BULLETIN Series Historical and socio-political sciences最新文献

{"title":"ИСТОРИЯ ГЕОЛОГО-ПАЛЕОНТОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ, ПРОВОДИВШИХСЯ НА ТЕРРИТОРИИ АТЫРАУСКОЙ ОБЛАСТИ В XVIII-XX вв.","authors":"Г.Ш. Назымбетова","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.023","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.023","url":null,"abstract":"Мақалада XVIII-XX ғасырлардағы Атырау өңірінде жүргізілген палеонтологиялық және геологиялық зерттеулердің тарихы қарастырылады. Атырау өңірінің палеонтологиялық және геологиялық үш жүз жылдық тарихының қайнар көздеріне талдамалық шолуды қамтиды. Еңбекте көптеген ғылыми баяндама-лар мен мақалаларды, 18-21 ғасырлардағы зерттеушілердің еңбектерін зерттеуге негізделген. Мұрағат материалдары, сирек кітаптар топтамалары, сондай-ақ палеонтологиялық коллекцияларының затбелгілері пайдаланылды. XVIII ғасырдың екінші жартысында бұл өлкеге көршілес елдердің қызығушылығы артып, өз мемлекеттерінің мүддесіне қажетті мәліметтерді жинаған саяхатшылар мен жекелеген табиғат зерттеу- шілері бұл аймақты белсенді түрде зерттей бастады. Бұл өлкеде тұратын халықтар, олардың тұрмысы мен тұрмыс-тіршілігі, саяси жағдайы туралы мағлұматтармен қатар, кейбір пайдалы қазбалардың пайдала-нылуы, олардың болуы, таралуы туралы да мәліметтер берді. XX ғасырда аймақтардың геологиялық құрылымы мен пайдалы қазбаларын зерттеу, геологиялық карталарын жасау, геологиялық барлау жұмыс-тарын жүргізу және кен орындарының жасын анықтау мақсатында облыстың жекелеген аймақтарына мақсатты зерттеулер жүргізілді. Атырау облысының аумағында әртүрлі ғылыми-зерттеу институттарының Бүкілресейлік мұнай- зерттеу геологиялық барлау институты (ВНИГРИ), КСРО ҒА Жанғыш қазбалар институты қазіргі кездегі А.В. Топчиев атындағы Мұнай-химиялық синтез институты, Бүкілодақтық геологиялық ғылыми-зерттеу институты (ВСЕГЕИ), КСРО ҒА Геология ғылымдары институты, Барлаудың геофизикалық әдістерінің Бүкілресейлік ғылыми-зерттеу институты (ВНИИГеофизика), Қазақстанның геологиялық басқармалары және т.б. ұйымдардың қызметкерлері әртүрлі тақырыпта зерттеулер жүргізді. Кілт сөздер: Атырау, геология, палеонтология, тарих, птридофиттер, остракодтар, фораминифера- лар, флора, фауна. В статье рассматривается история палеонтологических и геологических исследований, проводив- шихся в Атырауской области в XVIII-XX вв. Включает аналитический обзор источников палеонто- логической и геологической трехсотлетней истории Атырауской области. Работа основана на изучении многих научных отчетов и статей, трудов исследователей 18-21 веков. Использованы архивные материалы, коллекции редких книг, этикетки палеонтологических коллекций. Во второй половине XVIII века интерес соседних стран к этому региону возрос, и путешественники и отдельные естествоиспытатели, собиравшие сведения, необходимые для интересов своих государств, стали активно изучать этот край. Помимо сведений о народах, проживающих в этом регионе, их образе жизни и образе жизни, политическом положении, они также предоставили сведения об эксплуатации некоторых полезных ископаемых, их существовании и распространении. В XX веке с целью изучения геологического строения и полезных ископаемых регионов, создания геологических карт, проведения геологоразведочных работ и определения возраста месторождений были проведены целенапраленные исследования отдельных районов региона. На территории","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"31 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139279809","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ХХ ҒАСЫР БАСЫНДА ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНДАҒЫ МҰСЫЛМАН БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫН РЕФОРМАЛАУ ТАРИХЫ: ПЕДАГОГИКА МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ЖАҢА ӘДІСТІ МЕКТЕПТЕРДІ ДАЙЫНДАУ","authors":"К.