Roczniki Filozoficzne最新文献

{"title":"The Reception of the Copernican Universe by Representatives of 17th-Century Jewish Philosophy and Their Search for Harmony Between the Scientific and Religious Images of the World (David Gans and Joseph Solomon Delmedigo)","authors":"Adam Świeżyński","doi":"10.18290/rf23714.1","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.1","url":null,"abstract":"The reception of the heliocentric theory of Nicolaus Copernicus in Jewish thought of the 17th-century period is a good exemplification of the issue concerning the formation of the relationship between natural science and theology, or more broadly: between science and religion. The fundamental question concerning this relationship, which we can ask from today’s perspective of this problem, is: How does it happen that claims of a scientific nature, which are initially considered from a religious point of view to be incompatible with the religious view of the world, are later accepted as possible to agree with this image of reality and are assimilated by a given religion? Based on the reception of the Copernican image of the universe by two representatives of Jewish philosophy in the 17th century—David Gans and Joseph Solomon Delmedigo—it is possible to trace this process and pose the thesis that it takes place according to two strategies. Within the framework of the first one, represented by Gans, in a situation of incompatibility between the scientific and religious images of nature, a scientific theory is sought that explains the observed phenomena and, on the other hand, satisfies the religious claims. Finding such a theory solves the problem of the incompatibility mentioned above of images of the world, gives the theory credibility from the religious point of view and constitutes an argument for its correctness. The second strategy, represented by Delmedigo, consists in refraining from pursuing a direct, immediate, and unequivocal reconciliation of the two images of the world while at the same time recognizing a properly justified scientific theory as correctly describing and explaining the phenomena occurring in nature. Consequently, the apparent incompatibility between the scientific and the religious worldview demands either a reformulation of religious statements in such a way as to remove this incompatibility or the restriction of the meaning of religious statements to the strictly religious and moral sphere, without the ambition to speak about nature. In either case, however, it is already a task for the representatives of the religion concerned who, when confronted with adequately justified scientific claims, to avoid exposing their religion to the accusation that its claims are unreasonable and anachronistic, undertake the task mentioned above of modifying or limiting the scope of their statements. It seems that in the representatives of Jewish thought and Judaism, who are the successors of Gans and Delmedigo, generally speaking, the second strategy has prevailed in this version, in which one abandons the claim of religion to statements about the material world at the price of a significant divergence of the paths of science and religion. Consequently, it treats them as different narratives, describing and explaining two separate spheres of reality.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"47 7","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139149889","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Prawda i normatywność: Czy prawda jest normą oceny twierdzeń?","authors":"Robert Kublikowski","doi":"10.18290/rf23714.3","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.3","url":null,"abstract":"Kategoria prawdy budzi kontrowersje od czasów filozofii starożytnej aż do współczesnej. W związku z dyskusjami na temat korespondencyjnej, klasycznej teorii prawdy powstały teorie nieklasyczne, łączące pojęcie prawdy z oczywistością, skutecznym działaniem, koherencją, powszechną zgodą itp. Ostra polemika próbuje w ogóle wyeliminować kategorię prawdy. Powstaje pytanie: czy taka radykalna krytyka jest słuszna i uzasadniona? Wydaje się, że jest ona przesadna. Celem artykułu jest argumentacja za tezą, że prawda — jako wartość i norma („wzorzec”, element systemu odniesienia itp.) — jest niezbywalna przy epistemicznej ocenie twierdzeń, które mają swoje konsekwencje teoretyczne i praktyczne. Strukturę artykułu wyznaczają następujące punkty: (1) krytyka kategorii prawdy, (2) prawda jako wartość i (3) prawda jako norma w systemie odniesienia. W punkcie wyjścia przyjmuję syntetyczną charakterystykę prawdy sformułowaną przez Michaela P. Lyncha w jego monografii pt. Prawda i życie. Dlaczego prawda jest ważna (2020): (a) Prawda jest obiektywna. (b) Prawda jest wartością, jest dobra. (c) Prawda jest wartościowym celem dociekań. (d) Prawda jest wartościowa ze względu na nią samą. Prawda faktycznie jest wartościowa, umożliwia bowiem stwierdzenie, że ktoś myli się, kłamie, popełnia krzywoprzysięstwo, manipuluje kimś w życiu osobistym czy społecznym. Oprócz tego, bez kategorii prawdy nie można nawet stwierdzić — jak to usiłuje czynić sceptycyzm — że prawdą jest, iż prawda nie jest czymś wartościowym, godnym uwagi itp. Kategoria prawdy — pełniąca funkcję poznawczego celu i normy — pomimo różnych kontrowersji jest wciąż niezbywalna przy ocenie wartości logicznej zdań (i wyrażanych przez nie twierdzeń). Kategoria prawdy jest semantyczna, lecz jej rozpoznawanie — uznawanie zdania przez kogoś za prawdziwe (czyli asercja) — jest kategorią pragmatyczną. Stwierdzana post factum skuteczność działania, podjętego na podstawie jakiegoś zdania, jest mocną racją za tym, aby dane zdanie uznać za prawdziwe. Respekt dla prawdy jest lepszy niż jego brak.