{"title":"Topos utraty na wystawach narracyjnych. Jak pokazać coś, czego nie ma?","authors":"Marek Zambrzycki","doi":"10.61464/siml.66","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.66","url":null,"abstract":"Głównym celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, jak opowiedzieć o utracie rzeczy, mając do dyspozycji narzędzie w postaci wystawy narracyjnej? W skrócie: Jak przedstawić „NIE MA” za pomocą „JEST”? Aby osiągnąć postawiony cel, autor dokonuje krótkiej charakterystyki wspomnianej kategorii ekspozycji, przybliżając jej istotę, główne komponenty oraz zagrożenia, jakie wiążą się z jej realizacją. Ponadto nakreśla horyzont teoretyczny dla problemu toposu utraty, koncentrując się na stracie dóbr materialnych, a nie ludzi, wykorzystując przy tym dwa narzędzia pomocne przy jego analizie (matrycę danych wizualnych oraz analizę semiotyczną). W zasadniczej części pracy autor dokonuje opisu własnej ekspozycji, która podjęła temat utraty. Chodzi o wystawę czasową „Dziedzictwo utracone”, zaprezentowaną w okresie od 1 marca do 23 czerwca 2019 roku w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Jej celem było przybliżenie tematu niszczenia i ratowania dóbr kultury w okresie II wojny światowej. Jednym z założeń, które stało u jej podstaw, było rozumienie wystawy jako tekstu kultury o charakterze dialogicznym, czego skutkiem było świadome nawiązanie do innych pokazów, przede wszystkim do stworzonej przez Stanisława Lorentza ekspozycji „Warszawa oskarża”. Wystawa „Dziedzictwo utracone” była bliska modelowi slow-muzeum, który podkreśla rolę takich wartości, jak: autentyczność, ekologiczność, partycypacja, umiar i dopasowanie do możliwości psychofizycznych widza i in. Artykuł może być pomocnym źródłem wiedzy dla osób tworzących wystawy narracyjne, w szczególności poświęcone tematom utraty oraz dziedzictwa kulturowego.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"52 7","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-08","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185168","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Zanim Skrzetuski poznał Bohuna. Grody Czerwieńskie, pogranicze polsko-ruskie w wiekach średnich. Stan i perspektywy badań","authors":"M. Wołoszyn","doi":"10.61464/siml.61","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.61","url":null,"abstract":"Artykuł prezentuje namysł nad badaniami historii Kresów uwikłanymi w różnie rozumianą, często zideologizowaną politykę historyczną. Rozważania autora koncentrują się na wczesnohistorycznym terenie pogranicznym, jakim są Grody Czerwieńskie, jako przykładzie koegzystencji różnych wspólnot etnicznych i politycznych. Wczesnodziejowe stanowisko archeologiczne zaprezentowane jest w kontekście współczesnych dyskusji nad terenami łączącymi kulturę łacińską i prawosławną, będącymi swego rodzaju prefiguracją „kresów“. Prowadzone przez autora analizy dowodzą aktualności badań archeologicznych wobec współczesnych stanowisk badawczych i obiegowych sądów, pokazując niepoddającą się łatwej identyfikacji przestrzeń pomiędzy Wschodem i Zachodem. Takie spojrzenie na sytuacją Grodów Czerwieńskich może pozwolić na krytyczną ocenę etnicznych i narodowych identyfikacji formułowanych przez nowoczesną historigrafię, rzutowanych w przeszłość, w poszukiwaniu źródła polityki tożsamościowej. Artykuł zawiera precyzyjną rekonstrukcję debat nad kulturowym położeniem Grodów Czerwieńskich zarówno w polityce historycznej II Rzeczypospolitej, PRL, jak i po 1989 roku.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"56 7","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-08","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185421","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Wychowankowie Szkoły Staszica w walkach o niepodległość i granice państwa","authors":"Małgorzata Surmacz","doi":"10.61464/siml.67","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.67","url":null,"abstract":"Pierwsze dekady XX stulecia w dziejach Polski obfitowały w różne wydarzenia. Był to czas dorastania pokolenia urodzonego w okresie zaborów. Jego reprezentantami byli wychowankowie lubelskiej Szkoły Staszica, powołanej do istnienia w 1905 roku na fali strajków młodzieży rosyjskich gimnazjów. Tak jak inni rówieśnicy, oni także działali w różnych organizacjach niepodległościowych, tworzyli pierwsze skautowe patrole, a następnie walczyli jako uczniowie-żołnierze na frontach I wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej. Wielu zginęło na polu walki. Pozostałym w dorosłym życiu przyszło kolejny raz doświadczyć wojny jako zawodowym lub rezerwowym żołnierzom Wojska Polskiego.