Tomasz Związek, Mariusz Leńczuk, Urszula Zachara-Związek
{"title":"Lustracja królewskich puszcz, lasów i borów na Mazowszu z 1566 roku","authors":"Tomasz Związek, Mariusz Leńczuk, Urszula Zachara-Związek","doi":"10.23858/khkm71.2023.2.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.2.004","url":null,"abstract":"Publikowana lustracja lasów królewskich została przeprowadzona w latach 1564/1565–1566. Tekst jest zaktualizowanym wyciągiem z wcześniejszych rewizji. Opisanie lasów i puszcz mazowieckich pozwala poznać nie tylko stopień wyeksploatowania poszczególnych ekosystemów leśnych, ale umożliwia także zrozumienie złożonej sieci powiązań gospodarczych, społecznych i politycznych, jakie funkcjonowały w skupiskach leśnych w przeszłości.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43038077","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Przestępstwa i opłaty administracyjne we wsiach prawa wołoskiego starostwa samborskiego w Inwentarzu… Jana Zamoyskiego z 1568 roku: edycja źródłowa","authors":"G. Jawor, P. Madejski","doi":"10.23858/khkm71.2023.2.005","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.2.005","url":null,"abstract":"Wydawany materiał jest efektem działań Jana Zamoyskiego jako wysłannika królewskiego w starostwie samborskim. Dzieli się na dwie części. W pierwszej, spisanej po łacinie i zaczerpniętej przez twórcę Inwentarza… zapewne z wcześniejszych, niezachowanych obecnie źródeł, opisano poszczególne typy należności (capita — kar i opłat administracyjnych) z uzasadnieniem ich pobierania (causae). Druga część, zapisana już po polsku, jest praktycznym uzupełnieniem poprzedniej: wyliczono w niej, ile w danej wsi pobrano opłat, a ile jeszcze zostało do wyegzekwowania. Informacje te wskazują na specyficzne obyczaje prawne panujące w drugiej połowie XVI w., w których odnaleźć można wątki lokalne, ale i elementy obyczajowego prawa wołoskiego, ruskiego i polskiego.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"42223955","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"“Strongly spice-scented, young, good”. Ways of Classifying Wine and the Change in the Assortment of Polish Nobles’ Cellars in the second half of the eighteenth century and early nineteenth century","authors":"Dorota Dias-Lewandowska","doi":"10.23858/khkm71.2023.2.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.2.002","url":null,"abstract":"Niniejszy artykuł skupia się na inwentarzach piwnicznych i notatkach (dotyczących jakości, smaku i wieku trunków) z drugiej połowy XVIII i początku XIX w., które można wykorzystać do śledzenia zmian w asortymencie trunków oraz scharakteryzowania języka opisu win. O ile asortyment piwnic szlacheckich podlegał w XIX w. dość dynamicznym zmianom i sukcesywnemu rozszerzaniu, o tyle opisywane walory smakowe win nie uległy tak gwałtownej rewolucji. Wiedza o winach, ich właściwościach leczniczych i rodzajach, które należało uznać za dobre, była jeszcze mocno zakorzeniona w przeszłości, a preferowane smaki, chociaż były zgodne z ówczesną tradycją żywieniową, to jednak pozostawały w opozycji do nowych trendów kulinarnych.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49123123","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Jak uczynić płeć piękną? Środki pielęgnacyjne według Marcina z Urzędowa","authors":"Anna Suchecka","doi":"10.23858/khkm71.2023.2.001","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.2.001","url":null,"abstract":"Artykuł dotyczy środków pielęgnacyjnych opisanych przez Marcina z Urzędowa w Herbarzu polskim z 1595 r. Składa się on z opisów 549 gatunków roślin oraz środków leczniczych pochodzenia mineralnego i zwierzęcego. Analiza jego treści pozwoliła na identyfikację 68 opisów zawierających porady w zakresie dbania o higienę ciała, a zwłaszcza twarzy. Zostały one usystematyzowane pod względem dolegliwości i potrzeb pielęgnacyjnych, wśród których najważniejsze dotyczą rozjaśnienia skóry, pozbywania się piegów, zmarszczek, blizn, opalenizny oraz barwienia włosów i brwi, a także upiększenia twarzy. Umożliwiło to rozpoznanie wyznawanego przez Marcina ideału piękna i zarysowanie inspiracji kulturowych autora sięgających do wzorców estetycznych obowiązujących wśród elit włoskiego renesansu.