Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]最新文献

{"title":"İBRAHİM EDHEM EFENDİ VE BAZI ŞİİRLERİ","authors":"Seyit YAVUZ","doi":"10.58659/estad.1330539","DOIUrl":"https://doi.org/10.58659/estad.1330539","url":null,"abstract":"Türk edebiyatının en çok şair ve yazar yetiştirdiği dönemlerinden biri de 19. yüzyıldır. Bu dönemde hem daha önceki yüzyıllardan gelen birikim hem de Batı’dan alınan yeni tür ve şekillerde çok sayıda şiir kaleme alınmıştır. İbrahim Edhem de 19. yüzyılda yetişmiş şairlerden biridir. Tezkirelerde ve dönemin biyografik kaynaklarında hakkında herhangi bir bilgiye tesadüf edilemeyen şairin son dönem mecmualarında da ismine veya şiirlerine rastlanmamıştır. Şahsî kütüphanemizde yer alan ve şairin oğlu Mehmed Bahâeddîn tarafından telif edilen mecmuadaki az sayıda şiirinden divan şiirinin son dönem temsilcilerinden olduğu anlaşılmaktadır. Şairin mecmuada yer alan şiirleri de oğlu tarafından yazılmıştır. Mezkûr mecmuada oğlu Mehmmed Bahâeddîn tarafından kaleme alınmış manzum bir mektupta yer alan ifadelerden anlaşıldığı kadarıyla şairin memleketi, o devir Sivas sınırları içerisinde bulunan bugün ise Giresun şehrine bağlı Karahisâr-ı Şarkî/Şebinkarahisar’dır.
 Mecmuanın zahriyesinde bulunan temellük kaydına göre İbrahim Edhem’in mesleği kâtipliktir. Eğitim için oğlu Mehmed Bahâeddîn’i İstanbul’a gönderdiği anlaşılan babanın bu ayrılıktan dolayı derin hasret ve üzüntü çektiği de manzum mektuptan öğrenilmektedir. Bu çalışmada İbrahim Edhem ile ilgili mecmua vesilesiyle ulaşılan sınırlı bilgilere yer verilecektir. Ardından şairin mecmuada yer alan dört şiiri transkripsiyonlu bir şekilde Latin harflerine aktarılacaktır. Bu vesileyle biyografik kaynaklarda zikredilmemiş bir şairin şiirleri edebiyat tarihine kazandırılacak ve araştırmacıların istifadesine sunulacaktır.","PeriodicalId":475062,"journal":{"name":"Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]","volume":"40 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135768781","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Safevî Döneminde Hindistan’a Göçen İranlı Mûsıkîşinaş Şâirler","authors":"Milad SALMANİ","doi":"10.58659/estad.1322306","DOIUrl":"https://doi.org/10.58659/estad.1322306","url":null,"abstract":"İran’ı İslâmiyet sonrası dönemde birçok hanedan yönetmiştir ve hanedanlar arası iktidar değişimleri, zaman zaman büyük istikrarsızlığa sebebiyet vermiştir. İran yönetimini uzunca bir süre elde tutan hanedanlardan biri Safevîlerdir. Safevîlerle birlikte İran’ın yönetimi iki buçuk asırlık bir süre boyunca tek bir sülalelin elinde kalmıştır. Ne var ki XVI-XVIII. asırlar aralığını kapsayan bu süreçte padişahların değişmesi zaman zaman bazı İranlı sanat erbabının çeşitli gerekçelerle ana vatanlarını terk edip Anadolu ve Hindistan başta olmak üzere civar bölgelere yerleşmelerine yol açmıştır. O devirde göçler resmî bir şekilde kayıt altına alınamazken kaleme alınan tezkireler ve cönkler bu göçlerle ilgili önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Safevî döneminde İran ve Hindistan’da tezkire yazımı iyice yaygınlaşmış olup büyük önem arz etmekteydi. Bu sebeple o asırlarda yaşamış olan şâirler ve ilim erbabının terceme-i hâllerini anlatan çok sayıda tezkire yazılmış ve günümüze ulaşmıştır. Söz konusu tezkireler ışığında bu dönem zarfında İran’dan diğer memleketlere göçen ilim ve sanat erbabını tespit etmek mümkündür. Bu çalışmada öncelikle Safevîlerin İran’ı yönettikleri yaklaşık iki buçuk asırlık süre zarfında ilim ve sanat erbabının göç sebepleri ile ilgili tespitler paylaşılmıştır. Akabinde İran edebiyatının önemli araştırmacılarından biri olan ve özellikle tezkireler üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Ahmed Gülçîn-i Me’ânî’nin (1916-2000) Kârvân-ı Hind adlı tezkire kitabının ışığında 
 
