{"title":"„Próżny teatr życia”. Do Jana Libiniusza. Usprawiedliwienie swej samotności (Oda IV. 12) Macieja Kazimierza Sarbiewskiego","authors":"Anna Al-Araj","doi":"10.17951/KW.2020.30.199-218","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/KW.2020.30.199-218","url":null,"abstract":"Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zapatrywań Macieja Kazimierza Sarbiewskiego na wybrane kwestie z zakresu poetyki oraz interpretacja – wzbogacona o inne konteksty (Horacy, Jan Kochanowski) – jego Ody IV. 12 Do Jana Libiniusza. Usprawiedliwienie swej samotności. Rozważania poparte zostały odwołaniami do liryków i traktatów teoretycznych jezuity, cenną podbudowę stanowią ponadto rozprawy dotyczące twórczości sarmackiego Horacjusza autorstwa m.in. Andrzeja Borowskiego, Piotra Urbańskiego czy Elwiry Buszewicz.Artykuł składa się z dwóch zasadniczych części, z których pierwsza poświęcona jest poetyce sformułowanej Sarbiewskiego. Autorka przybliża w niej idee myśliciela dotyczące roli poety, hierarchii sztuk oraz funkcji zabiegu alegoryzacji i jego związku z koncepcją fabulosa theologia. W kolejnej części zwraca się uwagę na obecność motywów ignacjańskich w lirykach jezuity powstałych po 1625 roku. Nawiązania do doktryny zakonu św. Ignacego Loyoli w silnym stopniu naznaczają także tkankę Ody IV. 12, równie istotnymi kontekstami są ponadto topos theatrum mundi oraz dorobek literacki Horacego (zwłaszcza Carm. III. 1). Rozważania zostają zwieńczone tezą o spójności wyłożonych w rozprawach teoretycznych idei z wydźwiękiem „późnych” utworów Sarbiewskiego.","PeriodicalId":274135,"journal":{"name":"Kultura i Wartości","volume":"535 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-03-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"128318090","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Buddyjska magia przed powstaniem wadźrajany","authors":"M. Szymański","doi":"10.17951/KW.2020.30.45-67","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/KW.2020.30.45-67","url":null,"abstract":"Pogląd, zgodnie z którym obrzędy magiczne są w obrębie buddyzmu elementem obcym, jest rażąco błędny, jeśli rozpatrywać go w perspektywie historycznej. Rozwój buddyjskiej magii sięga początków tej religii. Do praktyk magicznych powszechnie odwoływali się świeccy wyznawcy i mnisi reprezentujący indyjską śrawakajanę i mahajanę. Za rytuały magiczne można uznać szeroko rozpowszechnione praktyki buddyjskie, takie jak recytacja tekstów ochronnych, oddawanie czci Śakjamuniemu w miejscach szczególnie ważnych w jego życiu, kult stup, kult wizerunków buddów i bodhisattwów. Obrzędowym działaniom charakterystycznym dla praktyk magicznych przypisano nawet funkcję zbawczą, co świadczy o ich randze. Dążenie do rytualnego wpływania na przebieg zdarzeń osiągnęło kulminację w nurcie mahajany, który jest znany z tekstów zwanych „dharani-sutrami”. Dają one wyraz fascynacji magią jako narzędziem przekształcania otoczenia i samego siebie. Stanowią również świadectwo śmiałego czerpania z obcych tradycji liturgicznych. W wielu dharani-sutrach mamy do czynienia z przypisaniem rytuałom o proweniencji magicznej statusu głównego czynnika w procesie zbawczej transformacji umysłu. Wadźrajana rozwinęła się na gruncie podejścia znanego z dharani-sutr.","PeriodicalId":274135,"journal":{"name":"Kultura i Wartości","volume":"75 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-03-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"128530849","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Koniektura „wewnętrznego języka” w filozofii Johanna Gottfrieda Herdera","authors":"R. Michalski","doi":"10.17951/KW.2020.30.111-132","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/KW.2020.30.111-132","url":null,"abstract":"Artykuł poświęcony jest omówieniu koncepcji niewerbalnej mowy „wewnętrznych słów”, która stanowi istotny element Herderowskiej teorii genezy języka, pomijany zazwyczaj przez badaczy tematu. Najważniejszym elementem zaprezentowanej interpretacji będzie rozróżnienie dwóch aspektów poznawczej funkcji umysłu ucieleśnionego w zmysłowości, którą Herder wprowadza w miejsce klasycznego pojęcia intelektu: Besonnenheit (identyfikującą uwagę), która koduje znaki ikoniczne w podstawie duszy (fundus animae) oraz Besinnung (refleksyjną uwagę), która przekształca znaki utrwalone przez Besonnenheit w wewnętrzne słowa. Identyfikująca uwaga kompensuje wrodzony człowiekowi deficyt instynktów, natomiast refleksyjna uwaga wprowadza do zmysłowości element autorefleksji i tworzy wewnętrzny dialog duszy samej z sobą, na podłożu którego powstają pierwsze procesy myślowe