М. Шекербеков","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.015","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.015","url":null,"abstract":"В статье описана история развития новометодных школ в Чимкенте в начале ХХ века. Повышение интереса к проблемам образования, продиктовано исторической потребностью в его преобразовании, так как XX век стал тем особым рубежом в эволюции человечества, когда все проблемы и противоречия, бывшие ранее либо частными, либо локальными, приобрели глобальный характер. Развитие общества теперь будет определять образование, а иначе произойдет стагнация, которая перейдет в коллапс общества. В рамках данной темы представлены данные Сырдарьинской области Туркестанского края, в том числе города Шымкент, указывающие на ряд проблемных ситуаций в системе развития новометодных школ. Расширенный подход к рассмотрению данной темы продиктован веяниями социально – экономи- ческого прогресса и немыслим без подъема образования, науки и культуры, также мусульманских учебных учреждений (мектебы и медресе). Возможна только одна единственная стратегия на XXI век - это приоритетное развитие образования, науки, культуры, нравственности как основ высоких качеств человека. Эта проблема решается в процессе социализации индивидов, задачей которой как раз и является приобщение человека к нормам и ценностям культуры и превращение его в полноправного члена общества. Существенным компонентом процесса социализации индивидов выступает образование - обучение человека с целью передачи накопленных знаний и культурных ценностей. Ключевые слова: образование, социализации индивидов, новометодные школы, прогресс, мусульманские учебные учреждения, мектеп, медресе, училище. Мақалада ХХ ғасырдың басындағы Шымкент қаласындағы білім беру жүйесінің ерекшеліктері мен жаңа әдісті мектептердің даму тарихы сипатталған. Білім беру мәселелерінде қызығушылықтың артуы оны қайта қарауға деген тарихи қажеттіліктен туындады. XX ғасырдың басы адамзат эволюциясындағы ерекше кезеңге айналды. Ескі білім беру жүйесі мен қоғамның дамуына сай емес барлық мәселелер мен қарама-қайшылықтар жаһандық сипатқа ие болды. Аталған тақырып аясында Түркістан өлкесіндегі Сырдария облысы, оның ішінде Шымкент қаласын-дағы жаңа әдісті мектептерді дамыту жүйесіндегі бірқатар проблемалық жағдайларды көрсететін дерек-тер ұсынылған. Қарастырылып отырған кезеңдегі өзіне тән барлық өзгерістермен аймақтағы халықтық білім берудің жағдайы, мұсылмандық оқу орындарының (мектептер мен медреселердің) құрылымы мен оқу бағдарламаларының мазмұны талданады. Зерттеу аясында білім, ғылым және мәдениет мәселелері әлеуметтік-экономикалық прогресс тенденцияларымен байланыстыра жаңа деректермен дәлелденді. ХХІ ғасырға тән стратегия – бұл жоғары адами қасиеттердің негізі ретінде білімнің, ғылымның, мәдениеттің, адамгершіліктің басым дамуы. Бұл мәселе жеке тұлғалардың әлеуметтену процесінде шешіледі, оның міндеті адамды мәдениеттің нормалары мен құндылықтарымен таныстыру және оны қоғамның толыққан-ды мүшесіне айналдыру болып табылады. Кілт сөздер: білім беру, жеке тұлғаны әлеуметтендіру, жаңа әдісті мектептер, прогресс, мұсылман оқу орындары, мектеп, медрес","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139279827","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"РЕЗУЛЬТАТЫ РАСКОПОК РАЗРЕЗА КРЕПОСТНОЙ СТЕНЫ ГОРОДА СЫГАНАК","authors":"С. Мургабаев","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.021","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.021","url":null,"abstract":"2022 жылы Сығанақ қаласының оңтүстік қақпасынан оңтүстік батысқа қарай 70 м қашықтықтағы қамал қабырғасына перпендикуляр бағытта ені 3 м, ұзындығы 20 м келетін кесік қазбасы салынған бола- тын. Бұл қазба қамал қабырғасының архитектуралық ерекшелігін және құрылыс кезеңдерін нақтылау жолында айтарлықтай мәлімет берді.Кесіктің жоғарғы жағы қаланың ішке қарайғы аумағының 7 метрін қамтыса, төменгі жағы төбенің етегіне дейін жеткізілді. Қазба орны 0,50 м ярустарға бөлінді. Төмен қарай 6 ярус, ендей 9-18 ярустар аралығында Сығанақ қаласының жоғарғы қабаттағы қамал қабырғасы байқа-лады. Кесіндіге қарағанда бұл қамалдың екі кезеңде соғылғандығы немесе уақыт өте келе қаптау арқылы күшейтілгендігі аңғарылады. Реперлік нүктеден 5 м теренде (10 ярус) шығыс және солтүстік кесік түйіс-кен тұста адам қаңқасы анықталды. Бұл жердегі топырақ қатты тығыздықтан құралғандықтан қаңқаны тазалау қиынға соқты. Соған қарамастан басының солтүстік батысқа бағытталғандығы белгілі болды. Бір қызығы қазба жұмысы барысында реперлік нүктеден 6 м теренде жатқан (12 ярус) астыңғы қабаттағы қамал қабырғасы деп топшаланған қатты тығыздықтың астыңғы жағынан мойын омыртқасы ирелендеп майысып жатқан адам қаңқасы анықталды. Бұл қаңқаның белінен төмен қарайғы бөлігі тік шұқырға салынған сияқты. Яғни арнайы жерленбегендігі байқалады. 