{"title":"Zamach na życie króla Szwecji Gustawa III w świetle polskojęzycznej prasy warszawskiej z 1792 roku","authors":"Zbigniew Anusik, Małgorzata Karkocha","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.03","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.03","url":null,"abstract":"W artykule autorzy przybliżają kwestie związane z zamachem na życie króla Szwecji Gustawa III, dokonanym na balu maskowym w sztokholmskiej operze w nocy z 16 na 17 marca 1792 r. W pierwszej części tekstu przedstawiono pokrótce sylwetkę i dokonania tego władcy panującego w latach 1771–1792. Gustaw III przeszedł do historii jako autor dwóch zamachów stanu –z 1772 i 1789 r. Po pierwszym z nim zakończona została w dziejach Szwecji „epoka wolności”. Drugi pozwolił królowi skupić pełnię władzy w jego rękach. W ostatnich latach życia władca Szwecji planował zorganizowanie monarchistycznej krucjaty przeciwko rewolucyjnej Francji. Jego zamiary zostały jednak zniweczone przez zamach z 16 marca 1792 r. W drugiej części artykułu, opierając się na doniesieniach prasy warszawskiej, przedstawiono przebieg zamachu na życie króla, ostatnie chwile życia władcy, jego śmierć i uroczystości pogrzebowe. Omówiono również przebieg śledztwa, proces i wyroki na królobójców. Uzupełniając doniesienia prasowe o ustalenia literatury przedmiotu, udało się uzyskać w miarę pełny i nieopracowany dotąd na gruncie polskim obraz zasygnalizowanego w tytule zagadnienia.","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48154986","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Absolutyzm i legitymizacja władzy w Mediolanie pod rządami Ludovica Sforzy „Il Moro”","authors":"Piotr Tafiłowski","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.08","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.08","url":null,"abstract":"W tekście podjęto próbę zaprezentowania form legitymizacji władzy, a także środków i narzędzi, jakie wykorzystywał w tym celu uzurpujący sobie władzę nad Mediolanem Ludovico Sforza. Ważnym i ciekawym zagadnieniem są podejmowane przez renesansowych i wczesnonowożytnych władców próby zalegitymizowania nieprawnie zobytej władzy nie tylko środkami politycznymi, lecz także poprzez mecenat kulturalny i artystyczny. Pierwsza część tekstu poświęcona została drodze Ludovica do przejęcia władzy nad księstwem, druga zaś podejmowanym przez niego zabiegom, które miały mu pozwolić ją uprawomocnić.","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49430656","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Mykoła Starowojtow, Wołodymyr Mychajłyczenko, Represiji proty polakiw Łuhanszczyny w roky stalinśkoho teroru, Wydawnyczyj dim „Styłos”, Kyjiw 2018, ss. 480, 4 nlb.","authors":"Albin Głowacki","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.13","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.13","url":null,"abstract":"W okresie władzy komunistycznej w Polsce tematyka stalinowskich represji wobec Polaków w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (dalej: ZSRR) była z powodów politycznych tematem tabu. Dotyczy to także Wielkiego Terroru lat 1937–1938. Poświęcone mu naukowe teksty krajowi historycy zaczęli oficjalnie publikować dopiero po 1989 r. Za pioniera badań tej problematyki w Polsce uznać należy Nikołaja Iwanowa, który stał się autorytetem w tej dziedzinie. W miarę rozszerzania dostępu do nowych źródeł wydawał kolejne książki odsłaniające ogrom tragedii ludności polskiej w ZSRR1. Niebawem także i inni autorzy – głównie w Polsce i na obszarze poradzieckim – z powodzeniem podejmowali tę tematykę2. Szczególnie ważne znaczenie dla poznania przyczyn, toku przygotowań, przebiegu i skali represji funkcjonariuszy Komisariatu Ludowego Spraw Wewnętrznych (dalej: NKWD) wobec Polaków w państwie Stalina mają obszerne wydawnictwa źródłowe, w tym te, które w języku polskim już opublikowali: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w Prze-","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67625158","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Powinności mieszkańców miasta Tykocin według inwentarza z 1772 roku","authors":"Michał Sierba","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.10","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.10","url":null,"abstract":"Krytyczna edycja źródłowa poświęcona została powinnościom ludności zamieszkującej podlaskie miasto Tykocin. Jest to fragment inwentarza z 1772 r., spisanego po śmierci właściciela Tykocina – Jana Klemensa Branickiego. Podstawą źródłową edycji jest kopia sporządzona na podstawie aktu wpisanego do akt grodzkich brańskich. Dziś znajduje się ona w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie w zespole Archiwum Roskie w dziale Akta Majątkowo-Prawne pod sygnaturą 122. Wzmiankowane powinności dotyczą zarówno chrześcijan, jak i Żydów zamieszkujących miasto. W tym fragmencie inwentarza opisano również opłaty, daniny i robocizny czynione przez różne grupy zawodowe. Ustęp ten