Povijesni Prilozi最新文献

{"title":"Kuna\u0000kao simbol novčane vrijednosti i heraldički znamen u prošlosti i sadašnjosti","authors":"Mario Jareb","doi":"10.22586/pp.v41i62.21810","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v41i62.21810","url":null,"abstract":"U radu je dan pregled uporabe pojma kune kao ekvivalenta novčane vrijednosti odnosno obračunskoga novca od srednjega vijeka. Pritom je razmotreno prvobitno podavanje u kuninim kožama te dokumentirano korištenje kunine kože kao novca u jednom izvoru iz 12. stoljeća. Spomenut je i porez marturina/kunovina, o kojemu je u historiografiji već dosta pisano. Također je razmotrena pojava lika kune na novcu, slavonskom banovcu, i to na njegovu licu, na kojemu je taj lik predstavljao oznaku vrijednosti. Pretpostavka je da je upravo gotovo više od stoljeća pojave lika kune na banovcu utjecalo na njegovu preobrazbu u simbol zemlje, pa i na kasniju prisutnost na grbu Slavonije. Preko toga grba ostao je lik kune trajno prisutan u javnosti od njegove najstarije zabilježene pojave u 15. stoljeću do danas. Pojam kune kao ekvivalenta novčane vrijednosti oživljen je objavom niza historiografskih radova od kraja 19. stoljeća. Upravo na tome temelju Ustaška organizacija donijela je 1934. odluku o uvođenju kune kao hrvatskoga novca, a o nazivu kuna za novac radilo se i u doba Banovine Hrvatske. Ona je upravo na temelju razloga iz 1934. uvedena kao novčana jedinica u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Ponovo se kuna kao novčana jedinica pojavila u Republici Hrvatskoj 1993. (u optjecaj je puštena 1994.), pri čemu su njezino uvođenje pratile rasprave o opravdanosti zbog korištenja kune kao novčane jedinice u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj. Ponovo su slične rasprave dospjele u javnost nakon odluke o stavljanju lika kune na nacionalnu stranu kovanice od 1 eura.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47319670","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Privatna knjižnica zadarskoga učenjaka Šimuna Ljubavca i kultura čitanja u jednom dalmatinskom gradu 17. stoljeća","authors":"F. Novosel","doi":"10.22586/pp.v41i62.19761","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v41i62.19761","url":null,"abstract":"Višestoljetne veze dviju jadranskih obala rezultirale su razmjenom iskustava na brojnim razinama, a kulturna djelatnost u tom je smislu svakako nezanemariva. U ovom se radu kroz specifičan aspekt konzumiranja kulture u gradu Zadru, na temelju čitalačkih navika jednoga od njegovih istaknutih stanovnika, gradskoga plemića i učenjaka Šimuna Ljubavca (1608. – 1663.), prikazuju intelektualne preokupacije društvenih elita na prostoru istočnoga Jadrana. Analizom inventara Ljubavčevih dobara, koji uz ostalo otkriva i njegovu bogatu privatnu knjižnicu, čitalački afiniteti ovoga učenjaka poslužit će kao paradigma za bolje poznavanje opće kulture čitanja na istočnojadranskom prostoru i definiranje njegove pozicije na relaciji kulturnih središta i periferija onovremenoga Sredozemlja.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68228214","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Da cholera morbus – epidemije kolere i protuepidemijske mjere u\u0000Dalmaciji 30-ih i 40-ih godina 19. stoljeća","authors":"Maja Katušić, Kristina Puljizević","doi":"10.22586/PP.V40I60.15253","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.15253","url":null,"abstract":"U\u0000radu se na temelju brojnih arhivskih izvora, novina te liječničkih zapisa\u0000promatraju i analiziraju epidemije kolere u Dalmaciji sredinom 19. stoljeća.