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46940345","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Nowe źródło kartograficzne do badań południowej części jeziora Jeziorak oraz przyległych miejscowości","authors":"S. Szczepański, Piotr Lasek","doi":"10.23858/khkm71.2023.2.003","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.2.003","url":null,"abstract":"Przedmiotem artykułu jest problematyka najstarszej kartografii i zarazem ikonografii Iławy (niem. Deutsch Eylau), okolicznych wsi oraz południowej części jeziora Jeziorak.Do najcenniejszych materiałów omawianego rodzaju należą nowożytne źródła kartograficzne z XVII i XVIII w., znajdujące się obecnie w zbiorach Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie oraz Archiwum Państwowego w Olsztynie. Ostatnio w zasobach Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem udało się odnaleźć kolejną mapę, uzupełniającą istniejące źródła kartograficzne i otwierającą nowe perspektywy badawcze. Omawiana mapa w istotny sposób powiększa stan naszej wiedzy zarówno o przemianach linii brzegowej Jezioraka, jak też o reorganizacjach związanej z jeziorem przestrzeni osadniczej.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-07-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"68900601","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Inwentaryzacja polskich strat wojennych w zakresie zabytków architektury (1940–1950)","authors":"Mikołaj Getka-Kenig","doi":"10.23858/khkm71.2023.1.004","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.1.004","url":null,"abstract":"W artykule autor skupia się na wojennych i tużpowojennych działaniach inwentaryzacyjnych polskich władz (emigracyjnych i komunistycznych) w zakresie strat architektury zabytkowej w okresie II wojny światowej. Wiedza o stratach w zabytkach architektury była nie tylko istotnym zasobem informacji z punktu widzenia polityki ochrony materialnego dziedzictwa kulturowego. Służyła bowiem również celom propagandowym i ekonomicznym państwa. W moich badaniach nad działaniami inwentaryzacyjnymi kluczowym zagadnieniem jest samo pojęcie straty w odniesieniu do architektury zabytkowej. Analiza dostępnego materiału poświadcza, że obejmowało ono różne przypadki naruszenia materialnej integralności obiektu. Metodologia prac inwentaryzacyjnych miała potem bezpośrednie przełożenie na ogólny obraz (w tym skalę) strat. Odzwierciedlała również ówczesne przekonania na temat wartościowania zabytków, jak i zarazem ambiwalencję samego rozumienia zabytkowości. Głównym przedmiotem niniejszego artykułu nie są więc straty jako takie, lecz sposób ich urzędowej rejestracji i zarazem efekty tego działania.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":"101 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-05-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135832435","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Spis staropolskich ksiąg miejskich powiatu radom[szczań]skiego z 1855 roku","authors":"Piotr Szkutnik","doi":"10.23858/khkm71.2023.1.003","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.1.003","url":null,"abstract":"Celem artykułu jest przedstawienie losów staropolskich ksiąg miejskich powiatu radom[szczań]skiego w okresie zaborów, a przede wszystkim prezentacja ich dziewiętnastowiecznego wykazu. Akta powiatu radomszczańskiego w okresie Księstwa Warszawskiego z kancelarii miejskich przeniesiono do archiwum hipotecznego powiatu. Podczas ich przekazywania do Archiwum Akt Dawnych w Piotrkowie w 1855 r. powstał spis. Z Piotrkowa księgi zostały przewiezione w 1882 r. do Warszawy, gdzie w większości spłonęły w 1944 r. Spis opisuje 107 ksiąg pochodzących z sześciu miast powiatu. Analiza spisu, przy pomocy metody porównawczej i statystycznej, pozwoliła przyporządkować poszczególne zachowane księgi do widniejących w dziewiętnastowiecznym wykazie oraz umożliwiła ustalenie wielkości strat poniesionych w tym zasobie w czasie II wojny światowej. Porównanie stanu pierwotnego akt miejskich z obecnym ukazuje skalę zniszczeń. Zachowało się zaledwie 16% ksiąg, stanowiących akta jedynie dwóch z sześciu miast powiatu.