Studia Bialorutenistyczne最新文献

{"title":"Стэфан Баторый ў гістарычнай памяці Гродна і гродзенцаў (ХХ – пачатак ХХІ ст.)","authors":"Siarhei Marozau","doi":"10.17951/sb.2020.14.87-101","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.87-101","url":null,"abstract":"We współczesnej Białorusi zainteresowanie postacią króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Stefana Batorego oraz jego epoką należy tłumaczyć rozwojem badań naukowych poświęconych zaniedbanej w czasach sowieckich historii politycznej Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej. Posiadająca stuletnią tradycję i zakorzeniona najsilniej na Grodzieńszczyźnie pamięć historyczna o władcy jest związana z rolą, jaką odegrał on w dziejach miasta: Grodno zawdzięcza Batoremu pozycję miasta królewskiego i atrakcyjny wizerunek historyczny. W oparciu o topografię Grodna w artykule omówiono miejsca związane z Stefanem Batorym: Stary Zamek jako jedyny zachowany po dziś dzień zamek królewski na Białorusi (oprócz tzw. Nowego Zamku), który w latach trzydziestych XX w. planowano przebudować na wzór krakowskiego Wawelu (tzw. Wawel nad Niemnem), znana w historii europejskiej medycyny Batorówka (miejsce przeprowadzenia sekcji zwłok Stefana Batorego), kościół Najświętszej Maryi Panny (zwany też Farą Witoldową) – najsłynniejszy białoruski kościół zniszczony przez władze komunistyczne, symbol Grodna. W artykule opisano trzy etapy ewolucji pamięci mieszkańców Grodna o Batorym w XX i na początku XXI wieku: od pozytywnego wizerunku w latach 1919–1939, poprzez białą plamę w historii w czasach radzieckich (król wyprawiający się na Wschód nie mógł być symbolem miasta), do „rehabilitacji” w latach 90. i dużego zainteresowanie postacią króla w ostatnich latach. Autor podkreśla wkład historyków Grodna (J. Jadkouski; wydarzenia naukowe organizowane przez D. Karawego) w projekty kultywujące pamięć historyczną mieszkańców regionu. Omówiono formy i sposoby manifestowania pamięci o Batorym: ogólnokrajowe obchody 400-lecia urodzin Batorego w 1933 r. (apogeum jego czci); wpisanie do współczesnego kalendarza pamiętnych dat dnia pamięci Batorego (12 grudnia), ufundowanie na miejscu Fary Witoldowej pomnika upamiętniającego dawny kościół (2014) oraz ujawnienie nowych okoliczności wyburzenia świątyni w 1961 r., „Święto Stefana Batorego” i inne. Opisano różne oceny Batorego jako władcy w opinii współczesnych mieszkańców Grodna: od pozytywnych, uznających go za silną postać polityczną w Europie Wschodniej i Środkowej drugiej połowy XVI w. do negatywnych, związanych z postulatem usunięcia króla z historii miasta (ponieważ faworyzował jezuitów, „tłumił” miejscowych). Omówiono zagadnienia, które w ostatnim czasie nurtują opinię publiczną miasta: odbudowa Fary Witoldowej, przebudowa Starego Zamku i ufundowanie pomnika Batorego. Kwestie te nabierają nowego znaczenia w kontekście rozwoju Grodna jako ośrodka turystycznego. Ich uregulowanie może dać silny impuls dla rozwoju turystyki na Białorusi.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"44 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67647442","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"International Scientific Conference Polish-Belarusian Cultural, Literary, and Linguistic Relationship, Wisznice 2019","authors":"Katsiaryna Lyubetskaya","doi":"10.17951/sb.2020.14.339-343","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.339-343","url":null,"abstract":"ries ‘Polish-Belarusian Cultural, Literary, and Language Relations’ was held, dedicated to the 70th anniversary of Professor Michał Sajewicz (Mikhail Saevich), Ph.D. The conference was organized by the Institute of Slavonic Philology and the Institute of History of Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, the Polish Society