Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences最新文献

{"title":"ДАХИН БОЛОВСРУУЛСАН АСФАЛЬТБЕТОН ХОЛЬЦЫН ХИМИЙН БОЛОН ЭРДСИЙН БҮТЭЦ, НАЙРЛАГЫН СУДАЛГАА","authors":"Д. Энхбаатар, М. Цэцгээ, Б. Болд, Э. Эгшиглэн, Д. Ганбилэг, Ч. Ганзориг","doi":"10.22353/mjeas.v2i1.53","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v2i1.53","url":null,"abstract":"Монгол орны замын эвдрэлээс нь хамааруулан бүсчилсэн 2 байршлаас замын суурийн үе болон шинээр зам тавихад ашиглаж буй дахин боловсруулсан хольцын химийн болон эрдсийн бүтэц, найрлагыг харьцуулан судлав. Дээжүүдийн элементийн агуулгыг ICP-OES, EDS болон XRF, гадаргуугийн бүтэц морфологийг SEM, эрдсийн бүтэц найрлагыг XRD, ширхэглэлийн бүрэлдэхүүний тархалтыг TIMA анализын аргуудаар тодорхойлсон. Дээж бэлтгэлийг хатаагч, ялгаатай 2 хэмжээст бутлуур болон нунтаглагч ашиглан ширхэглэлийн бүрэлдэхүүний тархалтыг тодорхойлоход дундаж хэмжээсийн утга 83.9 μм байсан.Туршилтад сонгосон дээжүүдэд нийт 42 элементийн агуулга, 21 эрдсийн бүтэц найрлагыг тодорхойлсон. Чанарын болон тоон шинжилгээний анализын үр дүнг боловсруулан хөрсний элементийн болон эрдсийн тодорхойлогдсон нийт агуулгаар тооцоход дээжүүдэд 5.31% алдаа бүхий 96.11% дундаж утгатай байсанг тогтоосон. XRD анализын дүнд 6% цементээр бэхжүүлсэн хольцын найрлагад алит, белит, морденит, хлорит шинээр илэрч, харин кварц, кальцит, гөлтгөнө нэлээд хувиар ихсэж гарсан нь дүүргэгч материалын гадаргууг гидратжих урвалаас үүссэн нэгдлүүд бүрхэн цементэн төст хагас-байгалийн төрхтэй болсон болсон гэж тодорхойлов.Эвдрэлтэй замын хуучин суурийн материалыг дахин боловсруулан асфальтбетон хучилт бүхий шинэ зам тавихад ашиглахдаа цементийг бэхжүүлэгчээр ашигласан нь хольцод гидратжих болон пуццоланы урвал явагдсан байх боломжит механизмыг кварц, альбит, анортит болон хлорит эрдсүүдийн эзлэх хувь мэдэгдэхүйц их хэмжээгээр нэмэгдсэн ба мөн дээжүүдэд гематит болон магнетит эрдсүүдийн агуулга эрс багасаж гарсан судалгааны үр дүнтэй холбон тайлбарлав. Энэ дүгнэлт нь нунтаг эрдсийн мөхлөг болон дүүргэгчийн хооронд гидратжих болон пуццоланы урвал дараалан явагдаж хөрсөнд цементэн төст болон пуццоланы нэгдлүүд үүссэн байх таамаглалыг дэвшүүлэв.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":"20 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"134561151","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Хот суурин газрын усны нөөцийн нэгдсэн менежментийн үнэлгээ: Чиг хандлага ба нөлөөллийн тогтолцоо","authors":"Б. Тайванбат, О. Алтансүх, М. Энх-Үүр, K. Van Leeuwen, Steven H. A. Koop","doi":"10.22353/mjeas.v2i1.49","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v2i1.49","url":null,"abstract":"The large number of people living together in urban areas requires a comprehensive solutions for issues such as the reasonable allocation and adequate use of natural resources, urban planning, and efficient waste management to meet the city's needs.  One of the main factors influencing the health and comfort of urban residents is the supply of clean water and sewerage systems. Therefore, in order to rationally allocate and use water resources to meet urban needs, and to create a healthy and comfortable living environment for city residents, it is necessary to develop an integrated water resources management plan at the national and basin levels, as well as an integrated water management plan and assessment for city level. In addition to assessing the current state of water management, it is important to identify factors and trends that may further strain water resources to prevent future risks. To address the pressures on water management in Ulaanbaatar and Darkhan, representing Mongolia's urban areas, the City Blueprint Approach, developed by the EU Water   Innovation Partnership and the Dutch Institute of Water Cycle, was used in this study. Currently, this approach is used in about 80 cities in more than 40 countries, it is a relatively new and innovative method among Asian cities. As a result, water management in Ulaanbaatar and Darkhan is hampered by both social, economic, and environmental factors.