GogoaPub Date : 2024-06-12DOI: 10.1387/gogoa.26058
Pello Huizi
{"title":"Hizkuntzalaritza eta psikologia: Wundten garaia","authors":"Pello Huizi","doi":"10.1387/gogoa.26058","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26058","url":null,"abstract":"Lan honen helburua hizkuntzalaritzaren eta psikologiaren arteko harremanak aztertzea da, jakintza arlo zientifiko independente gisako izatearen hastapenetan. Ikerketak xix. mendearen azken laurdena eta xx. mendearen lehen urteak hartzen ditu, bereziki, 1875etik 1920rakoa. Urte horiek aukeratzearen arrazoia da Wilhelm Wundt psikologia esperimentalaren sortzailea Leipzigera 1875ean iritsi zela eta han egon zela 1920ra arte, hil zen arte. Wundten ideiek eragin handia zuten psikologiaren garapenean ez ezik, hizkuntzalaritzaren garapenean ere. Bere hutsuneak gorabehera, eta agian haiengatik, psikologoen eta hizkuntzalarien arteko eztabaida eta harremanak piztu zituen, eta bere lanak ikerketa eta lan asko ekarri zituen. Horregatik deitu izan zaio aldi horri “Wundten garaia”.","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"63 5","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141350216","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
GogoaPub Date : 2024-06-12DOI: 10.1387/gogoa.26077
Pello Huizi
{"title":"Argumentazioaren teoriaren historia","authors":"Pello Huizi","doi":"10.1387/gogoa.26077","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26077","url":null,"abstract":"Lan honen helburua, historian zehar garatu diren argumentazioari buruzko teoria nagusiak —edo horietako batzuk, hobeto esanda— aurkeztea da. Antzinako Greziatik abiatuko gara: sofistak eta, batez ere, Aristoteles hartuko ditugu gogoan. Gero, Erromazaharrera joango gara: Zizeronen eta Kintilianoren lanen oinarriak azalduko ditugu, eta baita egile ezagunik ez duen Rhetorica ad Herenniumenak ere. Hurrengo atala argumentazio-teorien gainbehera luzeari eskainiko diogu. Ondoren, Stephen Toulminek eta Chaïm Perelmanek 1958an argumentazioari buruz egindako ikerketak, eta horiek eragin zuten berpizkundea, aipatuko ditugu. Eta, azken atalean, egile horien lan aitzindariari jarraituz, azken hamarkadetan egin diren ekarpenik garrantzitsuenak aztertuko ditugu.","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"110 19","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141352269","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Hizkuntzaren nahasteak eskizofrenian: ehun urteko ikerlanak","authors":"Patricia Insúa Cerretani, Jorge Grijalvo López, Pello Huizi Petrikorena","doi":"10.1387/gogoa.26054","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26054","url":null,"abstract":"Pentsamendu eta hizkuntza eskizofrenikoaren izaerari buruzko ikerketa teoria kliniko psikogeno eta deskribatzaileetatik abiatu eta neurtzeko sistema fidagarri eta operazionaletan garatu da. Lehenik eta behin, artikulu honek berrikusten ditu, batetik, hasierako hurbiltzeak, baieztatzen zutenak eskizofrenia zuten pertsonen pentsamendua “paralogikoa” zela eta haien diskurtsoa haur-antzekoa eta, sarritan, ulertezina zela; eta, bestetik, “hitzezko portaerari” buruzko ikerketak, konduktismoaren nagusitasunean garatuak eta, ondoren, paradigma kognitiboak gogor kritikatuak. Ondoren, artikuluak sakon aztertzen du xx. mendearen bigarren erdian egindako ikerketa psikolinguistikoa, batez ere komunikazioari buruzkoa. Ikerketa horrek defizitak erakutsi zituen diskurtsoaren maila desberdinetan, baina bereziki prozesatze-maila “altuetan”. Azkenik, azterketa berrienak berrikusten ditugu. Horien arabera, eskizofrenia duten pertsonen hizketak gutxienez hiru kausa-faktorerekin du zerikusia: a) arreta jartzeko ezintasunarekin, b) funtzio betearazlearen hutsegitearekin, eta c) transmititzen diren oroitzapenetara ausaz sartzea, nahiz eta testuinguruarekin bat ez etorri. Ondorioztatzen dugu bi gauza egin behar direla etorkizunean: berariazko atazak diseinatzea patologia honetako prozesatzearen lehen etapak ikertzeko (prozesu “linguistiko” hutsek eskizofrenia dutenpertsonen hizkuntzan eta pentsamenduan duten zeregina azaltzeko), eta hizketa naturalaren ekoizpenaren ereduak hobetzea, hizkuntza sortzeko lehen etapetan egindako prozesuak hobeto azaltzeko.","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"117 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141352412","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
GogoaPub Date : 2024-06-12DOI: 10.1387/gogoa.26092
Pello Huizi
