{"title":"Początki urzędu woźnego generalnego (ministerialis Regni generalis) w ziemi chełmskiej w ostatniej ćwierci XVI wieku","authors":"Robert Jop","doi":"10.14746/cph.2022.1.7","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2022.1.7","url":null,"abstract":"Woźni generalni (ministerialis Regni generalis) pojawili się w ziemi chełmskiej w latach 70. XVI w. Pierwszy urzędnik noszący ten tytuł odnotowany jest w księdze grodzkiej chełmskiej, we wpisie pochodzącym z 1570 r. Początki urzędu na omawianym terenie związane są z procesem kształtowania się norm prawnych jego funkcjonowania w całej Polsce, uregulowanych po raz pierwszy w konstytucji sejmowej z 1576 r. Do początku XVII w. woźni generalni pochodzący z ziemi chełmskiej wykonywali swoje obowiązki obok woźnych ziemskich. Stopniowo w latach 80. i 90. XVI w. wyparli swoich poprzedników, przejmując całość czynności sądowych związanych ze sprawami toczącymi się przed sądem ziemskim i grodzkim powiatu chełmskiego i krasnostawskiego. Interesujący nas urzędnicy działali lokalnie, w większości przypadków wykonując powierzone czynności w granicach ziemi chełmskiej, pomimo tego, że zgodnie z dokumentem nominacji mieli prawo robić to na terenie całej Rzeczypospolitej. Wynikało to z faktu, że obsługiwali miejscową szlachtę. Kompetencje woźnych generalnych z ziemi chełmskiej nie różniły się od przypisanych prawem do urzędu i od kompetencji posiadanych przez woźnych ziemskich. Woźni generalni z ziemi chełmskiej to pod względem pochodzenia społecznego chłopi, poddani z dóbr szlacheckich i w nielicznych przypadkach mieszczanie.","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-10","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45952608","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Źródła finlandzkiego prawa konstytucyjnego 1919–2000","authors":"Dawid Michalski","doi":"10.14746/cph.2022.1.6","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2022.1.6","url":null,"abstract":"Przez 100 lat niepodległości Finlandii jej ustrój konstytucyjny charakteryzował się zrównoważeniem, a wszelkie zmiany miały postać bardziej ewolucji niż rewolucji. O jego stabilności świadczy też fakt, że pierwsze akty prawne stanowiące podstawy funkcjonowania ustroju obowiązywały przez ponad 80 lat „pierwszego okresu konstytucyjnego”. Uchwalone w okresie międzywojennym (w latach 1919–1928), przetrwały II wojnę światową, a także istotne przemiany polityczne w okresie powojennym. Dopiero w 2000 r. weszła w życie nowa, jednolita ustawa zasadnicza będąca jednak w pewnym sensie syntezą ewolucji ustroju państwa, bowiem jej przyjęcie nie miało charakteru przełomowego, a bardziej porządkujący wszystkie dotychczas przyjęte nowelizacje. Nawet najdalej idące zmiany, jak chociażby wzmocnienie parlamentaryzmu poprzez przesunięcie punktu ciężkości władzy z prezydenta, osłabiając jego pozycję, na rzecz parlamentu, były zmianami powszechnie oczekiwanymi i akceptowanymi. Tym samym rozpoczęto „drugi okres konstytucyjny” w historii ustroju Finlandii.","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-10","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42324877","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Postanowienie o stopniu dozoru i opieki rządu nad duchowieństwem z 6/18 marca 1817 r.","authors":"Paweł Wolnicki","doi":"10.14746/cph.2022.1.9","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2022.1.9","url":null,"abstract":"Postanowienie o stopniu dozoru i opieki rządu nad duchowieństwem rzymskokatolickim i funduszami przez nich posiadanymi zostało podpisane przez cara Aleksandra I 6/18 marca 1817 r. Nigdy jednak nie zostało ogłoszone w Dzienniku Praw Królestwa Polskiego. Mimo to obowiązywało przez cały okres zaborów. Regulowało status prawny, nie tylko duchowieństwa, ale także Kościoła katolickiego jako instytucji religijnej w sprawach: kontaktów ze Stolicą Apostolską, komunikacji duchowieństwa z rządem, obsadzania urzędów kościelnych i przyjmowania do zakonów, karności kościelnej oraz funduszów kościelnych. Do przestrzegania tego aktu prawnego zobowiązano wyraźnie wskazane w nim podmioty w hierarchicznym ustroju Kościoła katolickiego oraz władze administracyjne Królestwa Polskiego różnych szczebli z Komisją Rządową Spraw Duchownych i Oświecenia Publicznego na czele.","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-10","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48143631","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Uwłaczenie czci lub powadze Prezydenta RP w świetle praktyki Sądu Okręgowego w Krakowie (1933–1939)","authors":"D. Szczepaniak","doi":"10.14746/cph.2022.1.11","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2022.1.11","url":null,"abstract":"Artykuł dotyczy postępowań o uwłaczenie czci i powadze Prezydenta RP, jakie toczyły się przed Sądem Okręgowym w Krakowie w latach 1933–1939, na podstawie art. 125 § 2 kodeksu karnego z 1932 r. Za przedmiot analizy posłużyły pochodzące z tego okresu repertoria karne oraz akta poszczególnych spraw. Jak udało się ustalić, w latach 1933–1939 przed Sądem Okręgowym w Krakowie toczyło się 49 spraw dotyczących uwłaczenia czci lub powadze Prezydenta, prowadzonych przeciwko 56 oskarżonym. Stanowiły one niewielki odsetek, bo jedynie 0,4% postępowań, które zostały wszczęte w analizowanym okresie przed tymże Sądem. Do naszych czasów zachowały się akta 24 spraw. Spośród 50 osób, których sprawy Sąd Okręgowy w Krakowie rozstrzygnął merytorycznie, ostatecznie prawomocnym wyrokiem skazanych zostało 35 oskarżonych, uniewinnionych natomiast 15. Pomimo tego, że za