\u0000Razmatra se razina saznanja o bolesti i protuepidemijske mjere, napose njihova\u0000učinkovitost te aktualnost s obzirom na postojeće i rastuće rasprave o\u0000etiologiji bolesti. U drugom dijelu rada kao primjer slučaja analizirana je\u0000epidemija kolere u Zadru 1849. godine. Na temelju zapisa o koleri u matičnim\u0000knjigama umrlih u Zadru prikazuje se broj, dobna, spolna i društvena struktura\u0000umrlih","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42620455","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Epidemije kuge u Banskoj Hrvatskoj i Slavoniji krajem 17. i početkom 18. stoljeća kao povod za početak organiziranja javnozdravstvenoga sustava","authors":"Robert Skenderović","doi":"10.22586/PP.V40I60.12195","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.12195","url":null,"abstract":"U brojnim valovima epidemije kuge koji su tijekom ranoga novog vijeka zahvaćali Habsburšku Monarhiju osobito su važne epidemije koje su harale u dugom razdoblju od 1677. do 1716. godine. Tada je kuga sporadično iz Ugarske, Štajerske, Srbije i Bosne prelazila i na prostore hrvatskih zemalja – Banske Hrvatske i Slavonije. Te su epidemije u dva navrata (1679. i 1713.) pogodile i Beč, glavni grad Monarhije. Istraživanje epidemija kuge 1677. – 1716. važno je za hrvatsku povijest jer je u to vrijeme započela sustavna organizacija protuepidemijske obrane na razini čitave Habsburške Monarhije. Upravo su epidemije kuge bile povod da se u Habsburškoj Monarhiji tada počne organizirati javnozdravstveni sustav","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44308362","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"From Croatia to Transylvania","authors":"F. Ardelean, Neven Isailović","doi":"10.22586/PP.V40I60.11664","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.11664","url":null,"abstract":"The article gives the history of the noble Croatian family of Perušić, following the life and career of its main male representatives across three generations, from its emergence in sources in the mid-15th century\u0000up until its extinction in the male line in 1603. All three men – Gaspar (Gašpar) the Elder, Gaspar the Younger, and Matthew (Mate) – had primarily military careers, leading cavalry units and fighting either the Turks or other Christian nobles in civil wars which burdened Croatia, Slavonia, Hungary, and Transylvania from the late 15th to the early 17th century. Gaspar the Elder was the vice-ban of Croatia-Dalmatia and is a relatively well-known figure in Croatian historiography, while the lives of his son and grandson are thoroughly researched for the first time in this article. Gaspar the Younger, initially a supporter of the Habsburgs, was fighting the Ottomans in Croatia until 1532, with significant success, and was later engaged in civil strife in Slavonia, changing the sides he supported several times.\u0000He finally opted for King John Zápolya around 1538 and migrated to Zápolya’s realm, settling finally in Transylvania, where he gained many estates and served several de jure and de facto rulers, including another fellow Croat – the bishop of Oradea, George Martinuzzi (Juraj Utišenović Martinušević). His son Matthew, the last male member of this line of the Perušić family, spent his lifetime as a military commander for various Transylvanian rulers, almost always joining the winning side\u0000in the conflict and gaining the house in the informal capital – Alba Iulia. He died in a battle in 1603, survived by his sisters’ (Catherine’s and Anna’s) descendants.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48671011","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Dubrovačke protuepidemijske mjere","authors":"Rina Kralj-Brassard","doi":"10.22586/PP.V40I60.12168","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.12168","url":null,"abstract":"Po brzini primjene i osmišljenosti inovativnih rješenja za suzbijanje\u0000zaraza pojedini elementi dubrovačkoga modela smatraju se pretečom protuepidemijskih\u0000mjera u Europi. U radu se razmatraju okolnosti nastanka toga modela u prvom\u0000stoljeću kuge i utvrđuju najvažnija obilježja temeljnih elemenata dubrovačkoga\u0000sustava za suzbijanje zaraza. Polazeći od spoznaje da su mjere za obranu od\u0000zaraza djelo vlastelina-poduzetnika, pokazuje se ključni utjecaj gospodarstva\u0000na oblikovanje tih mjera.