 Safevîler döneminde Hindistan’a göçen İranlı mûsıkîşinas şâirler tespit edilmiş ve terceme-i halleri aktarılmıştır.","PeriodicalId":475062,"journal":{"name":"Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]","volume":"70 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135768964","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE TÜRK MİTOLOJİSİNİN İZLERİ: YADA VE GALEBE TAŞI ÖRNEKLERİ","authors":"Muvaffak EFLATUN","doi":"10.58659/estad.1353352","DOIUrl":"https://doi.org/10.58659/estad.1353352","url":null,"abstract":"Klasik Türk şiirinin muhteva yapısı; din, tasavvuf, tarih, mitoloji, kozmoğrafya, çağın bilimleri gibi unsurlardan oluşmaktadır. Bu unsurlar arasında mitoloji önemli bir yer tutar. Kâinatın başlangıcı ve sonu, insanın yaratılışı ve hayatı, tabiat hadiseleri gibi varlık âlemindeki birçok sırra insanoğlunun bizzat kendisinin cevap arayışı mitolojinin doğmasına sebep olmuştur. Bu çerçevede ortaya çıkan mitolojik anlatılar önce sözlü gelenekle nesilden nesle aktarılmış ve sonrasında yazıya geçirilmiştir. Zengin bir arka plana sahip olan mitolojik anlatılar şair ve yazarlar için vazgeçilmez dil malzemesidir. Şair ve yazarlar bu malzemeye sıklıkla başvururlar. İslam medeniyetinin üretmiş olduğu edebi anlayışın Türkler tarafından ifade şekli olan klasik Türk edebiyatı sanatçıları da mensubu oldukları medeniyetin mitolojisinden yani İslam mitolojisinden yararlanmışlardır. İslam mitolojisi; Arap (Derin köklerinde bulunan Nebati ve Keldani), İran, İbrani, Yunan, Hıristiyan, Hint, Türk mitolojilerine ait unsurları bünyesinde bulundurmaktadır. Bunlardan Türk mitolojisine ait unsurlar İslam mitolojisi içinde ne derece yer edinmiştir? Sorusunun cevabını klasik Türk şiiri metinlerinde aramaya çalışan bu bildiri yada taşı ve galebe taşı bağlamında konuya açıklık getirmeyi amaçlamaktadır. Yada taşı İslamî kaynaklarda hacerü’l-matar, seng-i matar, seng-i ceda çeşitli Türk lehçelerinde sata, çata, cay olarak geçmektedir. Galebe taşı ise; İslami kaynaklarda hacerü’l-galebe, yeşim isimleriyle anılmaktadır.. Yada taşının kamlık yoluyla yağmur yağmasına, galebe taşının ise; savaşlarda zafer kazanmaya sebep olduğuna inanılmaktadır. Özellikle Türkler zafer elde etme isteğiyle kılıçlarını, eyerlerini ve kemerlerini yeşim (galebe) taşı ile süslerlermiş. Her iki taşın ve onların çevresinde gelişen anlatıların Türk mitolojik anlatıları içinde yer aldığı görülmektedir. İşte bu taşlar çerçevesinde oluşan mitolojik anlatılar aynı zamanda klasik Türk şiirine de yansımıştır. Bildiri klasik Türk şiirine bu taşlarla ilgili yansıyan örnekleri değerlendirerek klasik şiir anlayışının anlam zenginliğine vurgu yapmayı hedeflemiştir.","PeriodicalId":475062,"journal":{"name":"Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]","volume":"40 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135769469","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"TRABZON’UN KAYIT ALTINDA OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASINA ÖRNEK BİR CÖNK","authors":"Yavuz BAYRAM, Muhammed İkbâl GÜLER","doi":"10.58659/estad.1358708","DOIUrl":"https://doi.org/10.58659/estad.1358708","url":null,"abstract":"Kültürel mirasın taşıyıcıları arasında şüphesiz edebî metinlerin önemli bir