{"title":"Vade-mecum i upoetycznienie dyskursu epistolarnego","authors":"Arent Van Nieukerken","doi":"10.18290/sn2139.3","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.3","url":null,"abstract":"Artykuł stara się pokazać związki i relacje, jakie łączą wiersze ze zbioru Vade-mecum z epistolografią Norwida. Relacje ujawniają się nie tylko poziom genetycznym, ale także tematycznym, stylistycznym, leksykalnym (w tym dotyczącym słów-kluczy) i przede wszystkim w zakresie wykorzystywania struktur komunikacyjnych. W przypadku wierszy zwraca uwagę dialog oraz sięganie po formuły potoczne i epistolograficzne, zaś jeśli chodzi o listy skłonność poety do przesycania przynajmniej niektórych ich fragmentów formułami i zwrotami o wybitnie poetyckim charakterze.","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44704826","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Vade-mecum drogami cnoty. O poetyckiej aretologii Cypriana Norwida","authors":"Agnieszka Ziołowicz","doi":"10.18290/sn2139.1","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.1","url":null,"abstract":"Artykuł dotyczy obrazowania i koncepcji cnoty w cyklu poetyckim Vade-mecum. Przedmiot analizy stanowią utwory, w których mamy do czynienia z bezpośrednimi nawiązaniami do tej problematyki (Larwa, Fatum, Ironia, Zawody, Centaury, Królestwo, Cnót-oblicze, Bohater, Ideał i reformy, Fortepian Szopena), jednak widzianymi w kontekście całego dzieła pisarza i sytuowanymi na tle starożytnej, greckiej i rzymskiej, oraz chrześcijańskiej refleksji aretologicznej. Poetycka aretologia Norwida pozostaje w ścisłym związku z wymienionymi tradycjami, podlega również inspiracjom literackim (zwłaszcza Homer, Prudencjusz, Dante), a także artystycznym (ikonografia cnoty). Jak dowodzą przeprowadzone analizy, wątek aretologiczny, obejmujący przede wszystkim refleksję nad takimi cnotami, jak męstwo, umiarkowanie, sprawiedliwość i kalokagathia, jest ważnym czynnikiem spójności Vade-mecum (na poziomie kreacji podmiotu dzieła, w epickiej płaszczyźnie cyklu, w obrębie problematyki antropologiczno- etycznej). Jest to zespół zagadnień pozwalających lepiej zrozumieć Norwidowską koncepcję poety-moralisty oraz Norwidowską diagnozę kryzysu człowieczeństwa w XIX wieku.","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45459532","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Wokół wiersza Początek broszury politycznej…","authors":"Łukasz Niewczas","doi":"10.18290/sn2139.10","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.10","url":null,"abstract":"Artykuł stanowi kolejną, po tekstach J. Puzyniny, B. Subko, Z. Trojanowiczowej, J. Trznadla, próbę interpretacji utworu Początek broszury politycznej. Na tle wcześniejszych odczytań autor w znacznie większym stopniu uwzględnia historyczny kontekst w jakim powstał wiersz, przede wszystkim wypadki powstania styczniowego. Autor zestawia treść wiersza z publicystyką Norwida z tego okresu i odczytuje w liryku polemikę z tradycyjnym modelem polskiego patriotyzmu, nacechowanym skłonnością do bezrefleksyjnego i nieliczącego się z ofiarami działania.","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44240657","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Norwidowski przekład listu od Piusa IX, zagadka daru poety dla papieża i twierdza Bomarsund","authors":"J. Zieliński","doi":"10.18290/sn2139.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.12","url":null,"abstract":"Artykuł omawia nieznany dotąd pierwodruk listu papieża Piusa IX do Norwida, zamieszczony w lokalnym „Tygodniku Katolickim” (Grodzisk Wielkopolski pod Poznaniem) 21 czerwca 1861 r. Autor udowadnia, że zarówno przekład łacińskiego listu jak i tekst wprowadzający wyszły spod pióra Norwida. Następnie autor identyfikuje złożone przez Norwida papieżowi dary jako austriacki medal Madonny z Mariazell z roku 1683 (dzieło Paula Seela) oraz francuski medal z okazji zdobycia Sewastopola (1855, autorzy: Louis Desaide i Pierre Roquelay). W zakończeniu ten ostatni medal przeciwstawiony jest łacińskiej odzie Mickiewicza na zdobycie Bomarsundu jako znaki dwóch skrajnie odmiennych wizji historiozoficznych: Polska przeciw Imperium Osmańskiemu w obronie chrześcijaństwa (1683) i Francja w sojuszu z Imperium