Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku最新文献

{"title":"Witold Kula (1916–1988). Szkic do portretu","authors":"R. Stobiecki","doi":"10.18778/2080-8313.21-22.02","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.21-22.02","url":null,"abstract":"Witold Kula należy bez wątpienia do wąskiej elity dziejopisów epoki Polski Ludowej, jest także najbardziej rozpoznawanym jej przedstawicielem na arenie międzynarodowej. Niniejszy tekst stawia sobie za cel przybliżenie najważniejszych momentów jego biografii, krótką charakterystykę dorobku oraz jego recepcji we współczesnej historiografii.","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49109921","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednym w Łodzi – organizacja, struktura, zadania w początkowym okresie I wojny światowej (1914–1915)","authors":"J. Sosnowska","doi":"10.18778/2080-8313.20.03","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.03","url":null,"abstract":"W początkowym okresie pierwszej wojny światowej istniały w Łodzi dwa komitety o statusie instytucji pomocy społecznej: Główny Komitet Obywatelski miasta Łodzi (GKO) i Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednego (KONPB). Obie te organizacje powstały praktycznie w tym samym czasie, tj. w pierwszych dniach sierpnia 1914 r., a ich działania wzajemnie się uzupełniały. Pierwszy z nich przejął funkcję miejskiego rządu z szeregiem kompetencji w administracji po opuszczeniu miasta przez prezydenta Władysława Pieńkowskiego; drugi skupił się na typowej opiece społecznej dla mieszkańców, którzy nagle znaleźli się w sytuacji zagrożenia dla ich bezpieczeństwa, życia i zdrowia, ryzykując utratę źródła dochodu. Głównym celem KONPB w początkowej fazie wojny było zapewnienie pomocy materialnej najbiedniejszym mieszkańcom Łodzi; najważniejszą formą wsparcia stosowaną przez największą liczbę osób było dostarczanie żywności. Korzystali z tego ludzie wszystkich religii i narodowości. Wśród nich byli przede wszystkim robotnicy fabryczni z rodzinami, ludzie, którzy stracili źródło dochodu, rodziny rezerwistów, imigrantów, bezdomnych i tych korzystających z usług wielu łódzkich organizacji filantropijnych i społecznych. W artykule przedstawiono kilka aspektów działań KONPB, takich jak geneza KONPB, struktura, zadania i zaplecze finansowe, a także współpracę i komunikację z GKO. Łódzkie komitety obywatelskie zostały zlikwidowane przez niemieckie władze okupacyjne 30 czerwca 1915 r., po prawie roku działalności.","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-06-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67660956","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Sufrażystka Edyta Stein (1891–1942) – w kontekście pierwszej fali feminizmu","authors":"A. Rybińska","doi":"10.18778/2080-8313.20.05","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.05","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest przypomnienie postaci Edith Stein i jej działalności na polu edukacji i uzyskaniu większych praw przez kobiety, co miało wzmocnić ich pozycję. Jako młoda dziewczyna i studentka uważała się za sufrażystkę, a jej postawa i działania – pedagogiczne, społeczne i polityczne – wpasowały ją w pierwszą falę feminizmu. Z drugiej strony, jej dalsze działania edukacyjne, naukowe i dziennikarskie pozwalają uznać Stein za prekursora późniejszego feminizmu akademickiego.","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-06-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48647873","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Wojsko Polskie w życiu gospodarczym Łodzi w latach II Rzeczypospolitej","authors":"Witold Jarno","doi":"10.18778/2080-8313.20.04","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.04","url":null,"abstract":"Artykuł opisuje rolę Wojska Polskiego w życiu gospodarczym miasta Łodzi w latach 1918–1939. W mieście stacjonowało w tym czasie wiele jednostek i instytucji wojskowych, dzięki czemu garnizon łódzki należał w latach II Rzeczypospolitej do grupy największych w Polsce. Wojsko było ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój gospodarczy miasta. Jednostki wojskowe kupowały na lokalnym rynku wiele różnych produktów niezbędnych dla ich normalnego funkcjonowania. Armia kupowała przykładowo: elementy oporządzenia, żywność, zwierzęta pociągowe, materiały budowlane, meble i inne elementy wyposażenia koszarowego. Zamówienia składane przez armię oraz prywatne zakupy żołnierzy zapewniały pracę dużej grupie robotników i rzemieślników. Korzyści ekonomiczne z obecności wojska w łódzkim garnizonie mieli także właściciele zakładów szewskich, krawieckich, fryzjerzy, restauratorzy, czy właściciele kin i teatrów. Duże zyski mieli także właściciele prywatnych kamienic za wynajmowanie mieszkań dla oficerów. Wszystkie te czynniki powodowały, iż władze miejskie były zainteresowane stacjonowaniem w Łodzi jak największej liczby jednostek wojskowych, co znacząco wpływało na rozwój gospodarczy miasta.","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-06-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67660970","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Spuścizna pojezuicka w zasobach Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego we Lwowie","authors":"Magdalena Ujma","doi":"10.18778/2080-8313.20.02","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.02","url":null,"abstract":"W zasobach Państwowego Archiwum Historycznego Ukrainy we Lwowie źródła odnoszące się do jezuitów dotyczą różnych części Galicji, a w niektórych przypadkach także terenów poza jej granicami. Większość jednostek archiwalnych zawierających dokumenty z okresu kasat zakonu nie jest powszechnie znana, a niektóre z nich prawdopodobnie nigdy nie były wykorzystywane. Zaprezentowane w artykule dokumenty mogą zainteresować historyków sztuki, a także historyków kultury materialnej lub historyków medycyny. Część z nich może okazać się przydatna także w badaniach nad przed- i pokasatowym stanem posiadania jezuitów w zaborze austriackim i poza jego granicami. Szeroki zakres chronologiczny i bogactwo tego materiału prowadzą do wniosku, że dobrze odzwierciedla on kolejne etapy historii jezuickiej po rozwiązaniu zakonu w 1773 r. Wiele dokumentów dotyczy też okresu po jego przywróceniu w 1814 r. Jego delegalizacja w 1848 r. i droga do zniesienia jezuitów w 1853 r. są dobrze udokumentowane. Zachowane zasoby nie muszą być oczywiście w pełni niezawodne. Mogą również nie odzwierciedlać faktycznego stanu posiadania w okresie przed rozwiązaniem. Ważne jest to, że pozwalają przynajmniej na częściową rekonstrukcję wyposażenia kościołów, kolegiów, aptek lub klasztorów. Dokumenty te zawierają również listy mnichów i dyskusję na temat zapewnienia im środków utrzymania. Dzięki nim otrzymujemy także przestrzenny obraz ewolucji działek pojezuickich, stopniowo łączących się z modernizowanym w XIX w. organizmem miejskim.","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-06-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49352792","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Portret nauczycieli sokołowskich szkół w latach 1944–1975 (wybrane przykłady)","authors":"Milena Nowaszewska","doi":"10.18778/2080-8313.20.09","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.09","url":null,"abstract":"Artykuł przedstawia sylwetki nauczycieli sokołowskich szkół w latach 1944–1975. Tę grupę zawodową ukształtowały lata II Rzeczypospolitej (gruntowne wykształcenie) i trudny czas okupacji niemieckiej (tajne nauczanie). Po roku 1944 oświata w Sokołowie Podlaskim została poddana indoktrynacji komunistycznej. Niektórzy nauczyciele odnaleźli się w nowej sytuacji i zmienili swoje poglądy, za co nowa władza uhonorowała ich stanowiskami pracy, np.: Stanisław Olędzki został dyrektorem Liceum Ogólnokształcącego. Inni natomiast walczyli z systemem poprzez: mówienie prawdy na zajęciach z uczniami, przynależność do Kościoła katolickiego. Elitarność tej grupy zawodowej wyznaczał: autorytet społeczny; odwaga cywilna w publicznym manifestowaniu swoich poglądów, religii, autorytetów; gruntowne, uniwersyteckie wykształcenie; ogromny