{"title":"Justyna Szafryńska, wizjonerka gietrzwałdzka, i jej rodzina. Studium genealogiczne w świetle parafialnych ksiąg metrykalnych","authors":"Kazimierz Łatak","doi":"10.31648/ep.7213","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7213","url":null,"abstract":"Artykuł zawiera rezultaty kwerendy nad genealogią Justyny Szafryńskiej, wizjonerki objawień maryjnych w Gietrzwałdzie w 1877 r., a także jej rodziny. Podstawę źródłową studium stanowiły księgi metrykalne parafii w Gietrzwałdzie. Odszukane i zestawione informacje źródłowe stworzyły spójny i w miarę czytelny obraz środowiska rodzinnego, z którego pochodziła wizjonerka. Objawienia były ważnym wydarzeniem na gruncie religijnym, społecznym i kulturowym; dały początek sanktuarium maryjnemu, które na mapie geografii religijnej Polski jest miejscem porównywanym czasem z Częstochową, a nawet z Lourdes. Wydaje się zatem, że studium nasze wpisze się w nurt badań nad fenomenem tego miejsca. Będzie też użytecznym przyczynkiem w pracy nad ewentualną krytyczną biografią wizjonerki, która jest niezbędna, podobnie jak całościowa i krytyczna monografia sanktuarium.","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"69369506","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Komunistyczny proces i więzienie w relacji więźnia politycznego Witolda Zygmunta Kulerskiego","authors":"Teresa Astramowicz-Leyk","doi":"10.31648/ep.7220","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7220","url":null,"abstract":"Witold Zygmunt Kulerski to syn Wiktora Kulerskiego, założyciela i wydawcy „Gazety Grudziądzkiej”. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się do Francji. Tam był Stanisław Mikołajczyk, urzędujący wiceprzewodniczący Rady Narodowej RP. Kulerski był jego sekretarzem. Po wojnie obaj wrócili do Polski. Po ucieczce Mikołajczyka z Polski Kulerski jako jego najbliższy współpracownik został aresztowany i przetrzymywany w więzieniu na Mokotowie, a po zakończonym procesie w charakterze więźnia trafił do więzienia we Wronkach. Zamieszczony dokument jest osobistym świadectwem więźnia politycznego w czasach komunistycznego reżimu.","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"69369560","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Das historische Kulturerbe des Deutschordensstaates in Preußen im Bewusstsein der Jugend Region Ermland-Masuren – Analyse von Fragebogenuntersuchungen","authors":"Adam Halemba","doi":"10.31648/ep.7202","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7202","url":null,"abstract":"W artykule prezentuję analizę fragmentu szeroko zakrojonych badań ankietowych przeprowadzonych w latach 2016–2017 wśród młodzieży licealnej regionu warmińsko-mazurskiego. Zebrano w sumie 555 ankiet z obszaru wszystkich powiatów województwa. Badaniom poddano kwestie w kontekście analizy odpowiedzi na kilka z pytań ankietowych dotyczących znajomości dorobku, rozumienia i postrzegania elementów i reliktów materialnego dziedzictwa historycznego państwa zakonu krzyżackiego w Prusach.Wyróżniono kilka kategorii obiektów dorobku materialnego, w tym: zamki, kościoły gotyckie, ratusze, mury obronne, bramy, baszty, inne obiekty architektury oraz staromiejskie układy przestrzenne. Następnie przebadano młodzież pod kątem znajomość zabytków dziedzictwa państwa zakonnego na poziomie lokalnym, tj. w miastach ich zamieszkania. W tym celu skonfrontowano wymieniane przez respondentów obiekty zabytkowe późnego średniowiecza z występującymi w wojewódzkim rejestrze zabytków. W analiziewyróżniono zabytki o spektakularnym charakterze z wyodrębnieniem dla poszczególnych miast. Kolejne zagadnienia analizy dotyczą interpretacji obiektów zabytkowych dziedzictwa materialnego państwa zakonu krzyżackiego. Badana jest, z pomocą schematów, rysunków, planów i mapy, znajomość i rozpoznawanie elementów typowego założenia zamkowego oraz urbanistycznej struktury przestrzennej średniowiecznego miasta. Analizowany jest również sposób postrzegania przez respondentów całości materialnego dziedzictwa państwa zakonnego. Autor prezentuje wyniki badań w różnych zestawieniach Mając na uwadze unikalny na skalę europejską fenomen państwa zakonnego oraz zachowane do dziś w krajobrazie historyczno-kulturowym regionu relikty jego materialnego dziedzictwa warto podjąć się zadań dydaktycznych, związanych z tworzeniem nowej świadomości