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41964114","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Epidemije kuge i zdravstvena kultura u Šibeniku u kasnom srednjem vijeku","authors":"Zoran Ladić","doi":"10.22586/PP.V40I60.13263","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.13263","url":null,"abstract":"U radu se razmatra problematika pojava epidemije\u0000kuge u šibenskoj komuni tijekom kasnoga srednjeg vijeka, a osobito u 15.\u0000stoljeću. Nastojalo se pokazati da su kužne epidemije u 15. stoljeću harale\u0000Šibenikom i komunalnim distriktom znatno češće nego što se dosad smatralo. Također\u0000se iznose podaci o mjerama zdravstvene zaštite i higijene koje su središnje\u0000mletačke i komunalne šibenske vlasti poduzimale radi sprječavanja širenja te\u0000gušenja kužnih epidemija, posebno unutar gradskih zidina. Raščlamba pokazuje da\u0000su u šibenskoj komuni u 15. stoljeću kužne epidemije kontinuirano izbijale, a u\u0000nekim slučajevima trajale su u razdobljima od dvije i tri godine. Izvori, među\u0000kojima se ističu brojni bilježnički spisi, a osobito razni oblici posljednjih\u0000volja i inventari dobara, statut i njegove reformacije te dukale središnjih mletačkih vlasti ili\u0000reformacije odnosno odredbe komunalnih vlasti, upućuju na to da je šibenska\u0000komuna u borbi protiv kužnih epidemija djelovala u skladu s onovremenim\u0000europskim zdravstveno-higijenskim i medicinskim standardima. Oboljeli od kuge, kao\u0000i članovi njihovih obitelji, stavljani su u izolaciju, najčešće u sela u\u0000komunalnom distriktu, bogatije stanovništvo napuštalo je grad odmah po pojavi\u0000kuge, komunalne vlasti sprječavale su mobilnost u smislu kretanja stanovništva\u0000sela prema gradu, ali i obrnuto, u čemu su veliku ulogu imali pripadnici\u0000mletačkih plaćeničkih postrojbi koji su na gradskim vratima sprječavali bilo\u0000kakav nedopušteni ulazak u grad ili izlazak iz njega. U komuni je ustrojena karantena,\u0000a u ubožnicama i leprozorijima tijekom osobito mortalitetnih epidemija pružana je\u0000skrb oboljelima. Komunalne vlasti donosile su odluke o zabrani ukopa na pojedinim\u0000crkvenim grobljima unutar grada te neposredan kontakt sudionika u ceremoniji\u0000pokopa s tijelom preminule i okužene osobe, najčešće iskazivanjem emocija\u0000ljubljenjem tijela. Konačno, o velikom naporu i relativno modernom zdravstvenom\u0000pristupu u nastojanju da se pojava spriječi ili barem izolira, u gradu je\u0000tijekom cijeloga 15. stoljeća djelovao velik broj apeninskih i dalmatinskih, od\u0000komune odlično plaćenih, liječnika i kirurga, ali i ranarnika, travara i\u0000prodavača mirodija.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41754853","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Utjecaj obitelji Stjepović-Skočibuha na strukturiranje naselja Suđurađ na otoku Šipanu","authors":"Marina Marić, Dubravka Mirošević","doi":"10.22586/PP.V40I60.11829","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.11829","url":null,"abstract":"U radu se predstavlja utjecaj obitelji Stjepović-Skočibuha na uobličavanje naselja Suđurađ na otoku Šipanu kraj Dubrovnika. Prikazan je društveni, gospodarski i kulturni kontekst otoka Šipana u 16. stoljeću s posebnim osvrtom na razvoj naselja Suđurađ. Prezentirani su biografski podaci rodočelnika obitelji Stjepović-Skočibuha koji su zaslužni za izgradnju dva reprezentativna ladanjsko-gospodarska zdanja u\u0000naselju koja su vremenom postala temeljni orijentiri Suđurđa. Polazišna\u0000hipoteza istraživanja jest da su ladanjski sklopovi Toma, a posebno Vice Stjepovića-Skočibuhe znatno utjecala na uobličavanje naselja. Analizirane su stilske karakteristike i organizacija sklopova te pridružena im zemljišta u odnosu na naselje, te je učinjena detaljna transkripcija austrijskog katastra iz prve polovice 19. stoljeća s analizom vlasništva i namjene čestica zemlje koja je potvrdila polazišnu\u0000hipotezu. Nasljednici Stjepović-Skočibuha su i tada bili većinski vlasnici čestica zgrada i zemlje u Suđurđu.