Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.16
L. Olejnik
{"title":"Z chłopskiej zagrody na uniwersytecką katedrę. Karty z biografii prof. Stefana Banasiaka (1929–2018)","authors":"L. Olejnik","doi":"10.18778/1506-6541.26.16","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.16","url":null,"abstract":"W artykule przedstawiono najważniejsze fakty z bogatej biografii prof. Stefana Banasiaka, historyka historii najnowszej i wieloletniego dyrektora Instytutu Historii Uniwersytetu Łódzkiego. Stefan Banasiak pochodził z ziemi łęczyckiej. Urodził się w Topoli Katowej w rodzinie chłopskiej. Kilka lat po drugiej wojnie światowej ukończył Uniwersytet Łódzki, uzyskując tytuł magistra nauk społecznych. Od 1953 r. rozpoczął pracę jako asystent na tej uczelni, kontynuując jednocześnie studia na Uniwersytecie Warszawskim. Po uzyskaniu tytułu magistra rozwijał karierę naukową i dydaktyczną na Uniwersytecie Łódzkim. Uzyskał kolejne stopnie zaawansowania naukowego: w 1961 r. został doktorem, a w 1967 r. doktorem habilitowanym. W 1978 r. został profesorem nadzwyczajnym, a w 1990 r. profesorem zwyczajnym. W latach 1968–1970 był zastępcą dyrektora, następnie w latach 1970–1978 dyrektorem Instytutu Historii Uniwersytetu Łódzkiego. Osiągnął znaczący dorobek w badaniach naukowych, zwłaszcza w zakresie problematyki powojennych przesiedleń ludności niemieckiej i działalności osadniczej na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Specjalizował się także w historii regionalnej, pisząc wiele publikacji z zakresu historii społecznej i politycznej Łodzi i innych ośrodków regionu łódzkiego. Miał duże osiągnięcia w kształceniu kadry naukowej historyków (wypromował ponad 120 magistrów i 7 doktorów). Działał w wielu organizacjach i stowarzyszeniach. Pogrzeb profesora Banasiaka odbył się 4 IV 2018 r. na cmentarzu przy ulicy Ogrodowej w Łodzi.","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43969632","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.08
M. Milewska
{"title":"Ukradzione święto. Dożynki w PRL","authors":"M. Milewska","doi":"10.18778/1506-6541.26.08","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.08","url":null,"abstract":"Artykuł przedstawia historię dożynek w Polsce od czasów stalinowskich do lat 80. XX wieku. Pokazuje ich organizację i przebieg w poszczególnych okresach, jednak największy nacisk kładzie na ideologiczne znaczenie tego święta polskiej wsi „skradzionego” przez komunistów. Świadczy też o oporze Kościoła katolickiego i społeczności wiejskiej wobec zawłaszczenia przez władze wielowiekowej tradycji. Tekst powstał na podstawie badań archiwalnych przeprowadzonych w Warszawie, Krakowie i Gdańsku.","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"46447114","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.14
Katarzyna Orszulak-Dudkowska
{"title":"Dieta roślinna i zaangażowanie społeczne w praktykach dyskursywnych społeczności internetowych","authors":"Katarzyna Orszulak-Dudkowska","doi":"10.18778/1506-6541.26.14","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.14","url":null,"abstract":"Przedmiotem rozważań podjętych w artykule jest dieta roślinna, której praktykowanie w kulturze współczesnej uwikłane jest silnie w projekty tożsamościowe i światopoglądowe oraz działania na rzecz zmian życia społecznego i kultury jedzenia. Autorka, wykorzystując metodę etnografii wirtualnej i analizę dyskursu, poddaje szczegółowej analizie dyskurs kulinarny, służący wzajemnej komunikacji zwolenników diety roślinnej w przestrzeni polskojęzycznego portalu społecznościowego (Facebook). Tego rodzaju analiza dyskursu służy pokazaniu specyfiki współczesnej diety roślinnej, ale także ukazaniu uwikłania interesujących autorkę praktyk kulinarnych w światopoglądowo zaangażowane działania proekologiczne, gospodarcze i polityczne. Dieta roślinna pojawia się zatem w przedstawionej analizie w szczegółowym kontekście społecznym i środowiskowym, zachowując swoją kulinarną specyfikę i autonomię, ale jednocześnie obrazując ważne procesy aktualnych przemian kulturowych w Polsce.","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45480806","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.13
Michał Rydlewski