i język fonetyczny.","PeriodicalId":274135,"journal":{"name":"Kultura i Wartości","volume":"19 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-03-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"123889727","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Szczęście w strukturze normatywności (część II - Szczęście)","authors":"Andrzej Niemczuk","doi":"10.17951/KW.2020.30.151-172","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/KW.2020.30.151-172","url":null,"abstract":"Etyka przedkantowska była zbudowana na schemacie, według którego w działaniu praktycznym człowiek powinien robić to, co go uszczęśliwia. Spór dotyczył tylko natury szczęścia i natury człowieka. Kantowskie zakwestionowanie uzasadnienia powinności za pomocą odwołań do szczęścia oraz teoria błędu naturalistycznego spowodowały, że współczesne teorie normatywności (oprócz jedynie utylitaryzmu) opierają się na zasadzie separacji normatywności od szczęścia, co w konsekwencji prowadzi do wyrugowania problematyki szczęścia z filozofii praktycznej.Punktem wyjścia artykułu jest argumentacja na rzecz następujących twierdzeń krytycznych: (a) bez odwołania do szczęścia normatywność nie może być zadowalająco ani wyjaśniona, ani uzasadniona; (b) utylitarystyczna koncepcja szczęścia nie nadaje się do uzasadnienia normatywności. Pierwszą część artykułu kończy zarys struktury normatywności wraz z propozycją odpowiedzi na pytanie: dlaczego powinienem respektować normatywność?Druga część artykułu prezentuje taką koncepcję szczęścia, która normatywności nie wyklucza, lecz stanowi dla niej niezbędne uzasadnienie. Po zidentyfikowaniu desygnatu pojęcia szczęścia scharakteryzowany zostaje jego rdzeń w postaci eutymii, pojmowanej jako stabilne zadowolenie z faktu bycia podmiotem. Całość jest zakończona argumentacją pokazującą komplementarność szczęścia i normatywności.","PeriodicalId":274135,"journal":{"name":"Kultura i Wartości","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-03-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127408458","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Miasto, mit i Psyche W imaginarium gier wideo. Symbolika miast i przedstawień miejskich – ujęcie psychoanalityczne","authors":"M. Piróg, Linda Berezowska","doi":"10.17951/kw.2020.29.217-239","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/kw.2020.29.217-239","url":null,"abstract":"Artykuł podejmuje próbę przedstawienia symboliki miasta na gruncie psychoanalizy jako hermeneutyki kultury. Zestawiając ze sobą motywy mityczne z przykładami przedstawień miast w grach wideo, zarysowuje nierozerwalną ambiwalencję motywu miasta, podążającą za Freudowską strukturą osobowości i będącą wyrazem kompleksów składających się konstytucję ludzkiego psyche. Wykorzystanie gier wideo afirmuje uniwersalność programu hermeneutyki psychoanalitycznej a także włącza tzw. nowe media do zakresu badawczych zainteresowań psychoanalizy. Praca jest syntezą seminariów pt. Mitologia Miasta. Podejście psychoanalityczne prowadzonych na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach w roku akademickim 2017/2018 przez dra hab. Mirosława Piróga wraz z Lindą Berezowską.","PeriodicalId":274135,"journal":{"name":"Kultura i Wartości","volume":"3 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-08-24","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"126093670","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Szczęście w strukturze normatywności (część I - Normatywność)","authors":"Andrzej Niemczuk","doi":"10.17951/kw.2020.29.5-37","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/kw.2020.29.5-37","url":null,"abstract":"Etyka przedkantowska była zbudowana na schemacie, według którego w działaniu praktycznym człowiek powinien robić to, co go uszczęśliwia. Spór dotyczył tylko natury szczęścia i natury człowieka. Kantowskie zakwestionowanie uzasadnienia powinności za pomocą odwołań do szczęścia oraz teoria błędu naturalistycznego spowodowały, że współczesne teorie normatywności (oprócz jedynie utylitaryzmu) opierają się na zasadzie separacji normatywności od szczęścia, co w konsekwencji prowadzi do wyrugowania problematyki szczęścia z filozofii praktycznej. Punktem wyjścia artykułu jest argumentacja na rzecz następujących twierdzeń krytycznych: (a) bez odwołania do szczęścia normatywność nie może być zadowalająco ani wyjaśniona, ani uzasadniona; (b) utylitarystyczna koncepcja szczęścia nie nadaje się do uzasadnienia normatywności. Pierwszą część artykułu kończy zarys struktury normatywności wraz z propozycją odpowiedzi na pytanie: dlaczego powinienem respektować normatywność? Druga