10 ярустан табылған ыдыс бөліктерін М.Тұяқбаев XIII ғасырға мерзімдеген. Осы кезде Жошы әскерлерінің Сырдарияның төменгі ағысына қарай жорықтар жасағандығы белгілі. Кілт сөздер: Сығанақ, Сырдария, кесік қазбасы, қамал қабырғасы, қыпшақтар, моңғолдар. В 2022 году перпендикулярно крепостной стене, в 70 м к юго-западу от южных ворот города Сыганак, был заложен раскоп шириной 3 м и длиной 20 м. Раскопки позволили значительно уточнить архитектуру крепостной стены и этапы строительства. Верхняя часть разреза охватывает 7 метров внутренней части города, а нижняя доведена до подножья холма. Раскоп разделили на ярусы по 0,50 м. Ниже 6 яруса, по ширине с 9 по 18 ярус фиксируется крепостная стена верхнего строительного горизонта города Сыганак. Судя по разрезу, видно, что крепость возводилась в два этапа или со временем была укреплена облицовкой. На глубине 5 м от точки репера (10 ярус) на стыке восточного и северного разрезов обнаружен скелет. Очистка скелета была затруднена из-за того, что почва в этом месте сильно уплотнена. Установлено, что погребенный обращен головой на северо-запад. На глубине 6м от реперной точки (12 ярус), под плотным слоем почвы, предположельно первоначальная крепостная стена, обнаружен костяк с сильно искривленным шейным позвонком. Часть костяка ниже талии, находится в яме в вертикальном положении. Фрагменты сосуда, обнаруженные в 10 ярусе, датируются М. Туякбаевым XIII веком. Известно, что в это время войска Джучи совершали походы к нижнему течению Сырдарьи. Ключевые слова: Сыганак, Сырдарья, раскоп, крепостная стена, кыпчаки, монголы. In 2022, an excavation 3 m wide and 20 m long was laid perpendicular to the fortress wall, 70 m southwest o","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"7 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139280019","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"КАМЕННЫЕ ОРУДИЯ ТРУДА","authors":"Х.А. Айтқұл","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.018","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.018","url":null,"abstract":"Мақала Алматы қаласындағы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Орталық музейінің археология-лық коллекциясын қалыптастыру тарихына арналған. Аталмыш коллекцияны жинақтауда 1831 жылы Орынбор әскери губернаторы, генерал-адъютант Граф Павел Петрович Сухтелен құрған Орынбор музейі-нің коллекциясы үлкен рөл атқарды. Мақалада Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық музейінің (әрі қарай ҚР МОМ) қорын толықтырған археологиялық экспедициялар туралы мәліметтер келтірілген. Архивтік және есепке алу құжаттары қаралды, Еуразиялық дала белдеуінің қола дәуірінің ескерткіштерін зерттеумен айналысқан археологтардың жарияланымдары талданады. Сондай- ақ, ұсынылып отырған мақаланың ауқымында этникалық бірлестіктердің шаруашылығын, мәдениетін, дүниетанымын, тұрмы-сын, қоғамдық қалыптасуын зерделеудегі орны ерекше: Атасу, Мыржық, Ақмұстафа, Саңғұр, Беғазы, Ақмая, Ақсу-Аюлы, Шортанды бұлақ және Бұғылы І, ІІ сынды т.б. қоныстар мен қорымдардан құралған маңызды археологиялық ескерткіштердің артефактілерінен ҚРМОМ археология қорында қалыптасқан Орталық Қазақстанның қола дәуірі коллекциясының құрамына кіретін тас еңбек құралдарына талдау жасалады. Кілт сөздер:мәдениет, археология, дәуір, қола, коллекция, қалыптасу, музей, тас, құралдар Статья посвящена истории формирования археологической коллекции Центрального государствен- ного музея Республики Казахстан (далее ЦГМ РК) в г. Алматы. В комлектовании коллекции большую роль сыграло собрание Оренбургского музея, учрежденного оренбургским военным губернатором, генерал-адъютантом графом Павлом Петровичем Сухтеленом в 1831 г. С этой даты начинается сложение фондовых и экспозиционных коллекций эпохи бронзы ведущего музея Казахстана. В статье приведены сведения об археологических экспедициях, пополнявших фонды Центрального государственного музея. Рассмотрены архивные и учетные документы, проанализированы публикации археологов, занимавшихся изучением памятников эпохи бронзы евразийского степного пояса. Также в данной статье особое место в изучении хозяйства, культуры, мировоззрения и быта общественного становления этнических объединений отводится артефактам важных археологических памятников, состоящих из поселений и некрополей: Атасу, Мыржык, Акмустафа, Сангур, Бегазы, Акмая, Аксу-Аюлы, Шортанды