Povijesni Prilozi最新文献

{"title":"Posjedi samostana Sv. Marije u Zadru u 16. stoljeću (1562. – 1564.)","authors":"Zdenko Dundović","doi":"10.22586/PP.V40I60.11077","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.11077","url":null,"abstract":"U radu se na temelju službenoga izvješća zastupnika (prokuratora) ženskoga benediktinskog samostana Sv. Marije u Zadru razmatra stanje samostanskih posjeda u drugoj polovini 16. stoljeća (1562. – 1564.). Izvješće je danas pohranjeno u fondu mletačke magistrature Sopraintendenti alle decime del clero u Državnom arhivu u Veneciji (Archivio di Stato di Venezia). S obzirom na vrijednost zapisanih podataka i činjenicu da u Arhivu samostana Sv. Marije u Zadru, koliko je\u0000poznato, nema sustavnih podataka o njegovim posjedima za razmatrano razdoblje, izvješće o posjedima benediktinki Sv. Marije izvrstan je prilog poznavanju gospodarskoga stanja i ekonomskih interakcija zadarskih redovnica u 16. stoljeću kao dodatak dosadašnjim rezultatima znanstvenih istraživanja. Usto su navedeni podatci, a napose popis kolona u pojedinim selima koja su bila u posjedu samostana, prvorazredno\u0000vrelo za istraživanje povijesne antroponimije i toponimije Zadra i njegova širega okružja.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43976379","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Trijalistička reforma Austro-Ugarske u časopisima\u0000slovenskih liberala iz Trsta i Gorice","authors":"Igor Ivašković","doi":"10.22586/PP.V40I60.11747","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/PP.V40I60.11747","url":null,"abstract":"Rad predstavlja ideju federalizacije Habsburške Monarhije, točnije formiranja njezine treće državne jedinice prije Prvoga svjetskog rata kroz objave slovenskih liberalnih časopisa iz Trsta i Gorice. Autor iznosi širi kontekst u okviru kojega se koncept oblikovao, a zatim analizira komentare predmetnih časopisa o reakcijama različitih političkih skupina, njihovim ambicijama te nacionalnim tenzijama koje su\u0000se manifestirale u kontekstu rasprave o trijalizmu. Polazišna je teza da je trijalizam prije svega bio austrijski pokušaj uvođenja treće habsburške jedinice da bi se smanjila snaga Ugarske. Krajem 19. i na početku 20. stoljeća većina Slovenaca i Hrvata, uključujući i slovenske liberale iz Trsta i Gorice, podržavala je tu ideju radi vlastite političke emancipacije. S druge strane Mađari, Talijani, dio Nijemaca i Srbi u tom su konceptu vidjeli prijetnju vlastitim nacionalnim interesima. Daljnjim su razvojem ideje, uslijed austrijskih ambicija zadovoljavanja Talijana, Trst i Gorica izuzeti iz zamišljene treće jedinice, što je izazvalo napetosti i u hrvatsko-slovenskim odnosima i u\u0000slovenskoj političkoj sferi između liberala i konzervativaca. Slovenski\u0000tršćanski i gorički liberali počinju se okretati ideji širega federalizma, to jest prema Habsburškoj Monarhiji s više jedinica, a u kontekstu južnoslavenskih odnosa sve se više okreću prema srpskim državnim vizijama.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-07-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46679950","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Od\u0000Like do Šleske","authors":"J. Balić","doi":"10.22586/pp.v40i61.17577","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v40i61.17577","url":null,"abstract":"Gotovo neprestano ratovanje koje se na europskom tlu odvijalo tijekom 18. stoljeća pružalo je brojne mogućnosti mladim i ambicioznim časnicima koji su svoje vojne usluge stavljali na raspolaganje raznim europskim vladarima. Kao izvrstan primjer toga trenda može poslužiti slučaj Gideona Ernsta baruna Laudona (1717. – 1790.), časnika koji je vojnu karijeru započeo u Ruskom Carstvu, a potom prešao u službu habsburških vladara, gdje je ostvario nebrojene uspjehe na bojnom polju i dosegnuo sam vrh vojne hijerarhije. Laudon se pridružio habsburškim vojnim snagama u vrijeme Rata za austrijsku baštinu (1740. – 1748.) kao član Trenckova Pandurskoga dobrovoljačkog zbora, prilikom čega se bolje upoznao s vojnim umijećem „maloga rata”. Stečeno iskustvo proširio je nakon završetka toga sukoba kad mu je dodijeljen časnički položaj u Vojnoj krajini. Koristeći se vojnim umijećem i ratnim vještinama krajišnika, Laudon je ostvario znatne uspjehe u prvim godinama Sedmogodišnjega rata (1756. – 1763.), čime je započeo njegov nagli uspon unutar habsburške vojne hijerarhije. U ovome radu razmatra se uloga krajišnika u Laudonovim vojnim pothvatima u spomenutom ratnom sukobu s ciljem utvrđivanja značenja te specifične skupine vojnika za Laudonov uspjeh na bojnom polju, kao i njihove važnosti u sklopu oružanih snaga Habsburške Monarhije.