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":"16 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"114761179","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"ОРГАНИК ЭЛЕКТРОЛЮМИНЕСЦЕНТ ТӨХӨӨРӨМЖИД ЯВАГДАХ ДЕГРАДАЦИЙН ПРОЦЕССЫН АТОМЫН ХҮЧНИЙ МИКРОСКОПЫН СУДАЛГАА","authors":"П. Бадамгарав, Б. Сүндэрьяа, А Сугармаа, Э. Мөнх-Эрдэнэ, Ч. Ганзориг","doi":"10.22353/mjeas.v2i1.50","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v2i1.50","url":null,"abstract":"Органик электролюминесцент (EL) төхөөрөмжийн судалгаа болон үйлдвэрлэх технологийн явцад тулгарч буй томоохон асуудлуудын нэг болох ажиллах хугацаа, тогтворжилтыг бууруулдаг гол хүчин зүйл нь деградацийн процесс, түүний үүсэх механизмыг судлах явдал байдаг. Деградацийг бууруулах, дагалдах процессуудыг зогсоох зэрэг судалгааны ажлууд хийгдсээр байгаа хэдий ч одоогоор энэ асуудлыг бүрэн шийдвэрлэж чадаагүй байна.Иймд энэхүү судалгааны ажлаар индий-цагаан тугалгын оксид (ITO), N,N’-дифенил-N,N’-бис(3-метилфенил)-[1,1’-дифенил]-4,4’-диамин (TPD), хөнгөн цагааны трис(8-гидроксихинолин) (Alq3) болон металл Al электрод ашиглан донор/акцептор бүхий давхар үелсэн нимгэн үеийг вакуумд ууршуулан суулгах аргаар ITO(150 нм)//TPD(50 нм)/Alq3(50 нм)/Al(~100 нм) гэсэн бүтэцтэй органик EL төхөөрөмж гарган авсан. Уг төхөөрөмжийн металл электрод болон органик нимгэн үеийн гадаргууд явагдах деградацийн процессыг орчны чийгшил (~80%) болон температур (өрөөний, 80°С, 120°С)-аас хамааруулан хэмжсэн. Атомын хүчний микроскоп (AFM)-ийн аргыг ашиглан органик нимгэн үед үүсэх морфологийн өөрчлөлт, кристаллжих процессын судалгааг хийж гүйцэтгэсэн.Судалгаанд ашиглагдсан органик EL төхөөрөмжийг тогтмол хүчдэлээр ачаалж үйлчлэхэд металл Al электродын гадаргууд бөмбөлөг хэлбэртэй бүтэц (өөрөөр хэлбэл, катодын салалтын процесс) ажиглагдсан бөгөөд мөн давхар үелсэн органик нимгэн үеийн гадаргууд болон гүнд люминесценц үзүүлдэггүй толбо буюу хар нүх (dark spot) үүсэх деградацийн процессын судалгааг AFM аргаар хийж гүйцэтгэсэн болно.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":"1 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-25","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"129643468","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Study of the effect of chalcopyrite and pyrite minerals on the oxidation of copper sulfide concentrate","authors":"G. G., Maralmaa. B, E. D","doi":"10.22353/mjeas.v2i1.48","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v2i1.48","url":null,"abstract":"Changes in the weight of copper concentrate from oxidation and a decrease in copper content create economic losses. Mining plants having problems with increasing overall weight of the copper concentrate and reduction of the copper composition after a certain period of transport and handling. Trivalent iron, one of the main oxidizing factors of the copper concentrate, is a strong oxidizer that oxidized copper sulfide minerals as well as other minerals in the concentrate, which is formed by the oxidation of pyrite. Generally, mass change can occur during electron transition and phase transfer. Therefore, the chemical mechanism, oxidation process, and content alteration of the main components in copper concentrate were studied in this study in order to solve and define those problems. To study the real condition of the copper concentrate oxidation, the oxidation process of the copper concentrate was studied under 3 conditions such as in the shadow, in the sun, and the storage. Mongolian National Standard and International standards (MNS2078:1984, ISO 10258:2018) and XRD, AAS, ICP analysis were used to study the main components of the copper concentrate. By the study on the oxidation of copper concentrate at the mine site, copper was decreased by 0.77-0.85%, and iron was reduced by 0.30-0.64%. As a result of the oxidation study of concentrate that is kept in the mining site, temperature, relative humidity, and pH were highly correlated with concentrate oxidation.