of Belarusian Studies, the Commune Government of Wisznice and the Society ‘Together for Wisznice’. The town of Wisznice (Lublin Voivodeship) was chosen as the place for the next international meeting in Poland. The conference was attended by historians, sociologists, religious scholars, ethnographers, literary critics, and linguists from Poland (Lublin, Wisznice, Biała Podlaska, Warsaw, Poznan, Opole, Białystok, Bygdoszcz, Wroclaw, Gdansk), Belarus (Minsk, Grodno, Gomel), and other countries (Great Britain, Germany, Slovakia, Ukraine). Next to the researchers recognized in the Humanities, were graduate students and applicants. Director of the Institute of Slavic Philology Siergiej Kowalow, Head of the town of Wisznice Piotr Dragan, Head of the Society ‘Together for Wisznice’ Daniel Dragan, Chairman of the International Association of Belarusists Iryna Bagdanovich received the honorary right to open the conference. The conference was warmly welcomed by the former Ambassador of the Republic of Poland to the Republic of Belarus Elżbieta Smułkowa and Consul of the Republic of Belarus in Biała Podlaska Vasil Kurlovich. The reports delivered at the plenary session (chaired by Iryna Bagdanovich and Siergiej Kowalow) were devoted to a wide range of problems related to the modern humanitarian process. It opened with the conceptual presentation of Professor Elżbieta Smułkowa ‘As Evidenced by the Belarusian Correspondents of Antonina ObrębskaJabłonska’. In the informative rich report, the author judiciously relected the direction of the scientiic and pedagogical activity of Professor A. Obrębska-Jabłońska from Warsaw University, whose dynamic activity has contributed to the signiicant spread of knowledge on East Slavic Philology in Poland. Professor Uladzimir Karotky continued the plenary session with a profound report","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47421980","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"„Między pomnikami zwycięzców a grobami na wiejskich cmentarzach”. Polska – Białoruś. Rozważania o historiozofii","authors":"Joanna Bugajska-Więcławska","doi":"10.17951/sb.2020.14.71-86","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.71-86","url":null,"abstract":"Celem badań jest ukazanie ideowo-politycznych i metodologicznych uwarunkowań interpretacyjnych w historiografiach Polski i Białorusi. Za przykład badawczy obrano interpretacje dotyczące wydarzeń z września 1939 r. na pograniczu II Rzeczypospolitej Polskiej oraz Związku Radzieckiego i poddano je analizie porównawczej. Białorusini podważają prawdziwość danych ze spisów powszechnych ludności II RP (składu narodowościowego tych ziem we wrześniu 1939 r.), interpretują wystąpienia ludności żydowskiej a zwłaszcza białoruskiej jako element sprawiedliwości społecznej. Polacy przyjmują kryterium granic historycznych dowodząc ciągłości państwowości na danym obszarze zgodnie z prawem międzynarodowym. Zwracają uwagę na brak ostrego określenia w historiografii białoruskiej obszaru terytorialnego nazywanego „Białorusią Zachodnią”. Pada też zarzut o generalizowanie obszaru województw: wileńskiego, białostockiego i nowogródzkiego. Polskie powszechne rozumienie całych „Kresów Wschodnich” to z kolei generalizacja obszarów etnicznej Białorusi, Litwy, Ukrainy i południowo-wschodniej Łotwy. W wyniku podsumowań określono wyznaczniki sporu historiozoficznego. Interpretacje historiografii polskiej opierają się na argumentacji propaństwowej: polskiej i jednocześnie anty-radzieckiej, podczas gdy narracja strony białoruskiej wynika z kontekstu narodowo-etnicznego wspartego ideologią sowiecką/postsowiecką. Opisano ewolucję metodologiczną (wykorzystywanie w badaniach historii mówionej) w Republice Białoruś. Na koniec zaproponowano dalsze poszerzanie pola metodologicznego w badaniach historycznych o teorie z dziedziny pogranicza. Uznano, że takie otwarcie dyscyplinarne pozwoli dwustronnie złagodzić spór a badania polsko-białoruskie zyskają kompatybilność.