zawiera też dodatkowe informacje, m.in. o miarach, przepisach porządkowych, targach i jarmarkach w Tykocinie.","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"48318135","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Uwagi ikonograficzne na temat medalu upamiętniającego zwycięstwo wiedeńskie autorstwa Hansa Jacoba Wolraba z 1683 roku","authors":"J. Rokita","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.02","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.02","url":null,"abstract":"Autor opisał cztery przykłady dzieł sztuki (medalierstwa, grafiki i malarstwa) mających związek z medalem pochodzącym z roku 1683. Analiza ikonograficzna tytułowego numizmatu w zestawieniu z wybranymi przykładami dzieł sztuki uprawnia do stwierdzenia, że dysponent cesarski bezpośrednio po 12 września 1683 r. w zbliżony do siebie sposób upamiętniał zmagania wojenne pod Wiedniem. Zarówno na rewersie medalu autorstwa Wolraba z 1683 r., jak i na miedziorycie sporządzonym przez nieznanego autora z drugiej połowy XVII w. oraz obrazie Geffelsa namalowanym po 12 września 1683 r. integralną część stanowią te same elementy krajobrazu bitewnego jak namioty tureckie i widziane z oddali fortyfikacje Wiednia. Na podstawie powyższych analogii nie sposób jednak rozstrzygnąć, które z wymienionych przykładów dzieł sztuki powstało jako pierwsze i stanowiło wzorzec dla kolejnych. Natomiast forma gloryfikacji władców chrześcijańskich uczestniczących (z wyjątkiem Leopolda I Habsburga) w zmaganiach wojennych pod Wiedniem została w późniejszym okresie zapożyczona przez Ermenegilda Hameraniego. Bez wątpienia świadczy to o tym, że koncepcja Wolraba cieszyła się sporym powodzeniem.","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67625130","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Siła i bezsilność cesarza Walensa, gorliwego chrześcijanina a zarazem wroga chrześcijan w ujęciu Sokratesa z Konstantynopola","authors":"Sławomir Bralewski","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.07","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.07","url":null,"abstract":"Cesarza Walensa, sprawującego rządy w latach 364–378, łączy się przede wszystkim ze straszliwą i brzemienną w skutki klęską poniesioną przez wojska rzymskie w starciu z Gotami pod Adrianopolem 9 sierpnia 378 r., w której on sam poniósł śmierć. Chrześcijanie, zwolennicy nicejskiego credo z roku 325, odczytywali jego nagły zgon jako karę Bożą za prześladowanie prawowiernych chrześcijan, za których oni sami się uważali. Sokrates z Konstantynopola, autor Historii kościelnej, będącej kontynuacją dzieła Euzebiusza z Cezarei, dostrzegł w postępowaniu cesarza Walensa sprzeczność. Historyk ów widział w nim zarówno zagorzałego chrześcijanina, który w swej wierze kierował się gorliwością, jak i wroga chrześcijan, prowadzącego przeciwko nim wojnę. Sprzeczność tę Sokrates kładł na karb samego władcy, który choć przekonany o swej wielkiej gorliwości religijnej, za nic miał zasady religii chrześcijańskiej, którymi winien się kierować. Jeśli chodzi natomiast o tytułową siłę i bezsilność, to stwierdzić trzeba, że w przekonaniu Sokratesa z Konstantynopola siła cesarza Walensa była tylko pozorna, choć na jego rozkaz przelano niemało chrześcijańskiej krwi. Bezsilność wspomnianego władcy obnażyli najpierw sami prześladowani przez niego chrześcijanie, a ostatecznie uczynił to sam Bóg, zsyłając na Imperium Romanum różnorakie kataklizmy, a na samego Walensa śmierć niegodną cesarza bez należnego mu pochówku.","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67625471","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Zwizualizowany imperializm i narodowa identyfikacja. Kilka przykładów kościelnego malarstwa w Gruzji od 1801 do 1918 roku","authors":"Tamar Khosroshvili","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.11","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.11","url":null,"abstract":"W różnych okresach chrześcijańskie malarstwo naścienne wizualizowało różnoraki stosunek do programów, obrazów, ikonografii i było blisko połączone z religijną identyfikacją społeczeństwa. Pod wpływem rozwoju nacjonalizmu w Gruzji w połowie XIX w. malarstwo naścienne również zaczęło odpowiadać potrzebom identyfikacji narodowej. Ramy czasowe artykułu zakreślają najważniejsze wydarzenia z historii tego kraju, takie jak podbój Wschodniej Gruzji przez Imperium Rosyjskie w 1801 r. i proklamowanie niepodległości przez Demokratyczną Republikę Gruzji w 1918 r. Pomiędzy tymi dwoma wydarzeniami w Gruzji powstało wiele malowideł sakralnych. Niektóre z nich miały na celu promowanie poczucia przynależności do Rosji i służyły konsolidacji władzy imperium nad podbitym krajem. Inne odzwierciedlały idee i aspiracje gruzińskiego nacjonalizmu. Różniły się one od średniowiecznych realizacji, ukazując wzrastające zainteresowanie narodowymi świętymi i wydarzeniami z historii gruzińskiego chrześcijaństwa. W artykule omówiono najbardziej znaczące