Stanovnistvo最新文献

{"title":"Demografske determinante starenja stanovništva SR Jugoslavije. Modelski pristup","authors":"Goran Penev","doi":"10.59954/stnv.569","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.569","url":null,"abstract":"U radu su sagledani osnovni pravci i intenzitet promena starosne strukture stanovništva SR Jugoslavije, njenih republika i pokrajina u periodu po završetku Drugog svetskog rata. Posebna pažnja je posvećena demografskim determinantama starenja stanovništva, naročito između 1961. i 1991. godine. Za procenu uticaja promena fertiliteta, mortaliteta i spoljnih migracija na transformaciju starosne strukture korišćen je metod projekcija. Analiza je zasnovana na rezultatima simulacije četiri modela stanovništva koja su konstruisana polazeći od inicijalne starosne strukture iz 1961. i na bazi različitih kombinacija pretpostavki o kretanjima fertiliteta i mortaliteta u narednih 30 godina. Efekti promene komponenti demografskog rasta na odvijanje procesa starenja su dobijeni poređenjem starosnih struktura modelskih populacija u 1991. godini. Autor zaključuje da je pad fertiliteta direktno ubrzavao starenje od baze starosne piramide, ali posredno i starenje s vrha. Promene u smrtnosti stanovništva su dvostruko delovale na proces starenja: zbog opadanja smrtnosti mladih one su ga usporavale, a istovremeno su ga ubrzavale zbog produžavanja očekivanog trajanja života starih. Posmatrano u celini, u SR Jugoslaviji je pad mortaliteta u periodu 1961-1991. uzrokovao sporije odvijanje starenja, ali je njegovo dejstvo na promenu starosne strukture stanovništva bitno manjeg značaja od suštinski suprotnog dejstva koje je bilo prouzrokovano promenama fertiliteta. Spoljne migracije tj. negativan migracioni saldo su na nivou SR Jugoslavije imale najmanjeg uticaja na proces starenja. lako je dejstvo migracija vrlo slabo, one su takođe uticale na ubrzanje procesa starenja.","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"138956874","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Marina Blagojević: Roditeljstvo i fertilitet - Srbija 90-ih","authors":"Ankica Kuburović","doi":"10.59954/stnv.576","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.576","url":null,"abstract":"<jats:p>Nema.</jats:p>","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"138957059","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Letnja škola o etničkim odnosima","authors":"Nada Raduški","doi":"10.59954/stnv.574","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.574","url":null,"abstract":"<jats:p>Nema.</jats:p>","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139170828","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"IV međunarodna godišnja konferencija JUNIR: Etnički, religijski i konfesionalni odnosi na Balkanu","authors":"Mina Petrović","doi":"10.59954/stnv.573","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.573","url":null,"abstract":"<jats:p>Nema.</jats:p>","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"138953488","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"XXIII svetska populaciona konferencija","authors":"Mirjana Rašević","doi":"10.59954/stnv.572","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.572","url":null,"abstract":"<jats:p>Nema.</jats:p>","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"138958394","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Stjepan Han","authors":"Milan Macura","doi":"10.59954/stnv.571","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.571","url":null,"abstract":"<jats:p>None.</jats:p>","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"138956053","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Fertility and nuptiality changes in Central and Eastern Europe: 1982-1993","authors":"Miroslav Macura","doi":"10.59954/stnv.566","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.566","url":null,"abstract":"Central and east European countries are in the midst of a major demographic change, that for the most part appears to have been brought about by the on-going political, economic and social transformation of these countries. The strength of the change varies considerably across the counties, quite likely as a consequence of the variations in the depth and breadth of the transformation and the attitude of the people towards it. It appears that, at least, a few years will elapse before the demographers studying these countries will be able to draw a relatively comprehensive picture of the demographic developments in these countries since the turn of the 1980s. This paper seeks to contribute to this picture by documenting changes over time in fertility and first marriage in more than half of the transition countries, which appear to have been associated with the transformation under way. The analysis focuses on the time patterns in the levels and timing of overall fertility and first marriage among women during 1982-1993. It does not seek to explain how the various aspects of the transformation might have influenced those patterns; this would require a separate analysis. Having included in the analysis several years prior to the onset of the transformation, we seek to answer the following questions: What were the nature, timing and magnitude of the changes in overall fertility and first marriage, which are respectively measured by the period total fertility rate and the period total first marriage rate? Were the changes in first