Anna Bińka, Kaja Kojder, Helena Patzer, M. Wojtaszczyk
{"title":"Etnograficzne mapy bliskich terytoriów. Przestrzeń wsi oczami społeczności lokalnej","authors":"Anna Bińka, Kaja Kojder, Helena Patzer, M. Wojtaszczyk","doi":"10.12775/lse.2021.60.13","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.13","url":null,"abstract":"Artykuł prezentuje mapy etnograficzne, które zostały stworzone w ramach dwóch projektów Stowarzyszenia „Pracownia Etnograficzna”, realizowanych w społecznościach lokalnych na Podlasiu i na Krajnie. W artykule pokazujemy, jak przebiegał proces powstawania map w badanych miejscowościach. Pomimo różnic łączy je fakt, że powstały dzięki współpracy etnografek z mieszkańcami miejscowości, a przedstawione na nich treści wyłoniły się dzięki wspólnemu przyglądaniu się lokalnemu dziedzictwu. Celem artykułu jest refleksja nad mapami etnograficznymi jako narzędziem pracy ze społecznościami lokalnymi i jako sposobem na oddanie głosu mieszkankom i mieszkańcom. Zastanawiamy się, jakie zalety ma wykorzystanie tego narzędzia oraz z jakimi wiąże się wyzwaniami. Skłania nas to też do refleksji nad charakterem wiedzy zdobytej i przedstawionej w ten sposób, a także nad wpływem naszych działań na badane społeczności.","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49128946","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Podróż do kresu mapy. Destrukcja kartografii jako dekonstrukcja – perspektywa pragmatyczna","authors":"I. Piotrowski","doi":"10.12775/lse.2021.60.09","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.09","url":null,"abstract":"Artykuł dotyczy funkcjonowania map i ich wyobrażeń w warunkach wojennych na przykładzie polskiego materiału dotyczącego II wojny światowej. Punktem wyjścia jest relacja Mirona Biało- szewskiego zawarta w opowiadaniu Rajza dotycząca ucieczki jego rodziny we wrześniu 1939 roku w stronę granicy wschodniej. Opowiadanie wprowadza wątki, które są obecne w innych tek- stach okołowojennych i powojennych autora Pamiętnika z powstania warszawskiego, i które są interpretowane w kontekście innych źródeł (przede wszystkim literackich). Mapy używane podczas wojny miały wymiar propagandowy, dezorientowały zarówno swoich, jak i obcych użyt- kowników (czytelników). Okres wojenny oznacza ciągłe zapotrzebowanie na mapy oraz ujaw- nia deficyt przestawień kartograficznych, a jednocześnie ciągle zmieniająca się rzeczywistość obnaża ich bezużyteczność, w skrajnych przypadkach sprowadzając je do surowca wtórnego. Wojna jest stanem wyjątkowym, w którym proces dekonstrukcji kartografii zostaje przyśpie- szony. Jest to więc moment, w którym postulaty nurtu krytycznego w historii i teorii kartografii zostają spełnione, a pragmatyka dowartościowana. To użytkownik w konkretnej sytuacji dokonuje demaskacji racjonalnego umysłu stojącego za kartografią.","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"66616895","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Dziedzictwo miejskie Krakowa, czyli rzecz o książce Mapy miasta. Dziedzictwa i sacrum w przestrzeni Krakowa","authors":"J. Barański","doi":"10.12775/lse.2021.60.17","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.17","url":null,"abstract":"Tekst omawia książkę zredagowaną przez Annę Niedźwiedź i Kaję Kaider na temat przenikających się sfer dziedzictwa kulturowego i sacrum Krakowa. Autorzy książki skupiają się na materialnym dziedzictwie miejskim, które wciąż zdaje się niedocenianym zasobem przeszłości. W prezentowanym antropologicznym jego rozumieniu obiekty materialne nie tylko ujawniają całą gamę znaczeń służących kształtowaniu się genius loci miasta i związanych z tym tożsamości mieszkańców i przybyszów, lecz również walor poznawczy w ściśle historycznym wymiarze. Pod antropologicznym szkiełkiem i okiem okazałe budowle i drobne pamiątki zyskują wagę równą pisanym źródłom historycznym, tytułowe zaś dziedzictwo i sacrum ukazują swą nierozerwalną jedność. Na uwagę zasługuje również fakt, że książka jest drukowanym odpowiednikiem wystawy na ten sam temat, która miała miejsce w krakowskim muzeum etnograficznym.","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48317327","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Mapy Japonii i reprodukowanie japońskiej tożsamości narodowej w kulturze popularnej","authors":"M. Lisiecki","doi":"10.12775/lse.2021.60.10","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.10","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest ukazanie związku pomiędzy mapą a ideologią, a dokładniej tego, w jaki sposób za pomocą map reprodukowana jest tożsamość narodowa we współczesnej japońskiej kulturze popularnej. Na wybranych przypadkach i ilustracjach, pochodzących z komiksu Nihon no rekishi nenpyō jiten [Chronologiczna encyklopedia historii Japonii], wykażę, w jaki sposób wykorzystuje się do tego procesu wiadomości o kształcie i liczbie wysp należących Japonii. Wybór komiksu uzasadniony był faktem, że nie jest on katalogiem map Japonii, lecz popularnym wprowadzeniem do historii tego kraju. W celu uporządkowania wywodu, treść artykułu podzielony jest na dwie części. Pierwsza z nich to wprowadzenie do, nieobecnego w polskiej literaturze, wątku japońskiej kartografii i związanych z nią treści ideologicznych, druga zaś zawiera analizę konkretnych przykładów idei narodowych zawartych w komiksie Nihon no rekishi nenpyō jiten.","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"66616453","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Looking for the traces of Polish heritage on the map of Ukraine. Linguistic educational game","authors":"Barbara Januszkiewicz","doi":"10.12775/lse.2021.60.16","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.16","url":null,"abstract":"The article describes the idea for an educational game Polskie dziedzictwo na mapie Podola (Polish Heritage on the Map of Podolia) aimed at learning Polish as foreign language using a historical map. The article presents a map (as a game board) that was drawn up by a 17th-century cartographer Guillaume Le Vasseur de Beauplan. The map of Podolia provides a starting point for preparing scenarios of educational classes that would present historic figures, places, events and architectural monuments connected with Poland. The game is supposed to enhance the interest in learning Polish and teach respect for the common historical and cultural heritage, as well as encourage young people to study the past and discover their ‘personal homeland’. The author of the article suggests to use the board game as part of teaching the Polish language, which would certainly make linguistic education more attractive.","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47493177","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Etnograficzne atlasy Polski. Prolegomena","authors":"Z. Kłodnicki","doi":"10.12775/lse.2021.60.07","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.07","url":null,"abstract":"Jednym ze sposobów badania i prezentowania różnych przejawów tradycyjnej kultury większych obszarów jest przedstawianie ich na mapach, a następnie interpretacja przedstawionych zasięgów. Opracowanie mapy etnograficznej wymaga spełnienia pewnych rygorów już na etapie tworzenia kwestionariusza i badań terenowych. Zespół tych ściśle określonych wymogów, zawierających między innymi systematykę mapowanych elementów kultury i ich chronologię, określamy mianem techniki kartograficznej. Znajomość tej techniki umożliwia ocenę przydatności także gotowych już map do dalszych badań oraz przetwarzania ich zawartości. Może też służyć pomocą badaczom podejmującym trud opracowywania nowych map. Metoda etnogeograficzna pozwala na wnioskowanie o genezie cech/elementów kulturowych na podstawie konfiguracji ich zasięgów. Interpretacje map prowadzą etnologów do wyjaśnienia genezy tradycyjnej kultury w Polsce przez ukazanie, przynależności do zachodnioeuropejskiej prowincji kulturowej oraz o pograniczach z prowincjami północno-wschodnią i karpacką na ziemiach polskich. Tradycyjna kultura obszaru Polski znalazła odzwierciedlenie w kilku atlasach polskich i niemieckich.","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47756527","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Dynamika krajobrazu poniemieckich wsi w Polsce centralnej. Eksperyment kartograficzny","authors":"Sebastian Latocha","doi":"10.12775/lse.2021.60.05","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.05","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest przedstawienie heurystycznej wartości zastosowania aplikacji Google Earth Pro w etnohistorycznych badaniach dynamiki krajobrazu. Autor zaprojektował eksperyment kartograficzny, który śledzi zmiany krajobrazowe, lokalizując na współczesnej fotografii satelitarnej