J. Univers. Comput. Sci.最新文献

{"title":"Këndvështrim mbi debatin për shamitë, statutet dhe besimin fetar","authors":"Ledio Xhoxhi","doi":"10.59164/univers.v24i24.2891","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2891","url":null,"abstract":"Ferexheja është një mbulesë, me anën e së cilës femrat muslimane mbulojnë fytyrën dhe trupin kur dalin nga shtëpia. Veshja e ferexhesë nuk është detyrim nga Kurani, por një metodë veshjeje, e cila ka dalë nga traditat e disa vendeve arabe. Në Kuranin e shenjtë theksohet vetëm mbulimi i trupit të femrave muslimane. Sipas teologëve, femrat muslimane duhet të kenë veshje estetike, me qëllim që të mos ekspozojnë pjesë të ndryshme të trupit. Në mbledhjen e datës 6 mars 1937 u miratua ligji “Mbi ndalimin e mbulesës së gruas”. Ligji gjobiste kundravajtësit deri në 500 franga ari, gjithashtu parashikonte penalitete të tjera edhe për bashkëshortët, baballarët etj. Kongresi i I Musliman i përfundoi punimet më 12 mars 1923, i cili themeloi Komunitetin Musliman të Shqipërisë. Statuti i Komunitetit Musliman Shqiptar u miratua më 1 gusht të vitit 1929. Kongresi i III i Komunitetit Musliman Shqiptar, për sigurimin e mbarëvajtjes së punëve fetare dhe Vakfnore të komunitetit në fjalë, miratoi statutin e vitit 1945. Në statutin e Komunitetit Muslima Shqiptar të vitit 1950 thuhet se Komuniteti Musliman përbëhet nga muslimanët e çdo sekti. Në statutin e vitit 1993 thuhej se Komuniteti Musliman i Shqipërisë është një bashkësi jopolitike, e pavarur që përfshin muslimant e Shqipërisë, mjafton që të mos jenë në kundërshtim me parimet themelore të fesë Islame. Pas statusit të vitit 1998, Komuniteti Musliman i Shqipërisë miratoi statusin e vitit 2002, ku theksohej se Komuniteti Musliman i Republikës së Shqipërisë, përfaqëson të gjithë muslimanët e Republikës së Shqipërisë dhe mbron interesat e tyre fetare Islame. Në statutin e miratuar më 2005 theksohet se Islami është feja e shoqërisë njerëzore që u është shpallur të gjithë profetëve nga Ademi a.s. e deri tek Muhamedi a.s., ashtu siç thuhet në Kur’anin Fisnik. Kushtetuta e Shqipërisë siguron lirinë e besimit fetar dhe qeveria e respekton këtë të drejtë në praktikë. Shteti është laik dhe mbron lirinë fetare. Askush nuk ka të drejtë të shkelë të drejtat e njeriut, të cilat janë të garantuara në Kushtetutë.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"158 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134984286","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Vështrim mbi saktësinë e haditheve të trajtuara në literaturat islame 1945-2022","authors":"Prof. asoc. Dr. Sulejman Osmani","doi":"10.59164/univers.v24i24.2867","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2867","url":null,"abstract":"Botimet për Islamin në gjuhën shqipe kanë krijuar materiale të bollshëm për studimin e temave edhe më specifike që kanë të bëjnë me fusha të ngushta studimi. Gjithsesi, në mesin e tyre është edhe lëmia e hadithit, me disiplinat e ndryshme të studimit, të cilat paraqesin kriteret bazë për njohjen e qëllimit të studimit. Shkenca e Hadithit - Terminologjia e saj - përbën materien bazike për verifikimin, analizën dhe kritikën shkencore të trashëgimisë së Pejgamberit (a.s.) dhe në bazë të rezultateve të tilla, përcaktohet vlefshmëria për argumentim me hadithe të caktuara. Studimi synon të hulumtojë se deri në çfarë mase janë zbatuar standardet e Shkencës së Hadithit në punimet e publikuara, duke përfshirë verifikimin e hadithit; referimin