Osmańskim przeciw Rosji w wojnie krymskiej (1853-56).","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49413317","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Spotkania poetów w przestrzeni i w słowie – o wierszach Norwida do Józefa Bohdana Zaleskiego","authors":"G. Halkiewicz-Sojak","doi":"10.18290/sn2139.9","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.9","url":null,"abstract":"Tematem artykułu jest interpretacja dwóch wierszy Cypriana Norwida, których adresatem był Józef Bohdan Zaleski: Do Józefa Bohdana Zaleskiego w Rzymie 1847-o oraz Na przyjazd Teofila Lenartowicza do Fontainbleau. Ten drugi utwór ma charakter poetyckiego listu rekomendującego wizytę Lenartowicza u Zaleskich. Wiersze pozwalają na wgląd w relacje łączące trzech dziewiętnastowiecznych poetów. Artykuł wydobywa aspekty biograficzne, ale przede wszystkim odsłania, w jaki sposób autor wierszy postrzegał różnice między swoją wyobraźnią i postawą poetycką a poezją obu przyjaciół, i jak świadomość tej opozycji prowadziła do rozpoznawania cech własnej sytuacji na mapie polskiej poezji. Mikroanaliza wybranych motywów pozwala również wskazać pewne miejsca wspólne.","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48015578","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Kiedy debiut jest pożegnaniem. Ostatni mój sonet Norwida i Adieux à la poésie Louise Ackermann","authors":"M. Kowalska","doi":"10.18290/sn2139.7","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.7","url":null,"abstract":"W artykule przedstawiono interpretację porównawczą utworów: Ostatni mój sonet Cypriana Norwida i Adieux à la poésie Louise Ackermann. Autorów dzieli płeć i narodowość, a także styl artystyczny oraz krajowa i europejska recepcja, ich wiersze powstały w odstępie czterech lat. Te dwa utwory okazują się interesującym materiałem do badania z powodu ich jednoczesnego debiutanckiego i „późnego” charakteru: opisano w nich gesty pożegnania z poezją w ogóle i w pewnym jej wymiarze. Obecność samotniczej egzystencji „ja” lirycznego w wierszu Ackermann oraz jednostajnie smutnego nastroju w tym utworze, a relacji między „ja” i „ty” lirycznym w utworze Norwida oraz większej skali emocji prowadzi do wniosków, że tym, co łączy omawiane dzieła, jest motyw ludzkiej obojętności wobec uczuć innych i niezrozumienia ich poezji przez odbiorców. U Ackermann dominuje lęk przed tym brakiem współodczuwania, Norwida zaś uwypukla problem konwencji, które uniemożliwiają prawdziwą komunikację. Udowodniono zatem hipotezę, że tym, co w istocie żegnają w swoich debiutach twórcy, są tylko pewne właściwości poezji typowe dla liryki im współczesnej (ekspresja uczuć osoby mówiącej w wierszu, konwencje sonetowej liryki miłosnej), a utwory te stanowią przejście do innego etapu ich poetyckiej kreacji.","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45192755","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Vade-mecum wobec anglojęzycznego cyklu poetyckiego drugiej połowy XIX wieku","authors":"K. Samsel","doi":"10.18290/sn2139.5","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.5","url":null,"abstract":"Celem studium jest zainicjowanie rozważań nad systemowymi sposobami czytania Vade-mecum, które zarazem stanowić mogłyby punkt wyjścia do uporządkowania porównawczego namysłu nad cyklem i jego prekursorstwem. Możliwości lektury podobnego typu wydaje się stwarzać tzw. komparatystyka syntetyczna i to w jej duchu ustanawiana jest w niniejszym artykule podstawowa linia zestawiania, a także porównywania: Vade-mecum z In Memoriam Alfreda Tennysona, Leaves of Grass Walta Whitmana, a także Poems Gerarda Manleya Hopkinsa. Rezultatem konfrontowania tych ujęć stają się konkretne wnioski, m.in. silna tendencja semantyzacyjna cyklu obecna zarówno u Norwida, jak i u Tennysona, Whitmana albo Hopkinsa, a także eksperymenty w zakresie utrzymywania i zrywania ciągłości diegezy cyklu pojętego jako całość, widocznie zarysowujące się w obrębie cyklów Norwida i Whitmana. Badanie i porównywanie aspektów strukturalnych cyklów Norwida, Tennysona, Whitmana oraz Hopkinsa może wieść w kierunku ostrożnego ustalania nowego punktu wyjścia w badaniach: komparatystyki, którą można by naraz określić mianem warunkowej i