obiekty, które odnoszą się do przeszłości. Obrazy anachroniczne składają się z dwóch warstw: historycznej mapy i zdjęcia satelitarnego z dokładnie tego samego miejsca. Metodą tą autor zbadał dynamikę poniemieckiego krajobrazu wiejskiego w centralnej Polsce. ","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"66616499","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Mapowanie motywów mitologicznych. Zmora jako istota szkodząca ludziom i zwierzętom gospodarskim","authors":"Agnieszka Pieńczak, Polina Povetkina","doi":"10.12775/lse.2021.60.14","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.14","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest ukazanie zróżnicowania kulturowego sposobów szkodzenia ludziom i/lub zwierzętom przez istotę mitologiczną, zwaną w Polsce najczęściej zmorą czy morą, w możliwie szerokim aspekcie czasowym i przestrzennym. W tym celu przydatne stały się materiały ludoznawcze i etnograficzne pochodzące z XIX wieku (głównie drugiej połowy) oraz pierwszych trzech dekad XX stulecia. Analizę zawartości literatury ograniczono do podstawowych czaso- pism i prac zwartych, które zaprezentowano w formie obszernych aneksów i trzech map etnogeograficznych. Zestawiono je z niepublikowanymi wynikami badań Polskiego Atlasu Etnograficznego dotyczącymi demonologii ludowej, w tym omawianej postaci mitologicznej szkodzącej ludziom i/lub zwierzętom. Opracowanie na mapach dawniejszych materiałów ludoznawczych i etnograficznych wraz z późniejszymi danymi atlasowymi pozwoliło nie tylko na wytyczenie zasięgu występowania w Polsce przekonań o tym, że zmora najczęściej dręczy ludzi, rzadziej zwierzęta domowe, ale też ukazanie przemian ich granic w czasie i przestrzeni. Mapowanie pozwala również na porównanie obecnych i dawnych obszarów, na których stwierdzono obecność odrębnych motywów mitologicznych.","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"66616619","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Structured methods of data production and their visualization using GIS: semantic domains in ethnographic research of landscapes","authors":"Gabriela Fatková, Tereza Šlehoferová","doi":"10.12775/lse.2021.60.04","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.04","url":null,"abstract":"In this article, we present how, using the example of research studies connected with the perception of a landscape, some structured methods of data production used primarily in cognitive anthropology can be applied along with the possibilities of data analysis visualization using geographic information systems. We show the process of working with data gained by qualitative techniques and transferred, using semantic domain analysis, to the GIS interface, and outline the room for interpretation opened up by such a multilevel approach using various tools. Although we subjected the described procedures to pilot verification in our own research, the connection of the presented methodological approaches is still open to scientific discussion and, above all, to further experimentation.","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48523902","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Projekt etnograficzny: Mapa Obrzędowa Górnego Śląska","authors":"A. Lysko, Robert Garstka","doi":"10.12775/lse.2021.60.18","DOIUrl":"https://doi.org/10.12775/lse.2021.60.18","url":null,"abstract":"Niniejszy tekst prezentuje założenia i efekty etnograficznego projektu badawczego – Mapa Obrzędowa Górnego Śląska – zrealizowanego przez Regionalny Instytut Kultury w Katowicach (obecnie Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego). W artykule odnajdziemy informacje dotyczące wirtualnej mapy, na której umieszczono ponad 370 wpisów ilustrujących obrzędy i zwyczaje na historycznej ziemi górnośląskiej. Dalej mowa jest o charakterystyce, specyfice i istotności podjętych badań oraz ich wynikach. Opracowanie kończy się opisem kilku praktyk kulturowych zarejestrowanych w ramach badań (które znane do tej pory były głownie w lokalnych społecznościach) oraz przykładem przeobrażenia przebiegu uroczystości Bożego Ciała w czasach pandemii.","PeriodicalId":32491,"journal":{"name":"Lodzkie Studia Etnograficzne","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2021-11-07","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48429538","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}