Булак и Бугылы I, II и др. В рамках предлагаемой статьи сделан анализ каменных орудий труда, входящих в состав коллекции бронзового века Центрального Казахстана. Ключевые слова: культура, археология, эпоха, бронза, коллекция, формирование, музей, камень, орудие The article is devoted to the history of the formation of the archaeological collection of the Central State Museum of the Republic of Kazakhstan (hereinafter CSM RK) in Almaty. The collection of the Orenburg Museum, founded by the Orenburg military governor, Adjutant General Count Pavel Petrovich Sukhtelen in 1831, played a large role in the collection. The article provides information about archaeological expeditions that replenished the funds of the Central State Museum. Archiv","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"11 6","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139280159","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ДВОРЦОВАЯ СТРУКТУРА И ЕЕ ФУНКЦИИ В СРЕДНЕВЕКОВЫХ ТЮРКСКИХ ГОСУДАРСТВАХ","authors":"Д.Ж. Молдабаев","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.022","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.022","url":null,"abstract":"Тарихи еңбектер мен әдеби жәдігерлерде көптеп кездесетін «сарай ақындары», «сарай қызметкер- лері», «сарай мәдениеті»сияқты атауларнені білдіреді? Мемлекеттің басқару жүйесіндегісарай құрлымы-ның маңыздылығы туралы не білеміз. Сарайлардың қалыптасу үдерісі, оның қызметі мен тарихи маңызы, нақтырақ айтқанда түркі мемлекеттерінің тарихындағы орны қандай болды? Мінеосы сұрақтарға жауап беру бүгінгі тарих ғылымының алдында тұрған мәселелердің бірі. Түркі мемлекеттеріндегі «сарай» мәсе-лесін зерттеу әрі, қазақ мемлекеттілігінің тарихи тамыры болып саналатын түркілік кезеңдегі мемлекеттік жүйе туралы мәлімет жинақтауымызға мүмкіндік береді. Себебі тарихи деректердегі мәліметтерсарай қызметінің мемлекеттің басқару жүйесінде өзіндік мәні мен орны болғанын көрсетеді. Түріктер қалыптастырған мәдениет пен өнер екі маңызды кезеңнен тұрады. Біріншісі– түріктердің исламға дейінгі кезеңі. Бұл дәуірде Орталық Азияның Шығыс және Батыс әлемін байланыстыратын үлкен керуен жолдары бойында қоныстанған түріктер, осы географиялық аймақтың мәдениеті мен сәулетөнері-не өзіндік үлесін қосқаныанық. Екінші кезең болған-Ислам дәуірі мәдениетін зерттеген кезде түріктердің бұл мәдениеттің Шығыстан Батысқа таралуындағы басты қозғаушы күш екендігі көреміз. Көне түрік-тердің тарихындағы биліктің орталығы ретінде сарайдың қалыптасу тарихы да осы екі маңызды кезеңді басынан өткерді. Тарихи деректердегі Атилланың Рим және Византия елшілерін шатыр-сарайларында қабылдағаны туралы, сондай-ақ Қарлұқтардың Ферғана аймағындағы сарай жәдігерлерінің болуы, Анадолыда құрылған түркі мемлекеттеріндегі сарайлар бізгетүрлі географиялық аймақтардаөмір сүрген түркі халықтарының тарихындағы сарай құрлымының даму кезеңдерін анықтауға мүмкіндік береді. Кілт сөздер: Сарай, мемлекет, билеуші, отағ, шатыр, сарай қызметкерлері. В исторических трудах и литературных реликвиях не редко встречаются такие названия, как «дворцовые поэты», «дворцовые служащие», «дворцовая культура». Но что могут означать эти названия и как они появились? Что мы знаем о важности «дворца» в системе государственного управления? Каков был исторический процесс формирования дворцов, каковы были их функции и историческое значение в системе государственного управления, а именно место в истории тюркских государств? Поиск ответов на данные вопросы является одной из насущных проблем, стоящих перед современной отечественной исторической наукой. Изучение «дворца» в тюркских государствах позволяет нам собрать сведения о государственном строе тюркского периода, который является историческим корнем казахской государ-ственности. Данные из исторических источников свидетельствуют о том, что дворцовая деятельность имела свое значение и место в системе государственного управления. Средневековая культура и искусство, сформированные турками, состоят из двух важных этапов. Первый - это доисламский период. Тюрки, поселившиеся вдоль больших караванных дорог, соединяю- щих Восточный и Западный мир безусловно внесли свой вклад в культуру и архитектуру эт","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"6 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139279737","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ПЕТРОПАВЛОВСКИЙ УЕЗД АККУСАКСКАЯ ВОЛОСТЬ: НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ ФОРМИРОВАНИЯ АРМИИ АЛАШ","authors":"А.