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67647398","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Тranslacja elementów onomastycznych języków słowiańskich w języku białoruskim","authors":"Iryna Haponienka","doi":"10.17951/sb.2020.14.297-312","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.297-312","url":null,"abstract":"W artykule analizowane są sposoby transpozycji jednostek onomastycznych z języków słowiańskich do języka białoruskiego. Znaczenie takich badań jest związane z intensyfikacją problemów przeniesienia nazw własnych jednego języka za pomocą środków innego na tle współczesnego rozszerzenia procesów komunikacji kulturowej i ekonomicznej. Podczas pracy nad tematem autorka wychodziła z założenia, że obecnie w białoruskiej praktyce onomastycznej zostały wyraźnie określone ogólne zasady transponowania onimów słowiańskich, a algorytmy ich zastosowania do konkretnego materiału językowego znajdują się na razie w fazie opracowania. Przedstawiono przydatność dla leksyki onomastycznej istniejących zasad międzyjęzykowej transpozycji (tłumaczenie, transkrypcja, transliteracja), poddano analizie obiektywne trudności włączenia obcojęzycznych onimów w białoruski kontekst językowy. Dokonano przeglądu wyników prac przeprowadzonych przez onomastów białoruskich i służby państwowe, dotyczących normalizacji i standaryzacji pisemnego opracowania różnych rodzajów słowiańskich onimów w systemie języka białoruskiego. Wymienione zostały odpowiednie przepisy regulujące tę sferę onomastyki. Przeanalizowano nieopracowane aspekty problematyki słowiańsko-białoruskich kontaktów onomastycznych. W pracy wykorzystano metodę opisową, porównawczą, przeglądowo-analityczną oraz metodę analogii. W sumie analiza wykazała, jak istotne znaczenie ma uregulowanie zasad i reguł słowiańsko-białoruskiego przeniesienia onimów. Uwzględnienie wyników badań pozwala usytuować główne kierunki przyszłych działań w tej dziedzinie w obrębie doskonalenia obowiązującej normy w dokumentacji i tworzenia nowych instrukcji, które obejmowałyby wszystkie języki słowiańskie i maksymalną ilość wariantów onimicznych.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67647270","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Eufrozyna – Przedsława – Prakseda – Paraskiewa w białorusko-litewskich kronikach XVI wieku","authors":"Albina Semianchuk","doi":"10.17951/sb.2020.14.11-32","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.11-32","url":null,"abstract":"W drugiej redakcji kronik białorusko-litewskich (Krasińskiego, Raczyńskiego, Towarzystwa Archeologicznego i innych) zapisano historię o podporządkowaniu Połocka przez wielkich książąt litewskich, zwaną przez badaczy „Opowieścią o Połocku”. Uważa się, że pochodzi ona z początku XVI w. i powstała z inicjatywy wojewody połockiego, a następnie kanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego Olbrachta Gasztołda. W opowieści najstarsze dzieje Połocka przeplatają się z historią Wielkiego Księstwa Litewskiego, a także legendą o rzymskim pochodzeniu szlachty litewskiej. Fabuła przypomina fragmenty Żywotu Świętej Eufrozyny (Połockiej), ale imiona książąt połockich i litewskich są trudne do identyfikacji. Powstaje pytanie: kto i dlaczego zamieścił na kartach drugiej redakcji tak zagmatwaną opowieść o książętach połockich? Jak wiadomo, pierwsza redakcja latopisu Wielkiego Księstwa Litewskiego (koniec XIV – pierwsza połowa XV wieku) została poświęcona głównie najstarszej historii Rosji. Na początku XVI w. zaistniała potrzeba opracowania „narodowego” dyskursu historycznego. W