marriage accompanied by those in non-marital cohabitation? Although interesting in its own right, this question is addressed as a side issue due to data limitations, by looking at the proportions of extramarital births. And lastly, were the shifts in overall fertility and first marriage accompanied by those in their timing, as measured by the mean age of childbearing and the mean age at entry into first marriage, respectively? The analysis is cast within a broader European context by making comparisons between the countries with economies in transition and selected European countries with market economies.","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139170288","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Stavovi o reprodukciji stanovništva u delima Svetozara Markovića","authors":"Ankica Kuburović","doi":"10.59954/stnv.570","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.570","url":null,"abstract":"Svetozar Marković eksplicira stav da se reprodukcija stanovništva analizira kao važno društveno pitanje. U \"teoriji o umnožavanju ljudstva\", koja je nastala kao kritika Maltusovih teorijskih shvatanja, polazište čini razmatranje odnosa demografskog rasta i ekonomskog i tehnološkog razvoja. U skladu sa socijalističkim i marksističkim shvatanjima Marković analizira komponente i dinamiku rasta stanovništva i determinističku osnovu modela reprodukcije. Demografski rast jedne populacije treba da bude ekonomski racionalan, ali isto tako treba da se store uslovi humanizacije reprodukcije stanovništva. Proces emancipacije žene, kao subjekta rađanja, poboljšanje njenog socijalnog statusa u ekonomskom, političkom i kulturnom smislu, uz akcenat na jačanje procesa obrazovanja predstavljaju polaznu osnovu za staranje humanijih uslova reprodukovanja populacije. U složenom determinističkom spletu nivoa rađanja prožima se uticaj demografskih, ekonomskih, socijalnih, socijalno-psiholoških i sociokulturnih činilaca. Sa aspekta problema preobimnog rađanja stanovništva ključnu ulogu imaju proces obrazovanja i emancipacija zene. To su sociokulturni činioci čije bi delovanje trebalo da omogući smanjivanje nivoa rađanja.","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139170939","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Mirjana Rašević (urednik): Razvitak stanovništva Srbije 1950-1991.","authors":"Nada Raduški","doi":"10.59954/stnv.575","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.575","url":null,"abstract":"<jats:p>Nema.</jats:p>","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"138955510","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Faktori prirodnog fertiliteta","authors":"Mirjana Rašević","doi":"10.59954/stnv.568","DOIUrl":"https://doi.org/10.59954/stnv.568","url":null,"abstract":"Prirodni potencijal za rađanje dece, formalno posmatrano, je veliki. Pošto normalna trudnoća traje devet meseci, potencijalno plodna žena bi teorijski mogla da rodi najmanje jedno dete godišnje odnosno 35 dece tokom reproduktivnog perioda, aproksimativno limitiranog između 15 i 50 godina starosti. U populacijama koje po pravilu karakteriše odsustvo kontrole prirodnog potencijala, pak, prosečan broj rođene dece po jednoj ženi nije ni izbliza tako veliki. Najčešće iznosi oko 6 ili 7 dece. \u0000Rad predstavlja pregled odgovora na pitanje porekla razlike između teorijskog, formalno postavljenog okvira za rađanje i stvarnog rađanja u uslovima kada se ono ne ograničava. U tom smislu je prikazano Lorimerovo (1954) razmatranje prosečnog prokreaktivnog kapaciteta nekontraceptivne populacije koja živi pod „relativno povoljnim životnim uslovima“ u kome je naglasak na biološkim faktorima. Zatim, imajući u vidu da vrednost procene prosečnog prokreativnog kapaciteta zavisi u najvećoj meri od realnosti prihvaćene pretpostavke o efektivnoj verovatnoći začeća plodnih žena u jednoj kalendarskoj godini, izloženo je vise modela verovatnoće začeća. Takođe, navedeno je Bongaartsovo (1993) istraživanje relativnog doprinosa faktora različite prirode na nivo prirodnog fertiliteta koje je pokazalo značaj faktora individualnog ponašanja. \u0000Izloženo pitanje o prirodnoj osnovi rađanja dece je pokazalo svu njegovu složenost i važnost. Najnovija istraživanja postojećim znanjima i osnovnim pretpostavkama dodali su nova. To se posebno odnosi na značaj individualnog ponašanja kao determinante prirodnog fertiliteta stanovništva. Dokazi o značaju individualnog ponašanja kao determinante prirodnog fertiliteta ne pretpostavljaju postojanje planiranja porodice kao stila života pojedinca već ističu ulogu socijalnih normi, moralnih kodeksa i zakonskih rešenja, proizvoda društvene svesti, koji uplivišu i nadziru odluke žene i muškarca vezane za porodični život i rađanje dece u populacijama u kojima se svesno ne kontroliše plodnost. Istovremeno ovi dokazi su indirektan odgovor na pitanje da li postoje velike razlike u genetskom potencijalu za rađanje dece medu različitim populacijama. Zaključak da biološki faktori imaju ograničen uticaj na prirodni fertilitet ukazuje da ukoliko ove razlike i postoje one nisu takvog stepena da su značajne za nivo rađanja u populacijama koje ne kontrolišu plodnost. Samim tim njihov značaj u populacijama sa raširenom kontrolom rađanja je još manji. ","PeriodicalId":35694,"journal":{"name":"Stanovnistvo","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"138957987","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}