{"title":"Disco polo jako zasób kontrhegemoniczny wobec metamorficznych praktyk wizerunkowo-estetycznych na przykładzie wybranych narracji medialnych","authors":"Michał Rydlewski","doi":"10.18778/1506-6541.26.13","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.13","url":null,"abstract":"W artykule poddaję refleksji niechęć do gatunku muzyki disco polo. Ta niechęć jest widoczna w poglądach wielu członków elity intelektualnej polskiego społeczeństwa, którzy uważają tę muzykę za kicz. Stosunek do tej muzyki, słuchanej głównie przez mieszkańców wsi i małych miasteczek, jest wskaźnikiem gustu kulturowego, a zatem znakiem przynależności klasowej. Jeśli chcesz być lepszy, poniżaj słuchaczy disco polo. W artykule pokazuję, że słuchacze disco polo okazali się silnym zasobem antyhegemonicznym, który nie został dostosowany do gustów wyższej klasy. Dlatego należy nim gardzić, gdyż oparł się nowej władzy – estetyce.","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45482492","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.18
J. Gmitruk
{"title":"Prof. dr hab. Piotr Matusak (1941–2020) – historyk dziejów ojczystych","authors":"J. Gmitruk","doi":"10.18778/1506-6541.26.18","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.18","url":null,"abstract":"Piotr Matusak urodził się 7 IX 1941 r. we wsi Sulisławice w powiecie sandomierskim w rodzinie chłopskiej. Był synem Tymoteusza i Marianny Podsiadły ze wsi Jeziory. Miał brata Jana (24 IV 1948) i siostrę Halinę (7 IX 1945). Po ukończeniu w latach 1948–1955 Szkoły Podstawowej w Sulisławicach podjął naukę w Liceum Pedagogicznym w Sandomierzu, które ukończył z dobrym wynikiem w 1961 r. Będąc członkiem szkolnego koła historycznego, poznawał przeszłość Sandomierza i zabytki miasta. To w szkole średniej rozbudzono w młodym człowieku zainteresowanie historią. Fascynowała Go również technika. Podstawy materialne rodziny stworzył pradziadek Piotra – Jan. Po powrocie z wojny rosyjsko-japońskiej zakupił wspólnie z czterema gospodarzami z sąsiednich wsi folwark Jeziory. Podzielono go na pięć części. Do podziału były pola uprawne, łąki i lasy. Pradziadek zakupioną część podzielił między dwanaścioro dzieci. Jego syn Tymoteusz, ojciec Piotra, otrzymał 2,5 ha gruntu, 0,5 ha łąki i kawałek lasu. Zabudowania gospodarcze w Sulisławicach składały się z domu, którego ściana była opalona po pożarze, usytuowanego w centrum wsi na skarpie. Rodzice prowadzili w oborze hodowlę bydła i drobiu. Stodoła znajdowała się na polu przy uprawach zboża. Po I wojnie światowej grunty zostały skomasowane. Wtedy to ojciec Piotra podjął decyzję, aby na obszarze 1,5 ha zasadzić sad, w którym rosły jabłonie, grusze, śliwy, wiśnie, czereśnie i orzechy. Sad dostarczał dodatkowych dochodów ze sprzedaży owoców do przetwórni. Rodzice nie posiadali konia. Zbyt mało było ziemi do jego wykarmienia. Najczęściej tuczono trzy świniaki przeznaczone do uboju na święta i żniwa. Ojciec Piotra był gospodarzem wykształconym. Ukończył szkołę średnią. Był naczelnikiem poczty w Sulisławicach po II wojnie światowej aż do swojej 367–377","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":"1 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41467066","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.17
J. Gmitruk
{"title":"Stefan Józef Pastuszka (1941–2019)","authors":"J. Gmitruk","doi":"10.18778/1506-6541.26.17","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.17","url":null,"abstract":"Mieszkańcy ziemi świętokrzyskiej to urodzeni optymiści, ludzie otwarci na innych, pomocni i solidarni w biedzie, u których każdy przybysz przyjmowany był w domu według zasady „gość w dom, Bóg w dom”. Te wszystkie przymioty połączone z odwagą, honornością ukształtowały ludzi Gór Świętokrzyskich jako prawych obywateli, działaczy, polityków, których trudno spotkać na innych terenach. Na takiej ziemi w chłopskiej rodzinie w Olechowie Nowym – małej wsi, liczącej trzydzieści domów, 21 VIII 1941 r. przyszedł na świat Stefan Józef Pastuszka jako drugi z pięciorga rodzeństwa. Nadane mu na chrzcie imiona odziedziczył po przodkach. Był więc Stefan dzieckiem wojny. Jego oczy i uszy rejestrowały fakty okrucieństwa tamtego okresu. Chociaż w pamięci zacierały się obrazy z tamtych lat, miały wpływ na jego drogę życiową, zainteresowania, wrażliwość na ludzką krzywdę. Trudne warunki powojennej egzystencji na wyniszczonej okupacją wsi spowodowały, że jego dzieciństwo było pełne ograniczeń. Chłopskie dziecko musiało dostosować się do realiów rzeczywistości. Szkołę powszechną ukończył w rodzinnej miejscowości. Dom rodziców, koledzy, znane otoczenie dawały poczucie bezpieczeństwa i lepiej aklimatyzowały Go w szkole. Ten okres nauki przypadał na lata 1948–1956, czasy nazywane stalinowską nocą. Wszystkie niegodziwości ówczesnej władzy wobec rodziców bardzo mocno były kodowane w pamięci dziecka – obowiązkowe dostawy, aresztowanie ojca przez Urząd Bezpieczeństwa itd. Nauka w szkole średniej w Siennie wpłynęła na dalszy rozwój intelektualny Stefana. Był wybijającym się uczniem o szerokich zainteresowaniach humanistycznych. Brał czynny udział w działalności sekcji historycznej i geograficznej. Już w szkole średniej patronką Jego zainteresowań i marzeń stała się Klio, opiekunka historyków. Niewątpliwy wpływ na pogłębienie tych zainteresowań miała nauczycielka historii. Fascynacja dziejami ojczystymi była motywem wyboru dalszej drogi życiowej. Stefan rozpoczął studia historyczne w Uniwersytecie Marii","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"45164351","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.03
