{"title":"Dochody czy służba? Zabezpieczenie urzędników sądowych: II Statut Litewski a rzeczywistość Wołynia w końcu XVI i na początku XVII wieku","authors":"Natalia Starczenko","doi":"10.12775/rl.2022.8.06","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.06","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest wyjaśnienie na przykładzie województwa wołyńskiego, jak odbierany był urząd sądowy w końcu XVI w.: jak służba patronowi, sposób zarobku czy „służba” szlacheckiej wspólnocie. Narzędziem jest analiza poziomu lojalności urzędników grodzkich w kontekście systemu patronalno-klientalnego, w znacznej mierze definiującego przestrzeń społeczną, a także analiza dochodu urzędników.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":"100 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"123844059","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Mikołaj Karp (ok. 1559–1621), podkomorzy wołkowyski. Przyczynek do migracji szlachty na Żmudź w XVI wieku","authors":"Sławomir Karp","doi":"10.12775/rl.2022.8.05","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.05","url":null,"abstract":"W artykule przedstawiono postać Mikołaja Karpia (ok. 1559–1621), posesjonata dóbr Nowosiółki w powiecie wołkowyskim, Dublany Raducicze w powiecie grodzieńskim oraz Kurtowian i Rykijowa na Żmudzi. Ponadto celem jest zaprezentowanie czynników umożliwiających realizację powiatowej kariery urzędniczej oraz przybliżenie powodów migracji na Żmudź.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":"44 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115293885","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Władze miasta Łucka w drugiej połowie XVI i XVII wieku: konflikty wewnętrzne spowodowane nadużyciami władzy","authors":"Natalia Biłous","doi":"10.12775/rl.2022.8.03","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.03","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest naświetlenie konfliktów wewnętrznych w Łucku w końcu XVI oraz w XVII w., które były spowodowane nadużyciami władzy przez wójta dziedzicznego i urzędników miejskich. Spory toczyły się na tle zarządu gospodarką i finansami miasta, przez nierównomierny rozkład ciężarów podatkowych na poszczególne grupy mieszczan. Liczne nieporozumienia związane były z dostępem do władz miejskich i nadużyciami w sądownictwie miejskim. Polityka władz miasta wywoływała opór ludności miejskiej, jednak gmina miejska nie zdążyła wykupić wójtostwa i utworzyć organu trzeciego ordynku.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":"14 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"121777530","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Reformy systemu zarządzania miastem Kownem w latach 1764–1794","authors":"Liudas Glemža","doi":"10.12775/rl.2022.8.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.12","url":null,"abstract":"W artykule skupiono uwagę na reformach systemu zarządzania miastem Kownem w latach 1764–1794 i nowych urzędnikach wyłonionych w wyniku reform. Wprowadzane zmiany i nowe przepisy wdrażano powoli, dopiero po 2 latach po uchwaleniu ustawy z 1764 r. wybrano pierwszego nowego urzędnika – instygatora. Następnie pojawiły się małe lokalne inicjatywy reformatorskie. Zmiany, które przyniosły reformy, wpłynęły jednak na miejscową społeczność, zaostrzyły sprzeczności między członkami magistratu. W rezultacie sami mieszkańcy Kowna zaprosili do miasta złożoną ze szlachty Komisję Dobrego Porządku, której działalność w latach 1787–1790 była związana z zaostrzeniem kontroli finansowych. Pomimo zmian wprowadzonych przez Sejm Czteroletni oraz grodzieński, kontrola finansowa miasta i dokumentacja pozostały w rękach instytucji zarządzanych przez szlachtę. Od 1792 r. ze względu na ciągłe zmiany w systemie zarządzania miastem, wywołane wstrząsami politycznymi, nowo wybrani urzędnicy miejscy tuż po rozpoczęciu pracy byli zmuszeni oddawać swoje urzędy innym (tj. nowym lub dawnym) urzędnikom.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":"101 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135911704","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Zmiany zarządu dóbr ziemskich i urzędnicy Radziwiłłów birżańskich od końca XVI do końca XVII wieku","authors":"U. Augustyniak","doi":"10.12775/rl.2022.8.07","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.07","url":null,"abstract":"Przedmiotem artykułu są zmiany zarządu latyfundium Radziwiłłów birżańskich od systemu „dworu wędrownego” w końcu XVI w. do prób centralizacji podejmowanych w końcu kolejnego stulecia.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":"741 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"116991789","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Układ litewsko-krzyżacki o odstąpieniu Żmudzi z 1382 roku – kwestia autentyczności tekstu","authors":"Sergiej Polechow","doi":"10.12775/rl.2022.8.01","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.01","url":null,"abstract":"W artykule przeprowadzono analizę autentyczności jednego z układów pomiędzy wielkim księciem litewskim Jagiełłą i księciem trockim Skirgiełłą a zakonem krzyżackim z 31 października 1382 r., na mocy którego książęta litewscy odstąpili Żmudź krzyżakom. Autentyczność dokumentu została zakwestionowana w ostatnich latach w literaturze białoruskiej, która upatruje w nim fałszerstwo krzyżackie. W artykule wykazano, że zachowany tekst znany jest z kilku odpisów powstających już od ostatniej dekady XIV w., pasuje do dyplomatyki ówczesnych układów krzyżackich oraz wyobrażeń obu stron o władzy i uprawnieniach władcy. Brak zatem powodów, by uważać ten układ za fałszerstwo.