e drejtë me rastin e adresimit të fusnotës; faktin nëse burimet e tij janë origjinale, apo janë marrë nga burime të dorës së dytë; si është bërë transkriptimi i fjalëve të hadithit në raste të caktuara; a korrespondojnë tekstet e tij me origjinalin dhe me paraqitje të tjera të kësaj natyre. Shkenca e Hadithit është fushë e termave të shumtë që zakonisht përdoren në formën origjinale, si në shkrimin e emrave, po ashtu edhe të terminologjisë, andaj kjo paraqet një produkt studimi i cili synon të matë shkallën e unifikimit të përdorimit të termave që kanë të bëjnë me këtë shkencë. Trajtimi i temave në fushën e jurisprudencës islame mund të bëhet duke i trajtuar sipas metodologjisë së muhadithëve (studiuesit e haditheve), apo sipas asaj të fukahave (ekspertët e Fikhut, Ligjit Islam). Rrjedhimisht, hulumtime të tilla nxjerrin një vëllim më të madh të studimit dhe verifikimit të haditheve që janë vënë në funksion të argumentimit. Gjatë hulumtimit për materialin, kemi identifikuar materie të bollshme për analizën e çështjeve të caktuara, të cilat mendojmë se paraqesin interes dhe sjellin rezultate të reja në shërbim të hadithit e që lidhen me krijimtarinë islame në gjuhën shqipe.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"26 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134982979","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Raporti mes tekstit të shenjtë dhe atij laik në librat shkollorë të gjuhës arabe","authors":"Mersiha Čaušević","doi":"10.59164/univers.v24i24.2880","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2880","url":null,"abstract":"Një analizë e teksteve arabe të njëqind viteve të fundit ka treguar se libri shkollor i një grupi autorësh: Sikiriç, Pashiç dhe Hanxhiç ka mbetur në përdorim për një kohë mjaft të gjatë, aq sa gjuha në të cilën është shkruar gramatika, është e vjetruar. Në periudhën pas viteve 1990, mësimi në medrese filloi të bëhej sipas librit të Haliloviçit, i cili, sipas autorit, ishte hartuar, para së gjithash, si tekst mësimor që përdoret për të mundësuar bisedën, për të zhvilluar aftësinë e nxënësit për përballimin e rrethanave të përditshme. Pas mësimit të koncepteve themelore, aftësitë gjuhësore janë të lehta për t'u përmirësuar, me terminologji fetare dhe shkencore. Programi shkollor i medresesë e rekomandon këtë libër shkollor si themelor, bashkë me disa libra arabë që mësuesi mund t'i përdorë sipas nevojës. Zhvillimi i teknologjive digjitale ka mundësuar përqasje të papenguar në informacione dhe të dhëna të shumta, të cilat, ndër të tjera, kanë ndihmuar në afrimin e gjuhëve të huaja me studentët. Sot gjenden platforma të ndryshme për mësimin e gjuhëve të huaja që, përveç gramatikave ekzistuese, lehtësojnë mësimin e gjuhëve të huaja dhe disa prej tyre janë renditur në kumtesa. Zhvillimi i shpejtë teknologjik në botë duhet të jetë një nxitje për të përshtatur tekstet e tanishme me kohët dhe terminologjinë bashkëkohore, ose për të përgatitur një libër të ri shkollor, në mënyrë që, nga njëra anë të shmanget ekzistenca e një libri shkollor të përdorur prej 60 vitesh, nga ana tjetër, të mbahet ritmi i kohës. Përmbajtjet e shumta të internetit fetare ose laike mund të shërbejnë si burime të dobishme për të mësuar gjuhën arabe. Raporti i fetares dhe laikes në librat e gjuhës arabe për medresetë nuk përbën shqetësim për mësimin e kësaj gjuhe. Duke qenë se nxënësit përgatiten për fakultete të fushave të ndryshme profesionale, ata munden që, përmes të dhënave të vlefshme të librave shkollorë, të përmirësojnë njohuritë e tyre në drejtimin e dëshiruar. Të gjitha njohuritë, si fetare, ashtu edhe laike, mund t’u shërbejnë qëllimeve të dobishme.