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":"6 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-05-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135832823","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Wyznania cudzołożnika. Testament lwowskiego prawnika Zygmunta (XVI w.)","authors":"Marta Knajp","doi":"10.23858/khkm71.2023.1.002","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.1.002","url":null,"abstract":"W artykule przeanalizowano sporządzoną we Lwowie w 1551 r. ostatnią wolę Zygmunta prawnika, wójta Kulikowa, w której testator przyznał się do wieloletniego cudzołożenia. Poruszono temat funkcjonowania w społeczności miejskiej osoby prowadzącej tryb życia niezgodny z obowiązującymi normami i zasadami. Omówiono również praktykę stosowania we Lwowie prawa spadkowego oraz tego, jak władze miejskie zapatrywały się na skomplikowaną sytuację rodzinną testatora. Wskazano dobra materialne posiadanei legowane przez Zygmunta, podjęto przy tym próbę oszacowania ich wartości. Zwrócono również uwagę na rzadko spotykany w źródłach przydomek testatora i wykonywane przez niego zawody prawnicze. W Aneksie zamieszczono edycję omawianego źródła.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":"14 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-05-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135832218","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Development of settlement in the Kalisz region in the eleventh and twelfth centuries based on research on the Słuszków I and Słuszków II hoards","authors":"Dariusz Wyczółkowski, Adam Kędzierski","doi":"10.23858/khkm71.2023.1.001","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.1.001","url":null,"abstract":"The article presents considerations on the role of single and mass monetary finds in exploring the changes in early medieval settlement structures related to Kalisz and theregion. Archaeological excavations has so far been conducted mainly in Kalisz. Other sources of knowledge about the settlement network: fieldwalking surveys carried out as part of the Polish Archaeological Record (AZP) and the few historical sources from the early Middle Ages made it possible to create only a preliminary reconstructionshowing the historical, cultural and settlement processes taking place in the region. The 2020 discovery of the second silver hoard in Słuszków and the subsequent excavations provided interesting material for the assessment of the settlement structures of the Kalisz region and their evolution in each distinct phase of early medieval habitation.","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":"32 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-05-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135832199","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
{"title":"Uwagi na temat polskich ogrodów w XVIII wieku. Rozważania na marginesie monografii Seweryna Malawskiego","authors":"Marzanna Jagiełło","doi":"10.23858/khkm71.2023.1.005","DOIUrl":"https://doi.org/10.23858/khkm71.2023.1.005","url":null,"abstract":"Poświęcona polskim ogrodom XVIII w. monografia Seweryna Malawskiego wnosi niewątpliwie sporo świeżego powiewu do badań nad tytułowym zagadnieniem, uzupełniając je o liczne wątki, pośród których istotne znaczenie, porządkujące naszą dotychczasową wiedzę, posiada przedstawiony przez Autora kontekst kulturowy. Praca ta zawiera niestety pewne mankamenty. Dotyczą one niekompletnego obrazu zapowiedzianych tytułem treści. Nie pochylono się należycie na przykład nad polskim fenomenem, a mianowicie rolą kobiet w kształtowaniu ogrodów. Nie odniesiono się również do, bardzo wówczas popularnego i często powiązanego z ogrodami, kolekcjonerstwa. Zabrakło także najmniejszej choćby wzmianki o zjawisku określanym mianem ogrodów masonów/masońskich. Nie ma też słowa o innych niż rezydencjonalne założeniach (klasztornych, botanicznych, publicznych).","PeriodicalId":34773,"journal":{"name":"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej","volume":"8 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2023-05-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"135832421","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}