"22 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-16","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"136114166","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Etos polskiego żołnierza – patrioty w XX wieku","authors":"Jan Józef Kasprzyk","doi":"10.12775/sp.2023.013","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.013","url":null,"abstract":"Brak","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"5 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135803449","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Wspomnienie o podporuczniku Bronisławie Trybusie żołnierzu 1. Polskiej Dywizji Pancernej","authors":"Łukasz Mazur","doi":"10.12775/sp.2023.014","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.014","url":null,"abstract":"Brak","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"45 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135803450","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Dom rodzinny profesora Stanisława Pigonia w nowej roli – Ośrodka Szkoleniowo-Informacyjnego Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Krośnie","authors":"Franciszek Tereszkiewicz","doi":"10.12775/sp.2023.015","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2023.015","url":null,"abstract":"Brak","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"41 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135803448","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Gręboszowskie peregrynacje Profesora Franciszka Ziejki","authors":"Stanisław Koziara","doi":"10.12775/sp.2022.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2022.002","url":null,"abstract":"Artykuł dotyczy wybranych obszarów naukowych zainteresowań Profesora Franciszka Ziejki, które wiążą się po części z rzeczywistą, po części zaś z literacką historią jednej z małopolskiej wsi – Gręboszów. Pierwszy z zaprezentowanych w opracowaniu wątków przybliża prace historyczne oraz edycyjne Franciszka Ziejki skupione wokół spuścizny Jakuba Bojki – wywodzącego się z Gręboszowa pisarza chłopskiego i czołowego działacza politycznego, współtwórcy polskiego ruchu ludowego. Drugi z podjętych w szkicu tematów dotyczy równie ważnego i osobnego „szlaku” w gręboszowskich peregrynacjach krakowskiego Uczonego, obejmującego próby niełatwych odczytań genezy i zamysłów artystycznych zawartych w tragedii Klątwa Stanisława Wyspiańskiego – twórcy zajmującego jedno z centralnych miejsc w historycznoliterackich dociekaniach Franciszka Ziejki. Mająca pozornie regionalny wymiar problematyka tego opracowania w istocie odsłania o wiele bardziej uniwersalne zagadnienia z dziejów polskiej historii i kultury, jakie w swych badaniach podejmował Profesor Franciszek Ziejka.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"416 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"114830875","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Ścigany listem gończym Dmitrij Głuchowski","authors":"B. Gołąbek","doi":"10.12775/sp.2022.009","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2022.009","url":null,"abstract":"Dmitrij Głuchowski to najpopularniejszy rosyjski pisarz współczesności. Szerokiemu gremium czytelników dał się poznać jako zdolny autor tekstów postapokaliptycznych. Na kanwie jego pierwszej powieści w tym gatunku, Metro 2033 z 2005 roku, obok autorskiej kontynuacji powstała cała rodzina tekstów o podobnym profilu pod marką Uniwersum Metro, gra komputerowa, scenariusz filmowy. Głuchowski to bardzo aktywny pisarz, ale także scenarzysta filmowy, którego dzieła, oparte na własnej twórczości literackiej, przynoszą mu spore zainteresowanie pasjonatów kina. Jego zawodowa kariera prowadziła do pisarstwa poprzez świat mediów. Głuchowski ma za sobą epizody pracy w ważnych kanałach informacyjnych, w tym rosyjskim propagandowym Russia Today (RT). Te kompetencje umożliwiły mu świadome i sprawne korzystanie z medialnego wpływu już poza branżą. Po ataku Rosji na Ukrainę, w lutym 2022 roku, pisarz potwierdził znaną już wcześniejszej z jego publicystyki radykalnie antyputinowską i antywojenną postawę, starając się jednocześnie w swoich wystąpieniach chronić rosyjską kulturę przed pustymi atakami oraz eksponować zbrodniczy wpływ społeczny telewizyjnej propagandy w putinowskiej Rosji. Za swoją nieugiętą postawę i ostrą krytykę Kremla, w czerwcu 2022 roku trafił na listę poszukiwanych przez rosyjską prokuraturę z zarzutami o dyskredytację władzy. słowa","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"12 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"121988533","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Mozolne początki zmagań o ochronę zabytków w Galicji. Rozważania na marginesie najnowszej książki Tadeusza Łopatkiewicza","authors":"A. Laskowski","doi":"10.12775/sp.2022.012","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2022.012","url":null,"abstract":"Artykuł zawiera rozważania na temat procesu rodzenia się i powolnego dojrzewania systemu ochrony zabytków w Galicji, jednym z krajów koronnych monarchii habsburskiej, zachodzącego w latach 60. i 70. XIX wieku. Jedną z kluczowym postaci tego czasu był Ludwik Mieczysław Lubicz Potocki, konserwator zabytków działający na terenie Galicji Wschodniej, obejmujący swoim działaniem 49 ówczesnych powiatów politycznych, w tym m.in. miasto Krosno i jego okolice. Punktem wyjścia do rozważań jest najnowsza (wydana w 2022 roku) książka autorstwa Tadeusza Łopatkiewicza poświęcona postaci tego konserwatora i jego działalności na terenie Krosna i okolic. \u0000Wspomniana książka przybliża postać samego konserwatora i koleje jego życia (ostatni rozdział), pokazuje tło, na jakim przyszło mu wzrastać, zdobywać wykształcenie i podejmować współpracę w zakresie odkrywania