Ғ. Ибраева","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.006","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.006","url":null,"abstract":"Тәуелсіздік жылдарында Алаш қозғалысына деген көзқарас Кеңестік қоғамдық қатынастардың салдарынан ұмытылып бара жатқан сипатынан өзгеріп, ұлттық идеология деңгейіне көтерілді. Алаш қайраткерлерінің еңбектері жаңаша бағаланып, зерттеушілердің соңғы буынның санасынан лайықты орын алуда. Мақалада Қазақстан тарихындағы Алаш қозғалысының, қозғалыс тудырған Алаш саяси партиясының және Алашорда үкіметінің Солтүстік Қазақстандағы қызметін зерттеуге арналған. Аймақ- тағы Алаш саяси қозғалысының қайраткерлері, олардың қозғалысқа қатысуынан бастап, күрескерлік деңгейге көтерілуі нақты мысалдармен сипаттау. Мәселен, осы уақытқа дейін Алаш қозғалысының күрес-керлік сипаты толық ашылған жоқ. Тіпті, «Алашорда үкіметі жарияланбаған, саяси партияның бағдарла-масы жарық көргенімен, нақты қимылдарға кіріспеген» деген сияқты пікірлер де бар. Оның ішінде, Солтүстік Қазақстандағы Алашорда қайраткерлерінің есімдері ғана аталып, өмірбаян деректері толық зерттеу маңызды орынға ие. Қазақстан тарихшылары жеткен бірқатар ғылыми жетістіктер баршылық. Біз мақалада тарихилық және объективтілік принциптерді ұстана отырып, қоғамдық құбылыстар қандай күрделі болса да, еліміздің бастан кешкен басқа да оқиғалармен ажырамас бірлікте өрбігенін көрсетуге күш салдық. Кеңес кезінде жарық көрген зерттеулерге сын көзбен қарай отырып, жаңа әдіснама негізінде тарихнамадағы ескірген көзқарастардың салқынына ұшырамастан тарихи шындықты қалпына келтіруге тырыстық. Сондықтан, Алаш қозғалысы тарихын, оның ішінде солтүстік өңірдегі құбылыстарды бағалауға жаңа дерек көздерін пайдаландық. Бұл дерек көздерінің ақпараттық мүмкіндіктері әр уақытта толық болмағандығын көрсетуіміз керек. Түйін сөздер: Алаш қозғалысы, азаттық күресі, қоғамдық сана, тәуелсіздік, мемлекет құрылысы, Алаш әскері. За годы независимости отношение к движению Алаш изменило свой забытый характер из-за совет- ских общественных отношений и поднялось до уровня национальной идеологии. Труды деятелей Алаша по-новому оцениваются и занимают достойное место в сознании последнего поколения исследователей. Статья посвящена изучению деятельности Алашского движения в истории Казахстана, Алашской политической партии и правительства Алашорды в Северном Казахстане. Охарактеризовать на конкрет-ных примерах деятелей политического движения Алаш в регионе, начиная с их участия в движении и заканчивая подъемом на бойцовский уровень. Например, до сих пор бойцовский характер движения Алаш не был полностью раскрыт. Есть даже такие комментарии, как:» правительство Алашорды не было опубликовано, программа политической партии не вступила в конкретные действия\". В том числе, имена деятелей Алашорды в Северном Казахстане и биографические данные занимают важное место. Есть ряд научных достижений, достигнутых историками Казахстана. В статье мы постарались показать, что, придерживаясь принципов историчности и объективности, общественные явления, какими бы сложными они ни были, разворачиваются в неразрывном единстве с другими событиями, которые пережила наша с","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"48 4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139279806","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҚОҒАМДЫҚ БІРЛЕСТІКТЕР МЕН САЯСИ ПАРТИЯЛАРДЫҢ 1980 ЖЫЛДАР СОҢЫ – 2000 ЖЫЛДАР БАСЫНДА ҚҰРЫЛУ ТАРИХЫ БОЙЫНША ОТАНДЫҚ МҰРАҒАТ МАТЕРИАЛДАРЫ","authors":"Н.С. Лапин","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.026","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.026","url":null,"abstract":"В статье представлен обзор основных архивных источников по истории становления общественных и политических объединений (партий) в Казахстане. Авторами проведена работа фондами отечественных архивов и выявлены новые документы. Проблема истории формирования общественно- политических объединений, становление многопартийности в современной истории получила свое развитие в отечественной и зарубежной историографии. За годы Независимости опубликованы обобщающие работы известных политологов, историков в которых