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43607945","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Građanstvo, gradske vlasti i javne kuće u gradu Zagrebu oko 1900. godine","authors":"Lucija Bobek, Ines Sabotič","doi":"10.22586/PP.V40I60.13832","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.13832","url":null,"abstract":"U radu se na temelju arhivskoga gradiva Državnoga arhiva u Zagrebu razmatra sukob između građana, gradskih vlasti i vlasnika javnih kuća u Zagrebu krajem 19. stoljeća. Gradsko poglavarstvo odlučuje 1898. sve javne kuće u gradu premjestiti na jednu lokaciju, iz donje u gornju Kožarsku. Industrijalizacijom, urbanizacijom i modernizacijom prostitucija postaje sve masovnija pojava u gradovima. Zbog toga je u Zagrebu, kao i u drugim europskim gradovima, prostitucija pravno regulirana reglementacijskim sustavom, odnosno javne su kuće dozvoljene,\u0000ali djeluju prema određenim zakonima i pravilnicima, a nadzire ih mjesno redarstvo. Smještajući zagrebačke javne kuće na jednu adresu, na rub grada, gradske vlasti lokalizirale su prostituciju u gradu i olakšale redarstveni nadzor. No za susjedstvo u gornjoj Kožarskoj to nije bio rubni dio grada. Građanstvo okolnih ulica prosvjedovalo je te tako štitilo svoje interese, prije svega obitelj i imovinu, i brinulo se\u0000za svoju reputaciju. Gradsko poglavarstvo nije pozitivno odgovaralo na građanske molbe, no ipak je odlučilo bolje urediti rad javnih kuća Bludilišnim pravilnikom (1899.). Između dviju suprotstavljenih strana, građana i vlasnika javnih kuća, zagrebačko poglavarstvo dalo je prednost\u0000javnim kućama, svojevrsnoj gospodarskoj aktivnosti dopuštenoj zakonom. Reglementacijskim sustavom javne kuće bile su dio grada i trebale su dobiti svoje mjesto makar na periferiji.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47332920","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Nervus belli, pecunia infinita – mletački plan o zauzeću Zadra u zapisniku inkvizicijskoga sudskog postupka iz 1346. godine","authors":"Sandra Begonja","doi":"10.22586/PP.V40I60.12883","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.12883","url":null,"abstract":"U\u0000arhivskom fondu Obitelj Fanfogna-Garagnin\u0000Državnoga arhiva u Splitu među spisima zadarske plemićke obitelji Fanfogna nalazi se zapisnik o inkvizicijskom\u0000sudskom postupku iz rujna 1346., sačuvan u prijepisu iz 18. stoljeća. Zapisnik\u0000svjedoči o provedenoj istrazi zadarskoga kaznenog suda protiv firentinskoga\u0000plemića Uguiccionea Dellosti, optuženog\u0000za tajni dogovor s Mlečanima o zauzeću Zadra tijekom posljednje faze\u0000mletačko-zadarskoga rata. S obzirom na to da je zapisnik prepisan iz\u0000izgubljenoga registra kaznenih predmeta (Quaternus criminalium) za\u0000srednjovjekovni Zadar, taj je dokument i jedino pisano svjedočanstvo o zadarskom\u0000kaznenopravnom sustavu i sudskoj praksi u prvoj polovini 14. stoljeća. Prijepis\u0000ovoga zapisnika potvrđuje i da se spomenuti registar još uvijek nalazio u Zadru\u0000u 18. stoljeću. Osim vanjskih karakteristika prijepisa, u članku se istražuje i\u0000sadržaj zapisnika radi utvrđivanja istinitosti zapisanih podataka i njihove\u0000korelacije sa sličnim podacima iz ostalih izvora istoga razdoblja (vremenska i\u0000prostorna rekonstrukcija). Sadržajnom analizom zapisnika utvrđeni su pravni i\u0000vojno-politički aspekt teksta koji određuju vrijednost ovoga dokumenta. Osim\u0000što zapisnik potvrđuje postojeće spoznaje o kaznenopravnoj povijesti Zadra u\u000014. stoljeću, donosi i nova saznanja koja upotpunjuju postojeću sliku o\u0000događanjima tijekom mletačke opsade grada, posebno o ulozi mletačkih\u0000zapovjednika i stranih plaćenika u planiranju i izvođenju ratnih djelovanja.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42366809","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}