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"51 s29","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139150434","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Wielki fakt zła i pytanie o Bożą dobroć","authors":"Miłosz Hołda","doi":"10.18290/rf23714.11","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.11","url":null,"abstract":"W książce Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej Jacek Wojtysiak podejmuje między innymi zagadnienie Bożej dobroci. Poszukuje najbardziej przekonującej odpowiedzi na pytanie o to, jak pogodzić z istnieniem Boga wielki fakt zła. Proponuje także reinterpretację tradycyjnego ujęcia Bożej dobroci poprzez rozwinięcie koncepcji Briana Daviesa. Uważam, że podjęta przez J. Wojtysiaka próba może zostać uzupełniona o kilka istotnych kwestii. W niniejszym tekście wskazuję możliwe uzupełnienia i dopowiedzenia. Zwracam uwagę na możliwe niepożądane konsekwencje płynące z niektórych proponowanych przez J. Wojtysiaka rozwiązań. Pokazuję także, w jaki sposób można by uzupełnić propozycję Autora, by możliwe było uniknięcie tych konsekwencji. Zwracam uwagę na wskazywane w dyskusjach wokół problemów zła i Bożej ukrytości niebezpieczeństwa związane z modyfikacją przypisywanego Bogu atrybutu dobroci. Dyskutuję zagadnienie „łaski kreacyjnej”, umieszczając je w nieco innym, niż to czyni Autor, kontekście. Na koniec, podejmując wyzwanie rzucone przez J. Wojtysiaka, polegające na próbie pogodzenia wielkiego faktu zła z Bożą dobrocią, przedstawiam propozycję nowego ujęcia tego zagadnienia.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"10 6","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139150798","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Critical Analysis and Evaluation of the Neurocognitive Foundations of Pray","authors":"Justyna Herda","doi":"10.18290/rf23714.2","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.2","url":null,"abstract":"In recent decades, there has been a significant increase in the interest taken by experimental researchers in issues that have traditionally belonged to the sphere of interest of the philosophy of mind, the philosophy of cognition, and even the theology of spirituality. The availability of new research methods, as well as the increase in the knowledge of the world, has opened another door to the reality in which we live. By studying the functioning of the human brain in specific laboratory conditions, scientists are looking for the answers to questions that have been troubling us for centuries: what consciousness is, how do we recognize intentions, and what are spiritual experiences? This article deals with the topic of prayer as a specific religious experience in the context of neurocognitive research. In the 20th and 21st centuries, the frequency of such studies has increased significantly; for example, through the experiments of Nina Azari, Mario Beauregard, and Andrew B. Newberg. Selected experiments in the field of the neuroscience of spirituality and their results are discussed. Important philosophical questions about how we define prayer and other spiritual experiences in the context of the above research, the interdisciplinary nature of the research, as well as emerging problems and implications, e.g., the risk of reducing these phenomena to their biological base, the explanations of religious practices and experiences in cognitive science of religion have also been raised.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"277 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139152649","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Powszechność wiary a niemoralni wierzący","authors":"Piotr Biłgorajski","doi":"10.18290/rf23714.8","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.8","url":null,"abstract":"Z wielu kwestii, które Jacek Wojtysiak podjął w swojej nowej książce Między ukryciem a jawnością (2023), na szczególną uwagę zasługuje polemika z Johnem L. Schellenbergiem, dotycząca problemu Bożej ukrytości. J.L. Schellenberg w pomysłowy sposób chce pokazać, że samo istnienie ateistów wystawia na próbę prawdziwość tezy o istnieniu osobowego Boga. W odpowiedzi Wojtysiak odwraca argument J.L. Schellenberga, twierdząc, że powszechność wiary wystawia na próbę przekonanie ateisty. Celem artykułu jest wykazanie, że tak jak właściwym wnioskiem argumentu J.L. Schellenberga nie jest teza ateistyczna, tak samo argument J. Wojtysiaka tak naprawdę nie broni teizmu. O obu argumentach należałoby raczej powiedzieć, że są to rozumowania, które wspierają ultymizm. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiam argument J.L. Schellenberga z „Bożej ukrytości” oraz rekonstruuję argumentację J. Wojtysiaka z „wielkiego faktu wiary”. W drugiej części próbuję pokazać, że istnienie niemoralnych wierzących podważa tezę o powszechności wiary w teistycznego Boga. W trzeciej części przedstawiam oba argumenty jako wspierające tezę ultymizmu.