tym celu należało połączyć tzw. rosyjskie oraz litewskie komponenty etniczno-religijne Wielkiego Księstwa Litewskiego, aby ideologicznie wzmocnić dominację wielkich książąt litewskich w najstarszym księstwie połockim. Nastąpiło wówczas stopniowe przejście od przestrzeni kulturowej Slavia Orthodoxa do przestrzeni kulturowej Slavia Romana (Riccardo Picchio). W artykule wykorzystano różnorodne metody badawcze: analiza materiału źródłowego i archeograficznego, metoda porównawczo-historyczna, częściowo metoda hermeneutyczna. W toku badania ustalono, że napisany najprawdopodobniej w XII w. Żywot Eufrozyny (Połockiej), zapomniany przez ówczesnych intelektualistów, w Połocku pozostawił pewne echa kultu świętej, zwłaszcza miejsca jej kultu oraz krzyż. Żywot… został przeredagowany zgodnie z oczekiwaniami pewnych grup społecznych, a następnie – w znacznie zmienionej formie – stał się częścią drugiej redakcji latopisów Wielkiego Księstwa Litewskiego.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49524310","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Poezja białoruskojęzyczna Miry Łukszy: intencje świadomości artystycznej","authors":"Ala Bradzikhina","doi":"10.17951/sb.2020.14.215-232","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.215-232","url":null,"abstract":"Artykuł został poświęcony cechom intencjonalności świadomości autora na przykładzie poezji białoruskojęzycznej Miry Łukszy. Jak wykazało badanie, w analizowanych utworach literackich strach nierzadko wpływa na stan psychiczny lirycznej bohaterki, stojącej w obronie wyznawanych wartości patriotycznych i moralnych. Autor artykułu szczególną uwagę zwraca na fizyczność i jej funkcje w tekście poetyckim, percepcję dotykową jako główne narzędzie eksploracji lirycznej rzeczywistości, destrukcyjność ciała ludzkiego jako źródło bólu wewnętrznego; role stanów cielesnych w opisie problemów filozoficznych i religijno-filozoficznych. Rozumiejąc samotność jako nieuchronny finał każdej ludzkiej historii (miłości, walki, a nawet egzystencji jako całości), poetka z charakterystycznej dla niej trafną paradaksalnością sformułowań świadomie wybiera samotność dla swojej lirycznej bohaterki, a jednocześnie podkreśla wyjątkową ważność miłości w życiu człowieka. Cielesność jako jedna z wyraźnych intencji artystycznej świadomości M. Łukszy w połączeniu z myślą o identyczności, pokrewieństwie i jedności świata żywego i martwego, antropomorfizm stanowi podstawową zasadę lirycznej interakcji bohaterki z otaczającą rzeczywistością – takrylną. Jej doznania cielesne charakteryzują się niezwykłą intensywnością i czułością. Wyróżniono cechy stylu M. Łukszy, związane z wyżej wymieniononymi intencjami: lakoniczność, paradoksalność, graficzność obrazu, oschłość emocjonalna, aforystyczność.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49513032","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"U progu dymisji. Wojewoda poleski Jan Krahelski wobec sytuacji na Polesiu w 1932 r","authors":"Piotr Cichoracki, Joanna Dufrat","doi":"10.17951/sb.2020.14.57-69","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.57-69","url":null,"abstract":"Na 1932 r. przypadło w II Rzeczypospolitej Polskiej apogeum tzw. wielkiego kryzysu gospodarczego. Odbił się on zwłaszcza na położeniu mieszkańców wsi, także tej zdominowanej przez mniejszości narodowe w województwach wschodnich. Jednym z takich regionów było Polesie. Tekst poświęcony jest odpowiedzi na pytanie, jak w sytuacji załamania ekonomicznego reagowali przedstawiciele administracji państwowej, której przedstawicielem był również Jan Krahelski – wojewoda poleski w latach 1926–1932. Pod koniec okresu sprawowania urzędu niejednokrotnie artykułował on swoje poglądy na temat stanu województwa i pożądanych środków, które powinny