исследуются конкретные вопросы, связанные с партийным строительством и историей отдельных партий. Авторы попытались показать полную картину архивных дел и документов по политическим партиям. Как показало исследование основной объем архивных источников по истории партий и объединений храниться в Архиве Президента РК и Национальном архиве РК. Кроме того была проведена работа в других архивах. В целом выявленные архивные материалы показывают, каким образом шло становление и развитие многопартийности, какой был механизм создания и функционирования общественных объединений. В архивах хранятся значительное количество партийных документов, материалов отдельных партий. Материалы исследуемых архивов особенно АП РК и НА РК имеют большой потенциал для изучения истории политических институтов Казахстана периода Независимости. Ключевые слова: общественные объединения, партии, архивы, исторический источник. Мақалада Қазақстандағы қоғамдық-саяси бірлестіктердің (партиялардың) қалыптасу тарихы бойынша негізгі мұрағаттық дереккөздерге шолу жасалған. Авторлар отандық мұрағат қорларында жұмыс жүргізіп, жаңа құжаттарды анықтады. Қоғамдық-саяси бірлестіктердің қалыптасу тарихы, қазіргі заманғы тарихта көппартиялылықтың қалыптасуы мәселелері отандық және шетелдік тарихнамада даму үстінде. Тәуелсіздік жылдарында белгілі саясаттанушылардың жалпылама еңбектері жарияланды, онда партиялық құрылысқа және жекелеген партиялардың тарихына қатысты нақты мәселелер зерттеледі. Авторлар мақалада саяси партиялар туралы мұрағат істері мен құжаттардың толық бейнесін беруге тырысты. Зерттеу көрсеткендей, партиялар мен бірлестіктер тарихы бойынша мұрағаттық дереккөздердің негізгі көлемі Қазақстан Республикасы Президент архивінде және Қазақстан Республикасы Ұлттық мұрағатында сақтаулы. Сонымен қатар, басқа да мұрағаттарда жұмыстар жүргізілді. Жалпы, ашылған мұрағат материалдары көппартиялық жүйенің қалыптасуы мен дамуының қалай өткенін, қоғамдық бірлестіктердің құрылуы мен қызмет ету тетігі қандай болғанын көрсетеді. Мұрағаттарда партиялық құжаттардың, жекелеген партиялардың материалдарының едәуір саны сақталады. Зерттеліп отырған мұрағат материалдарының, әсіресе Қазақстан Республикасы Президент архивы мен Қазақстан Республикасы Ұлттық архивының материалдарының Тәуелсіздік кезеңіндегі Қазақстандағы саяси институттар тарихын зерттеуде әлеуеті зор. Кілт сөздер: қоғамдық бірлестіктер, партиялар, мұрағаттар, тарихи деректер. The article presents an overview of the main archival sources on ","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"51 4","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139279699","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"АЛАШ И НАРОДНЫЕ ВОССТАНИЯ","authors":"Х.М. Әбжанов","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.001","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.001","url":null,"abstract":"ХХ ғ. басында қазақ топырағында дүниеге келген Алаш қозғалысының өмір тармақтары мен тағылымы, тұлғалары мен мұрасы бүгінгі отандық тарих ғылымының ең өзекті жобасына айналып отыр. Мақалада алаш және халық көтерілістері жан–жақты талданған. Сондай-ақ 1916 жылғы халық көтерілісі мен алаш қозғалысының ықпалдастығы сөз болады. Тәуелсіздік тұсында аталаған тақырып көлемінде жүздеген диссертациялар қорғалды, мыңдаған ғылыми зерттеулер жарияланды. Алаш идеялары мен Алашорданың аз ғана уақыт көлемінде атқарған қызметтері олардың ғылыми мұрасынан анық көрінді. Сол кезеңдегі большевиктік сөз бен іс арасындағы жер мен көктей алшақтық, меншіктен, құқықтан, еркіндіктен жұрдай болған азаматтардың наразылығын туғызды. Мұндай қайшылықтар қақтығысқа итермеледі, көтеріліске шақырды. 1916 жылы халықтың көзқарастары мен ұстанымына қарай қоғамның жіктелуі тереңдей түсті. Қайшылықтар шектен шыққанда көтерілістер басталды. Алаш зиялы қауымын ел тағдыры қатты алаңдатты. Ел ұстанымын бір арнаға тоғыстыру мүмкін болмады. Қазақ ішіндегі қиындықтарды зиялы қауым өкілдері баспасөз беттерінде немесе еңбектерінде жариялап отырды. Халықтың көзін ашуға алаш идеясы орасан зор қызмет етті. 1916 жылы көтеріліс арқылы қазақ халқы ұлттық серпіліс жасады. Ұлт болып ұйысып, бас көтере алудың шынайы ұрпаққа өнегесі бола алды. Кілт сөздер. Алаш қозғалысы, ұлт - азаттық көтерілістер, тұлға, халық, ұлтты ояту, ұлттық идея Истоки и уроки жизни, личности и наследие движения