{"title":"Bilingual minds","authors":"Pello Huizi","doi":"10.1387/gogoa.26092","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26092","url":null,"abstract":"Oraintsu arte, elebiduna izatearekin lotuta dauden gai eta arazoez aritu diren ikerketek hiru arlo nagusi hauek izan dituzte aztergai: elebitasuna eta adimena, bigarren hizkuntzaren eskurapena, eta elebitasunaren ikuspuntu psikolinguistikoa eta ikuspuntu soziolinguistikoa. Elebitasunaren eta adimenaren arteko harremanari dagokionez, galdera eta kezka zen ea elebitasuna kaltegarria den adimenaren garapenarentzat. Bigarren hizkuntzaren jabe egitea dela eta, galdera nagusiak bi ziren: zein den hor ama hizkuntzaren rola eta zein faktorek dakarten batzuek arrakasta izatea eta beste batzuek ez. Azkenik, aipatu bi ikuspuntuei dagokienez, elebitasuna nola kontzeptualizatu nahi zen zen kontua, fenomeno psikolinguistiko gisa ala fenomeno soziolinguistiko gisa. Lehenengo kasuan, elebidunak bi hizkuntzetan zuen gaitasun erlatiboaz galdetzen zen; bigarrenean, aldiz, gizabanako elebiduna zein hizkuntza komunitatekoa zen.","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"45 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141350595","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
GogoaPub Date : 2024-06-12DOI: 10.1387/gogoa.26076
Pello Huizi
{"title":"Pentsamenduaren psikologia","authors":"Pello Huizi","doi":"10.1387/gogoa.26076","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26076","url":null,"abstract":"Artikulu honek pentsamenduaren psikologiarako sarrera labur eta zuzena izan nahi du. Gisa honetako lanetan ohikoak diren gaiak biltzen ditu: pentsamenduaren kontzeptua, pentsamenduaren psikologiaren historia, eta pentsamenduaren azterketa psikologikoaren arazo metodologikoak. Kontzeptuaren atalak pentsamenduaren ezaugarriez, pentsamendu zuzenduaren eta ez-zuzenduaren arteko bereizketaz, eta Johnson-Lairden pentsamenduaren taxonomiaz dihardu. Psikologiaren historiari buruzko atalean honako hauek bildu dira: Wundten eta Würzburgeko Eskolaren arteko etabaida, ikuspegi konduktista eta Gestaltarena, eta informazio-prozesamenduaren eta konexionisten hurbilpenak. Arazo metodologikoei dagokienez, aztertu ditugun auziakintrospekzioaren eta “goraki pentsatzeko” metodoaren ingurukoak dira. Gainera, gai klasiko horiek aztertu baino lehen, auzitan jarri dugu ea jendeak gogoko ote duen pentsatzea.","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"26 23","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141354762","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
GogoaPub Date : 2024-06-12DOI: 10.1387/gogoa.26091
Pello Huizi
{"title":"The Cultural Origins of Human Cognition","authors":"Pello Huizi","doi":"10.1387/gogoa.26091","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26091","url":null,"abstract":"Espezie bezala, zerk egiten gaitu gizakiok bereziak? Horra zientzialari sozialak arduratzen eta kezkatzen dituen galdera bat.Erantzunik ez da falta galdera horrentzat; hizkuntza, matematika, tresnak, artea, musika edo umorea sortzeko gaitasunak dira erantzunetako batzuk. Erantzunak beste animalia batzuei gaitasun horiek falta zaizkiela erakusten duten ikerketen ondorio izandira eskuarki. Askoz bakanagoak izan dira honako auzi hauetan argi egiteko ahaleginak: zergatik ageri diren gaitasun horiek espezie batean eta ez beste batzuetan, zergatik diren axolazkoak alde horiek, edo zergatik den beharrezko gizakiez gainera gizaki ez diren animaliak ere aztertzea. Hor dago Michael Tomaselloren The Cultural Origins of Human Cognition liburuaren interesa eta garrantzia: autoreak azaldu nahi digu zertan eta zergatik desberdintzen garen gainerako espezieetatik, eta bereziki zertan eta zergatik desberdintzen den gure kognizioa egitura genetikoan oso antzekoak ditugun beste primateen kogniziotik. Eta lan horretarako gutxi egongo dira Tomasello bezain ongi prestaturik. Izan ere, goi mailako ikertzailea da bera primatologian eta haur garapenean. Haurrak eta gatibu dauden txinpantzeak aztertu ditu eta lan ugari ditu idatziak, bakarrik edo elkarlanean (gutxienez 55aurki daitezke liburuan, erreferentzien artean), bi espezieek komunikaziorako eta kogniziorako gaitasunak nola eskuratzen dituzten azaltzeko.","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"91 14","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141352741","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
GogoaPub Date : 2024-06-12DOI: 10.1387/gogoa.26098
Pello Huizi
