{"title":"U źródeł założycielskiego mitu polskiego romantyzmu, czyli jak jest zrobiona antologia „Walka romantyków z klasykami”","authors":"T. Jędrzejewski","doi":"10.32798/pflit.784","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.784","url":null,"abstract":"Formuła „walki romantyków z klasykami” wciąż powraca w rozprawach historycznoliterackich dotyczących początków polskiego romantyzmu. Stefan Kawyn, twórca antologii Walka romantyków z klasykami, wydanej w 1963 r., szeroko wykorzystując batalistyczną metaforykę, przedstawił konfrontację dwóch prądów, odbywającą się w czasopismach, prywatnej korespondencji i wierszach. Legenda walki, sięgająca korzeniami trzeciej dekady XIX w., w pracy Kawyna została wzmocniona i wzbogacona o nowe egzemplifikacje. Niniejszy artykuł prezentuje, w jaki sposób skonstruowano tę antologię: w polu uwagi znajdują się problemy selekcji i organizacji materiału, struktura tomu, komentarze edytorskie.","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44062352","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Dževada Karahasana pisanie ogrodów","authors":"M. Bogusławska","doi":"10.32798/pflit.792","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.792","url":null,"abstract":"Przedmiotem analizy w tym artykule jest zbiór esejów Knjiga vrtova (Księga ogrodów) pióra jednego z najważniejszych współczesnych pisarzy Bośni i Hercegowiny, Dževada Karahasana. Tom jest autorską konfiguracją różnych tematycznie tekstów, które łączy motyw i metafora ogrodu. Księgę można potraktować jako literacką kolekcję ogrodów, która dla autora staje się ramą opowieści o przesyconej duchowością islamu kulturze Bośni, widzianej zarówno w specyfice lokalnej, jak i perspektywie uniwersalnej. Także pod względem kompozycji Księga Karahasana nawiązuje do architektury ogrodu, co łatwo można skojarzyć z etymologią terminu antologia, oznaczającą zbiór/bukiet kwiatów. U bośniackiego pisarza kompozycyjno-narratologiczna funkcja ogrodu zyskuje określony, orientalny układ odniesienia − przede wszystkim w postaci Księgi tysiąca i jednej nocy, gdzie ogród staje się węzłowym elementem niemal każdej, składającej się na to dzieło historii. Namysł nad literackim konceptem Karahasana, zmaterializowanym w Księdze ogrodów, ma być próbą odpowiedzi na pytania o to, w jaki sposób doświadczenie oraz tradycja islamskiej kultury piśmienniczej i wizualnej (arabeska) modeluje autorski","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48734364","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Niedokończona psychoza Witolda Gombrowicza","authors":"Jan Potkański","doi":"10.32798/pflit.773","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.773","url":null,"abstract":"Artykuł rozważa psychoanalityczne konsekwencje przemycanych przez Witolda Gombrowicza w tekstach wspomnieniowych sugestii, jakoby był dziedzicznie (ze strony matki) obciążony zaburzeniami psychicznymi i odnajdywał ich symptomy w stylu swojego zachowania oraz niektórych epizodach biografii. Gombrowicz zatrzymuje się w tej kwestii na progu szczerości sensu stricto − niby porusza temat, ale nie akcentuje go na tyle, aby sprawa dostatecznie wybrzmiała w recepcji jego twórczości, mimo częstego odwoływania się gombrowiczologów do biografii pisarza. Dyskrecja badaczy w tej kwestii kontrastuje z intensywną eksploatacją wątku pozanormatywnej seksualności Gombrowicza, co stanowi asumpt do pytania o kulturowy sens radykalnej różnicy we współczesnym traktowaniu dwóch niegdyś równie wstydliwych „przypadłości” – odmienności psychicznej i seksualnej.","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47176379","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"(Nie)możliwe antologie i definicyjne meandry nowoczesnej literatury „górskiej”","authors":"P. Kaliszuk","doi":"10.32798/pflit.777","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.777","url":null,"abstract":"Artykuł omawia problematyczny status zjawiska literatury górskiej i kształtujących ją procesów antologizacji. Literatura górska powstawała w opozycji wobec zasadniczego trzonu literatury nowoczesnej i zarazem pozostawała zdeterminowana przez impulsy i zjawiska kształtujące modernizm. Autor opisuje specyfikę wybranych polskich antologii z drugiej połowy XX w. jako specyficznych praktyk definiujących nowoczesne teksty górskie. Procedury antologizacji uznaje za zbieżne z procesami kolekcjonowania i różnicowania charakterystycznymi dla kultury nowoczesnej.","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45839113","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"„Rokoko” Juliusa Zeyera w przekładzie Maryli Wolskiej. Strategie autokreacji artystycznej pisarki w świetle wyboru tekstu do tłumaczenia","authors":"Dominika Pękalska","doi":"10.32798/pflit.795","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.795","url":null,"abstract":"Przedmiotem artykułu jest polskie tłumaczenie Rokoka Juliusa Zeyera, które w 1910 r. ogłosiła Maryla Wolska na łamach współredagowanego przez siebie pisma „Lamus” (Lwów 1908−1913). Pokazano relację między wyborem translatorskim pisarki a jej autokreacją artystyczną na lwowskiej scenie literackiej. W tym celu szkicowo omówiono kontakty Wolskiej ze środowiskiem kulturalnym miasta po rozpadzie skupionej wokół niej grupy Płanetnicy, a także przemiany jej warsztatu twórczego oraz rozumienie swojej roli jako tłumaczki. Na tak zarysowanym tle podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, dlaczego ten właśnie tekst Zeyera okazał się dla pisarki