ULUM最新文献

{"title":"Diyanet İşleri Başkanlığının Doğal Afetler Hakkındaki Yaklaşımı","authors":"Cenksu Üçer, Büşra Zoba, Abdülkadir Çi̇ftçi̇","doi":"10.54659/ulum.1357956","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1357956","url":null,"abstract":"Bu çalışmada Diyanet İşleri Başkanlığının doğal afetler konusundaki yaklaşımı ele alınmaktadır. Ülkemizde deprem, sel, orman yangınları vb. doğal afetler hakkında dinî alanda tartışmalar yaşandığı bilinmektedir. Doğal afetler sadece İslam dünyasında değil, farklı din mensupları tarafından da gündeme taşınıp başta afetlerin ilahî bir ceza olup olmadığı hususu olmak üzere farklı boyutlarıyla tartışılmıştır. İslam mezhepleri tarihi ve kelâm içerisinde incelenen mezhep ve ekoller, doğal afetler ve musibetler hakkında farklı değerlendirmelerde bulunmuştur. Kanunla “İslam Dininin inançları, ibadet ve ahlak esasları ile ilgili işleri yürütmek, din konusunda toplumu aydınlatmak”la görevlendirilen Başkanlık, toplumu din konusunda aydınlatma görevini cami içi ve cami dışında vaaz, hutbe, basılı ve süreli yayınlar, radyo, televizyon ve dijital platformlar vb. aracılığıyla yürütmektedir. Başkanlığın doğal afetler hakkında yapmış olduğu bilgilendirmenin incelenmesi önemli görülmektedir. Bu çalışmada gündemi yakından takip eden Başkanlığın doğal afetler konusunda yapmış olduğu bilgilendirmenin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Nitel araştırma hüviyetindeki çalışmada Başkanlığın konu hakkında yaptığı bilgilendirme Diyanet Gazetesi, Diyanet Aylık Dergi ve hutbeler örnekleminde incelenmektedir. Doğal afet ve musibetlerin deprem, hortum, tsunami, sel vb. bir kısmı insan unsurundan kaynaklanmayıp sünnetullah kapsamında gerçekleşmekte; maden göçüğü, biyolojik ve kimyasal atık yayılması gibi diğer bir kısmı ise insan unsurundan (kusurlar) kaynaklanabilmektedir. Dolayısıyla çalışmanın temel hipotezi, Başkanlığın doğal afetler konusundaki bilgilendirmesinin bu olguyu dikkate alan bir çerçevede olacağı şeklindedir. Çalışmanın hedefleri çerçevesinde şekillendirilen deseni bağlamında İslam mezhepleri tarihi ve kelâmda doğal afetler konusunda ortaya konulan görüşler hakkında genel bir çerçeve çizilmiş, Başkanlığın Diyanet Gazetesi, Diyanet Aylık Dergi ve hutbelerde doğal afetleri ele alışı incelenmiş, elde edilen veriler analiz edilmiştir. Başkanlığın bu konuda, öncelikle afet ve musibetlerin sünnetullahtan ve insan unsurundan (kusurundan) kaynaklananlar şeklindeki ikili yapısını dikkate alıp her biriyle ilgili öncesi ve sonrasında nasıl bir tavır takınılması gerektiği hakkında gerek şahısların gerek kurum ve kuruluşların sorumluluklarını merkeze alan bir bilgilendirme yaptığı dikkat çekmektedir. Doğal afetler dâhil bütün tabiat olaylarının Allah’ın koyduğu kanunlara ve düzene bağlı olarak sebep-sonuç çerçevesinde gerçekleştiğini vurgulayan Başkanlığın, doğal afetler karşısında sebeplere sarılarak maddî ve manevî sorumlulukların yerine getirilip her türlü tedbirin alınmasından sonra Allah’a tevekkül edilmesi gerektiği, gerekli tedbirlerin alınmadan Allah’ın dediği olur yaklaşımının kolaycılık olacağı; bazı doğal afetlerin insanların sünnetullahı dikkate almayan uygulamalarından kaynaklandığı, dolayısıyla bu hususlarda emanet bilinciyle hareket edilmesi gerektiği; doğa","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"130 9","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139177487","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ʿAbd al-Wahhāb al-Shaʿrānī’s Ishari Tafsīr on Āyāt About Wuḍūʾ and Ṣalāt","authors":"Esra Nur Hakli","doi":"10.54659/ulum.1383508","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1383508","url":null,"abstract":"Tefsir, Kur’ân’ın daha iyi anlaşılmasını sağlamak adına onu detaylı şekilde