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68228005","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Epidemije kuge u Dubrovniku u drugoj polovici 14.\u0000stoljeća.\u0000Koliko su kroničarski zapisi pouzdan izvor za proučavanje\u0000epidemija?","authors":"Gordan Ravančić","doi":"10.22586/pp.v40i61.19778","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v40i61.19778","url":null,"abstract":"Poredbom dubrovačkih izvora za drugu polovinu 14. stoljeća ustanovljeno je da se kroničarski opisi epidemija koje su u to vrijeme pogodile Dubrovnik moraju uzimati s rezervom. Nužna je provjera podataka koje donose dubrovačke kronike, i to poglavito sučeljavanjem s podacima sadržanim u suvremenim zapisnicima dubrovačkih vijeća. Nažalost, za dio godina u promatranom razdoblju ti zapisnici nisu sačuvani, no kao „kontrolni element” provjere točnosti kroničarskih zapisa mogu poslužiti oporuke, čija je brojnost rasla upravo u godinama kad je Grad pogodila epidemija.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68228131","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Jeruzalemski hodočasnici s\u0000Iberskoga poluotoka u hrvatskim krajevima (1400. – 1650.)","authors":"K. Kužić","doi":"10.22586/pp.v40i61.12169","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v40i61.12169","url":null,"abstract":"U radu su prikazani hodočasnici iz Španjolske, odnosno njezinih nekadašnjih kraljevstava Kastilje, Aragonije, Navare, te Portugala koji su prošli hrvatskim krajevima i gradovima na Jadranu tijekom plovidbe u Svetu zemlju. Kratko su prikazana politička i vjerska zbivanja na tom prostoru te stavljena u korelaciju s istovjetnim fenomenom u ostatku Europe. Opisani su njihovi motivi za odlazak, staleška pripadnost te doživljaji tijekom putovanja. Osim geografskih i političkih specifičnosti, koje su najviše utjecale na njihovu brojnost, primjetna je niska zastupljenost građanstva. Relativno dobru zastupljenost pisanih svjedočanstava ne prati razmjeran broj kontakata s osobama iz hrvatskih krajeva, a od toga odstupaju pripadnici franjevačkoga reda glede pojedinih zaslužnih članova zajednice u Jeruzalemu. Ukupan dojam govori da su španjolski i portugalski hodočasnički zapisi u usporedbi s djelima drugih hodočasnika kasnoga srednjeg vijeka i ranoga novog doba najviše usmjereni na Jeruzalem i ostala sveta mjesta, pa su tranzitni krajevi ostali zakinuti u tekstovima.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68228164","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"The Textual Transmission of Iter Buda Hadrianopolim, a Travelogue by Antun Vrančić","authors":"Diana Sorić, Teuta Serreqi Jurić","doi":"10.22586/pp.v40i61.15431","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v40i61.15431","url":null,"abstract":"Croatian humanist, diplomat, and prelate Antun Vrančić (1504-1573) produced a number of literary works, among which the travelogue Iter Buda Hadrianopolim holds a special place, since it was written as a testimony of Vrančić’s first mission to Constantinople (1553-1557), on which he was sent by order of Emperor Ferdinand I (1503-1564). The text is preserved in the form of Vrančić’s autograph and three transcripts as part of the geographical and historical work De Illyrico Caesaribusque Illyricis by Croatian humanist Ivan Tomko Mrnavić (1580-1637), and was published twice, in the 18th and 19th centuries. This paper provides an insight into the textual transmission of the Iter Buda Hadrianopolim based on the findings the authors arrived at while preparing a critical edition of this text by Vrančić. A philological comparison of Vrančić’s manuscript and the preserved transcripts provides an answer to the question which copy is closest to Vrančić’s original, while a comparison of the manuscript and editions indicates that the existing editions are unreliable for linguistic, stylistic, or historiographical research due to errors which hinder the correct reading of the text. This, along with the fact that no critical edition of the text exists, is why a new philological treatment of this text by Vrančić according to the principles of modern neo-Latin studies was necessary.