Алаш, зародившегося на казахской земле в начале ХХ в. стали сегодня самым актуальным проектом отечественной исторической науки. В статье всесторонне проанализированы алашские и народные восстания. Также народное восстание 1916 года является результатом движения алаш. За время независимости были защищены сотни диссертаций по названной теме, опубликованы тысячи научных исследований. Идеи Алаш и деятельность Алашорды в течение небольшого периода времени были четко отражены в их научном наследии. Разрыв земли и небес между большевистским словом и делом того периода вызвал недовольство граждан, лишенных собственности, прав, свободы. Такие противоречия подталкивали к конфликту, призывали к восстанию. В 1916 году классификация общества по взглядам и позициям народа углубилась. Когда противоречия зашли слишком далеко, начались восстания. Алашскую интеллигенцию очень волновала судьба страны. Не удалось объединить позиции страны в одно русло. Проблемы внутри казахов освещались представителями интеллигенции в прессе или в трудах. Идея Алаша очень помогла открыть глаза народу. В 1916 году благодаря восстанию казахский народ совершил Национальный рывок. Он смог стать примером для истинного поколения, чтобы стать нацией и восстать. Ключевые слова: Движение Алаш, 1916, национально - освободительное восстание, личности, народ, пробуждение нации, национальная идея The origins and lessons of life, personality and legacy of the Alash movement, which originated on the Kazakh land in the early twentieth century, have become today the most ","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"31 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139279704","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"SOCIO-CULTURAL MECHANISMS OF FORMATION OF KAZAKH IDENTITY UNDER CONDITIONS OF IMPERIAL AND SOVIET MODERNIZATION","authors":"Ж.Е. Нұрбаев","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.002","url":null,"abstract":"ХХ ғасырдың бірінші жартысында империялық, содан кейін кеңестік кеңістік экономика мен саясаттың барлық салаларында құрылымдық өзгерістерге ұшырады. Трансформациялар әлеуметтік дамуға да әсер етіп, бөлінген қоғам мен этникалық даму перспективаларының екіұштылығы мәселесін ашты. Осылайша, ХХ ғасырдың басында қазақтар дағдарыс жағдайында болды және империяның саяси және экономикалық субъектілері ретінде өз құқықтарын жүзеге асыру мүмкіндігінен айырылды. Кеңестік доктрина халықтардың өзін-өзі анықтау құқығын декларациялау кезінде жаңа тарихи қауымдастық құру әрекеттерін күшейтті. Жағдай орыстандыру мен кеңес берудің агрессивті түрімен күрделене түсті. Этносты жоғалту қаупі ұлттық элиталар үшін қиындық туғызды. Олардың тарапынан идеологтың тұжырымдамалық форматында тиісті жауап қажет болды. Империялық кезеңдегі саяси топтардың әртүрлілігі және большевиктердің диктатурасы ұлт құру процестеріне көп бағытты әсер етті. Мақалада империялық кезеңде де, кеңес өкіметі кезінде де түбегейлі қайта құру кезеңіндегі ұлт құру процестерін жан-жақты талдауға әрекет жасалады. Зияткерлік қоғамдастықтың қызметі қандай да бір түрде объективті және саяси негізделген өзгерістер арқылы қолдау тапты және күшейе түсті, яғни жалпыға бірдей білім беру, капиталистік, содан кейін кеңестік экономика жүйесіне интеграциялау. Кілт сөздер: қазақ зиялылары, империялық жаңғыру, кеңестік жаңғыру, ұлт құрылысы, бірегейлік. In the first half of the twentieth century, the imperial and, after it, the Soviet space experienced structural changes in all spheres of economy and politics. Transformations also affected social development, exposing the problem of a divided society and the ambiguity of the prospects for ethnic development. Thus, by the beginning of the twentieth century, the Kazakhs were in a state of crisis and were deprived of the opportunity to exercise their rights as political and economic subjects of the empire. The Soviet doctrine, when declaring the right of peoples to self-determination, in reality intensified actions to create a new historical community. The situation was aggravated by a rather aggressive form of Russification and Sovietization. The threat of loss of ethnicity has become a challenge for national elites. An adequate response was required from their side in the format of concepts, ideologies. The diversity of political groups in imperial times and the