{"title":"Kobieta jako popularyzatorka nauki i wiedzy. Obraz piśmiennictwa kobiecego z przełomu XIX i XX wieku na podstawie „katalogów rozumowanych”","authors":"A. Gajda","doi":"10.18778/0208-6077.55.08","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.55.08","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest ukazanie działalności pisarskiej i oświatowej polskich kobiet na przełomie XIX i XX wieku, która obejmowała nie tylko wiedzę z zakresu różnych dziedzin życia, tj. „wiedzę nienaukową”, ale także „wiedzę naukową” z rozmaitych obszarów intensywnie rozwijających się wtedy dyscyplin naukowych. W części pierwszej autorka przedstawia etapy wykształcenia, czyli merytoryczne przygotowanie kobiet do działalności popularyzatorskiej, zaś w części drugiej dokonuje wstępnej klasyfikacji piśmiennictwa popularnonaukowego ze względu na tematykę oraz formy gatunkowe, podając odpowiednie przykłady utworów (tytuły), zaczerpnięte z dziewiętnastowiecznych katalogów bibliograficznych. Do gatunków popularyzujących wiedzę naukową autorka zalicza teksty paraliterackie: powiastki i powieści o tematyce dydaktycznej i umoralniającej, powieści obyczajowe, powieści historyczne, a także fabularyzowane biografie sławnych ludzi. Oddzielną grupę stanowią monografie popularnonaukowe (będące często kryptopodręcznikami), pogadanki, odczyty, opowiadania i tzw. „obrazki” o tematyce naukowej (najczęściej przyrodniczej). Autorka zauważa, iż gatunkowe wzorce literatury popularnonaukowej przybyły do Polski z Europy Zachodniej i początkowo miały charakter przekładów oraz wyborów tekstów z polskimi komentarzami i parafraz; stopniowo jednak zaczęły powstawać dzieła oryginalne mówiące o polskich wynalazkach naukowych.","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"24 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"84045093","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Językowe ujęcie uczuć z kręgu smutku w poemacie Anny Stanisławskiej Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty","authors":"M. Hawrysz","doi":"10.18778/0208-6077.55.06","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.55.06","url":null,"abstract":"Celem opracowania jest opis sposobów komunikowania, wyrażania i konceptualizacji uczuć z kręgu smutku w siedemnastowiecznym tekście Anny Stanisławskiej Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty. Na tle standardów kulturowo-społecznych dawnej Polski utwór jest ewenementem, ponieważ stanowi pierwszą w piśmiennictwie polskim tak obszerną próbę świeckiego pisarstwa kobiecego. Pamiętnik utrwala wewnętrzne przeżycia kobiety głęboko doświadczonej przez zły los. Identyfikacja sposobów nominacji emocji z kręgu smutku, rekonstrukcja ich konceptualizacji oraz charakterystyka środków artystycznych wykorzystanych do oddania tego rodzaju uczuć pozwoliły sformułować kilka refleksji dotyczących autorskiej oryginalności oraz osadzenia w tradycji literackiej i pokrewieństwa z wzorami poznawczymi śródziemnomorskiego kręgu kulturowego.","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"16 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"74185863","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Kim były szesnastowieczne malarki, murarki i mydlarki?","authors":"Anetta Luto-Kamińska","doi":"10.18778/0208-6077.55.01","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.55.01","url":null,"abstract":"Artykuł opisuje trudności związane z interpretacją szesnastowiecznych nazw kobiet utworzonych od męskich nazw zawodowych. Badany materiał leksykalny ograniczono do żeńskich formacji utworzonych za pomocą przyrostka -ka od męskich nazw na -arz. Dzięki takiemu wyraźnemu zawężeniu formalnemu poddano analizie wszystkie feminatywa z tej klasy odnotowane w SPXVI oraz dodatkowe wystąpienia pochodzące z ekscerpcji własnej, które stanowiły ponad 60% przeanalizowanych tu użyć tekstowych. Skupiono się na dwu produktywnych wówczas funkcjach przyrostka -ka tworzącego nomina feminativa – nazwy żon oraz feminatywa „proste”, czyli takie, w których formant wnosi do znaczenia podstawy słowotwórczej jedynie znaczenie żeńskości. \u0000Analizie poddano ponad 60 leksemów. W pierwszej kolejności zbadano wszystkie zarejestrowane wystąpienia każdego wyrazu w renesansowych tekstach, ze szczególnym uwzględnieniem użyć w źródłach nieliterackich, dostarczających autentycznych danych historycznych o opisywanych osobach. Uzyskane informacje skonfrontowano z: 1) ustaleniami historyków, demografów czy socjologów badających rolę kobiety w renesansowym społeczeństwie oraz możliwości podejmowania przez nią pracy zarobkowej i wykonywania konkretnych zawodów; 2) opisami leksykograficznymi poszczególnych haseł w SPXVI, poszerzając analizę leksykograficzną o leksykę wcześniejszą zarejestrowaną w SStp oraz późniejszą w słowniku źródłowym (Cn). Ostatni etap badań obejmował formalną historyczną analizę słowotwórczą opisywanych feminatywów i jej zależności z opisami leksykograficznymi poszczególnych jednostek.","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"14 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"74749388","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Słownik terminów lingwistycznych dla studentów slawistyki (język bułgarski, język czeski i język polski) Nadeżdy Staljanovej i Eleny Kreytchovej","authors":"Steliana Aleksandrova","doi":"10.18778/0208-6077.55.18","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.55.18","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"60 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"87148311","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Co jest kobietą we współczesnej polszczyźnie?","authors":"E. Młynarczyk","doi":"10.18778/0208-6077.55.