zneutralizować skutki kryzysu. Tekst oparty jest o materiał archiwalny pozyskany z archiwów Polski, Białorusi i Rosji. Krahelski był zwolennikiem umiarkowanej polityki narodowościowej. Odżegnywał się od polonizacji mniejszości narodowych i niemal do końca sprawowania stanowiska wojewody starał się nie eskalować represji politycznych. Radykalizacja nastrojów społecznych związana z pogłębiającym się załamaniem ekonomicznym zmusiła go do rewizji stanowiska w kwestii metod zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego. Analiza materiału źródłowego, dla której ważnym punktem odniesienia jest również wystąpienie zbrojne do jakiego doszło w lecie 1932 r. na pograniczu powiatu koszyrskiego (województwo poleskie) i kowelskiego (województwo wołyńskie), wskazuje, że administracja w województwach wschodnich mogła właściwie diagnozować ogólny stan powierzonego jej terytorium, ale jednocześnie niedoskonale rozpoznać jego źródła, w efekcie czego mogła zostać zaskoczona załamaniem porządku.           ","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47396063","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Badania dotyczące praktyki postu w rosyjskiej historiografii kościelnej w okresie przedrewolucyjnym","authors":"Uladzislau Zavalniuk","doi":"10.17951/sb.2020.14.33-55","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.33-55","url":null,"abstract":"Chrześcijaństwo od wieków określało ideologię rozwoju społecznego Europy. Cerkiew znacząco wpływała na bieg wydarzeń historycznych, konstytuując światopogląd jednostki i społeczeństwa. Post chrześcijański jest ważnym składnikiem odrodzenia duchowego, sposobem opanowania naturalnych ludzkich instynktów, wyrazem posłuszeństwa wobec Boga. Chociaż historiografia postu nie została dotąd szczegółowo zbadana, wzbudza ona obecnie duże zainteresowa­nie badaczy jako kwestia aktualna i perspektywiczna. Celem pracy jest określenie kierunków badań nad postem, podjętych przez związanych z cerkwią historyków w okresie narodzin i rozwoju rosyjskiej historiografii cerkiewnej. Powstanie państwa absolutystycznego w Rosji wywołało działania reformatorskie, które znacząco wpłynęły na rozwój nauk historycznych. Autor artykułu analizuje genezę i rozwój rosyjskiej historiografii cerkiewnej w okresie cesarstwa (1725–1917), omawia stan badań nad postem w ujęciu związanych z cerkwią historyków rosyjskich. Pod koniec XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku badacze nie stawiali konkretnych celów badawczych, więc wyniki ich ustaleń były obarczone prawosławną apologetyką i ograniczały się do opisu spuścizny rosyjskiej hierarchii cerkiewnej. To zadecydowało o uproszczeniu analiz, opierających się na prowidencjalizmie jako metodzie badawczej. Dopiero w okresie reform liberalnych w latach 60. XIX wieku intensyfikuje się działalność badawcza, a prace historyków stają się wieloaspektowe. Badania nad postem prowadzono przy wykorzystaniu źródeł greckich, łacińskich i słowiańskich. W badaniach historycznych dotyczących postu zaszły duże zmiany: obecnie dominują tendencje do wyboru i prezentacji w monografiach wąskiej problematyki. Post jest opisywany w powiązaniu z historią ogólną chrześcijaństwa i prawosławia, a także w kontekście teologii etyki, w której historia postu zajmuje znaczące miejsce.