interesujący i z którymi z jej ówczesnych rozterek korespondował.","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44675043","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Od antologii do antologizowania. Przypadek nowego dramatu polskiego","authors":"Anna Sobiecka","doi":"10.32798/pflit.767","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.767","url":null,"abstract":"Artykuł charakteryzuje antologie nowego dramatu polskiego, które zawierają teksty dramatyczne powstałe po przełomie 1989 r. Jego celem jest analiza procesu przemiany antologii, rozumianej jako sztuka wyboru, w antologizowanie, mieszczące się na granicy praktyki teoretycznoliterackiej czy nawet pewnej strategii metodologicznej. W dalszej perspektywie badawczej mieszczą się także pytania o naturę tekstu dramatycznego ewoluującego od klasycznie rozumianego dramatu ku „tekstom dla teatru”.","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"44608157","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"The Jewish Anthological Imagination in the Holocaust, 1940−1945","authors":"D. Roskies","doi":"10.32798/pflit.796","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.796","url":null,"abstract":"In this paper the author analyzes five anthologies published in Yiddish, Hebrew and English. They represent individual and collective Jewish responses to the Holocaust both inside and outside the occupied war zone. When we read synoptically, each of them can be perceived as different national, transnational or communal Jewish response to the catastrophe. When we read dialogically, however, each anthology betrays a dissonant or discordant voice, and it is precisely the anomalous utterance that calls out the Holocaust’s screaming contradictions. By “listening anthologically,” combining a synoptic and dialogical reading, the Jewish anthological imagination in wartime becomes audible in all its tragic complexity","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46618245","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Podwójny splot. Norwida poetyka myślenia otwartego","authors":"Leszek Zwierzyński","doi":"10.32798/pflit.882","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.882","url":null,"abstract":"Artykuł jest opisem mechanizmu w poezji Norwida zapewniającego precyzję i charakter otwarty myśleniu w niej rozwijanemu. Służąca temu celowi, skonstruowana przez poetę, podwójna figura poetycka zostaje zbadana zmodyfikowaną metodą krytyki tematycznej. Pierwszą fazę figury stanowi nowoczesna alegoria umożliwiająca, dzięki swym dwóm metonimicznie połączonym poziomom, skuteczne diagnozowanie zjawisk świata nowoczesnego. Wysiłek myślowo-wyobraźniowy wierszy nie zatrzymuje się jednak w granicach przestrzeni nowoczesnego świata; wypracowują one na bazie alegorii symbol otwierający myślenie poetyckie Norwida na niewyrażalne. Nie jest ono tu jednak ujęte w kształt teologiczny, lecz dane jako fenomen bezpośredniego doświadczenia − epifania.","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45596512","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Antologizowanie jako forma polityki miejsca. Przypadek Bieszczadów – „Wiersze z Rzeszowskiego”","authors":"Andrzej Grzegorz Lewicki","doi":"10.32798/pflit.788","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.788","url":null,"abstract":"Antologizowanie może stanowić jedną z form realizowania polityki miejsca, projektując przez odpowiedni dobór wierszy i komentarzy do nich wyobrażenie przestrzeni, odpowiadające przyjętej polityczno-ideologicznej narracji. W niniejszym artykule autor proponuje spojrzeć na antologię pod kątem wpisanej w nią topografii, wykorzystując do tego perspektywę kartograficzną (antologia jako mapa), a także uwzględniając przypisy jako część dopełniającą lekturę antologii. Na podstawie wierszy zawartych w antologii Wiersze z Rzeszowskiego z 1974 r. autor dokonał analizy topografii wyobrażonej Bieszczadów po drugiej wojnie światowej, zwracając uwagę na zbieżność polityki miejsca (i polityki narodowej) uprawianej przez władzę centralną PRL-u wobec Bieszczadów z polityką miejsca realizowaną w tej antologii: centralność Baligrodu i okolicy jako miejsc symbolicznie związanych z postacią Karola Świerczewskiego, dominację perspektywy (po)wojennej, nieobecność miejsc wysiedlonej ludności i konsekwentnie przemilczaną pamięć o nich (zarówno w wierszach, jak i w komentarzach do nich).","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43790022","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"„Puszcza jodłowa” Stefana Żeromskiego w świetle tradycji przyrodopisarskiej","authors":"Dariusz Piechota","doi":"10.32798/pflit.756","DOIUrl":"https://doi.org/10.32798/pflit.756","url":null,"abstract":"Artykuł jest poświęcony analizie Puszczy jodłowej Stefana Żeromskiego w świetle tradycji przyrodopisarstwa. Natura miała ogromny wpływ na życie i twórczość Żeromskiego. Puszcza jodłowa to utwór, w którym pisarz odwołuje się do miejsc z młodości (zwłaszcza Gór Świętokrzyskich). Żeromski jest świadomy skomplikowanego systemu powiązań między światem biologicznym, mineralnym oraz ludzkim. Co warto podkreślić, w Puszczy jodłowej świat natury i ludzi splata się z historią. Mimo obecnego w niej antropocentryzmu wrażliwość ekologiczna pisarza ujawnia się w postulacie ochrony puszczy oraz w jego bliskiej relacji z naturą.","PeriodicalId":36185,"journal":{"name":"Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42474714","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}