inceleyerek yorumlayan bir ilimdir. İslam tarihi boyunca Kur’ân farklı usûllerle tefsir edilmiştir. Bu usûllerden biri olan işârî tefsir türünde de pek çok eser kaleme alınmıştır. Müfessirin manevî terakkî sonucu kalbine inen mânâlardan yola çıkarak yazdığı işârî tefsirin nitelikleri ve kabul şartları zaman zaman tartışma konusu olmuş ve bu nedenle birtakım şartlar ortaya konulmuştur. Âyetin zâhir mânâsı dışına çıkmamak, ona aykırı bir mânâ vermemek ve verilen mânânın kendi içinde sahih olması gibi şartlar işârî tefsirin sıhhatine delil kabul edilmiştir. Bu çalışmada işârî tefsirin genel özelliklerinden hareketle hicrî onuncu asırda Mısır’da yaşamış bir âlim olan Abdülvehhâb eş-Şaʻrânî’nin (öl. 973/1565) tefsir alanındaki eserlerine ve işârî yorumlarına yer verilmiştir. Şaʻrânî’nin fıkıh, tasavvuf ve hadis dallarındaki eserleri hakkında ülkemizde birçok çalışma yapılmış olsa da tefsir ile ilgili görüşleri bugüne kadar ele alınmamıştır. Makalemizde ilk olarak Şaʻrânî’nin ilmî hayatı ve özellikle tefsire dair eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca diğer eserlerinde âyetlere yönelik atıfları belirlenerek tefsir metodu ortaya konulmuştur. Makalenin sınırlılığı göze alınarak yalnızca abdest ve namaz hakkındaki âyetlere dair işârî yorumları değerlendirilmiştir. Ayrıca bu âyetler hakkındaki yorumları tefsir ve tasavvuf alanında okuduğu temel eserlerle mukayese edilerek yorumlarının özgünlüğü belirlenmiştir. Şaʻrânî eserlerinde âyetlerin zâhir ve bâtın her iki mânâsına da değinmiştir. Tefsir usûlüne ait temel kriterlere ise yer vermemiştir. Namaz ve abdest hakkındaki âyetleri ele alırken bu ibadetlerin fıkhî yönlerinden ziyade hikmet ve âdaplarına ait değerlendirmelerde bulunmuştur. Tefsirde takip ettiği bu usûl doğrultusunda abdesti sadece ibadet öncesi yapılması gereken beden temizliği olarak değerlendirmemiştir. Bu değerlendirmeye ek olarak abdesti kulun günahlardan arınması ve Allah’a olan itaatinin artması şeklinde yorumlamıştır. İbadetler içinde namaza özel önem vermiş, namazın fert ve toplum hayatına dair yansımalarına değinmiştir. Namazda okunan Kur’ân’dan maksadın kalbin Hakk’la birlikteliğinin yani huşûnun sağlanması olduğunu ifade etmiştir. Böylelikle kulun Hakk’a yakınlığının artması gibi marifetinin de artacağını belirtmiştir. Namazın müminleri bir araya getirdiğini, aralarındaki birliği ve dayanışmayı kuvvetlendirdiğini vurgulayarak, saflardaki birliktelik gibi kalplerde de birlikteliğin sağlanması gerektiğini dile getirmiştir. Sonuç olarak bu âyetlere dair yorumlarında vurgulamak istediği esas hususun ibadetlerin mânâsının kul tarafından daha iyi anlaşılması ve yaşanması olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca tefsirlerinde İbnü’l-Arabî’nin (öl. 638/1240) vahdet-i vücûd düşüncesinden büyük ölçüde etkilendiği de görülmüştür.","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"67 7-8","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139181367","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Hassa’nın Kuruluşu, Halep Vilayet Salnamelerine Göre İdarî, Sosyal ve Kültürel Durumu","authors":"Yasin Yilmaz","doi":"10.54659/ulum.1389240","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1389240","url":null,"abstract":"19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde merkezi yönetimin zayıflamasıyla muhtelif bölgelerde çıkan isyanlar sonucunda devlet otoritesi yok olmuştu. Bu bölgelerden birisi de Adana, Kozan, Çukurova, Maraş, Ayntab ve Gavur dağı diye adlandırılan Amanosların doğu ve batı taraflarında yaşayan hanedan aileler ve konar-göçer aşiretlerin çıkardığı isyanlardı. Osmanlı Devleti bölgede isyancıları kontrol altına almak, asayişi tekrar tesis etmek ve mahalli yönetimi güçlendirmek amacıyla Fırka-i İslâhiye adıyla bir