Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne最新文献

{"title":"Meszne w uposażeniu plebańskim parafii diecezji krakowskiej w świetle tzw. Liber Retaxationum z 1529 roku","authors":"L. Poniewozik","doi":"10.31743/abmk.13536","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.13536","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest ukazanie, jaką rolę odgrywało meszne w uposażeniu plebanów kościołów parafialnych funkcjonujących na terenie diecezji krakowskiej w pierwszej połowie XVI wieku. Meszne było daniną, która na ziemiach polskich pojawiła się wraz z kolonizacją na prawie niemieckim. Najczęściej uiszczane było w dniu św. Marcina, czyli 11 listopada, w ziarnie zbóż, z reguły w równych ilościach żyta i owsa. W dotychczasowej literaturze znaczeniem tej daniny dla budżetów plebańskich zajmowano się marginalnie. Wskazywano, że mogła ona w niektórych przypadkach mieć istotny wpływ na funkcjonowanie parafii, jednak najczęściej stanowiła raczej niewielki element dochodu i z tego powodu była przez niektórych autorów bagatelizowana. Źródłem pozwalającym zorientować się w rzeczywistej rola  mesznego w funkcjonowaniu parafii diecezji krakowskiej pierwszej połowy XVI wieki jest tzw. Liber retaxationum z 1529 roku. Odnotowano w niej elementy składowe uposażenia plebańskiego niemal wszystkich parafii funkcjonujących wówczas na terenie diecezji krakowskiej. Zebrane wyniki wskazują, że meszne znajdowało się w uposażeniu 45% parafii, a w przypadku aż 30% stanowiło najważniejszy składnik uposażenia. W tej sytuacji nie ulega wątpliwości, że wpływy z niego warunkowały funkcjonowanie parafii. W konsekwencji można stwierdzić, że meszne w istotnym stopniu przyczyniło się do rozwoju średniowiecznej sieci parafialnej w diecezji krakowskiej.","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"157 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-12-22","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"127522903","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Dzieje parafii pw. św. Stanisława – Biskupa i Męczennika w Gródku Podolskim w latach 1941-1991","authors":"Vladyslav Rozhkov","doi":"10.31743/abmk.11891","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.11891","url":null,"abstract":"Od końca XVIII wieku w Gródku Podolskim funkcjonowały dwa kościoły – jeden pw. św. Anny i św. Antoniego, drugi pw. św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1935 roku świątynie te zostały zamknięte przez władze sowieckie, a wkrótce zdewastowane. Zamknięto także kaplicę wybudowaną w 1845 roku na cmentarzu. Katolicy z Gródka zostali pozbawieni opieki duszpasterskiej. Odrodzenie życia religijnego na Ukrainie Sowieckiej nastąpiło w okresie okupacji niemieckiej. Wierni odzyskali świątynie i mogli swobodnie sprawować nabożeństwa. W roku 1943, dzięki staraniom katolików gródeckich, zaczął do nich przyjeżdżać ks. Franciszek Oleń z diecezji łuckiej, który odprawiał w kaplicy cmentarnej Msze św. oraz udzielał sakramentów. Pod koniec 1944 roku funkcję proboszcza parafii w Gródku objął 25-letni kapłan z archidiecezji lwowskiej ks. Jan Olszański, przyszły biskup diecezji kamieniecko-podolskiej. Prowadzona przez niego katechizacja dzieci, która była w ZSRS zakazana, spowodowała, że w 1959 roku został on wydalony do wioski Manikowce. W ciągu wielu lat opiekę duszpasterską nad katolikami z Gródka sprawowali dojeżdżający kapłani. Dopiero w 1970 roku do parafii św. Stanisława skierowano ks. Franciszka Karasiewicza, który pełnił tam funkcję proboszcza do 1977 roku. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia, spowodowanego nieustannym nękaniem ze strony lokalnych władz, duchowny opuścił Gródek Podolski, a na jego miejsce wyznaczono ks. Władysława Wanagsa MIC. Już na początku swojej pracy w Gródku nowy proboszcz miał zamiar w miejsce małej kapliczki zbudować nowy kościół, zachowując dotychczasowe wezwanie św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1988 roku pomimo sprzeciwu władz państwowych ks. W. Wanags zdecydował się na rozpoczęcie budowy kościoła. W dniu 17 września 1988 roku bp Vilhelms Ņukšs poświęcił nowy kościół w Gródku Podolskim. Była to pierwsza świątynia katolicka powstała na Ukrainie Sowieckiej.