ich przykłady.","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67625587","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Skład osobowy i organizacja pracy Komisji Porządkowej Województwa Lubelskiego doby insurekcji kościuszkowskiej","authors":"Kamil Jakimowicz","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.05","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.05","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest analiza form organizacyjnych oraz składu personalnego Komisji Porządkowej Województwa Lubelskiego, która stanowiła instytucję administracji terytorialnej władz insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. Wskazuje na okoliczności przystąpienia Lubelskiego do aktu powstania, panujące wówczas nastroje społeczne i polityczne, różnice postaw, co jest szczególnie istotne w kontekście zaangażowania w prace komisji porządkowej przedstawicieli stanu trzeciego. Ważnym elementem było ustalenie, w jaki sposób zmiany zachodzące w powstańczej administracji centralnej rzutowały na funkcjonowanie instytucji lokalnej. Przeprowadzone badania pozwoliły na określenie rozwiązań stosowanych przez komisarzy w obliczu kilkukrotnego zajmowania Lublina przez wojska rosyjskie i austriackie.","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47853029","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Dzieje i obraz majętności charłupskiej w rękach Walewskich herbu Kolumna w drugiej połowie XVII i XVIII wieku na podstawie inwentarzy dóbr","authors":"Michał M. Kobierecki","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.04","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.04","url":null,"abstract":"Wsie Charłupia Wielka, Rowy i Drzązny tworzyły majętność charłupską, która położona w województwie sieradzkim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów należała do XVII w. do rodu Świnków, Malskich herbu Nałęcz i Zapolskich herbu Pobóg. Na skutek umów małżeńskich i procesów sądowych dobra te trafiły w ręce Jana Franciszka Walewskiego, stolnika sieradzkiego, i jego żony Konstancji Bogumiły z Zapolskich. W XVIII w. właścicielami dóbr byli kolejni przedstawiciele rodu Walewskich herbu Kolumna: kasztelanowie rozpierscy Jan i Franciszek oraz Jan Nepomucen, chorąży większy sieradzki. Na podstawie zachowanych inwentarzy z końca XVII i XVIII w. można śledzić losy Charłupi Wielkiej, Rowów i Drzązny. Dobra te, które przeżywały okres rozwoju za czasów stolnika sieradzkiego, podupadły na początku XVIII w. z powodu problemów z wierzycielami. Następni właściciele przejęli owe dobra w swoje ręce i podjęli się spłaty zobowiązań. Jednocześnie przez całe stulecie inwestowali w nie, podnosząc ich wartość. Opisy dworu i budynków towarzyszących wskazują, jak wiele zmieniało się na przestrzeni lat. Dwór stał się siedzibą tej gałęzi Walewskich, a różnorodność zabudowań świadczyła o tym, że właściciele oprócz dochodu z pracy na roli czerpali korzyści finansowe z hodowli owiec czy koni. Ważną kwestią było również zmienne zaludnienie dóbr. Od momentu przezwyciężenia kryzysu z początku XVIII w. liczba ludności zależnej wzrastała, a co za tym szło – rósł również dochód z produkcji rolnej. Losy majętności charłupskiej pokazują, w jaki sposób szlacheckie majątki położone na terenie województwa sieradzkiego starały się podnieść z okresu zniszczeń z czasów wojny północnej oraz jak radzono sobie z problemem ich zadłużenia i zarządzania w różnych okresach koniunktury gospodarczej.","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67624681","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Zabijany na raty – przywracany pamięci. Na marginesie biografii generała Józefa Olszyny-Wilczyńskiego pióra Agnieszki Jędrzejewskiej","authors":"Przemysław Waingertner","doi":"10.18778/1644-857x.18.02.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1644-857x.18.02.12","url":null,"abstract":"P ostać generała [...] jak dotąd nie cieszyła się szczególnym zainteresowaniem historiografii. Był wprawdzie jednym z pięciu generałów Wojska Polskiego, którzy ponieśli śmierć we wrześniu 1939 r., ale zaledwie się o nim wspomina, a i to bez zagłębiania się w szczegóły jego życiorysu. Pozostali czterej, którzy zginęli w walce z Niemcami, są znani i wielokrotnie przywoływani w literaturze historycznej1. Niewątpliwym powodem tak marginalnego traktowania tej postaci są okoliczności śmierci, zupełnie inne niż w przypadku wymienionych już generałów. Z całą pewnością to mord dokonany przez żołnierzy Armii Czerwonej wczesnym rankiem 22 września 1939 r. na gen. J. Olszynie-Wilczyńskim skazał go na całkowite zapomnienie przez wiele lat”2 – tak charakteryzuje A. Jędrzejewska, autorka biografii Józefa Olszyny-Wilczyńskiego,","PeriodicalId":36496,"journal":{"name":"Przeglad Nauk Historycznych","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2019-10-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"67625139","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}