ordu kurmuştu. Ordunun temel görevi bölgedeki isyanları durdurmak, konargöçer olan halkı yerleşik heyete geçirmek, idarî, sosyal ve ekonomik alanlarda birtakım ıslahatlar yapmaktı. Ordu deniz yoluyla İstanbul’dan hareket ederek Payas’ta karaya çıkmıştı. Islah için öncelikli görevlerinin Kozan bölgesi olmasına rağmen Türkmen Beyleri’nin meskûn olduğu Gavur Dağlarının doğu kısmında bulunan Reyhaniyye aşireti, Tiyek, Akbez ve Hacılar nahiyeleri beyleri arasında otorite boşluğundan ortaya çıkan anlaşmazlıkları çözmek amacıyla doğuya yönelmişlerdi. Osmanlı yöneticileri muhtemelen demografik yapıyı değiştirerek ıslahat yapmak ve kalıcı çözümler üretmek amacıyla arşiv belgelerinde Gavur Dağları denilen bölgenin doğu tarafındaki vadilerde yaşayan Türkmen aşiretlerinden bir kısımını ova tarafına yerleştirerek, isyan eden aşiretlere karşı caydırıcı güç olarak kullanmaya çalışmıştır. Bunun için de Fırka-i İslâhiye komutanı Derviş Paşa, söz konusu bölgede adı geçen ordunun ilk olarak konuşlandığı yerde İslâhiye kazasını sonra da 30 kilometre güneyinde Hassa taburlarının karargâh kurduğu ve Türkmen Beylerinin meskûn olduğu Hacılar, Tiyek ve Akbez nahiyelerinden getirilen insanların oluşturduğu kişilerle Tiyek nahiyesine yakın bir yerde Hassa kazasını teşekkül ettrimiştir. Kaza, Gavur Dağları’nın vadilerinde yaşayan söz konusu nahiyelerden nüfusa göre getirilen kişilerden teşekkül ettirilmiştir. Kazanın kurulmasından sonra özellikle Hacılar Beyi Paşo Bey ile Tiyek Beyi Karaca Mehmet Bey arasındaki sürekli rekabet ve çatışma gibi eski anlaşmazlıkların tekrar sıkıntılara sebep olmaması için ismi geçen nahiyelerinin beyleri bölge dışında farklı yerlerde mecburi ikamete tabi tutulmuşlardır. Böylece günümüzde de hala varlığını sürdüren Hassa kazası kurulmuştur. Türkmen aşiretlerinden oluşan Hassa, kuruluşuyla beraber bir süre İslâhiye kazasının kasabası olmuş, daha sonra da arşiv belgeleri ve 1285/1868 tarihli Halep Vilayet Salnamelerine göre Halep Vilayeti Maraş Sancağının bir kazası olmuştur. Adana’nın müstakil vilayet olmasıyla 1297/1879 yılında itibaren de Hassa, bu vilayetin Cebel-i Bereket sancağına bağlanmıştır. 1939 yılında Hatay’ın Türkiye’ye ilhakına kadar da Hassa, Osmaniye’ye nihayette Hatay’a bağlanmış ve hala da aynı statüsünü devam ettirmektedir. Bu çalışmamızda Hassa’nın kuruluşuyla ilgili arşiv belgeleri ve Ahmed Cevdet Paşa’nın tutmuş olduğu günlükler ile Halep Vilayet Salnameleri taranarak kazanın idarî, sosyal ve kültürel durumunu değerlendirmeye çalışa","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"28 6","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-13","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139180572","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Evaluation of the Higher Religious Education in Turkey 1997-2020 Book","authors":"İbrahim Kurt","doi":"10.54659/ulum.1379451","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1379451","url":null,"abstract":"Bu araştırmada 2021 yılında Sobi tarafından kaleme alınan “Türkiye’de Yüksek Din Öğretimi 1997-2020” başlıklı çalışmanın değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada ülkemizde 1997-2010, 2010-2020 yılları arasındaki yüksek din öğretimi özelinde yaşanan siyasi ve eğitim açılarından değişim ve dönüşümler farklı açılardan değerlendirilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise yüksek din öğretiminin geleceği tartışılmış ve önerilerle çalışma son bulmuştur. Literatüre bakıldığında yakın dönem yüksek din öğretimi konusunda bu denli bir kapsamlı çalışmaya rastlanılamamıştır. Dolayısıyla çalışma, yakın dönem yüksek din öğretimi konusunu eğitim tarihi tarzında siyaset ve bu siyasetin eğitime olumlu veya olumsuz etkileri bakımından ele alan lisans ve lisansüstü öğrenciler