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"32 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139151539","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Fakt wiary czy wielki fakt wiary? Uwagi do książki Jacka Wojtysiaka Między ukryciem a jawnością","authors":"Marek Dobrzeniecki","doi":"10.18290/rf23714.6","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.6","url":null,"abstract":"John L. Schellenberg, autor argumentu z ukrytości, twierdzi, że gdyby Bóg istniał, to nie istnieliby rzetelnie niewierzący. W swej najnowszej książce Jacek Wojtysiak stwierdza, że teista może odwrócić to rozumowanie i stwierdzić, że gdyby Bóg nie istniał, to nie istnieliby rzetelnie wierzący. Dochodzi on nie tylko do wniosku, że wierzący istnieją, lecz jeszcze, że można przypuszczać, iż jest ich znacznie więcej niż niewierzących. Może zatem stwierdzić istnienie wielkiego faktu wiary, wobec którego ateista jest podwójnie bezradny: po pierwsze, nie umie go wyjaśnić, a po drugie – nie jest w stanie przedstawić paralelnego argumentu za ateizmem. W swoim artykule analizuję tę część książki J. Wojtysiaka, która jest poświęcona tym zagadnieniom i dochodzę do wniosku, że ateista jednak znajduje się lepszym położeniu, niż sugeruje to polski filozof.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"8 6","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139148878","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"O fakcie wiary","authors":"Błażej Gębura","doi":"10.18290/rf23714.7","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.7","url":null,"abstract":"Jacek Wojtysiak twierdzi, że powołując się na zachodzenie wielkiego faktu wiary, można wykazać przewagę teizmu nad ateizmem. Wobec tego poglądu formułuję trzy zarzuty: zarzut z rocznika statystycznego, zarzut z najmniejszego faktu wiary oraz zarzut z niempirycznych racji. Zarzut z rocznika statystycznego zwraca uwagę na fakt, że wielkość faktu wiary jest zawsze zrelatywizowana do momentu w czasie, w którym jest on stwierdzany. A to rodzi pytanie, na który fakt powinien powołać się teista. Zarzut z niewielkiego faktu wiary sugeruje, że w sporze między teizmem a ateizmem nie ma znaczenia, czy fakt wiary podlega pluralizacji, a więc jak wielu podmiotów dotyczy. Zarzut z nieempirycznych racji promuje pogląd, w myśl którego ustalenie empirycznych okoliczności funkcjonowania określonych religii nie zbliża teisty i ateisty do rozstrzygnięcia prowadzonego przez nich sporu.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"25 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139150092","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Nic nadzwyczajnego. Wielki fakt wiary i jego naturalistyczne wyjaśnienie","authors":"Stanisław Ruczaj","doi":"10.18290/rf23714.9","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.9","url":null,"abstract":"W swojej książce Między ukryciem a jawnością (2023) profesor Jacek Wojtysiak utrzymuje, że przy założeniu ateistycznego naturalizmu nie da się przekonująco wyjaśnić „wielkiego faktu wiary”, to jest zjawiska historycznej trwałości i powszechności przekonania o istnieniu Boga. W tym artykule polemizuję z tą tezą. Odwołując się do wybranych koncepcji z zakresu religioznawstwa kognitywnego, naszkicowuję naturalistyczne wyjaśnienie powstawania wierzeń religijnych.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"45 42","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139151162","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Wiedza testymonialna a rozumowanie ukryte","authors":"S. Gałecki","doi":"10.18290/rf23714.13","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.13","url":null,"abstract":"Problem ukrytości Boga staje się coraz częściej dyskutowanym tematem filozoficznym. W swoim artykule chciałbym zająć się kwestią nazwaną przez Jacka Wojtysiaka (w jego książce Między jawnością a ukryciem) (Wojtysiak 2023) „wiedzą testymonialną” i powiązać ją z Newmanowską koncepcją rozumowania implikatywnego. Odróżnienie od siebie dwóch rodzajów rozumowania — jednego spontanicznego, praktycznego, znajdującego swoje zastosowanie m.in. w obszarze wiary i moralności, oraz drugiego krytycznego, analitycznego i retrospektywnego, używanego w nauce, a także w filozofii i teologii – wydaje mi się kluczowe dla zrozumienia obserwowalnej ukrytości Boga.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"45 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139149359","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Czy istnieją „rzetelnie niewierzący”? Odpowiedź teistyczna","authors":"Ryszard Mordarski","doi":"10.18290/rf23714.4","DOIUrl":"https://doi.org/10.18290/rf23714.4","url":null,"abstract":"W złożonej argumentacji Jacka Wojtysiaka przeciwko argumentowi z ukrytości znajduje się przesłanka o istnieniu rzetelnie niewierzących. W niniejszym artykule przedstawiam powody, dla których klasyczny teista nie powinien akceptować tej przesłanki. W przeciwnym razie musiałby założyć, że wina za istnienie „rzetelnie niewierzących” tkwi po stronie Boga. A to prowadzi do destrukcyjnego dla teisty wniosku, że Bóg chrześcijański nie jest Bogiem wszech-przymiotów.","PeriodicalId":35732,"journal":{"name":"Roczniki Filozoficzne","volume":"18 3","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-28","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139149623","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}