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":"13 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"126557937","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Ile jurysty w Piotrze Czyżewskim? Uwagi o prawie rzymskim w Alfurkanie tatarskim, siedemnastowiecznym paszkwilu na litewskich Tatarów","authors":"Kacper Żochowski","doi":"10.12775/rl.2022.8.11","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.11","url":null,"abstract":"Alfurkan tatarski prawdziwy na czterdzieści części rozdzielony to napisany i wydany w XVII w. paszkwil na Tatarów litewskich. Choć został opublikowany w Wilnie pod nazwiskiem Piotra Czyżewskiego, trwa dyskusja co do osoby autora, który opisuje historię, obyczaje i położenie Tatarów, umieszczając je w szerokim kontekście, również historycznoprawnym. Swój wywód ilustruje przykładami z dzieł autorów starożytnych i średniowiecznych, w tym sięga także do prawa rzymskiego. Artykuł jest próbą odpowiedzi, w jakim stopniu robi to trafnie i ze zrozumieniem. W artykule zidentyfikowano starożytne treści prawne, do których odniesienia zawiera Alfurkan, a także rozważono kwestię, co o autorze mówią błędy, manipulacje oraz sam dobór źródeł.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":"428 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"130889854","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Losy emigrantów moskiewskich w Wielkim Księstwie Litewskim na przykładzie rodzin Kołyczewów i Neledińskich","authors":"Nina Skepyan","doi":"10.12775/rl.2022.8.02","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.02","url":null,"abstract":"W artykule na przykładzie rodzin Neledińskich i Kołyczewów omówiono powody emigracji do Wielkiego Księstwa Litewskiego z państwa moskiewskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI w. Na podstawie przede wszystkim dokumentów z Archiwum Piłsudskich-Giniatowiczów (AGAD) udało się wyjaśnić nie tylko stosunki rodzinne, ale też szczegóły dotyczące urzędników centralnych. Źródłem do badań były głównie księgi Metryki Litewskiej, księgi pamiątkowe (przede wszystkim Subbotnik ili Pominnik monasteru supraskiego) i Rodosłowiec Neledińskich i Kołyczewów. Udało się uściślić czas zakończenia kadencji namiestnika kiernowskiego Semena Podbereskiego i ustalić nazwisko nowego. Głównym celem było poznanie korzeni rodzin Kołyczewów i Neledińskich, a także sposobu ich przybycia do Wielkiego Księstwa Litewskiego i prześledzenie procesie adaptacji w nowym otoczeniu.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":"68 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135911705","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Problem autorstwa siedemnastowiecznego paszkwilu Alfurkan tatarski: wątpliwości i ustalenia","authors":"Tamara Bairašauskaitė","doi":"10.12775/rl.2022.8.10","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.10","url":null,"abstract":"W artykule podjęto próbę wskazania autora siedemnastowiecznego paszkwilu wymierzonego przeciwko Tatarom Wielkiego Księstwa Litewskiego, a ściślej – zamieszkałym nad Waką w województwie trockim. Przeanalizowano dedykacje i komentarze czterech edycji paszkwilu (1616, 1617, 1640 i 1643). Zwrócono uwagę na biogram opata benedyktynów w Starych Trokach Tomasza Pawłowskiego (ok. 1556–1653), zarządzającego opactwem w latach po 1597–1617. Zbieżność danych jego biografii z datami kolejnych edycji Alfurkanu sugeruje, że tajemniczym autorem paszkwilu mógł być właśnie on.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":"40 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"123363081","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Unification Policy of the State and the Identity of the Grand Duchy of Lithuania Nobility in the Light of Belarusian Districts Deputy Instructions in the 1630s and 1640s","authors":"V. Halubovich","doi":"10.12775/rl.2022.8.08","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/rl.2022.8.08","url":null,"abstract":"This article aims to show the evolution of the civil consciousness of the nobility in the Grand Duchy of Lithuania within the Polish-Lithuanian Commonwealth. This text focuses on the analysis results of the instructions (in a modern sense) of Belarusian deputies of the nobility in the Grand Duchy of Lithuania in the 1630s and 1640s. Particular emphasis is put on studying the contexts of references to such concepts as ‘the Commonwealth’, ‘Fatherland’, ‘nation’, and ‘Union’. The article concludes that the union state policy of the Commonwealth bore fruit, and the nobility of the Grand Duchy of Lithuania increasingly often identified themselves with the civil identity of the Commonwealth while preserving the specificity of the regional self-consciousness.","PeriodicalId":280083,"journal":{"name":"Rocznik Lituanistyczny","volume":" 32","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-06-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"120826463","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}