KLÂSİK TÜRK ŞİİRİNDE REDİFLERİN İZİNDE ELMASIN IŞILTISINI TAKİP ETMEK

Değerli taşlar, parıltılarıyla ve kıymetli oluşlarıyla Klâsik Türk edebiyatı şairlerinin dikkatini çekmiştir. Işıl ışıl görüntüsü ve kendisine mahsus birçok özelliği sebebiyle en eski dönemlerden itibaren teveccüh gösterilen elmas da bunlardan biridir. Farklı yüzyıllara ait Divanlardan yapılan taramalar sonucu, 18. asırdan itibaren şiirlerde elmas kelimesinin redif olarak yer almaya başladığı belirlenmiştir. Bu bağlamda, 18. yüzyıl şairlerinden Nakşî, Şeyh Gâlib, Muvakkit-zâde Muhammed Pertev, Bâ’is ve Mehmed Şerîf’e ait beş gazel tespit edilmiştir. 19. yüzyıl ediplerinden Keçeci-zâde İzzet Mollâ ve Antepli Aynî birer gazel ve Zîver Paşa bir kıt’a yazmıştır. Bu şiirler, “-i elmâs” redifiyle ve Mef’ûlü Mefâ’îlü Mefâ’îlü Fe’ulün kalıbıyla kaleme alınmıştır. Hem kronolojik açıdan hem de muhteva itibarıyla değerlendirildiğinde, Nakşî’nin gazelinin zemin şiir, diğerlerinin ona yazılmış nazireler olduğu sonucuna varılabilir. 19. asırdan Sahaflar Şeyhi-zâde Es’ad Mehmed Efendi, Nu’man Mâhir, Tâhir Selâm Bey, “-ı elmâs” redifi ve Fe’ilâtün Fe’ilâtün Fe’ilâtün Fe’ilün kalıbıyla birer, Zîver Paşa ise iki gazel yazmıştır. Tâhir Selâm Bey dışındaki şairler, gazellerinin makta beyitlerinde birbirlerinin mahlaslarını söylemişlerdir. Bu durumda onun gazeli zemin şiir, diğerleri ona yazılmış nazireler olarak düşünülebilir. Şeyhülislâm Ârif Hikmet Bey Divanı’nda ise aynı vezin ve aruz kalıbıyla kaleme alınmış bir matla vardır. Ayrıca Zîver Paşa’nın, redifi “elmâs”, kalıbı Mefâ’îlün Mefâ’îlün Mefâ’îlün Mefâ’îlün olan yedi beyitlik bir gazeli daha bulunmaktadır. Çalışmada, bahsi geçen şairlere ait gazeller ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Redifler ekseninde, şiirlerde yer alan müşterek ve farklı özellikler ortaya konulmuştur.