dictatorship of the Bolsheviks had a multidirectional impact on the processes of nation-building. The article will attempt a comprehensive analysis of the processes of nation-building during the period of cardinal transformations both in the imperial period and under Soviet rule. The activity of the intellectual community was supported and strengthened by objective and politically motivated changes, such as universal education, integration into the system of the capitalist, and then the Soviet economy. Keywords: Kazakh intelligentsia, imperial modernization, Soviet modernization, nation-building, identity. В ","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"98 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139279736","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ЭТНОЭКОЛОГИЧЕСКОЕ НАСЛЕДИЕ КОЧЕВНИКОВ ЕВРАЗИИ: ДУХОВНО- ЦЕННОСТНЫЕ ОСНОВЫ","authors":"Н. Шаяхмет","doi":"10.51889/2959-6017.2023.78.3.014","DOIUrl":"https://doi.org/10.51889/2959-6017.2023.78.3.014","url":null,"abstract":"Экологиялық дағдарысы тереңдеп отырған қазіргі заманда табиғатпен үйлесімділік жолдарын іздеу өзекті мәселе болып отыр. Осыған байланысты Еуразия көшпелілерінің этноэкологиялық мұрасын зерттеп-зерделеуге деген қызығушылық артып келеді. Еуразия халықтары сан ғасырлар бойы табиғатпен үйлесімді өмір сүрді. Оның өзегі – олардың қоршаған ортаға деген көзқарасын айқындайтын және этноэкологиялық дәстүрлерін қалыптастыратын рухани құндылықтарда еді. Еуразия көшпелілерінің этноэкологиялық мұрасының рухани негіздерінің бірқатар қырлары бар. Біріншіден, Еуразия халықтары табиғатты тірі әрі рухани әлем ретінде қабылдады. Олар табиғатты тіршіліктің қайнар көзі ретінде ғана емес, сонымен бірге оны қастерлеп, қорғауды қажет ететін құбылыс деп санады. Екіншіден, көшпенділер табиғатта барлық құбылыстары өзара терең байланыста екенін түсінді. Олар өздерін экожүйенің құрамдас бір бөлігі деп қарады әрі олардың іс-әрекеттері осы жүйенің тепе-теңдігіне елеулі ықпал етуі мүмкін екенін терең сезінді. Мұндай экологиялық сана табиғи ресурс- тарды жауапкершілікпен пайдалану дағдыларының қалыптасуы мен көшпелі қоғамдардың тұрақты дамуына алғышарт болды. Еуразия көшпелілерінің этноэкологиялық мұрасы ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан бірегей білім мен халықтың тіршілік даналығынан тұрады. Көшпелілер Еуразияның қатал климаттық жағдайында өмір сүруге мүмкіндік беретін табиғи орта туралы ерекше дағдылар мен білімдерді дамытты. Олар табиғат тылсымдарын сезініп, табиғи ортаға оңтайлы бейімделе білді. Көшпелілердің бұл дәстүрлі танымы олардың этноэкологиялық мұрасының маңызды бөлігі болып саналады. Сондықтан Еуразия көшпелілерінің этноэкологиялық мұрасын қазіргі замандағы экологиялық мәселелерді шешуде қолдануға болатын құнды білім мен тәжірибе ретінде қабылдау қажет. Кілт сөздер: Этноэкология, Еуразия көшпелілері, Дала өркениеті, Этноэкологиялық дәстүрлер, Тарихи география В современном мире, где экологические проблемы становятся все более острыми, и поиск гармонии с природой становится неотъемлемой частью нашего существования. В этой связи, интерес к изучению этноэкологическогонаследия кочевников Евразии возрастает. Народы Евразии, на протяжении многих веков, жили в гармонии с природой. Ядром их существования были духовные ценности, которые определяли их отношение к окружающей среде и формировали их этноэкологические традиции. Духовные основы этноэкологического наследия кочевников Евразии включают в себя ряд ключевых аспектов. Во-первых, у кочевников существовала глубокая вера в природу как в живое и духовное существо. Они видели природу не только как источник ресурсов для выживания, но и как божественное творение, которое следует ценить и беречь. Во-вторых, у кочевников было глубокое понимание взаимосвязи всего сущего в природе. Они осознавалисебя как часть экосистемы и четко понимали, что их действия могут повлиять на баланс этой системы. Это осознание привело к ответственному использованию природных ресурсов и устойчивому развитию их обществ. Этноэкологическое наследие ко","PeriodicalId":383078,"journal":{"name":"BULLETIN Series Historical and socio-political sciences","volume":"37 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-11-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139279789","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}