yeri vardır. Dolayısıyla Türk edebiyatının muhtelif dönemlerinde üretilmiş edebî metinler, aynı zamanda kültürel mirasımızın da taşıyıcıları arasındadır. Bu sebeple edebî metinlerin erişilebilir olması da önem kazanmaktadır. Nitekim çalışmada henüz kayıt altına alınmamış bir cönk üzerinde durulacaktır. Söz konusu cönk, Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış olup toplam 18 varaktan oluşmaktadır. Trabzon ili Akçaabat ilçesi Arpacılı köyünde tespit edilmiştir. Cönkte sekiz şiir ve kısa bir nesir bulunmaktadır. Şiirlerin yedisi dörtlüklerle, biri beyitlerle yazılmıştır. Bu şekilde toplam 50 dörtlük ve 5 beyit bulunmaktadır. Şiirlerin biri arûzla, altısı hece iledir. Bir şiirin vezni, hem arûza hem de heceye uymaktadır. Şiirlerin tamamı dînî-tasavvufî içeriklidir. Şiirlerden birinin şairi Yunus, birinin Mahvî, birinin Şem’î, ikisinin de Sabuncı Kızı’dır. Diğer üç şiirin şairine dair ipucu tespit edilememiştir. İlk şiirde Hac yolculuğu, ikinci şiirde Hz.Peygamber’e yalvarış, üçüncü şiirde Medîne’nin medhine ve menzile varmanın mutluluğuna yer verilmiştir. Zemzem suyunun övülüp anlatıldığı dördüncü şiirden sonra Arafat’ın medhi yapılmıştır. Altıncı şiir, Şam’ın ve ordaki Ümeyye Camisi’nin medhine ayrılmıştır. Yedinci şiirde Veysel Karânî, sekizinci şiirde ise Beytullâh’ın medhi yer almaktadır. Makale konusu yapılan cönk, kayıt altına alınamamış daha pek çok edebî metnin bulunduğuna yönelik somut göstergelerden biri olarak değerlendirilmektedir.","PeriodicalId":475062,"journal":{"name":"Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]","volume":"307 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135768963","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"KLÂSİK TÜRK ŞİİRİNDE REDİFLERİN İZİNDE ELMASIN IŞILTISINI TAKİP ETMEK","authors":"Kamile ÇETİN, Merve UZUNBURUN","doi":"10.58659/estad.1346878","DOIUrl":"https://doi.org/10.58659/estad.1346878","url":null,"abstract":"Değerli taşlar, parıltılarıyla ve kıymetli oluşlarıyla Klâsik Türk edebiyatı şairlerinin dikkatini çekmiştir. Işıl ışıl görüntüsü ve kendisine mahsus birçok özelliği sebebiyle en eski dönemlerden itibaren teveccüh gösterilen elmas da bunlardan biridir. Farklı yüzyıllara ait Divanlardan yapılan taramalar sonucu, 18. asırdan itibaren şiirlerde elmas kelimesinin redif olarak yer almaya başladığı belirlenmiştir. Bu bağlamda, 18. yüzyıl şairlerinden Nakşî, Şeyh Gâlib, Muvakkit-zâde Muhammed Pertev, Bâ’is ve Mehmed Şerîf’e ait beş gazel tespit edilmiştir. 19. yüzyıl ediplerinden Keçeci-zâde İzzet Mollâ ve Antepli Aynî birer gazel ve Zîver Paşa bir kıt’a yazmıştır. Bu şiirler, “-i elmâs” redifiyle ve Mef’ûlü Mefâ’îlü Mefâ’îlü Fe’ulün kalıbıyla kaleme alınmıştır. Hem kronolojik açıdan hem de muhteva itibarıyla değerlendirildiğinde, Nakşî’nin gazelinin zemin şiir, diğerlerinin ona yazılmış nazireler olduğu sonucuna varılabilir. 19. asırdan Sahaflar Şeyhi-zâde Es’ad Mehmed Efendi, Nu’man Mâhir, Tâhir Selâm Bey, “-ı elmâs” redifi ve Fe’ilâtün Fe’ilâtün Fe’ilâtün Fe’ilün kalıbıyla birer, Zîver Paşa ise iki gazel yazmıştır. Tâhir Selâm Bey dışındaki şairler, gazellerinin makta beyitlerinde 
 
 birbirlerinin mahlaslarını söylemişlerdir. Bu durumda onun gazeli zemin şiir, diğerleri ona yazılmış nazireler olarak düşünülebilir. Şeyhülislâm Ârif Hikmet Bey Divanı’nda ise aynı vezin ve aruz kalıbıyla kaleme alınmış bir matla vardır. Ayrıca Zîver Paşa’nın, redifi “elmâs”, kalıbı Mefâ’îlün Mefâ’îlün Mefâ’îlün Mefâ’îlün olan yedi beyitlik bir gazeli daha bulunmaktadır. 