için kaynak eser niteliğinde görünmektedir. Araştırmada oldukça sade ve anlaşılır bir dil kullanılmış, ele alınan konular konunun yakın dönemi içermesi nedeniyle son derece güncel çalışmalarla desteklenmiştir. Araştırma, metodolojik açıdan uygun ifade edilmiş ve çalışma bu sürece uygun yürütülmüştür. Araştırmada her ne kadar son dönem yüksek din öğretimi konusu ele alınsa da yüksek din öğretiminin kaynağını ifade eden medrese eğitimine değinmek uygun olabilirdi. Sonuçta çalışma, alanda güncel çalışmalara kaynaklık edecek, yüksek din öğretiminin geleceğine dair tartışmaların atıf yapıldığı kaynak olma niteliğini kendisi oluşturacaktır.","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"90 2","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-12-12","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"139182384","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Kur’ân’a ve Sünnete Göre Doğal Afetlere Karşı Tutum ve Davranışların Değerlendirilmesi","authors":"Hamza SADAN, Mahmut GURBET, Arslan KARAOĞLAN","doi":"10.54659/ulum.1347103","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1347103","url":null,"abstract":"İnsanlık tarihi boyunca tabii afetler insanları zorlayan bir dizi olumsuzlukların tezahür ettiği olaylar olmuştur. Her daim başta deprem olmak üzere sel, kasırga ve yangın gibi doğa hadiseleri meydana gelmekte ve afete dönüşebilmektedir. Bu çalışma, olağanüstü durumları anlamada dini metinlerden doğru istifade etme noktasında katkı sunmayı amaçlamaktadır. Kur’ân’da ve sünnette yer alan metinlerin olağandışı hadiselerle ilgisinin doğru ve tutarlı ilişkilendirilmesi, Nass’ların doğru okunması ve anlaşılması yönünden değerlidir. Doğal afetlerin sebepleri belli olup bu durum bilimin konusudur. Bu nedenlerin gerisinde sebepleri yaratan vardır; böyle şeyler olduğunda bunu unutmamak, bunların ikaz mı, ceza mı veya mükâfatın artması mı olduğuna da bakmak gerekmektedir. Müslümanın başına gelen sıkıntılar, onun günahlarının silinmesine, gelecek dert ve musibetlere engel olmasına, ilahi bir ikaza ve uyarıya vesile olmaktadır. Tüm bu olumsuzluklar Müslümanın manevî derecesinin artması için denemedir. Hz. Peygamber, “Belaların en büyüğü peygamberlere, sonra evliyaya, sonra diğer has kullara gelir.” demektedir. Her musibette ceza aramak doğru değildir. Aksine bunların bir kısmında nice rahmet tecellileri saklıdır. Bu çalışmayı farklı kılan husus; konu hakkında gelen Nass’ların tematik okuma esaslı ele alınması, mevzunun mantıkî ve aklî verilerle desteklenmiş olmasıdır. Analiz metodunun kullanıldığı araştırmanın sonucunda tabii âfetler, salgın hastalıklar gibi durumlarda Müslümanın tutum ve davranışının nasıl olması gerektiğine vurgu yapılmaktadır.","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"153 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134906672","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Afetlerin Ceza Olduğunu Çağrıştıran Ayetlere Mâtürîdî’nin Yaklaşımı (Te’vîlâtü’l-Kur’ân Özelinde)","authors":"Yusuf AĞKUŞ","doi":"10.54659/ulum.1356294","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1356294","url":null,"abstract":"Bu çalışmada literal okumayla deprem, yangın, sel, çığ, kuraklık gibi afetlerin günahlar neticesinde meydana geldiğini ima ettiğini düşündüğümüz ayetlerin tefsir kaynaklarında, özellikle de Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân adlı tefsirinde nasıl yorumlandığı araştırılmıştır. Böylelikle Te’vîlât’ta ve diğer bazı tefsirlerde söz konusu ayetlerden hareketle yaşanan afetlerin işlenilen günahlar neticesinde meydana gelen bir ceza olduğu sonucuna ulaşılıp ulaşılmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Hz. Peygamber öncesi dönemde yaşayan insanların işledikleri günahlar nedeniyle dünya