\u0000 \u0000 ","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"31 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"115533071","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Uposażenie organistów w parafiach rzymskokatolickiej diecezji przemyskiej w połowie XVIII wieku","authors":"M. Kowalski","doi":"10.31743/abmk.13491","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.13491","url":null,"abstract":"W artykule omówiono uposażenie organistów, którym dysponowali oni w połowie XVIII stulecia w parafiach rzymskokatolickiej diecezji przemyskiej. Głównymi źródłami pozwalającymi bliżej poznać tę społeczność parafialną są wizytacje biskupie. Tutaj skupiono się przede wszystkim na dwóch, tj. z lat 1743-1745 i 1753-1757, przeprowadzonych przez ordynariusza przemyskiego Wacława Hieronima Sierakowskiego (1742-1760). Niekiedy organistów utożsamiano z nauczycielami i na odwrót. Prowadzenie przez nich zajęć dydaktycznych możliwe było dzięki ich umiejętności pisania i czytania.  Artykuł ten traktuje jednak przede wszystkim o materialnych podstawach funkcjonowania organistów. Dzieliły się one na nieruchomości, wynagrodzenia w pieniądzu oraz świadczenia ludności parafialnej. Do tych pierwszych należały domy mieszkalne, budynki gospodarcze, pola, ogrody, sady i łąki. O ile rzadko się zdarzało, żeby organiści nie mieli swoich chałup, o tyle kwestia szerzej pojętego gospodarstwa nie jest już tak oczywista. Przydomowe i niewielkie ogrody oraz sady często bywały w ich rękach, ale większe kompleksy rolne stanowiły rzadkość. Mimo tego zasiewali oni te niewielkie skrawki gruntów zbożami lub warzywami. Parali się także hodowlą zwierząt. Stan techniczny stojących tam budynków również budził wiele zastrzeżeń.  Ważne dla organistów okazywały się wpływy pieniężne w postaci stałych rocznych pensji wypłacanych przez rządców parafialnych jednorazowo lub w ratach. Obok tego wynagrodzenia za swoje posługi ministrowie otrzymywali pieniądze od cechów miejskich, bractw religijnych, magistratów oraz mieszkańców parafii. Dodatkowo za np. śpiewanie lub granie w czasie różnych nabożeństw dostawali gratyfikacje od duchownych będących personelem pomocniczym dla plebanów. Ostatnimi były świadczenia uiszczane przez samych wiernych. Zaliczano do nich m.in. akcydensy oraz petyty, tj. snopki zbóż, a także w różnym wymiarze inne daniny zbożowe. Pewne bliżej niesprecyzowane korzyści przynosiły także kolędy, kartkowe, klerykatury oraz tzw. stołowe i quaestus.  Pomimo trudności w interpretacji niektórych pojęć związanych z uposażeniem organistów w tego typu źródłach pozostają oni wciąż najlepiej opisaną grupą wśród wszystkich ministrów kościelnych.\u0000 ","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"24 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"122786998","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Klisze pamięci. Labirynty Mariana Kołodzieja w Centrum św. Maksymiliana w Harmężach i anonimowe szkice przechowywane w zasobach Muzeum Gross-Rosen jako dokumenty czasu zagłady","authors":"Aleksandra GIEŁDOŃ-PASZEK","doi":"10.31743/abmk.12619.14362","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.12619.14362","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"23 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"123633470","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Trzciance i jej księgi metrykalne do 1945 roku","authors":"Łukasz Piotr Nowak MS","doi":"10.31743/abmk.11705","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.11705","url":null,"abstract":"Artykuł znacznie poszerza dotychczasowy stan wiedzy na temat dziejów parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Trzciance przed 