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"49 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134984283","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Bota nën eventet dhe aksidentet berthamore të shek. XX. Fakte dhe shifra","authors":"Luan Qafmolla","doi":"10.59164/univers.v24i24.2885","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2885","url":null,"abstract":"Në këtë artikull do të trajtojmë efektet dhe aksidentet bërthamore të shek. XX: bombat atomike Hiroshima-Nagasaki, Japoni, (6, 9 gusht 1945); Aksidenti Çernobilit (26 Prill 1986); Tsunami dhe aksidenti bërthamorë në Fukushima-Daiçit, Japoni (11 Mars 2011). Kryesisht, situatat e sipërme kanë ardhur si rrjedhojë e prishjeve të ekuilibrave të burimeve natyrore në planet nga mos përmbushja e kritereve dhe me rrisqe të mëdha si: lëshimi i gazrave industrialë, ndotjet nga aksidentet bërthamore, pandemitë nga viruset e laboratorëve shkencorë nga vetë dora e njeriut edhe në këtë shekull të XXI. Mesazhet duhet të prezantohen si përmbledhje e kuptimeve bazë të mbështetura në të dhëna shkencore, historike, administrative, monitoruese dhe matematikore për kuptimin sa më të mirë të rolit që vetë shoqëria njerëzore duhet të luajë në funksion të ruajtjes dhe mbrojtjes së planetit tonë - Tokë. Në vitin 1939 një grup fizikantësh në SHBA mësuan rreth demonstrimit të eksperimenteve nga shkencëtarët gjermanë mbi ndarjen e bërthamave të elementeve kimike transuranikë me peshë atomike të madhe. Disa nga këta shkencëtarë parashikuan se energjia që do të çlirohej gjatë ndarjes mund të shfrytëzohej në armët eksplozive tmerrësisht të paimagjinueshme. Më 16 korrik, vetëm disa orë pas përfundimit të suksesshëm me bombën atomike nga SHBA, kryqëzori i rëndë Indianapolis amerikan u largua nga porti San Franciskos me mekanizmat e montimit të armës atomike me uranium-235 (235U), dhe menjëherë më 26 korrik 1945 mekanikët specialistë, filluan montimin e bombës të quajtur Little Boy (djali i vogël). Më 30 korrik 1945 ata montuan përbërësit e një bombe të dytë atomike në pajisjen e mbushur me pluton-239 (239Pu) e të quajtur me nofkën Fat Man (burri i shëndetshëm). Më 2 gusht 1945 të dy bombat mbërritën në Tinian dhe komandantët amerikanë prisnin rregullimin e motit për të urdhëruar ekzekutimin e misionit special të bombardimit me një sulm atomik në ishujt japonezë.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"15 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134984290","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Përgatitja arsimore dhe profesionale e mësimdhënësve për shkencat humane në Medresetë e Maqedonisë së Veriut","authors":"Prof. Dr. Musa Musai, Prof. Dr. Qufli Osmani","doi":"10.59164/univers.v24i24.2864","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2864","url":null,"abstract":"Qëllimi i hulumtimit është të ofrojë një analizë diferencuese për praktikat në shtetet e ndryshme evropiane, lidhur me përfshirjen e mësimbesimit fetar në ciklet e arsimit laik në shkollat fillore dhe të mesme. Praktikat pozitive të mësimbesimit fetar shtjellohen nën prizmin legjislativ dhe atë psiko-pedagogjik. Të gjithë jemi dëshmitarë, se, nga viti 1994, në Republikën e Maqedonisë së Veriut kemi vërshim të projekteve arsimore, si p.sh. projektet “Një