analitycznej.","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45709935","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Przestrzenie Assunty Norwida. Uwagi interpretacyjne","authors":"Paulina Abriszewska","doi":"10.18290/sn2139.11","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.11","url":null,"abstract":"Artykuł jest aspektową analizą poematu Assunta Cypriana Norwida. Pierwszym z celów analizy jest przyjrzenie się sposobom kreowania przestrzeni, mechanizmom ich kontrastowania (ogród / salon; kopalnia / klasztor) i powiązania zmian, różnorodności przestrzeni z ruchem myśli bohatera. Drugi cel to zbadanie przestrzeni rozumianej metaforycznie – jako kontekstu intertekstualnego – w tym głównie zestawienie z poematem Juliusza Słowackiego W Szwajcarii. W ogólniejszej perspektywie istotne jest przedstawienie, w jak oryginalny sposób Norwid jako interpretator czyta Słowackiego. Na marginesie powracam również do kwestii pojawiającej się w literaturze przedmiotu – zestawiania Assunty z tradycją platońską – rewiduję niektóre sądy, pokazuję, iż rolę Sokratesa pełni zarówno bohater (wobec odbiorcy), jak i Assunta (wobec bohatera).","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44844569","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Castra Annibalis","authors":"Edyta Chlebowska","doi":"10.18290/sn2139.13","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.13","url":null,"abstract":"Artykuł przynosi prezentację oraz omówienie nieznanej akwareli Cypriana Norwida Castra Annibalis z r. 1850, przedstawiającej obóz kartagińskich wojsk z czasów drugiej wojny punickiej. Akwarela eksponowana była w 1947 r. w Muzeum Wielkopolskim w Poznaniu na wystawie zorganizowanej w 125. rocznicę urodzin Norwida. Ówczesnym właścicielem obiektu był historyk literatury polskiej prof. Roman Pollak.","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43963657","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Społeczność i historia, czyli pieniądz i krew. Ekonomia w Vade-mecum Norwida","authors":"Renata Gadamska-Serafin","doi":"10.18290/sn2139.14","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/sn2139.14","url":null,"abstract":"Temat pieniądza zajmuje w Vade-mecum poczesne miejsce, proporcjonalnie do pozycji, jaka przypadła finansom i ekonomii w koncepcjach polityczno-społecznych oraz filozoficznych XIX stulecia. Tematyka „kapitałowa” pojawia się między innymi w takich ogniwach cyklu, jak Socjalizm, Larwa, Stolica, Prac-czoło, Syberie, [Co słychać?], Nerwy. Norwidowskie opus magnum kształtowało się w atmosferze wielkiego przesilenia gospodarki kapitalistycznej: kryzysu światowego po wojnie secesyjnej (1866), którego skutki pokazał w pierwszym tomie swego Kapitału (1867) Marks. Słynna publikacja niemieckiego ekonomisty stanowi ważny, choć w sensie ideowym – biegunowo odległy, kontekst Norwidowskiego cyklu. Ważną inspiracją były natomiast dla poety czytane w latach 40. dzieła Proudhona i zapewne innych socjalistów utopijnych (może Owena), proponujące rezygnację z dotychczasowych form pieniądza jako antidotum na kryzysy ekonomiczne i nędzę mas. W liście Norwida z 15 lipca 1867 roku (PW , IX, 297) pojawia się ponadto ślad lektury rozprawy Augusta Cieszkowskiego pt. Du Crédit, et de la Circulation (Paris 1839) oraz dowód kontaktów autora Vade-mecum z ekonomistą Ludwikiem Wołowskim, współzałożycielem i dyrektorem paryskiego banku Crédit Foncier de France (zał. w r. 1852), którzy przenieśli do Francji Napoleona III genialne pomysły kredytowe księcia Druckiego-Lubeckiego. Norwid podejmuje w Vade-mecum polemikę zarówno z utopijnymi pomysłami socjalistycznej gospodarki bezpieniężnej, jak i z polskimi koncepcjami organicystycznymi, osadzonymi na ekonomii zysku i wizji sukcesu gospodarczego. Dostrzega ich oderwanie od Dekalogu, kategorii „sumienia” i chrześcijańskiej soteriologii. Vade-mecum staje się próbą (romantyczną i chrześcijańską) przywrócenia spraw pieniężnych do ich pierwotnego kontekstu: idealnego i duchowego.","PeriodicalId":52199,"journal":{"name":"Studia Norwidiana","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-19","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43313403","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}