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"56 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-08","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185424","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Lublin miastem „krzyczącej młodości”. Kulturotwórcza rola czasopisma szkolnego „W Słońce”","authors":"Anna Łukaszczyk","doi":"10.61464/siml.69","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.69","url":null,"abstract":"Artykuł prezentuje kulturotwórczą rolę młodzieżowego czasopisma „W Słońce”, które ukazywało się w Lublinie w latach 1928–1939. Pismo zrzeszało młodzież szkół średnich Lublina, było inicjatywą nauczycieli i uczniów Szkoły Zamoyskiego, w której znajdowała się jego redakcja. W pracy przedstawiono treści artykułów ukazujących się w magazynie, poruszające tematykę literatury, sztuki, życia społecznego, oraz zaprezentowano środowisko młodych twórców związanych z czasopismem: Józefa Łobodowskiego, Julię Hartwig, Jerzego Pleśniarowicza, Stefana Skoczylasa, Igora Sikiryckiego.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"21 4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-08","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185026","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Huculszczyzna oczami Janusza Świeżego. O pierwszych fascynacjach malarsko-etnograficznych","authors":"Małgorzata Surmacz","doi":"10.61464/siml.63","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.63","url":null,"abstract":"Rodzące się na przełomie XIX i XX stulecia zainteresowanie bogatą kulturowo Huculszczyzną zainspirowało wielu twórców. Malownicza kraina we wschodnich rejonach Karpat stała się miejscem wypraw podróżniczych i malarskich plenerów. Z czasem zaczęto popularyzować tutejszą sztukę ludową, organizując serię wystaw etnograficznych. Jedną z osób, która zachwyciła się Huculszczyzną, był Janusz Świeży, wychowanek krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, późniejszy badacz kultury ludowej Lubelszczyzny. Jego huculskie fascynacje dały początek zawodowym, etnograficznym zainteresowaniom. W życiu prywatnym zaowocowały zaś rodzinnymi wakacjami uwiecznionymi na wielu fotografiach.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"13 6","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-08","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185102","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Kolekcjonerstwo – czas dobrze wykorzystany. O powstaniu i działalności Prywatnego Muzeum Historycznego „Znaki Czasu”","authors":"Grzegorz Sztal","doi":"10.61464/siml.53","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.53","url":null,"abstract":"Pasja do historii rozwijana przez ponad 30 lat doprowadziła do założenia w 2017 roku Prywatnego Muzeum Historycznego „Znaki Czasu”. To droga od fascynacji przedmiotem do stawiania na pierwszym miejscu opowieści żywych świadków historii, dzięki którym materialny aspekt przedmiotów zyskuje szerszy kontekst. Wśród zbiorów Muzeum szczególne miejsce zajmuje archiwum związane z lubelską rodziną Jankowskich i Magierskich. Bogactwo wątków, które się w nim kryją, doprowadziło do wielu odkryć i działań popularyzatorskich na skalę wykraczającą poza Lubelszczyznę.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"53 8","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185400","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Galandy, gadziny, szpigle, żigloki... – stroje ludowe w zbiorach Muzeum Historii Katowic","authors":"Magdalena Toboła-Feliks","doi":"10.61464/siml.48","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.48","url":null,"abstract":"Regionalne stroje ludowe, odzwierciedlające określone postawy wobec tradycji, dawniej spełniały rolę wielowymiarowego identyfikatora. Określenie „strój ludowy” odnosi się w istocie do odświętnego (paradnego) ubioru chłopskiego. Stroje te były kompletowane starannie, dużym nakładem kosztów oraz wysiłkuwłasnego (często szyto je i zdobiono własnoręcznie). Współcześnie zachwycają różnorodnością form i bogactwem zdobień, jednocześnie stawiając przed nami coraz trudniejsze pytania (skupione również wokół ich dzisiejszego funkcjonowania). Stroje ludowe stanowią także nieodłączny element muzealnych kolekcji etnograficznych. Artykuł ma na celu zilustrowanie zawartości zbioru odzieży regionalnej zdeponowanej w Dziale Etnologii Miasta Muzeum Historii Katowic. Jest to kolekcja o tyle ciekawa, że odnosi się do mieszkańców mocno uprzemysłowionego obszaru, którzy w zakresie ubioru przez długi czas pozostali wierni chłopskim tradycjom. Zarządzający tym zbiorem chcą zwiększyć zainteresowanie tym tematem poprzez wykorzystywanie stroju ludowego w działaniach o charakterze edukacyjno-popularyzatorskim.