nxënës, një kompjuter”; “Vlerësimi i jashtëm”; “Matura shtetërore”; “Ditari elektronik”; “Puna në grupe të vogla” dhe shumë eksperimentime të tjera të ngjashme. Dilema se sa prej këtyre projekteve zbatohen dhe përfshihen në sistemin e edukimit fetar, respektivisht në medrese, kur edukimi fetar ende nuk ekziston si lëndë, zakonisht ka një lloj shtjellimi të mësimeve fetare si lëndë, ose si një aspekt në një temë tjetër, të tilla si historia, letërsia, filozofia dhe të ngjashme. Sidoqoftë, është e vështirë të gjesh një vend në të cilin politika e ndarjes së fesë nga shteti, ose politika kombëtare e sistemit arsimor arrin përjashtimin e plotë të fesë, si nga politika, ashtu edhe nga praktika e shkollimit. Tema mbi përgatitjen arsimore dhe profesionale të mësimdhënësve për shkencat humane (me pretekst lëndët fetare) në Republikën e Maqedonisë së Veriut u bë veçanërisht e rëndësishme, pas rënies së komunizmit. Deri atëherë, trajtohej si një temë tabu. Dy proceset – rijetësimi i fesë pas rënies së komunizmit dhe kriza e sekularizimit (ndarjes së fesë nga shteti), ishin parakushtet për ngritjen e çështjes së futjes së arsimit fetar në shkollat publike. Ministria e Arsimit dhe e Shkencës, nën presionin e Bashkësisë Fetare Islame në Maqedoni dhe KOM-it, filloi të përshpejtojë punën për të përfshirë përmbajtje të caktuara fetare në arsimin publik. Në vitin shkollor 2010-2011, një lëndë për studimin e fesë u prezantua në shkollat fillore, d.m.th. lënda u prezantua në klasën e 4-t (pas klasës së vjetër të 6-të) dhe quhej “Hyrje në Fe”; qasja e së cilës është jorrëfimtare dhe mësohet nga sociologët. Është prezantuar gjithashtu edhe një lëndë rrëfyese, “Etika e besimeve”, dhe qasja është rrëfyese.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"25 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134984069","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Përkthimet në revistën Edukata Islame në dy dekadat e para të saj (1971-1991)","authors":"Dr. Sedat Islami","doi":"10.59164/univers.v24i24.2887","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2887","url":null,"abstract":"Përkthimi është një formë e vjetër e komunikimit ndërmjet njerëzve, popujve, kulturave dhe shkencave. Përkthimi nuk është tregues i vobektësisë së një kulture a shkence. Përkundrazi, qytetërimi islam është dëshmia më e fuqishme e kësaj. Në vitet e arta të tij, qytetërimi islam e shndërroi përkthimin në mjet shkencor të cilit shoqëria njerëzore i detyrohet përjetësisht për bartjen dhe përpunimin e shkencave dhe dijeve antike. Kjo formë e komunikimit shkencor e kulturor ka vazhduar për të mos u ndalur kurrë. Edhe te ne, në publicistikën islame në shqip, përkthimi zë vend të rëndësishëm. Ky punim merret me përkthimin në revistën e parë islame në shqip në ish-Jugosllavi, Edukata Islame. Punimi, më saktë, mëton t’i gjejë përgjigje tri pyetjeve kërkimore: 1. Cilat kanë qenë motivet e përkthimit? 2. Cilat kanë qenë tematikat e materialeve të përkthyera? 