1945 rokiem. Ustalono, że z pewnością istniała ona już na początku XVII wieku, a możliwe, że powstała jeszcze w wieku XVI. Do drugiej połowy XVIII wieku funkcjonowała jako parafia pw. Trójcy Świętej, następnie zmieniono jej wezwanie na obecne. Przez ponad trzy wieki kościoły i zabudowania parafialne kilkakrotnie padały ofiarą pożarów i były odbudowywane. Pierwsze dwie świątynie (sprzed 1628 r. i 1717 r.) były drewniane, dwie kolejne (1835 r. i 1917 r.) murowane. Parafia wielokrotnie zmieniała również państwową i kościelną przynależność administracyjną. \u0000Najstarsze zachowane księgi parafialne pochodzą z 1730 r. i przechowywane są w Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej w Koszalinie. Dzięki kwerendzie w siedemnasto- i osiemnastowiecznych aktach wizytacji parafialnych z Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu częściowo udało się odtworzyć informacje na temat niezachowanych ksiąg parafialnych, które mogły spłonąć w pożarze plebanii w Trzciance w 1730 r. Kwerenda w archiwach państwowych pozwoliła także na ustalenie miejsc przechowywania duplikatów trzcianeckich ksiąg metrykalnych pochodzących z XIX w.","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"37 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"126554304","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Rzymskie Archiwum Towarzystwa Jezusowego: geneza, zasób i funkcjonowanie","authors":"Robert Danieluk SJ","doi":"10.31743/abmk.11357","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.11357","url":null,"abstract":"Rzymskie Archiwum Towarzystwa Jezusowego (Archiwum Romanum Societatis Jesu), jest głównym (centralnym) archiwum jezuitów. Znajduje się przy kurii generalnej zakonu, a jego zadaniem jest gromadzenie, porządkowanie i udostępnianie badaczom zbioru dokumentów z okresu od XVI-XX w. Jest archiwum centralnym w tym znaczeniu, że zawiera dokumenty odnoszące się do centralnego zarządu zakonu, nie zaś wszystkie dokumenty dotyczące jezuitów z każdej epoki i z każdego kraju. Od 1541 do roku 1773 mieściło się w domu przy kościele del Gesù, gdzie pozostało również po kasacie zakonu, choć niestabilność ówczesnej sytuacji doprowadziła do zaginięcia wielu dokumentów. W 1873 r. jezuici musieli opuścić Rzym ze względu na politykę władz włsokich. Kuria generalna przeniosła się do Fiesole koło Florencji, gdzie pozostała do 1895 r., zaś archiwum zostało najpierw ukryte, po czym wysłane w sekrecie do Exaten w Holandii, gdzie niemieccy jezuici mieli swój dom studiów. Pod koniec roku 1893 archiwum znajdowało się w trzech różnych miejscach: zasadnicza jego część była w Holandii, dokumenty nowsze (te z okresu po 1814 r.) w Fiesole, zaś archiwum prokuratora generalnego zakonu, znajdujące się w 1870 r. w jezuickim Collegium Romanum, zostało wraz z biblioteką tej uczelni skonfiskowane przez rząd włoski. Księgozbiór ten stał się zaczątkiem dzisiejszej Biblioteki Narodowej Vittorio Emmanuele II w Rzymi. Wspomniane archiwalia powróciły do swoich właścicieli w 1924 r. Po powrocie kurii generalnej do Rzymu (1895) oraz archiwaliów z Holandii (1939), wszystkie trzy części archiwum spotkały się w 1945 r. nowej kurii przy Borgo S. Spirito 4, gdzie pozostają do dzisiaj; od roku 1995 umieszczono je w specjalnym budynku. W obecnym swoim kształcie archiwum składa się z działów: 1. dokumenty dotyczące tzw. „starego” Towarzystwa (okres poprzedzający kasatę zakonu w 1773 r.); 2. akta z czasów tzw. „nowego” Towarzystwa (okres po odrodzeniu zakonu w 1814 r.); 3. tzw. Fondo Gesuitico, czyli archiwum prokuratora generalnego zakonu zawierające głównie akta majątkowe i procesowe ; 4. zbiory specjalne. Zasób jest na bieżąco opracowywany i udostępniany do kwerend naukowych badaczom z całwego świata. Sukcesywnie rośnie liczba zdigitalizowanych archiwaliów.","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"125839959","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Rubrycele i schematyzmy diecezji