H. Biały
{"title":"Rola i działalność Centralnego Towarzystwa Rolniczego w procesach modernizacyjnych wsi Królestwa Polskiego w latach 1907–1914","authors":"H. Biały","doi":"10.18778/1506-6541.26.03","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.03","url":null,"abstract":"Artykuł przedstawia rys historyczny i różne aspekty działalności Centralnego Towarzystwa Rolniczego (CTR) w Królestwie Polskim. Oficjalnie zainaugurowało działalność 11 III 1907 r. wzorem wcześniejszych zrzeszeń rolniczych, podejmując działania mające na celu modernizację rolnictwa i wsi w istniejących politycznych, społecznych oraz gospodarczych realiach zaboru rosyjskiego. Uzyskawszy rządowe pozwolenie na rozpoczęcie działalności, CTR prowadziło politykę gospodarczą oddziałującą na rynek towarowy i rynek pracy. W jej ramach funkcjonowały wydziały: Kółek Rolniczych, Społeczno-Ekonomiczny, Rolniczy, Hodowlany i Naukowo-Dydaktyczny, które realizowały zadania, mając na uwadze unowocześnienie i usprawnienie polskiego rolnictwa. Działalność przejawiała się m.in. w organizacji jarmarków, na których prezentowano np. inwentarz żywy czy maszyny rolnicze, ponadto organizowano odczyty, kursy, wycieczki rolnicze, podejmowano starania o szkolnictwo rolnicze na dobrym poziomie oraz propagowano prasę i książki na temat rolnictwa. Prowadzono też stacje i pola doświadczalne. Po zakończeniu I wojny światowej CTR skoncentrowało się na naprawie szkód wyrządzonych przez działania wojenne. Towarzystwo chwalebnie zapisało się w dziejach polskiego rolnictwa w aspekcie jego modernizacji i integracji środowiska związanego z polską wsią.","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"43952562","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.12
K. Barańska
{"title":"O genius loci w muzeum regionalnym. Czego nam jeszcze trzeba w muzeach lokalnych światów?","authors":"K. Barańska","doi":"10.18778/1506-6541.26.12","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.12","url":null,"abstract":"Artykuł prezentuje nowe spojrzenie na znaczenie i funkcje muzeum regionalnego wobec zmian mających miejsce w świecie współczesnym. Zmiany te dotyczą samej filozofii człowieka, którego rola coraz mniej postrzegana jest w kategoriach supremacji wobec środowiska naturalnego, a coraz bardziej relacji równorzędności. Dalej, ma miejsce pomniejszanie roli państwa narodowego na rzecz społeczeństwa globalnego, poszerzając zarazem przestrzeń dla lokalizmów kulturowych, w tym regionalnych i mniejszościowych. Lokalizmy z kolei wykraczają poza sferę etnosu, obejmując swym zasięgiem podziały kulturowe z porządku typologicznego. Kryteria opisu osobliwości kulturowych wychodzą poza ramy afirmacji własnego dziedzictwa, skupiając się zarazem na jego ciemnych stronach. Te i inne procesy pociągają konieczność redefinicji misji muzeum regionalnego, którego wszak naczelnym zadaniem pozostaje eksponowanie genius loci, ducha miejsca, w którym muzeum funkcjonuje i którego ma wyrażać.","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"41878682","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.20
Marek Białokur
{"title":"Chlebem – słowem – bronią, czyli chłopscy bohaterowie zmagań o wolną Polskę. Janusz Gmitruk, \"Ludowcy w walce o niepodległość\", Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019","authors":"Marek Białokur","doi":"10.18778/1506-6541.26.20","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.20","url":null,"abstract":"","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"49331504","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}
Zeszyty WiejskiePub Date : 2020-12-30DOI: 10.18778/1506-6541.26.06
R. Turkowski
{"title":"„Gottwaldowa” wizja przebudowy gospodarczej wsi czechosłowackiej u progu jej kolektywizacji (1948–1949)","authors":"R. Turkowski","doi":"10.18778/1506-6541.26.06","DOIUrl":"https://doi.org/10.18778/1506-6541.26.06","url":null,"abstract":"W artykule omówiono wizję wsi zarysowaną przez Klementa Gottwalda, przywódcę Komunistycznej Partii Czechosłowacji. W praktyce wizja ta zrealizowana została przez reżym komunistyczny w latach 1949–1960.","PeriodicalId":34259,"journal":{"name":"Zeszyty Wiejskie","volume":" ","pages":""},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-30","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"47471194","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}