i interpretacji śladów przeszłości (rozdział pierwszy), prezentuje zręby rodzącego się systemu ochrony zabytków w monarchii habsburskiej, w tym w Galicji (rozdział drugi) oraz – co najważniejsze – w oparciu o odnalezione źródła przedstawia i precyzyjnie objaśnia dorobek Potockiego w zakresie urzędowej opieki nad zabytkami Galicji Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem zabytków Krosna i okolic. Pracę uzupełniają: aneks źródłowy, bibliografia, indeksy i streszczenie w języku angielskim. \u0000Publikacja autorstwa Tadeusza Łopatkiewicza, owoc jego wieloletnich badań oraz poszukiwań archiwalnych i bibliotecznych, stanowi istotny przyczynek do nowej syntezy dziejów konserwatorstwa polskiego i ochrony zabytków na ziemiach Polski w XIX wieku. Elementem szczególnie cennym, odnalezionym przez autora książki i wykorzystanym pod kątem badanego miasta i jego okolic, jest Dziennik konserwatorski Potockiego, spisywany w latach 1866–1878, na kartach którego uwidaczniają się wszystkie blaski i cienie pracy ówczesnego konserwatora, znakomicie wydobyte i skomentowane przez Tadeusza Łopatkiewicza. Jest rzeczą konieczną, aby w najbliższym czasie źródło to zostało opublikowane i zinterpretowane w całości, najlepiej dzięki współpracy grona badaczy bliżej zajmujących się w ostatnim czasie osobą Ludwika Mieczysława Lubicz Potockiego, w tym Tadeusza Łopatkiewicza.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"80 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"123240223","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Tablicowe epitafium Stanisława Chroberskiego w katedrze sandomierskiej oraz Stanisław Tarło – jego fundator związany z Krosnem","authors":"Piotr Łopatkiewicz","doi":"10.12775/sp.2022.005","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2022.005","url":null,"abstract":"Epitafium Stanisława Chroberskiego w katedrze sandomierskiej, powstałe około 1520 roku w malarskim środowisku Krakowa, należy do najcenniejszych zabytków malarstwa tablicowego z przełomu średniowiecza i czasów nowożytnych. Od lat było przedmiotem licznych publikacji i wzmianek w literaturze naukowej. Ostatnia konserwacja tego dzieła, przeprowadzona w roku 2015, stała się okazją do przeprowadzenia szczegółowych badań oraz przygotowania nowoczesnej monografii tego zabytku. Nie bez znaczenia dla miejsca publikacji tego artykułu pozostaje fundator epitafium – ówczesny sekretarz królewski Stanisław Tarło, który jako biskup przemyski ostatnie lata spędził w Krośnie, tu umarł w roku 1544 i został pochowany w miejscowym kościele parafialnym. \u0000Żaden z dotychczasowych autorów zajmujących się epitafium Chroberskiego nie zadał sobie trudu by ustalić, czy obecny kształt dzieła istotnie uznać należy za pierwotny. Nikt nie podjął również próby zrekonstruowania okoliczności, w których dzieło to zostało zamówione, ani nie zadał pytania, czy kamienna płyta z tekstem inskrypcji epitafijnej, wmurowana w filar nawy, istotnie może być rozpatrywana w kontekście jednoczasowej fundacji wraz z obrazem tablicowym. \u0000Badania autora artykułu dowodzą, że elementy składające się na obecny kształt artystyczny zabytku nie stanowiły pierwotnie jednej całości. Obraz w zwieńczeniu i w predelli to zdekompletowane części nastawy ołtarzowej, najpewniej o charakterze tryptyku, powstałe w pracowni anonimowego malarza małopolskiego zwanego Mistrzem Poliptyku w Szyku. W bliżej nieokreślonym czasie, być może dopiero w 2. poł. XIX wieku, zostały one wtórnie połączone z obrazem tablicowym, wybitnym dziełem malarstwa krakowskiego z początku lat 20. XVI wieku, stanowiącym pierwotnie centralną częścią epitafium Stanisława Chroberskiego. W ten sposób powstał rodzaj imitacji jednoosiowego retabulum ołtarzowego zawieszonego na jednym z kamiennych filarów nawy katedry sandomierskiej. W takim kształcie struktura ta przetrwała do czasów nam współczesnych i przez wszystkich dotychczasowych badaczy – choć zupełnie niesłusznie – była traktowana jako zespół artystycznie jednorodny.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"21 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115260088","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Травма как детерминант структуры личности и ментальности общества в современной России: на примере образа Льва Смыслова – героя романа Саши Филипенко Травля","authors":"D. Kliabanau","doi":"10.12775/sp.2022.008","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/sp.2022.008","url":null,"abstract":"Trauma jest jednym z kluczowych pojęć analizy konstrukcji postaci w powieści Nagonka, wydanej w 2016 roku przez białoruską i rosyjską pisarkę Sashę Filipenko. Jednym z głównych bohaterów powieści jest Lew Smysłow, którego należy uznać za pewien typ członka społeczeństwa postsowieckiego współczesnej Rosji, który musiał stawić czoła nowej, niestabilnej rzeczywistości będącej wynikiem przemian społeczno-politycznych w ostatnim dziesięcioleciu XX wieku. Trauma staję się podstawą procesu kształtowania się osobowości Lwa: bolesne testy, jakie przechodził w latach 90. XX wieku, deformowały jego świadomość, aspiracje życiowe i przesądzały o jego przyszłości. Jego największym pragnieniem jest zostanie częścią klasy wyższej – tzw. śmietanki towarzyskiej. Za osiągnięcie tego celu Lew jest gotów zapłacić każdą cenę. Traumatyczne przeżycia zmieniają świat wewnętrzny bohatera i stają się przyczyną jego nieuleczalnych lęków oraz wyrafinowanego okrucieństwa, które pozwala mu niszczyć życie innych ludzi.","PeriodicalId":245702,"journal":{"name":"Studia Pigoniana","volume":"36 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-01-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115515140","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}