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68228187","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"O političkim aspektima proglašenja epidemije u okolici Velehrada u Moravskoj uoči proslave tisućite obljetnice smrti sv. Metoda 1885. godine","authors":"Zoran Grijak","doi":"10.22586/pp.v40i61.17559","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v40i61.17559","url":null,"abstract":"U radu su istražene okolnosti proglašenja epidemije u okolici Velehrada u Moravskoj uoči proslave tisućite obljetnice smrti sv. Metoda u Velehradu 5. srpnja 1885. kao ranoga primjera zloporabe medicine u političke svrhe. Kao osnova za istraživanje poslužila je mjera ograničenja kretanja, donijeta sporazumnom odlukom vlada Austro-Ugarske Monarhije i Ruskoga Carstva, kojom je onemogućen organizirani odlazak hodočasnika iz drugih dijelova Austro-Ugarske Monarhije i Ruskoga Carstva u Velehrad, premda se spomenuta epidemija realno uopće nije dogodila. Svrha zloporabe javnozdravstvenih mjera i zabrane kretanja bila je isključivo političke naravi, onemogućiti masovno slavensko vjersko okupljanje, rimokatolika i grkokatolika/unijata iz Austro-Ugarske Monarhije te grkokatolika i pravoslavaca iz Ruskoga Carstva. Velehradsku proslavu austrougarske vlasti shvaćale su isključivo kao opasno sredstvo panslavenske propagande i s njom povezane ugroze slavenskih zemalja Austro-Ugarske Monarhije od strane Ruskoga Carstva, napose u kontekstu afirmacije uporabe starocrkvenoslavenske liturgije kod katoličkih Slavena, a ruske vlasti kao sredstvo katoličkoga prozelitizma i „unijaćenja” te prijetnju za svoje vanjskopolitičke ambicije širenja utjecaja Ruskoga Carstva prema Zapadu, napose na Balkan, te za njegov prodor na topla mora. U prilog tezi da se pri proglašenju epidemije u okolici Velehrada 1885. radilo o jednom od ranih primjera zloporabe medicine u političke svrhe ističe se da te godine službene javnozdravstvene institucije nisu registrirale nikakvu epidemiju u Moravskoj unatoč vrlo dinamičnom razvoju mikrobiologije u tom razdoblju te sustavnom praćenju pojava različitih infektivnih bolesti i redovitom objavljivanju podataka o njima u medicinskim publikacijama, što je sasvim isključivalo mogućnost da bilo koja epidemija s iole znatnijim smrtnim ishodom, da se zaista dogodila, ne bi bila medicinski registrirana. Događaji u vezi sa sprječavanjem Velehradske proslave 1885. u radu se napose analiziraju na temelju korespondencije biskupa Josipa Jurja Strossmayera s Lujom i Kostom Vojnovićem s jedne te Franjom Račkim s druge strane. Na osnovi analize tadašnjih bečkih tiskovina Neue Freie Presse i Wiener Allgemeine Zeitung može se uočiti da su se od sredine lipnja u njima počele javljati vijesti o pojavi različitih infektivnih bolesti (šarlah, trbušni tifus, difterija, vodene kozice, ospice i dr.) u okolici Velehrada, koje se, bez bilo kakvih vjerodostojnih dokaza o stvarnoj pojavi tih bolesti, dovodilo u vezu s hodočasnicima koji su još od travnja 1885., u povodu tisućite godišnjice Metodove smrti 6. travnja, počeli pristizati u Moravsku. Cilj je bio, kako je napomenuto, omesti organizirani dolazak hodočasnika izvan Moravske, iz drugih dijelova Austro-Ugarske Monarhije i Ruskoga Carstva na glavnu proslavu u Velehradu 5. srpnja 1885., u čemu je postignut potpun uspjeh. Zloporabu političkih vlasti lažnim proglašenjem epidemije razotkrilo je Moravsko zdravstveno vijeće, k","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68227993","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Zarazne\u0000bolesti, prostorna mobilnost i prevencija u ranome novom vijeku","authors":"Dubravka Mlinarić, Sanja Lazanin","doi":"10.22586/pp.v40i61.12170","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v40i61.12170","url":null,"abstract":"U radu se prikazuje utjecaj zaraznih bolesti na prostornu mobilnost ljudi i razvoj mjera prevencije na hrvatskom