lubelskiej w dobie zaborów","authors":"Jarosław Roman Marczewski ks.","doi":"10.31743/abmk.12352","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.12352","url":null,"abstract":"Diecezja lubelska została ustanowiona w 1805 roku mocą wydanej wówczas papieskiej bulli. Jej ogłoszenie z przyczyn politycznych zostało odłożone do 1807 roku. W konsekwencji dopiero od 1808 roku zaczęły ukazywać się rubrycele i schematyzmy lubelskie. W swoich cechach zewnętrznych oraz układzie treści przypominały wcześniejsze druki diecezji chełmskiej i chełmsko-lubelskiej. W okresie rozbiorów, w latach 1808-1918, ukazało się 111 rubrycel i 105 schematyzmów. Wszystkie udało się odnaleźć w archiwalnych i bibliotecznych instytucjach Lublina. Rubrycele i schematyzmy lubelskie były wydawane w Warszawie oraz Lublinie. Posługiwano się w nich językiem łacińskim, polskim i rosyjskim. W rubryceli zamieszczano kalendarz liturgiczny, a także ogłoszenia duszpasterskie oraz liturgiczne ważne z punktu widzenia życia diecezji i posługi księdza. W schematyzmach podawano informacje o całej hierarchii kościelnej pod panowaniem rosyjskim oraz o duchowieństwie i instytucjach diecezji lubelskiej. Z perspektywy czasu stały się one cennym źródłem do badań nad kościelną przeszłością.","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"7 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"132520749","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"O XVII-wiecznych ikonach warsztatu muszyńskiego w Muzeum Parafialnym w Grybowie","authors":"Agnieszka Gronek","doi":"10.31743/abmk.11134","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.11134","url":null,"abstract":"W Muzeum Parafialnym w Grybowie znajduje się interesujący zbiór ikon. Choć ich dokładna proweniencja nie jest znana, wiadomo, że znalazły się tu dzięki proboszczowi kościoła św. Katarzyny w Grybowie w latach 1921-1961, Janowi Solakowi, który przeniósł je z pobliskich cerkwi opustoszałych po wysiedleńczej akcji „Wisła”. Na podstawie analizy stylistycznej i studiów porównawczych udało się większość z nich połączyć z warsztatami pracującymi na Łemkowszczyźnie w XVII wieku. Prezentowane tu badania dotyczą dwóch nieznanych wcześniej ikon pochodzących z kręgu malarzy muszyńskich, które stanowią fragmenty rzędu apostolskiego ikonostasu z nieznanej cerkwi. W wyniku szczegółowych badań udało się wskazać dzieła najbliższe stylistycznie (z Matysowej, Banicy i Brunar), określić czas ich powstania (ok. 1640 roku), odnaleźć w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu kolejną część opisywanego rzędu apostolskiego i ustalić miejsce jego pochodzenia (Brunary).","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"67 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"132143007","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"[Recenzja]: Lekkha Vil’evna Zhukova, Voennoe dukhovenstvo v Rossii v kontse XIX – nachale XX veka. Sbornik staiei, red. D.A. Andreeva, O.V. Belousovoi, Sankt-Peterburg 2020, ss. 366 (Trudy istoricheskogo fakul’teta MGU. Vyp. 112. Ser. II: Istoricheskie issledovaniia, 63), ISBN 978-5-00165-086-7","authors":"Paweł Krokosz","doi":"10.31743/abmk.13490","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.13490","url":null,"abstract":"<jats:p>.</jats:p>","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"3 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"122691407","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Ksiądz Witold Konstanty Kujawski (1938-2021)","authors":"A. Hamryszczak","doi":"10.31743/abmk.13782","DOIUrl":"https://doi.org/10.31743/abmk.13782","url":null,"abstract":"Biografia ks. prof. Witolda Kujawskiego.","PeriodicalId":351769,"journal":{"name":"Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne","volume":"57 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2022-06-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"133465185","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}