3. Cilat kanë qenë gjuhët prej të cilave është përkthyer? Rëndësia e punimit qëndron në konfirmimin e përkthimit, si një mjet qytetërues, i cili ndikon pozitivisht në ngritjen shkencore të një populli a kulture të caktuar. Metodologjia e ndjekur në këtë punim është kryesisht përshkruese, por e shoqëruar edhe me analiza mbi bazën e të cilave nxirren edhe përfundimet. Objekt studimi janë numrat e dy dekadave të para të revistës, 1971-1991. Punimi ndahet në dy pjesë, në të parën flitet rreth rolit dhe rëndësisë së revistës Edukata Islame, ndërsa në të dytën trajtohen tre elementet kyçe të punimit: motivet, tematikat dhe gjuhët e përkthimit në këtë revistë. Në fund kemi bërë përmbledhjen e rezultateve më të rëndësishme dhe rekomandimet që i kemi parë të arsyeshme. Nga perspektiva historike, revista Edukata Islame paraqet fillimin e një epoke të re të publicistikës islame në shqip në ish-Jugosllavi. Është revista e parë që ofrohet në një version më të avancuar teknik e përmbajtjesor. Si e këtillë ajo do të haste në sfida e vështirësi të ndryshme, të marra në konsideratë nga themeluesit dhe redaksia qysh në fillim. Një ndër këto sfida ishte edhe shkrimi prandaj bashkëpunëtorëve të mundshëm iu qe propozuar që, krahas shkrimeve autoriale, të sillnin edhe përkthime. Ky punim mëton të hedh dritë mbi rolin që ka luajtur përkthimi në furnizimin dhe pasurimin e revistës Edukata Islame me materiale fetare. Për të arritur deri tek ky qëllim, në punim trajtohen tre çështje me rëndësi: motivet, tematikat dhe gjuhët prej të cilave është përkthyer. Të gjeturat e punimit konfirmojnë rolin plotësues të përkthimit në revistën Edukata Islame. Po kështu konfirmojnë përkushtimin e madh të revistës për përkthimin duke bërë që asnjëherë të mos heq dorë prej tij si mjet i rëndësishëm i bartjes së dijeve dhe njohurive nga gjuhët tjera. Bazuar në këtë, punimi sjell rekomandimin që përkthimi, krahas shkrimeve autoriale, të vazhdojë të mbetet burim për publicistikën islame shqipe në përgjithësi, e për Edukatën Islame në veçanti.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"26 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134984287","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Vështrim i përgjithshëm i studimeve në fushën e tefsirit në Kosovë gjatë 50 viteve të fundit","authors":"Dr. Valmire Batatina Krasniqi","doi":"10.59164/univers.v24i24.2879","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2879","url":null,"abstract":"Kur’ani është zbritur si mëshirë dhe udhëzim për gjithë njerëzimin. Duke pasur parasysh këtë fakt, nga njëra anë dhe se jo të gjithë myslimanët e flasin gjuhën arabe, por edhe njerëzit e tjerë që duan të mësojnë mesazhet kuranore, sigurisht që përkthimi i literaturës kuranore dhe interpretimi i tij ishte një qëndrim i justifikuar dhe më se i nevojshëm. Kjo traditë e përkthimeve dhe interpretimeve u vazhdua nga dijetarët e mëvonshëm dhe pas një periudhe të caktuar kohore filluan të shkruhen vepra në këtë fushë. Shqiptarët përveç që pranuan fenë islame, ata po ashtu i bënë shërbime të mëdha kësaj feje. Njëra nga këto shërbime të rëndësishme është pa dyshim interpretimi i Kur’anit ngase studiuesit shqiptar shkruan dhe përkthyen vepra të rëndësishme në këtë fushë. Shkrimet dhe përkthimet e para në shkencën e tefsirit filluan me përkthimin e Kur’anit të Madhërishëm. Përkthimet e para në gjuhën shqipe të sureve dhe ajete të Kur’anit janë bërë nga intelektuali dhe poeti i madh i letrave shqipe, Naim Frashëri, ndërsa përkthimi i parë i plotë i Kur’anit në gjuhën shqipe njihet ai i akademikut kosovar Feti Mehdiu, në vitin 1984. Tre vite më vonë pason përkthimi i Sherif Ahmetit. Më pas do të pasonin përkthime tjera të Kur’anit dhe publikime të punimeve tefsirore në gjuhën shqipe nga autorë të ndryshëm. Kështu që kur flasim rreth studimeve akademike në fushën e tefsirit dhe përkthimeve në Kosovë nuk mund të kalohet pa përmendur kontributin e madh të disa studiuesëve të shquar. Meqenëse, Kur’ani