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67647334","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Polonizmy wśród białoruskich nazw procesów kognitywnych","authors":"Alena Rudenka","doi":"10.17951/sb.2020.14.249-268","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.249-268","url":null,"abstract":"Badanie semantyki czasowników – nazw procesów kognitywnych – na materiale języka białoruskiego nie było dotychczas podejmowane. Jako specjalny podsystem leksykalno-semantyczny czasowniki w znaczeniu „procesy mentalne” na materiale innych języków również nie był wcześniej poddany badaniu. Aktualność tego artykułu wynika z braku kompleksowego opisu niniejszego zagadnienia leksykalno-semantycznego. Celem artykułu jest całościowy opis nazw procesów kognitywnych w języku białoruskim. Badaniu poddane zostały cechy semantyczne i składniowe każdego czasownika oraz rodzaje relacji między nimi. Zgodnie z czym definiowane są znaczenia leksykalne, typ każdego leksemu według rodzaju czynności; aktantnу typ czasownika oraz jego związki syntagmatyczne. W artykle zwraca się również uwagę, które czasowniki zapożyczono z języka polskiego i które przez jego pośrednictwo. Nazwy procesów kognitywnych zostały podzielone na kilka grup z semantyką ‘decydować, wnioskować’, ‘zgadnąć’, ‘zrozumieć’, ‘dowiedzieć się’, ‘zapamiętać’, ‘przypomnieć’. Spośród czterdziestu jednostek siedem zapożyczono z języka polskiego lub język polski pełnił rolę pośrednika w ich zapożyczeniu. W podgrupie semantycznej ‘decydować, wnioskować’ za pośrednictwem języka polskiego do białoruszczyzny zapożyczono leksemy дэдукаваць, разважыць, размеркаваць, разрахаваць. Trzy kolejne polonizmy mają semantykę ‘zrozumieć’, ‘dowiedzieć się’. Z języka polskiego zapożyczono wyrazy дапяць i распрацаваць. Brus. асэнсаваць ma korzenie łacińskie, ale do białoruszczyzny został zapożyczony przez polskie pośrednictwo. Wszystkie te leksemy, z wyjątkiem niedawnego zapożyczenia дапяць, były używane już w okresie starobiałoruskim. Są one przechodnie – taka sama rekcja była typowa dla tych czasowników w języku polskim. Czasownik дапяць używany jest bez obiektu lub ze zdaniem podrzędnym dopełnieniowym.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67646986","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Верш Яна Казіміра Пашкевіча \"Польска квитнет лациною...\" як літаратурная містыфікацыя","authors":"Iryna Bahdanovich","doi":"10.17951/sb.2020.14.171-201","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/sb.2020.14.171-201","url":null,"abstract":"W artykule została zaprezentowana nowa interpretacja słynnego białoruskiego siedemnasto­wie­cz­nego (datowanego na 22 sierpnia 1621 r.) wiersza Польска квитнет лациною... (Polska kwitnie łaciną...), za autora którego uważany jest Jan Kazimierz Paszkiewicz. W literaturze białoruskiej utwór uznawany jest za przykład tekstu o charakterze patriotycznym oraz jako hymn ku chwale rodzimego języka białoruskiego. Jak dowodzi przeprowadzona analiza, przynależność poematu do swojej epoki nie jest kwestią oczywistą, czego dowodzą dodatkowe, uwzględnione w artykule czynniki decydujące o tajemniczości i anachroniczności poematu. Autor proponuje hermeneutyczną rekonstrukcję alternatywnej historii powstania wiersza Jana Kazimierza Paszkiewicza Польска квитнет лациною…, opartą na hipotezie, że badany utwór stanowi pochodzącą z lat 40. XIX w. udaną mistyfikację literacką wileńskiego gubernatora generalnego i miłośnika antyków A.W. Siemionowa, zaplanowaną w celu utrwalenia na okupowanych po rozbiorach Rzeczypospolitej ziemiach historycznej Litwy i Białorusi ideologii panslawizmu i legitymizacji dominacji Imperium Rosyjskiego. Realizacja tego projektu była możliwa dzięki dostępności dokumentów archiwalnych a zwłaszcza znajomości napisanego w języku starobiałoruskim i zawierającego wiele niepowiązanych dokumentów. różnego rodzaju wpisów oraz pustych stron rękopisu spisu słuckiego pierwszego Wielkiego Statutu Litewskiego z 1529 r. Kopiowanie i dokonywanie zmian w manuskryptach umożliwiała dostępna wówczas technika litografii.","PeriodicalId":34359,"journal":{"name":"Studia Bialorutenistyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49099764","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}