{"title":"Are we Free?","authors":"Pello Huizi","doi":"10.1387/gogoa.26098","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26098","url":null,"abstract":"Liburua osatzen duten 17 lanek, gehi argitaratzaileek idatzia den atariko kapituluak, aukeramena dute aztergai. Aukeramena, hau da, aukeratzeko ahalmena, inori aitortzekotan gizakiari aitortzen dioguna. Beste askorentzat bezala, edo hobeki esateko, beste gehienentzat bezala, «aukeramenaren jabe» zen gizakia Koldo Mitxelenarentzat. Liburu honen sarrera kapituluaren lehenbiziko perpausetan esaten zaigunez ere, jendeak gehienean aukeramenaren jabe balitz bezala dihardu eta ez dauka bere burua, ezta besteak ere, automatatzat.","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"20 9","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141350154","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
GogoaPub Date : 2024-06-12DOI: 10.1387/gogoa.26099
Pello Huizi
{"title":"Thinking twice","authors":"Pello Huizi","doi":"10.1387/gogoa.26099","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26099","url":null,"abstract":"Liburu hau eskuetan hartzean, irakurleak, segur aski, aurrena azalean jarriko du arreta. Hor, liburuaren izena, egilearen izena eta irudi bat aurkituko ditu. Hasteko, esan dezadan zer edo zer horietako bakoitzaz. Thinking twice du izena liburuak. Badu, ordea, azpititulu bat ere. Zorionez, esango nuke nik. Hona azpititulua: Two minds in one brain. Liburua zertaz ari den hobeki adierazten digu honek izenburuak baino. ‘Think twice’ esapidea oso erabilia da ingelesez, baina horren esanahia ‘bi aldiz pentsatzea’ da, oso ongi pentsatzea, alegia. Eta liburua ez da horretaz ari. Liburuaren gaia honako hau da: inguruneak jartzen dizkion arazoei erantzuteko gizakiak bi era dituela, edo, nahiago bada, azpitituluak berak iradokitzen duen bezala, giza garunean bi gogamen daudela, bata intuiziozkoa eta bestea gogoetazkoa. ","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"55 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141353408","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
GogoaPub Date : 2024-06-12DOI: 10.1387/gogoa.26078
Pello Huizi
{"title":"Edukiaren efektuak arrazoibide deduktiboan","authors":"Pello Huizi","doi":"10.1387/gogoa.26078","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26078","url":null,"abstract":"Arrazoibide deduktiboak konklusio baliodunak edo baliogabeak sortzen ditu premisen forma logikoa soilik begiratuz —hau da, argumentuaren edukia, logikoki, hutsala da—. Hala ere, zenbait ikerketak frogatu dute edukiak laguntzen duela subjektuek arrazoibide deduktiboko problemak ebaztean duten zeregina zehazten. Artikulu honek literaturan luze eta zabal ikertutako bi eduki-efektutan jartzen du arreta: gaiaren errazte-efektuan eta sineste-isurian. Errazte-efektuak ideia hau hartzen du bere baitan: eduki konkretu bat duten problemak errazago ebazten dira eduki abstraktua duten problemak baino. Sineste-isuria, aldez aurreko ezagutzan, eta ez logikan, oinarritzearen ondorioz emaitza zehaztugabeak sortzeko joera sistematikoari dagokio. Artikulu honen lehen zatian bi eduki-efektu mota horiek badirela erakusten duen ebidentzia enpirikoa aurkezten da. Sineste-isuria badela onartzen da neurri handian; errazte-efektuari buruzko ebidentzia, berriz, ez da hain argia. Ondoren, eduki-efektuak azaltzeko teoria garrantzitsuenetariko batzuk aurkezten dira. Azkenik, artikuluak iradokitzen du hutsegitea —kasu honetan, edukia dela eta— hobeto aztertu behar dela aurrera egiteko modu gisa, eta ez giza irrazionaltasunaren froga gisa.","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"58 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141353130","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
GogoaPub Date : 2024-06-12DOI: 10.1387/gogoa.26090
Pello Huizi
{"title":"Language Death","authors":"Pello Huizi","doi":"10.1387/gogoa.26090","DOIUrl":"https://doi.org/10.1387/gogoa.26090","url":null,"abstract":"Heriotza da liburu honen gaia. Baina ez jendearena, edo jende jakin batena, hizkuntzena edo hizkuntza batzuena baizik. Hizkuntzak ere hil egin baitaitezke. Zoritxarrez. Hizkuntza asko hil direla eta beste asko hiltzeko zorian, edo gutxienez arriskuan, daudela edonork daki. Hori zoritxarra dela, ordea, ez du edonork uste. Izan ere, askok nahiago lukete munduan hizkuntza gutxi batzuk baizik ez izatea, eta hainbat hobe bakarra izatea lortuko balitz. Ez da hori Language death liburua idatzi duenaren ikuspegia, geroxeago ikusiko ditugun arrazoiengatik. Hortik liburuari jarri dion izena ere. Ez du hizkuntzak galtzeaz edo desagertzeaz hitz egiten, hizkuntzen «heriotzaz» baizik.","PeriodicalId":482785,"journal":{"name":"Gogoa","volume":"128 35","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2024-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"141351384","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
求助内容：
应助结果提醒方式：
京公网安备 11010802042870号