hayatında çeşitli felaketlerle cezalandırıldıkları genel olarak kabul edilmiş olsa da Hz. Peygamber sonrası yaşanan afetlerin ceza olup olmayacağı hususunda ihtilaf edilmiştir. Bazı tefsirlerde afetler de dâhil olmak üzere insanların karşılaştığı tüm musibetlerin insanların yaptıkları olumsuz fiiller, işledikleri günahlar nedeniyle meydana geldiğine dair izahlara yer verildiği görülmektedir. Son dönemde yapılan bazı akademik çalışmalarda ise yaşanan afetlerin insanların işledikleri günahlarla bir ilgisinin olmadığı bunların sıradan doğal hadiseler olduğu belirtilmektedir. Bu noktada tefsirinde Ehl-i Sünnet’in düşüncelerini temellendirmeye ve onu savunmaya çalışan ilk müfessir olması, bununla birlikte tefsirinin dirayet tefsirlerinin ilkleri arasında yer alması hasebiyle konu hakkında Mâtürîdî’nin ne düşündüğünün tespit edilmesi tefsir ve kelam ilmi açısından önem arz etmektedir. Bu nedenle araştırmada özellikle Mâtürîdî’nin görüşleri tespit edilmeye ve diğer müfessirlerin görüşleriyle karşılaştırılmaya çalışılmıştır. Nitel araştırma yönteminin uygulandığı bu çalışmada öncelikle afetlerin işlenilen günahlar nedeniyle meydana gelen bir ceza olup olmadığı meselesiyle ilişkilendirilebileceği düşünülen ayetler tespit edilmiş, daha sonra da tefsirlerden hareketle dokümante edilen veriler analiz edilerek sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Kavramsal çerçeve başlığı altında afet-ceza kelimeleriyle ilişkilendirilebileceğini düşündüğümüz, özellikle de çalışmada incelenen ayetlerde yer alan “musibet, fesat, fitne, dâhiye, azap, helak” kavramlarının kök anlamları, sözlük anlamları ve Kur’an’daki kullanımlarına yer verilerek konunun çerçevesi belirgin hâle getirilmeye çalışmıştır. Literal okumayla afetlerin günah işleyenleri cezalandırmak amacıyla meydana geldiğine işaret ettiğini düşündüğümüz ayetleri Mâtürîdî, daima ayetlerin zahirlerinin işaret ettiği yönde anlamamış, ayetten genel mesajlar çıkarmamıştır. Ayetlerin anlaşılmasında bağlama ve nüzul ortamına büyük önem vermesine rağmen bu kriterleri kimi zaman devre dışı tutması nedeniyle ise bazı ayetleri umuma teşmil ederek yorumlamıştır. Bu yaklaşım tarzı da onu ele aldığımız ayetlerin bazısından hareketle afetlerin kimi zaman ceza, kimi zaman imtihan, kimi zaman uyarı, kimi zaman günahlara kefaret, kimi zaman da kulun Allah katındaki derecesinin artmasına vesile olma amacıyla meydana geldiği sonucunu çıkarmaya sevk etmiştir. Dolayısıyla ç","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"32 13","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-26","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134905931","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"The Relationship Between Natural Disasters and Human Behaviors in the Context of Said Nursi's Earthquake Treatise","authors":"Fatih ÇELİKEL","doi":"10.54659/ulum.1333267","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1333267","url":null,"abstract":"Doğal afetler insanoğlunun zaman zaman karşılaştığı tahrip edici tabîi olaylardır. Deprem de bunlardan biridir. Osmanlı’nın son dönem âlimlerinden olan Said Nursî On Dördüncü Söz isimli risâlesinde yaşadığı dönemde gerçekleşen Erzincan ve İzmir depremleriyle ilgili soruları cevaplandırmaktadır. Bu soruların bazısı o dönemde yaşanan söz konusu depremler hakkındayken bazısı tüm doğal afetlerde kişinin zihnine gelebilecek türden sorulardır. Nursî’nin ilgili risâlede ortaya koyduğu çerçeve gerek doğal afetlerin insan davranışlarıyla ilişkisi gerekse kötülük problemi bağlamında doğal afetlerin yerini tayin etme açısından oldukça önemlidir. Nursî kendisine yöneltilen sorulara vermiş olduğu cevaplarla bazı tabîi afetlerin insan davranışlarıyla ilişkili olduğunu öne sürmektedir. Ona göre ilgili dönemde yaşanan