historycznej społeczności regionu warmińsko-mazurskiego. Na zakończenie artykułu autor formułuje wnioski nasuwające się po analiziewyników badania ankietowego, w tym wnioski oraz sugestie dydaktyczne.","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"69369893","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Armia polska w przededniu wyprawy na gwardię w maju 1831 roku. Charakterystyka głównych rodzajów wojsk","authors":"Tomasz Strzeżek","doi":"10.31648/ep.7212","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7212","url":null,"abstract":"W artykule przedstawiono krótką charakterystykę piechoty, kawalerii i artylerii armii polskiej w przededniu wyprawy na gwardię w maju 1831 r. Opisano organizację, wyszkolenie, taktykę walki, liczebność poszczególnych rodzajów wojsk, a także proces wprowadzania nowej struktury organizacyjnej armii powstańczej.","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"69369973","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Geolog i prehistoryk, Gottlieb Michael Berendt (1836– 920) – w stulecie śmierci","authors":"M. Hoffmann","doi":"10.31648/ep.7200","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7200","url":null,"abstract":"Gottlieb Michael Berendt był znanym niemieckim geologiem pochodzenia żydowskiego, prekursorem badań młodszych form geologicznych. Uznawany jest za pierwszego niemieckiego geologa, który podłożył podwaliny i znacząco rozwinął studia nad badaniami czwartorzędu oraz geologią obszarów nizinnych. Jego pionierski dorobek badawczy, osiągnięty jeszcze w dobie cesarstwa pruskiego, to przede wszystkim geologiczne skartowanie znacznego terenu Prus Wschodnich i Zachodnich oraz Pomorza, a także liczne publikacje, głównie z dziedziny czwartorzędu, w tym pięć monografii książkowych. Podczas swojego pobytu w Królewcu i aktywności zawodowej w Prusach Wschodnich i Zachodnich Gottlieb Michael Berendt zaangażował się również w działalność archeologiczną. Realizował ją w ramach Towarzystwa Fizykalno-Ekonomicznego w Królewcu poprzez badania wykopaliskowe i pozyskiwaniezabytków archeologicznych. Dzięki wspomnianym działaniom archeologicznym i geologicznym, a także zabiegom organizacyjnym Gottlieb Michael Berendt uznawany jest za założyciela Muzeum Prowincjonalnego w Królewcu. Ostatnie lata życia Gottlieb Berendt spędził w Szklarskiej Porębie, gdzie zmarł 27 stycznia 1920 r.","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48894208","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Dwory starostwa grodzieńskiego w XVI wieku – uwagi o stanie gospodarczym w świetle źródeł","authors":"Anna Pytasz-Kołodziejczyk","doi":"10.31648/ep.7203","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7203","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"69369900","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Udział Dywizji Polskiej w bitwie pod Almonacid de Toledo 11 sierpnia 1809 r.","authors":"Dawid Madziar","doi":"10.31648/ep.7206","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7206","url":null,"abstract":"Artykuł podejmuje problematykę udziału Dywizji Polskiej [Księstwa Warszawskiego] w tzw. kampanii Talavery, której zwieńczeniem była rozegrana w dniu 11 sierpnia 1809 r. bitwa pod Almonacid de Toledo. Dywizja Polska, która składa się z trzech pułków piechoty: 4. (płk Feliks Potocki], 7. (płk Maciej Sobolewski) i 9. (płk Antoni Paweł Sułkowski), na mocy zawartego w maju 1808 r. porozumieniaw Bajonnie, przeszła na żołd francuski z zamiarem skierowania jej do służby nad Renem. Zamiast nad Ren, jesienią 1808 r. Dywizja trafiła do Hiszpanii, w której wybuchło powstanie przeciwko narzuconej przez Napoleona władzy króla Józefa Bonapartego. Konflikt szybko przerodził się w wojnę z regularnymi siłami hiszpańskimi, które wsparte zostały przez korpus brytyjski. Bitwa pod Almonacid była najkrwawszym bojem, jaki odbyła w Hiszpanii polska dywizja, ponosząc przy tym duże straty. Dotychczas jednak żaden badacz nie podjął się szerszego opisu tej batalii z perspektywy udziału w niej polskich żołnierzy. Dlatego niniejsze opracowanie stara się wypełnić tę lukę w polskiej historiografii.","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"69369963","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Wyprawy rabunkowe mieszkańców północnego Mazowsza do powiatu szczycieńskiego w latach 1945–1946 w świetle źródeł