część artykułu prezentuje taką koncepcję szczęścia, która normatywności nie wyklucza, lecz stanowi dla niej niezbędne uzasadnienie. Po zidentyfikowaniu desygnatu pojęcia szczęścia scharakteryzowany zostaje jego rdzeń w postaci eutymii, pojmowanej jako stabilne zadowolenie z faktu bycia podmiotem. Całość jest zakończona argumentacją pokazującą komplementarność szczęścia i normatywności.","PeriodicalId":274135,"journal":{"name":"Kultura i Wartości","volume":"88 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-08-24","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"121368436","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Manfreda Sommera filozofia zbierania","authors":"W. Nowak","doi":"10.17951/kw.2020.29.89-112","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/kw.2020.29.89-112","url":null,"abstract":"Artykuł poświęcony jest filozofii Mannfreda Sommera i jego fenomenologii praktyk zbierania. Podstawą koncepcji Sommera jest odróżnienie zbierania ekonomicznego i estetycznego. Zbieranie ekonomiczne ma charakter nierozróżniającej kumulacji. Zbieranie estetyczne jest różnicujące, nakierowane na indywidualne cechy przedmiotu. Przy bliższej analizie pierwsze okazuje się ułomną, niepełną odmianą drugiego. Zbieranie i kolekcjonowanie mają u swego źródła fakt, że człowiek to homo videns – istota, która znajduje najwyższą radość w oglądzie i która pragnie trwać w owym oglądzie na zawsze. Omówienie koncepcji Sommera kończy się zebraniem uwag wobec niej krytycznych.","PeriodicalId":274135,"journal":{"name":"Kultura i Wartości","volume":"3 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-08-24","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"128662597","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Prawa człowieka jako warunek możliwości wolności moralnej. Próba ontologicznej analizy wolności politycznej","authors":"A. Pietras","doi":"10.17951/KW.2019.28.131-164","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/KW.2019.28.131-164","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest próba własnej ontologicznej analizy pojęcia wolności politycznej z wykorzystaniem rozpoznań i sposobów rozumienia pojęcia wolności (moralnej i politycznej, negatywnej i pozytywnej) na gruncie historii filozofii. Odwołuję się między innymi do trzech znanych koncepcji: 1) Isaiaha Berlina rozróżnienia pomiędzy negatywną i pozytywną wolnością polityczną (positive and negative liberty); 2) Hannah Arendt historycznych analiz związanych z rozróżnieniem między wolnością polityczną i wolnością woli (wolnością moralną); 3) Nicolaia Hartmanna krytyki Kantowskiego sposobu rozumienia wolności jako wolności pozytywnej oraz jego własnych analiz wolności moralnej jako fenomenu duchowego życia człowieka. Na koniec próbuję wykorzystać przeprowadzone analizy do uzasadnienia tezy, że prawa człowieka pierwszej generacji stanowią warunek możliwości wolności moralnej człowieka.","PeriodicalId":274135,"journal":{"name":"Kultura i Wartości","volume":"22 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-02-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"116282744","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"O nieistnieniu i normatywności wartości","authors":"Andrzej Niemczuk","doi":"10.17951/KW.2019.28.99-130","DOIUrl":"https://doi.org/10.17951/KW.2019.28.99-130","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest uzasadnienie dwóch twierdzeń: 1) że wartości nie należą do zakresu pojęcia bytu; 2) iż są dla podmiotu obowiązujące, pomimo że nie mają obiektywnego istnienia. Pierwszy fragment artykułu zawiera krytykę ontologii wartości. We fragmentach następnych autor przedstawia argumentację za następującymi tezami pozytywnymi: 1) obiekty wartościowe to obiekty uczuć słusznych; 2) kryterium słuszności uczuć jest, stwierdzana przez samowiedzę i rozum, niesprzeczność ich treści ze szczęściem podmiotu; 3) treść szczęścia, afirmowana przez wolną decyzję (pradecyzję), jest treścią pierwszej aksjologicznej przesłanki w rozumowaniach praktycznych; 4) źródłem normatywności wartości jest ludzkie pragnienie bycia podmiotem, które obejmuje afirmację własnej wolności i racjonalności. Proponowane w artykule stanowisko aksjologiczne sytuuje się pomiędzy dwiema krytykowanymi skrajnościami: pomiędzy obiektywistyczną ontologią wartości i subiektywistycznym emotywizmem.","PeriodicalId":274135,"journal":{"name":"Kultura i Wartości","volume":"9 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-02-14","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115260036","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}