 Çalışmada, bahsi geçen şairlere ait gazeller ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Redifler ekseninde, şiirlerde yer alan müşterek ve farklı özellikler ortaya konulmuştur.","PeriodicalId":475062,"journal":{"name":"Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]","volume":"15 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135770924","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ÖLÜM ACISININ BULUŞTURDUĞU İKİ ANNE/ ŞAİR: SIRRÎ RÂHİLE HANIM VE ÂDİLE SULTAN’IN ÇOCUKLARI İÇİN YAZDIĞI MERSİYELER","authors":"Gökçehan Aysel YILMAZ","doi":"10.58659/estad.1349650","DOIUrl":"https://doi.org/10.58659/estad.1349650","url":null,"abstract":"Klasik Türk Edebiyatı’nda, peygamberler, Hz. Hüseyin ve Kerbelâ şehitleri gibi din büyükleri, padişahlar, yöneticiler, aile, akraba vb. kişi /kişilerin ölümünün ardından yazılan; ölen kişinin övgüsünü, geride kalanın ise hüznünü yansıtan şiirlere mersiye denilmektedir. Mersiyeler, aile ve yakın çevreden bir kişinin ölümü üzerine yazıldığında; ölüm acısı daha içten bir üslupla dile getirilmektedir. XIX. yüzyıl kadın şairlerinden Sırrî Râhile Hanım (ö. 1877) ve Âdile Sultan’ın (ö. 1899) divanlarında, genç yaşta ölen çocukları Rifat ve Hayriye Sultan için yazdıkları mersiyeler bulunmaktadır. Âdile Sultan, vefat eden aile üyelerinin anısına kaleme aldığı “İftiraknâme”sinde de kızının hatırasına yer vermektedir. Bu manzumeler, iki anne/şairin kaleminden çıkarak edebiyat tarihi içerisinde farklı bir yere konumlanmaktadır. Çalışmada, aynı yüzyılda yaşayan iki anne/şairin çocukları için yazdığı mersiyeler; içerik özellikleri ve barındırdıkları dinî-tasavvufî temalar bağlamında incelenmektedir. Söz konusu mersiyelerde, bu türün geleneği doğrultusunda dünyanın fani oluşu, ölümün kaçınılmazlığı, kaza ve kadere boyun eğme gibi dinî unsurlar yer almıştır. Özellikle Sırrî Râhile Hanım’ın mersiyesinde ney, şem, pervane, hum-hâne, melamet, Hallâc-ı Mansûr’un darağacı, melamet hırkası, üryan olmak, ehl-i aşk gibi remizler sıklıkla kullanılarak daha yoğun bir tasavvufî anlam oluşturulmuştur. Anne/ şairler, ölen çocuklarının güzel özelliklerini anlatmış; onlarla ilgili benzetme ilgileri kurmuşlardır. Mersiyelerin son bölümlerinde ise çocukların geride bıraktığı annelerinin vaziyetinden bahsedilmiş; bu ölümlerden alınacak ibretler sıralanarak onların ruhlarına dualar edilmiştir.","PeriodicalId":475062,"journal":{"name":"Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]","volume":"181 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135770925","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"HURÛFÎ ŞÂİR ARŞÎ DÎVÂNI (İNCELEME-METİN)","authors":"Gülay ŞAHİN","doi":"10.58659/estad.1341623","DOIUrl":"https://doi.org/10.58659/estad.1341623","url":null,"abstract":"XIV. yüzyılda İran’da doğmuş, Kuran’ın harf ve sayı simgeciliğiyle yorumlandığı bir inanç ve düşünüş sistemi olan Hurufilik, kendine has bir edebiyat meydana getirmiştir. İlk zamanlarda Farsça olan Hurufilik edebiyatı, Hurufiliğin Anadolu ve buradan Balkanlara yayılması ile birlikte Türkçe eserler vermeye başlamıştır. Bu eserlerin en önemlilerinden biri XVI. yüzyıla ait Arşî Divanı’dır. Bu çalışmanın amacı Prof. Dr. Bahattin Kahraman tarafından Haziran 2023 tarihinde yayımlanmış olan “Hurûfî Şâir Arşî Dîvânı (İnceleme-Metin)” adlı kitabı tanıtmaktır.","PeriodicalId":475062,"journal":{"name":"Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches]","volume":"33 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-09-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135768965","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}