prostoru s posebnim fokusom na rani novi vijek. Uzimajući u obzir društvene, demografske, kulturne i ekonomske posljedice koje su epidemije zaraznih bolesti ostavile na hrvatskom prostoru, rad se usredotočuje na situaciju u Slavoniji i Dalmaciji u razdobljima epidemije kuge i drugih zaraznih bolesti. U tim su pokrajinama zabilježena dva različita javnozdravstvena sustava kontrole kretanja ljudi i širenja bolesti. U Dalmaciji se razvio karantenski sustav izdvojenih kontrolnih centara oko jadranskih luka, a u Slavoniji sustav kontumacijskih stanica raspoređenih duž dobro nadzirane osmanske granice (Sanitarni kordon). Istražujući mjere za prevenciju širenja zaraznih bolesti, ponajprije kuge, autorice nastoje odgovoriti na tri ključna pitanja: kako su različiti ranonovovjekovni upravno-politički sustavi reagirali na epidemijske izazove, kako je opasnost od zaraze utjecala na mobilnost ljudi i roba te kako je protuepidemijska zaštita pridonijela izgradnji javnozdravstvenoga sustava na hrvatskom prostoru.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68228176","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Slavonia and Transylvania (1272-1342)","authors":"Antun Nekić","doi":"10.22586/pp.v40i61.15481","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v40i61.15481","url":null,"abstract":"Historians have long identified the structural similarities between the positions of Slavonia and Transylvania within the conglomerate of territories bound to the Crown of St Stephen (Archiregnum Hungaricum), but their comparison has never surpassed the superficial level of juxtaposing the quasi-regal authorities of the ban and the voivode. Considering the period from the 1270s until the 1340s this paper primarily focuses on the general assemblies that took place in these two provinces and looks at the formation of regional identities linked to the nobility’s collective action of coming together in assemblies. Through this prism, it also analyzes the functioning of composite political structures and the relationship between the center and the specific localities. Political instability triggered the first assemblies in both provinces, and from the 1270s until the 1290s local processes mirrored the decisions and actions of the royal court, as was the case with almost all the assemblies held in Slavonia during the 1270s, and it was the same with the Transylvanian cases form 1288 and 1291. However, in Transylvania, in contrast to Slavonia, the assemblies continued to be held without the incentive from the royal court, that is they became a part of the local repertoire. These different experiences in the early period had a strong impact on the nobility and its power of collective action from the 1320s when the programme of the restoration of the royal authority was carried out in both provinces by using the same mechanisms.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68227741","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Uspon i pad „Baruna Ciganina”","authors":"Hrvoje Gržina","doi":"10.22586/pp.v40i61.16808","DOIUrl":"https://doi.org/10.22586/pp.v40i61.16808","url":null,"abstract":"Članak donosi ulomke dosad gotovo potpuno nepoznate biografije bečkoga plemića Julija pl. Zigeunera Blumendorfskoga, pretežno iz vremena njegova boravka u Zagrebu od 1878. do 1894. godine. Budući da o njemu u literaturi gotovo i nema spomena, na temelju novinskih napisa i arhivskoga gradiva prikupljeni su osnovni biografski podatci te je rekonstruiran dio njegova životnoga puta. Protagonista tako možemo pratiti od početaka ugostiteljske djelatnosti u glavnom hrvatskom gradu, preko stjecanja i trošenja velikoga nasljedstva, pa sve do financijskoga sloma izazvanog lakovjernošću i neopreznim financijskim investicijama te smrti u Beču. Zigeunerova je životna priča ispričana kroz dvanaest poglavlja u kojima su obrađeni različiti aspekti njegove raznolike djelatnosti, čije je tragove i danas moguće pronaći u zagrebačkoj svakodnevici.","PeriodicalId":52430,"journal":{"name":"Povijesni Prilozi","volume":"178 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-01-01","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68227780","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}