szacunek do wiedzy; rzetelność w wykonywaniu swoich obowiązków; przekazywanie tradycji narodowej swoim uczniom. Zmiana pokoleniowa tej grupy zawodowej w Sokołowie Podlaskim nastąpiła w latach sześćdziesiątych XX w. Nauczyciele zdali egzamin moralny, nie sprzeniewierzyli się swemu powołaniu. Wychowali pokolenie, które w późniejszym okresie, podjęło walkę z ideologią komunistyczną. Wykształcili też wielu fachowców i naukowców z różnych dziedzin życia.","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-06-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67660717","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Sprawozdanie z VI Ogólnopolskiej Sesji Naukowej pt. Życie prywatne Polaków w XIX wieku. O mężczyźnie (nie)zwyczajnie, Olsztyn, 4–5 października 2018 r.","authors":"Urszula Klemba","doi":"10.18778/2080-8313.20.13","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.13","url":null,"abstract":"<jats:p>-</jats:p>","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-06-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67660754","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Orzeł Biały z 1 VIII 1919 roku – idealny wzór polskiego orła państwowego czy „heraldyczne nieszczęście”? Uwagi na marginesie inicjatywy obywatelskiej w sprawie przywrócenia „tradycyjnego” herbu Rzeczypospolitej","authors":"Marek Adamczewski","doi":"10.18778/2080-8313.20.01","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.01","url":null,"abstract":"1 sierpnia 1919 r. Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę o polskich godłach państwowych. Posłowie w trakcie obrad parlamentarnych zgłosili szereg wątpliwości w sprawie formy Orła Białego przedłożonego do poselskiej akceptacji. Pomimo zastrzeżeń i wątpliwości Sejm przyjął zgłoszoną regulację. Ustawa z 1919 r. nie zakończyła dyskusji na temat polskich znaków państwowych, a jedynie wprowadziła znak tymczasowy i zapowiedziała jego uszczegółowienie. Godło przyjęte 1 sierpnia 1919 r. było jednym z trzech znaków w grupie ważnych orłów rywalizujących u progu II Niepodległości o miano godła państwowego. Dwa pozostałe godła – orzeł Kazimierza Kierskiego z początku 1917 r. lub nawet z końca 1916 r. i orzeł Bronisława Gembarzewskiego z początku 1917 r. – w różnym czasie pełniły funkcje polskich znaków przedpaństwowych, a nawet funkcje polskich znaków państwowych po 11 listopada 1918 r. Orzeł z sierpnia 1919 r. sylwetą odwoływał się do tradycji polskich znaków państwowych z końca XVIII i XIX w. Wyrażał ciągłość państwa i akcentował przywiązanie twórców godła do tradycji powstania listopadowego i – werbalnie – do herbu ustanowionego przez Sejm i Rząd Narodowy na początku 1831 r. Słuszne założenie o zachowaniu ciągłości z decyzjami władz powstańczych z 1831 r. jednakowoż nie zostało w 1919 r. dobrze zrealizowane. Orzeł z sierpnia 1919 r. był inny od orła z 1831 r., a także został gorzej od niego narysowany. Z tego powodu podjęte zostały prace, które finalnie przynieść miały lepszy wzór godła. Od sierpnia 1919 r. w Ministerstwie Sztuki i Kultury, a następnie w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przygotowywano nowe wersje godła Rzeczypospolitej. Prace nadzorowane przez aparat państwowourzędniczy II Rzeczypospolitej zmierzały do stworzenia znaku, który stylizacją nawiązywałby do godła z sierpnia 1919 r. Równolegle do prac ministerialnych czołowi graficy ówczesnej Polski opracowywali własne Orły Białe, często wzorując się na orłach jagiellońskich. Na uwagę zasługują prace prof. Zygmunta Kamińskiego i Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej. Zaprojektowane przez nich w 1924 i 1925 r. orły zainteresowały rządzących Polską po zamachu majowym z 1926 r. i rządzący ci zlecili w 1927 r., aby prof. Kamiński przygotował wzór nowego herbu Rzeczypospolitej. Orzeł Biały prof. Z. Kamińskiego z 1927 r. formą odbiegał od wzoru z sierpnia 1919 r., a jakością wykonania wyraźnie przewyższał dotychczasowe godło. Kontrowersje wzbudziła zmiana korony na głowie orła. W miejsce korony zamkniętej prof. Kamiński wprowadził