është referenca kryesore nga ku derivojnë bindjet dhe mendimet fetare të besimtarëve, - studimet dhe përkthimet në lidhje me të ishin të domosdoshme. Ndonëse, studiuesit mysliman shqiptarë kaluan në një periudhë shumë të vështirë (periudha ku trojet shqiptare u administruan dhunshëm nga sistemi socialist si promotor i ateizmit zyrtar, sidomos në periudhën e komunizmit në Shqipëri, dhe po ashtu në Kosovë nën regjimin Jugosllav të kohës), bënë hapa të paharrueshëm në interpretimin e fjalës së Zotit dhe arritën suksese të mëdha duke bërë përkthime dhe shkrime shumëdimensionale në fusha të ndryshme përfshirë edhe atë të tefsirit.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"12 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134982981","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Aspekte nga ecuria e harmonisë ndërfetare në Shqipëri","authors":"Andrea Llukani","doi":"10.59164/univers.v24i24.2890","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2890","url":null,"abstract":"Marrëdhëniet ndërmjet komuniteteve fetare në Shqipëri kanë qenë historikisht miqësore dhe tolerante. Shoqëria shqiptare është tërësisht laike dhe krenohet me marrëdhëniet e shkëlqyera ndërfetare që ekzistojnë në vend. Në një shoqëri pluraliste është e natyrshme të përplasen bindjet e besimeve të ndryshme fetare, madje në dialogun ndërfetar askush nuk duhet të mohojë bindjet e tij. Mirëkuptim dhe respekt do të thotë të pranosh të drejtën e tjetrit për të besuar. Në Shqipëri nuk ka probleme serioze në dialogun ndërfetar. Komunitetet fetare jetojnë në harmoni me njera tjetrën dhe shoqërinë shqiptare. Mund të themi se marrëdhëniet ndërmjet komuniteteve fetare janë të shkëlqyera. Ato karakterizohen nga fryma e bashkëpunimit reciprok. Gjithsesi ka patur edhe raste ekstreme, të cilat janë kaluar me diplomaci dhe mirëkuptim. Këto raste janë kapërdirë nga opinioni shqiptar pa shkaktuar reagime dhe konflikte. Historikisht populli ynë ka qenë tolerant, madje edhe atëhere kur i është cënuar e drejta ka ditur të përballojë situatën me urtësi dhe maturi.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134984288","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Rëndësia e lëndëve shoqërore e natyrore në kurrikulat e medreseve","authors":"Dr. Avni Avdiu","doi":"10.59164/univers.v24i24.2868","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2868","url":null,"abstract":"Sa duket e tepërt, po aq është e nevojshme të thuhet se sa shpesh duhet të përsëritet rëndësia dhe domosdoshmëria e lëndëve shoqërore në kurrikulat e medreseve. Paradoksi i kësaj çështjeje qëndron në atë se gjithsecili e pranon nevojën dhe rëndësinë e lëndëve shoqërore dhe, njëherësh, duket se pikërisht kjo është shndërruar në formalitet, sepse, në njëfarë mënyre, praktikisht kjo nuk përfillet aq sa duhet. Ёshtë bërë e natyrshme që në medrese prioritet të kenë lëndët fetare, por është e paarsyeshme që lëndët e tjera të konsiderohen si të dorës së dytë e të tretë. Po ashtu, vlen të thuhet se pesha e lëndëve natyrore është po aq e vlefshme sa edhe e atyre shoqërore. Në këtë kuptim, në medrese, te gjithsecili nxënës duhet të mbillet kultura e përgjithshme e të kuptuarit se, pa njohuri nga lëndët natyrore e shoqërore, njohuritë nga lëndët fetare janë gjysmake. Nisur nga ky fakt, ata nuk do t’i anashkalonin lëndët natyrore e shoqërore, por do t’i merrnin me të njëjtin interesim e vullnet, sikurse lëndët fetare. Si pasojë e mospërfilljes sa duhet të lëndëve natyrore