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"28 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185698","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Model „slow muzeum” jako koncepcja funkcjonowania muzeum w dobie akceleracji społecznej","authors":"Marek Zambrzycki","doi":"10.61464/siml.57","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.57","url":null,"abstract":"Zjawisko akceleracji społecznej, oprócz niewątpliwych korzyści, niesie również wiele zagrożeń. Dotyczą one wielu sfer życia społecznego, w tym między innymi zdrowia fizycznego i psychicznego. W świecie muzealnym mogą skutkować na przykład komercjalizacją, nieprzystosowaniem do psychofizycznych możliwości widza, profuzją ekspozycji oraz wydarzeń, obniżeniem poziomu oferty, a także zachwianiem tożsamości muzeum. W odpowiedzi na negatywne skutki przyspieszenia powstał ruch slow life. Jego zasady i wartości posłużyły w niniejszym artykule do stworzenia ich muzealnych ekwiwalentów i w rezultacie wykreowania teoretycznego modelu „slow muzeum”. Nowy model jest przejawem myślenia progresywnego, które jednocześnie z szacunkiem podchodzi do tradycji i dziedzictwa. Autor rysuje obraz zmian zachodzących w podsystemie muzealnym po implementacji idei slow, a także prezentuje „wyjścia” i korzyści społeczne, jakie generowałby wówczas podsystem. Najważniejszą z nich byłoby zwiększenie zdolności przystosowawczych społeczeństwa do zjawiska przyspieszenia, w tym przeciwdziałanie wykluczeniu z „kultury realu”.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"33 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185709","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Z (nie tylko literackiej) szafy Marii Kuncewiczowej","authors":"Monika Januszek-Surdacka","doi":"10.61464/siml.45","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.45","url":null,"abstract":"Tekst opowiada o strojach opisanych przez Marię Kuncewiczową. Jej twórczość, w znacznym stopniu autobiograficzna, jest określana jako fotografia rzeczywistości. Można się z niej dowiedzieć, w jaki sposób ubiór definiuje człowieka. Literackim opisom strojów z kart powieści Kuncewiczowej towarzyszą relacje (fragmenty pamiętników, reportaży) innych bywalców Kazimierza Dolnego z lat 20. i 30. XX wieku. Integralną częścią tekstu są historie dotyczące dwóch strojów należących niegdyś do Marii Kuncewiczowej, znajdujących się obecnie w zbiorach Domu Kuncewiczów, oddziale Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"41 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185561","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Wincenty Pol i jego dokonania twórcze w oglądzie Włodzimierza Spasowicza","authors":"P. Koprowski","doi":"10.61464/siml.56","DOIUrl":"https://doi.org/10.61464/siml.56","url":null,"abstract":"W dniach 12 i 14 marca 1878 roku w Warszawie petersburski prawnik, krytyk literacki i historyk literatury Włodzimierz Spasowicz (1829–1906) wygłosił dwa odczyty, pod tytułem Wincenty Pol jako poeta. Odczyty te – zapowiedziane przez nieznanego autora w„Tygodniku Ilustrowanym” – zgromadziły licznych reprezentantów warszawskiego świata naukowo-literackiego. W artykule przybliżono istotę i specyfikę sądów, refleksji Spasowicza w odniesieniu do Wincentego Pola (1807–1872) i jego dokonań twórczych. Odczyty krytyka poświęcone Polowi zyskały różnorodne oceny i sądy. Za rzeczowe i obiektywne uznali je ci, którzy uważali autora Pieśni Janusza za gloryfikatora sarmatyzmu doby XVIII-wiecznej Rzeczypospolitej szlacheckiej, ze wszystkimi jego wadami i przywarami, za osobę legitymującą się brakiem głębszych podstaw pojmowania historii i nieumiejętnością przeniknięcia ducha XIX stulecia. Niektórzy z kolei uznali ocenę Spasowicza za tendencyjną i niesprawiedliwą, wskazując na wyjątkowe zalety osobiste Pola, takie jak wrażliwość, poczciwość duszy i serca oraz jego wierność tradycji w przywoływaniu obrazów z przeszłości.","PeriodicalId":504439,"journal":{"name":"Studia i Materiały Lubelskie","volume":"18 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139185667","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}