Erzincan ve İzmir depremlerinin sebebi Ramazan ayında işlenilen ve umumiyet kesbeden günahlardır. O, bu yorumuyla doğal afetlerin insan davranışlarından bağımsız olmadığını ileri sürmektedir. Nursî kendisine yöneltilen diğer soruda birer musibet olarak görülmeleri sebebiyle doğal afetlerden zarar gören masumların durumu ile Allah’ın sonsuz rahmeti arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Onun nazarında depremde kaybedilen mallar sadaka, hayatını kaybedenler ise şehit hükmündedir, dolayısıyla burada Allah’ın merhametine aykırı bir durum söz konusu değildir. Son dönemlerde doğal afetlerin ilâhî ceza olabileceği söyleminin Kur’ânî olmadığı, depremlerin ilâhî ceza olarak nitelenemeyeceği görüşü daha güçlü şekilde dillendirilmektedir. Bu söylemin savunucuları görüşlerini bazı Kur’ân âyetleriyle refere etmektedir. Bu âyetlerden biri zâhiren Cenâb-ı Hakk’ın yeryüzünde işlediği günahlar sebebiyle insanı cezalandırmadığı şeklinde bir anlama sahiptir. Buna göre doğal afetleri ilâhî ceza olarak görmek söz konusu âyetin mefhumuna aykırı bir yaklaşımdır. Bu konuda öne sürülen bir diğer gerekçe ise Kur’ân’da doğal afetlerin helâk edilen inkârcı kavimler bağlamında zikredilmesidir. Çağımızda tamamen inkârcıları hedef alan böylesi toplu bir helâk söz konusu olmadığı için günümüzde yaşanan doğal afetleri bu kapsamda değerlendirmek ve bunların işlenilen suçların cezası olduğunu ileri sürmek doğru değildir. Doğal afetler Kur’ân penceresinden incelendiğinde Allah’ın bu hadiseleri çeşitli amaçlara yönelik olarak yarattığı anlaşılmaktadır. Bunlar, inkârcı kavimlerin küllî bir şekilde cezalandırılması, insanların imtihan edilmesi ve yanlış yolda giden insanların doğru yola döndürülmesi şeklindedir. Bu makalede yukarıdaki genel çerçeve içerisinde Nursî’nin ilgili risaledeki cevaplarının Kur’ân ve sünnet açısından tahlili ve doğal afetlerin ilâhî ceza olamayacağı söyleminin dayanakları açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Temelde iki konuyu incelemeyi hedef alan bu çalışmada tahlil ve tenkit yöntemi kullanılmakta ve konu bütüncül bir bakış açısıyla incelenmeye çalışılmaktadır.","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"42 12","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-24","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135321966","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Musibetlere Bir Yaklaşım Biçimi Olarak İstirca Âyetine (Bakara Sûresi 156) Getirilen Bazı İşârî Yorumlar","authors":"Faruk GÖRGÜLÜ","doi":"10.54659/ulum.1358072","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1358072","url":null,"abstract":"Bu makalenin konusu musibetlere bir yaklaşım tarzı olarak Bakara sûresi 156. âyete getirilen işâri/tasavvufî yorumları tespit edip değerlendirmektir. Kur’ân-ı Kerîm’de insanın farklı vesilelerle imtihana tabi tutulacakları bildirilir. İnsan hayatı, imtihan gerçeği sebebiyle her zaman aynı düzlemde devam etmez. İnsan yaratılışı gereği hüznü ve sevinci, acıyı ve tatlıyı birlikte yaşayan bir varlıktır. Kur’an’ın deyimiyle insan, imtihan dünyasında bazen korku ve açlık, bazen de mal ve can kaybı gibi hayatı menfi şekilde etkileyen çeşitli musibetlerle karşılaşmaktadır. İnsanın iman, amel ve ahlak bakımından hangi düzeyde ve olgunlukta olduğunu belirleyecek ve iç dünyasını ortaya çıkaracak şey, hayatın seyri içinde gelişen hadiseler karşısında sergilemiş olduğu tutum ve davranışlardır. Kur’an, kişinin yaşadığı belâ, afet ve musibet zamanlarında alınacak tedbirlerin yanında sabrederek Allah’a sığınıp O’na teslimiyet göstermenin önemini vurgular. İslâmî literatürde “istircâ” olarak kavramlaşan bu teslimiyet hâli, Bakara sûresi 156. âyette “Şüphesiz biz Allah’a aidiz ve muhakkak ki O’na döneceğiz” ifadesiyle formüle edilen cümleleri