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.55.12","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest charakterystyka pod względem formalnym i semantycznym metaforycznego połączenia wyrazowego Coś jest kobietą nierejestrowanego dotychczas w słownikach frazeologicznych. Autorka przedstawia konteksty, w których frazem ten został poświadczony, określa jego ustabilizowaną postać, a także najważniejsze składniki znaczenia globalnego.","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"19 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"79242666","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Między aluzyjnością a obrazowością. Wyznaczniki polskiego dyskursu erotycznego epok dawnych (XVI–XVII wiek)","authors":"Artur Rejter","doi":"10.18778/0208-6077.55.09","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.55.09","url":null,"abstract":"W artykule podjęto problem językowych eksponentów dawnego (XVI–XVII wiek) polskiego dyskursu erotycznego. Materiał badawczy stanowiły wybrane teksty reprezentujące styl niski jako bliski odmianie potocznej języka. Wskazano dwie główne tendencje dyskursotwórcze: obrazowość i aluzyjność. Analizy ilustrują uniwersalność zabiegów językowych, ich panchroniczny charakter, funkcje ludyczną i eufemizującą. Potwierdzony został także związek badanego dyskursu z potoczną odmianą polszczyzny, a także ze stereotypami językowo-kulturowymi.","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"25 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-01-11","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"88638508","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"RECENZJA: Artur Rejter, \"Nazwy własne w kon/tekstach kultury\", Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019, ss. 308","authors":"Rafał Zarębski","doi":"10.18778/0208-6077.54.16","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.54.16","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"31 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"89344325","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Adaptacja obcych imion męskich do polszczyzny na podstawie \"Odporu na odpowiedź kwestyj\" Erazma Glicznera z 1579 roku","authors":"Magdalena Gozdek","doi":"10.18778/0208-6077.54.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.54.12","url":null,"abstract":"Głównym celem artykułu jest opis adaptacji obcych imion męskich w publikacji Erazma Glicznera pt. Odpór na odpowiedź kwestyj niektórych podanych o Kościele Powszechnym […] (Grodzisk Wielkopolski 1579) na tle tendencji, które występowały w dawnej polszczyźnie. W wybranym do analizy tekście występują liczne antroponimy, zarówno te obecne w naszym języku od samego początku, jak również te, które były przyswajane dopiero w czasie powstawania dzieła. Autor Odporu był znanym działaczem reformacyjnym, pełniącym funkcję superintendenta kościołów protestanckich w Wielkopolsce. W badanym dziele podjął polemikę z przedstawicielami kontrreformacji. Przedmiotem sporu uczynił pięć prawd wiary, które, jego zdaniem, zostały niewłaściwie zinterpretowane przez katolików. W celu udowodnienia swoich przekonań autor wielokrotnie przywoływał różne postacie z kręgów religijnych oraz świeckich. Na zapis imion wpływ miało także to, jakie osoby za ich pomocą były identyfikowane. W Odporze spotykamy wszystkie trzy wyróżniane przez badaczy sposoby oddania obcych imion: translokację nazwy, adaptację nazwy oraz tłumaczenie nazwy.","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"51 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-02","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"74845494","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Wpływ publicznego charakteru sytuacji komunikacyjnej na interakcyjną normę dyskursu","authors":"Edyta Pałuszyńska","doi":"10.18778/0208-6077.53.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.53.12","url":null,"abstract":"W artykule autorka analizuje debaty telewizyjne. Celem jest pokazanie na przykładach, jakie prawidłowości, zasady i normy rządzą interakcją w dyskursie publicznym. Autorka analizuje przykłady, w których rozmówcy naruszają zasady komunikacji, a następnie rozmawiają o normie dyskursu. Szczególnie mocno reagują na akty zagrożenia twarzy pozytywnej oraz naruszanie sfery prywatnej w komunikacji. Z analizy przykładów wynika, że norma dyskursu publicznego wymaga respektowania roli, w jakiej występuje rozmówca.","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"49 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"83955939","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Tożsamość europejska w polskim dyskursie medialnym (2015–2018). Rekonesans","authors":"M. Wójcicka","doi":"10.18778/0208-6077.53.03","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/0208-6077.53.03","url":null,"abstract":"Ważne miejsce we współczesnym dyskursie publicznym zajmuje tzw. dyskurs tożsamościowy, dominujący w tzw. mediach tożsamościowych. W dyskursie tym we współczesnych mediach zwraca się uwagę m.in. na tzw. tożsamość europejską. Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie: jaki dyskurs tożsamościowy dotyczący tożsamości Europy kreowany jest w mediach, prezentujących różne poglądy polityczne. Analizie poddano frazę tożsamość Europy/europejska, która pojawia się w polskim dyskursie publicznym. W wyniku wstępnej analizy wskazano główne zagadnienia dotyczące tożsamości współczesnej Europy, podejmowane w dyskursie medialnym, tj. kryzys tożsamościowy, relacje między tożsamością europejską a narodową, wartości, zagrożenia dla tożsamości UE.","PeriodicalId":34261,"journal":{"name":"Acta Universitatis Lodziensis Folia Linguistica","volume":"169 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"75194826","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}