koronę otwartą. Dla polityków i dla zwolenników ugrupowań prawicowo-narodowych taka korekta – szczególnie, że nastąpiła po zbrojnym zamachu stanu w maju 1926 r. i bez udziału parlamentu – była nie do zaakceptowania. Dyskusja wywołana zmianą formy korony, czy szerzej – zmianą formy polskiego orła państwowego w 1927 r. trwa do dziś. Heraldycy i politycy spierają się, czy w herbie Rzeczypospolitej powinna być korona otwarta, czy też korona zamknięta, a politycy prawi","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-06-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67660924","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Główne problemy polsko-włoskiej współpracy gospodarczej w latach 1959–1970","authors":"Dariusz Jarosz","doi":"10.18778/2080-8313.20.07","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.07","url":null,"abstract":"Nowe otwarcie w polsko-włoskich stosunkach gospodarczych nastąpiło na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w.. Efektem tego otwarcia były umowy podpisane w 1958 i w 1960 r. oraz stopniowe zwiększenie obrotów handlowych. Kolejne etapy tej współpracy wyznaczają umowy: z 14 lipca 1965 r. (o współpracy gospodarczej, przemysłowej i technicznej) i z 18 lutego 1970 r. (o stosunkach handlowych i gospodarczych). Obroty handlowe z Włochami w 1969 r. stanowiły blisko 3% całości obrotów polskiego handlu zagranicznego z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi. W 1966 r. Włochy zajmowali czwarte miejsce (po Wielkiej Brytanii, RFN i USA) w polskim eksporcie do rozwiniętych krajów kapitalistycznych i drugie miejsce w imporcie z tej grupy państw. Polska eksportowała do Włoch głównie towary rolno-spożywcze oraz surowce (węgiel, siarka) a importowała maszyny i urządzenia oraz półfabrykaty hutnicze i chemiczne. W latach sześćdziesiątych władze PRL zdecydowały się na duże zakupy inwestycyjne we Włoszech. W 1965 r. władze polskie podpisały porozumienie z Fiatem na produkcję w Polsce samochodu średniolitrażowego (Fiat 125p), na co uzyskały duży kredyt. Współpraca z turyńskim koncernem była najbardziej rozpoznawalnym elementem polsko-włoskiej kooperacji przemysłowej w tym okresie.","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-06-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48230198","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Do kina czy do teatru? Prasa regionalna jako źródło do badań nad wybranymi aspektami życia kulturalnego Tarnowa w okresie międzywojennym","authors":"Ewelina Kawa","doi":"10.18778/2080-8313.20.06","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/2080-8313.20.06","url":null,"abstract":"Wartość poznawcza prasy regionalnej pozostaje na wysokim poziomie dzięki relacjonowaniu i komentowaniu spraw bliskich danemu społeczeństwu. Artykuł jest próbą rekonstrukcji życia kulturalnego mieszkańców Tarnowa. Perspektywa ta została sformułowana na podstawie oceny aktywności społeczeństwa podczas wydarzeń kulturalnych. Kluczem do wyjaśnienia tego zjawiska stały się materiały z Archiwum Państwowego w Krakowie, oddział w Tarnowie, a także dostępne w Federacji Bibliotek Cyfrowych. Najwięcej cennych informacji udało się pozyskać z „Naszego Głosu”, „Głosu Ziemi Tarnowskiej” i z tygodnika „Nowiny-Smok”. Praca składa się z trzech części. Pierwsza ma na celu zarysowanie historii prasy regionalnej Tarnowa a także przedstawienie sytuacji tamtejszych kin i teatrów. Kolejna cześć to analiza zagadnień związanych z kinem, teatrem czy innymi wydarzeniami kulturalnymi. Należy spojrzeć tutaj z punktu widzenia czytelnika, który na podstawie artykułów prasowych kształtuje swoje zdanie dotyczące rozwijającego się w Tarnowie zainteresowania kulturą. Ostatnia cześć staje się próbą podsumowania wpływu prasy na rozwój wydarzeń kulturalnych miasta.","PeriodicalId":33437,"journal":{"name":"Studia z Historii SpolecznoGospodarczej XIX i XX Wieku","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-06-18","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67661007","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}