söylemek ve buna uygun davranışlar sergilemektir. İşte bu çalışmanın amacı, musibetlere karşı bir tutum olarak istircâ âyetine (Bakara, 156) getirilen işârî yorumları başta işârî tefsirler olmak üzere bazı temel tefsir kaynaklarından tespit edip değerlendirmek ve böylece insanların deprem, sel, yangın gibi doğal afetler ve musibetler karşısında sergilemeleri gereken tutumları tasavvufî bir bakışla ortaya koymaktır.","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"63 9","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-24","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135322481","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"A QUALITATIVE RESEARCH ON THE LIFE VIEW OF EARTHQUAKE VICTIMS AND THE MORNING PROCESS","authors":"Süleyman DOĞANAY","doi":"10.54659/ulum.1347634","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1347634","url":null,"abstract":"Bireyin psikolojik ihtiyaçlarından birisi, öngörülemeyen yaşam olayları karşısında hissettiği korku, dehşet, hayret ve acziyet duygularından kurtulmaktır. Birey, hayatın zorluklarıyla karşılaştığında yaşamının nasıl devam edeceği ve nasıl son bulacağı hakkındaki endişelerini gidermek ister. Tarihin çeşitli dönemlerinde insanlık alemi doğal afetlerle karşılaşmış ve bu afetler büyük oranda maddî ve manevî yıkımla sonuçlanmıştır. Doğal afetlerin tahribatı en büyük olanı depremlerdir. Depremlerin sebep olduğu acılar dünyanın dört bir yanında tüm insanlığı derinden etkilemiştir. 6 Şubat 2023 tarihinde aynı gün içerisinde gerçekleşerek Türkiye’nin on bir ilinde etkisini yüksek derecede hissettiren depremlerde binlerce yapı yıkılmış veya zarar görmüş, binlerce kişi yaralanmış, enkaz altında kalan binlerce insan vefat etmiştir. Depremin ardında bıraktığı acılar sebebiyle insanlar yas sürecine girmiş ve bu acılarla başa çıkmaya çalışmıştır. Türkiye’nin dört bir yanından vatandaşlar deprem bölgesindeki insanlara maddî-manevî yardım etmiş, depremzedelerin çoğu ülkenin çeşitli şehirlerindeki resmî veya özel imkânlarla misafir edilmiştir. Hayatın zorluklarıyla başa çıkma sürecinde dinî inanç sistemlerinden alınan desteğin ve geliştirilen olumlu başa çıkma stratejilerinin etkin bir işlevi vardır. Zorluklarla başa çıkma sürecinde sosyal çevreden ve bilhassa nitelikli sosyal ağdan alınan desteğin birey için çok önemli olduğu ve psikolojik/manevî danışmanlık alanlarında yapılan çalışmalarla kanıtlanmış bir gerçektir. Zira bireyin yaşamına anlam veren ve bütünlük hissini kuvvetlendiren dinin en belirgin fonksiyonlarından birisi, müntesiplerine zor dönemden geçen insanlar için sosyal desteğin önemini hatırlatarak empati ve yardımseverlik gibi erdemleri ön plana çıkarmaktır. Çalışmanın konusu, yas sürecindeki depremzedeler ve onların hayata bakışıdır. Nitel desenli bu çalışmanın amacı, depremzedelerin yas sürecinde neler yaşadıklarını, bu süreçte sosyal çevrenin depremzedelere nasıl bir etkide bulunduğunu ortaya koymaktır. Bu bağlamda Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi’nce merkez kampüsteki öğrenci yurtlarında misafir edilen depremzedelerle yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılmıştır. Mülakatlarda, ‘Hayat sizin için ne anlam ifade ediyor? Size göre bu zorlu süreçte din veya maneviyat insana neler söyler? Bu zorlu süreçte herhangi birinin hoşunuza giden bir davranışı oldu mu? Hoşunuza gitmeyen bir davranış oldu mu? Yas tutan insanlara neler söylemek istersiniz?’ gibi sorular yöneltilmiştir. Veriler betimsel analiz yöntemiyle tahlil edilmiştir. Sonuç olarak depremzedelerin çoğu yas sürecinde dinî başa çıkma yöntemlerini kullandığını, çevreden gelen bilişsel, duyuşsal ve maddî destek için resmî makamlara ve vatandaşlara müteşekkir olduğunu söylemiştir. Depremzedeler, psikolojik açıdan hassas oldukları bu dönemde insanların olumsuz söylem ve davranışlardan kaçınmaları gerektiğine dair beyanda bulunmuşlardır. Bunun yanı sıra onlar, hayatın zorluklarından herhangi birini ","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"45 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-10-24","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135321965","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Moral Determination and Recommendations in the Poems of the ʿAbbāsid Poet Abū Tammām","authors":"Arzu Arslan","doi":"10.54659/ulum.1266783","DOIUrl":"https://doi.org/10.54659/ulum.1266783","url":null,"abstract":"Abbâsîler dönemi Arap şiiri hakkında bilgi veren tüm edebiyat tarihi kaynaklarının ismine temas etmeden geçemediği Ebû Temmâm (ö. 231/846), el-Hamâse adlı eseriyle kendisinden önceki Arap şairlerinin şiirlerinden bir seçki derlemiştir. Bu seçkide yer alan şiirlerin önemli bir kısmı şairlerin hayat tecrübeleri ve ahlaki tespitlerini içeren hikmetli söz ve anlam içeren beyitlerden müteşekkildir. Ebû Temmâm’ın el-Hamâse adlı eserinde yer verdiği hikmet şiirleri, onun kendine ait divanında yer alan kasideleri içerisinde azımsanmayacak sayıda hikemî beyitler serpiştirmesinde etkili olmuştur. Kendinden önceki şairlerin ahlaka dair tespitleri ve hayata bakışlarını yansıtan düşünceleri onun şairliğinde iz bırakmıştır. Bu iz takip edildiğinde Ebû Temmâm’ın insanı ve toplumu iyi gözlemleyebilen bir şahsiyete sahip olduğu görülmüştür. Bu çalışmada şairin bu kabilden beyitlerindeki ahlakî tespit ve tavsiyelerinin içerik bakımından incelenmesi amaçlanmıştır. Ebû Temmâm gibi ibretamiz tespitleriyle Arapların sözlü kültürünün zenginleşmesinde büyük bir katkısı olan şairin ahlakiyata dair değerlendirmelerinin Arap şiiri araştırmaları açısından önemli olduğu düşünülmüştür. Çalışmada, Ebû Temmâm'ın hikemî şiirlerinde en çok yoğunlaştığı anlamlar, tasvire dayalı bir yöntemle başlıklar halinde sunulmuştur. Ebû Temmâm’ın şiirlerine bakıldığında onun sıklıkla gayretli olmak, çaba sarf etmek, azim ve kararlılıkla çalışkanlıktan taviz vermemek gibi konulara temas ettiği görülmüştür. Ahlaka dair pek çok tespiti bulunan şair, Müslüman birey için zaruri olan tevekkül ve kanaate teşvik sadedinde tavsiyelerde bulunmuştur. Şairin divanında tespit ve tavsiye ettiği ahlaklardan birisi de kişinin azimli olmasıdır. Karar verdiği meselede kişi, zihnini tereddütlerden arındırmalı ve hedefine doğru arkasına bakmadan koşmalıdır. Kişi, belirli bir hedefe doğru giderken azmini kıran olumsuzluklar yaşadığında çoğu zaman amacına ulaşamayacağına dair vesveselere kapılır. Şair, olumsuzluk gibi görünen şeylerin belki de amaca ulaşmak için birer vesile olabileceğine dair bazı teşviklerde bulunmuştur. Ebû Temmâm, kişinin gayretini olumsuz etkileyen haset ehline kulak asmamak gerektiğini başarılı ve etkili bir üslupla dile getirmiştir. Sonuç olarak Ebû Temmâm’ın, çoğunluğu methiye temalı olan kasidelerinde bütünlüğü bozmadan aralara ahlakî tespit ve tavsiyelerini serpiştirmekte başarılı olduğunu söylemek mümkündür. Teşbih ve istiare gibi söz sanatlarıyla birbirinden çok uzak olan nesne ve figürler arasında kurduğu anlam ilişkileri sözlerine imgesel zenginlik katmıştır. Bu suretle şair, hayat tavsiyelerini etkili ve ikna edici kılmış, Arapların günlük hayatına nüfuz edecek seviyede izler bırakmıştır. Şairin bu tarzdaki beyitlerinin daha kapsamlı bir okumayla incelenmesi ve ahlakiyata dair şiirlerinin tercüme edilerek Türk okurla tanıştırılması bu çalışmanın bir tavsiyesidir.","PeriodicalId":157960,"journal":{"name":"ULUM","volume":"40 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-31","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127415337","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}