Ministerstwa Ziem Odzyskanych","authors":"Radosław Gross","doi":"10.31648/ep.7219","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7219","url":null,"abstract":"W 1945 i 1946 r. w powiecie szczycieńskim, położonym w południowej części Okręgu Mazurskiego, a później województwa olsztyńskiego, dochodziło do bardzo groźnych i niebezpiecznych wydarzeń. Obszar ten był miejscem wypraw łupieżczych, w których brali udział mieszkańcy północnych powiatów województwa warszawskiego. Codziennością stały się: przemoc, rabunki i grabieże. Ofiarami padali na ogół autochtoni, których siłą usuwano z ich domostw i gospodarstw, a czasem także faktyczni osadnicy, którzy przybywali z myślą o trwałym osadnictwie. W proceder grabieży włączali się często funkcjonariusze MO i UB, co wzmacniało wśród grup dokonujących rabunków poczucie bezkarności. Trudnej sytuacji nie była w stanie rozwiązać władza lokalna. Tymczasem zjawisko to stało się na tyle niebezpieczne dla procesu osadnictwa i późniejszego rozwoju gospodarczego tych ziem, że doprowadziło do podjęcia jesienią 1946 r. przez Ministerstwo Ziem Odzyskanych działań interwencyjnych, w tym m.in. w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Ich śladem jest kilka dokumentów wytworzonych przez MZO, w których problem ten został opisany. Mimo stopniowej poprawy stanu bezpieczeństwa po 1946 r., społeczne i gospodarcze skutki wspomnianych zjawisk były odczuwane na tych terenach przez wiele kolejnych lat.","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47845144","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Józef Wacław Dąbrowski (1797–1862). Wołynianin w armii Królestwa Polskiego","authors":"T. Ciesielski, Antoni Maziarz","doi":"10.31648/ep.7208","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7208","url":null,"abstract":"W artykule, w oparciu o nieznane i tym samym niewykorzystywane dotąd przez historyków wspomnienia, przedstawione zostały dzieciństwo i młodość Józefa Wacława Dąbrowskiego, oficera wojska Królestwa Polskiego, dowódcę w randze kapitana i majora oddziałów powstańczych jesienią 1830 – latem 1831 r. Koleje jego losów i kariera wojskowa są tak typowe, jak i odbiegające od znanych i omawianych w literaturze przedmiotu schematów. Typowe, gdyż dzięki wywodzeniu się z kręgów średnio zamożnego ziemiaństwa rozpoczął służbę wojskową od stopnia kadeta, aby przed upływem roku awansować na podchorążego i uzyskać skierowanie do szkoły podchorążych, stanowiącej niezbędny etap służby potrzebny do awansu oficerskiego. Na ten przychodziło jednak podchorążym odczekać kilka lat, w przypadku Dąbrowskiego pięć, gdyż w armii Królestwa Polskiego silnie odczuwalny był nadkomplet oficerów. Spowalniało to też dalszy awans, co rodziło konflikt między „starymi”, którzy szlify oficerskie zdobywali w wojskach napoleońskich i Księstwa Warszawskiego, a „młodymi”. Od utartych schematów odbiega pochodzenie z kręgów szlachty wołyńskiej o sporych koneksjach w powiecie łuckim, staranne wykształcenie zwieńczone nauką w kolegium pijarskim, decyzja o stosunkowo szybkim zakończeniu służby, jak też wnikliwy i krytyczny ogląd stosunków panujących w armii Królestwa Polskiego.","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"69369968","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Werbunki Hansa Georga von Arnima, Georga Friedricha von Kreytzena i Ernsta Georga von Sparra na kampanię Chocimską 1621 roku","authors":"Sławomir Augusiewicz","doi":"10.31648/ep.7204","DOIUrl":"https://doi.org/10.31648/ep.7204","url":null,"abstract":"Na początku 1621 r. patenty na werbunek niemieckiej piechoty i rajtarii otrzymali m.in. Hans Georg von Arnim, Georg Friedrich von Kreytzen i Ernst Georg von Sparr. Arnim werbował swoją jednostkę w Prusach Książęcych, jednak proces formowania przeciągnął się i regiment nie wziął udziału w walkach pod Chocimiem. Część rajtarii Kreytzena i Sparra, werbowanej w Nowej Marchii, po odebraniu trzymiesięcznego żołdu zbuntowała się i wróciła do Brandenburgii. Jednak Kreytzen na czele 300 rajtarów dotarł pod Chocim 1 października 1621, na kilka dni przed podpisaniem ugody polsko-tureckiej.","PeriodicalId":36993,"journal":{"name":"Echa Przeszlosci","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-17","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"69369956","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}