uwłaczenie czci i powadze Prezydenta kodeks karny przewidywał karę więzienia od 6 miesięcy do 5 lat, kara orzeczona prawomocnie wobec żadnego sprawcy nie przekroczyła 1 roku pozbawienia wolności. Na karę 6 miesięcy więzienia skazanych zostało 18 osób (w tym 14 z warunkowym zawieszeniem jej wykonania), natomiast na karę więzienia w wymiarze od powyżej 6 miesięcy do 1 roku 16 (w tym wobec 4 wykonanie kary warunkowo zawieszono). W stosunku do jednego oskarżonego orzeczono areszt jako karę nadzwyczajnie złagodzoną.","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-10","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46489759","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Słowo od redakcji","authors":"Maksymilian Stanulewicz","doi":"10.14746/cph.2022.1.1","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2022.1.1","url":null,"abstract":"Słowo od redakcji.","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-10","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48168054","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Zbrodnia i kara w świetle V Księgi Ordynacji Filipińskich","authors":"M. Jagłowski","doi":"10.14746/cph.2022.1.2","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2022.1.2","url":null,"abstract":"Przedmiotem omówienia w artykule jest jeden z ważniejszych kodeksów prawa europejskiego, jakim były ogłoszone w 1603 r. w Portugalii Ordynacje Filipińskie (Ordenações Filipinas). Obowiązywały one także w zamorskich terytoriach (koloniach) Portugalii w Afryce, Ameryce i Azji. W artykule kierujemy uwagę na normy zawarte w V księdze Ordynacji, będącej odpowiednikiem kodeksu karnego. Zachowywały one moc prawną do promulgowania przez Portugalię w 1850 r. kodeksu karnego, jednak niektóre przewidziane przez Ordynacje rodzaje kar przetrwały w portugalskim systemie prawnym do połowy XX w. Celem artykułu jest uchwycenie najistotniejszych aspektów norm zawartych w Ordynacjach Filipińskich. W artykule omówiono 1) funkcjonujący w Ordynacjach sposób rozumienia przestępstwa, 2) rodzaje przewidzianych przez nie kar, w szczególności karę śmierci, 3) zróżnicowanie kar w zależności od kondycji społecznej i płci sądzonych, 4) karę zesłania jako główny element portugalskiego systemu karnego oraz 5) utylitarny charakter tej kary, związany z kolonialnymi interesami portugalskiego państwa.","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":"57 35","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-10","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41331792","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Polskie Towarzystwo Historii Prawa","authors":"P. Pilarczyk","doi":"10.14746/cph.2022.1.18","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2022.1.18","url":null,"abstract":"<jats:p>.</jats:p>","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-07-10","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49095276","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Dolus eventualis jako remedium na braki legislacyjne ustawodawstwa karnego Polski Ludowej 1944–1969 – analiza prawna","authors":"T. Szczygieł","doi":"10.14746/cph.2021.2.7","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2021.2.7","url":null,"abstract":"Artykuł prezentuje wykorzystywanie w doktrynie i praktyce orzeczniczej Polski Ludowej 1944–1969 konstrukcji zamiaru ewentualnego (dolus eventualis) do kształtowania – a de facto zaostrzania – polityki karnej w sprawach o czyny objęte nieumyślnością. Autor koncentruje swoje rozważania w szczególności na sprawach przeciwko interesom politycznym i gospodarczym państwa, przestępczości komunikacyjnej oraz dotyczących przeciwdziałania negatywnym skutkom alkoholizmu. Przeprowadzone analizy wskazują, że we wszystkich tych obszarach braki systemu prawa karnego oraz subtelna (dowodowa) różnica między świadomą nieumyślnością (lekkomyślnością) a zamiarem ewentualnym były wykorzystywane na niekorzyść potencjalnych sprawców. Fakty te dobitnie potwierdzają znaną powszechnie właściwość ówczesnego systemu, a więc jego instrumentalizm w wykorzystywaniu prawa karnego, do kształtowania – zwalczania – negatywnych aspektów rzeczywistości społeczno-gospodarczo-politycznej.","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48554353","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Między Goebbelsem a Stalinem. O propagandzie prawa w Polsce 1944–1947","authors":"Adam Lityński","doi":"10.14746/cph.2021.2.14","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2021.2.14","url":null,"abstract":"Artykuł recenzyjny w nawiązaniu do publikacji Jarosława Kuisza, Propaganda bezprawia. O „popularyzowaniu prawa” w pierwszych latach Polski Ludowej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2020, ss. 433.","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46995788","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Prawa Ur-Nammy","authors":"Tytus Mikołajczak","doi":"10.14746/cph.2021.2.1","DOIUrl":"https://doi.org/10.14746/cph.2021.2.1","url":null,"abstract":"Do tej pory w języku polskim nie istniało pełne tłumaczenie najstarszego dobrze zachowanego mezopotamskiego zbioru praw, tj. praw Ur-Nammy (panującego w latach 2110-2093 p.n.e.). Niniejszy artykuł prezentuje ten zbiór praw w tłumaczeniu z języka sumeryjskiego, uwzględniając nowo opublikowane manuskrypty tego zbioru.","PeriodicalId":81068,"journal":{"name":"Czasopismo prawno-historyczne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-12-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45967650","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}