e shoqërore, kuadrot e medreseve kanë gjithnjë e më pak njohuri të kultivuara nga këto shkenca. Më pas, kjo kulturë arsimimi reflektohet edhe në edukimin e lartë dhe, rrjedhimisht, diplomojnë kuadro me njohuri të pakta nga lëndët natyrore e shoqërore, gjë që pasqyrohet qartazi në diskursin e ligjërimit teologjik. Metodologjia e qasjes së këtij studimi është hulumtuese, analitike dhe krahasuese, ku për provë janë marrë librat që shtjellojnë këtë çështje, tekstet mësimore dhe disa ligjërata të hoxhallarëve. Përmes këtyre tri elementeve studimore, dëshirohet të vihet në pah roli, nevoja, rëndësia dhe domosdoshmëria e lëndëve natyrore e shoqërore në kurrikulat e programit mësimor në medrese, si dhe mungesa e seriozitetit të qasjes së tyre në mënyrë më të thellë. Ndërkaq, pritshmëritë e këtij studimi janë që të nxisë, provokojë e promovojë hulumtime më të thella në këtë drejtim, por edhe të arsyetojë, argumentojë e të ngrejë nivelin e trajtimit sa më të përshtatshëm të këtyre lëndëve në të ardhmen në kurrikulat e edukimit në medrese.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"17 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134984289","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Sadulla Zendeli-Daja, një jetë për kulturën, leksikografinë dhe çështjen kombëtare","authors":"Viron Kona","doi":"10.59164/univers.v24i24.2886","DOIUrl":"https://doi.org/10.59164/univers.v24i24.2886","url":null,"abstract":"Sadulla Zendeli-Daja është leksikograf i njohur shqiptaro-suedez, autor i më shumë se 5 fjalorëve shqip-suedisht dhe suedisht-shqip, më i madhi me 35 mijë fjalë, por edhe autor i shumë veprave të larmishme në prozë dhe poezi, ku pasqyrohet një mendje e mbushur plot me dashuri për kulturën, gjuhën shqipe, traditat dhe artin, për atdheun, vendlindjen e tij, Gostivarin, për historinë e trojeve shqiptare... Është interesant fakti se Sadulla Zendeli-Daja, ky atdhetar i shquar, është banori më i shpeshtë, madje i përhershëm i panaireve të librit në Tiranë. Ai ka marrë pjesë në të gjithë panairet e librit, ka munguar vetëm një herë kur do të operohej në Suedi, por, edhe atëherë, me mendje dhe me zemër ai ishte atje te panairi, te librat, te shkronjat dhe gjuha e bukur shqipe. S`ka asnjë shqiptar tjetër, as në Shqipëri, Kosovë, në trojet shqiptare dhe në botë, që të ketë marrë pjesë në të gjithë panairet e librit të zhvilluara në Tiranë, kurse ky njeri me zemër të artë dhe të bukur, ka qenë atje i pranishëm edhe me veprat e tij, me libra, poezi dhe prozë dhe me fjalorët tashmë të njohur. Siç thotë me të drejtë albanologu i njohur dhe Miku i Madh i Shqiptarëve, suedezi Ullmar Qvick (Kvik): “Vepra e Dajës do të rrojë në dobi të shqiptarëve, kudo ku ndodhen. Nderi i tij dhe nami i mirë do të ruhen në historinë e kulturës shqipe”. Fjalorët e S.Z.Dajës janë vlerësuar nga institucione akademike në Shqipëri, Kosovë dhe Suedi, me to janë angazhuar dhe profesorët e njohur shqiptarë: Xhevat Lloshi, Rahmi Memushaj, Shefik Osmani (Tiranë); Shefkije Islamaj (Kosovë), albanologu suedez Ullmar Qvick etj. Kontributi i Sadulla Zendeli–Dajës si krijues, intelektual dhe qytetar, ka qenë dhe është jo thjesht një stoli, por një vlerë e jashtëzakonshme në dobi të kombit.","PeriodicalId":14652,"journal":{"name":"J. Univers. Comput. Sci.","volume":"3 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-08-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134984292","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}