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":"288 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-24","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"133597042","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"IGNITING BURNING WAVE IN A SMALL NUCLEAR REACTOR SUITABLE FOR REMOTE AREAS IN MONGOLIA","authors":"T. A, M. B, O. S","doi":"10.22353/mjeas.v2i1.52","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v2i1.52","url":null,"abstract":"In Mongolia, energy demand is increasing rapidly and installed capacity cannot keep up the demand due to a weak condition of both electricity access and grid structure. According to a survey, primary electricity demand by 2025 would be higher in the central region and tend to increase in other regions. Full coverage of the country by grid extension is difficult from a technical as well as an economic perspective because of high investment costs and high electrical loss over long distances, and low demand in the remote regions. Therefore, small power systems are suitable in remote regions and typical large-size power systems are not a very good option. However, a small fast reactor system may be suitable, having unique characters, to reduce nuclear waste and effective use of nuclear fuel. In this study, a preliminary design study on a small breed and burn type fast reactor was carried out using continuous energy Monte Carlo code MVP/GMVP II with the JENDL-3.3 data library. In the concept of breed and burn, igniting a burning wave is an important concern. This study concerns the igniting burning wave with enriched uranium for initiating the conversion process. As seen from the result, the proposed small reactor could operate more than seventy years under breed and burn mode.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":"45 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2020-12-23","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"121983011","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Аман шалгалтын үе дэх сэтгэл хөдлөлийн хувирлыг тодорхойлох","authors":"Б. Зориг, Ө. Батбаяр, Д. Сумъяаханд, Ч. Лодойравсал","doi":"10.22353/mjeas.v1i01.919","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v1i01.919","url":null,"abstract":"Үр дүнд суурилсан, оюутан төвтэй сургалтад шилжих шаардлагатай тулгараад буй өнөө үед оюутныг ойлгож, нөхцөл байдлыг нь мэдрэх, бодитоор үнэлэх асуудал сурах явцыг сайжруулах, шалгалтын арга хэлбэрийг илүү боловсронгуй болгох ач холбогдолтой юм. Оюутан өөрийн мэдлэг, шалгалтын бэлтгэл болон зан араншингаасаа хамааран аман шалгалтын явцад сандрах, баярлах, түгших хэлбэрээр сэтгэл нь хөдөлж улмаар энэ нь бодит үнэлгээнд нөлөөлөх талтай. Энэхүү ажлаар оюутны сэтгэл хөдлөл болон үнэлгээний хамаарлыг нөхцөл байдал, асуултын төрлөөс хамааруулан судаллаа. Сэтгэл хөдлөлийг тухайн оюутны арьсны цахилгаан дамжуулал, хөмсөг болон хацрын булчингийн цахилгаан идэвхжилийн утгаар тодорхойлсон.Туршилтыг хоёр үе шаттай явууллаа. 28 оюутныг мэдрүүлтэй болон ердийн гэсэн хоёр бүлэгт хуваан ижил агуулгаар аман шалгалт авсан эхний туршилтаар мэдрүүл зүүх нь оюутны сэтгэл хөдлөл, хариулсан үр дүнд мэдэгдэхүйц нөлөө үзүүлэхгүй гэж дүгнэж болохоор байна. Хоёр дахь туршилтад мэргэжлийн суурь болон мэргэшүүлэх хичээл сонгон тус бүр 10 оюутнаас энгийн тав, шалгалтын таван асуулт асууж сэтгэл хөдлөлийн өөрчлөлтийг судлав. Туршилтаар оюутан энгийн асуултад хариулахдаа сэтгэл хөдлөлийн төлөв нь бага өөрчлөгдөж байсан бол шалгалтын асуултад бүх оюутан илүү төвлөрснөөс гадна ахлах ангийн оюутнууд жигд бага зэрэг сөрөг сэтгэл хөдлөл үзүүлсэн бол бага ангийн оюутнууд эерэг сэтгэл хөдлөл илүүтэй харуулсан.Энэ судалгааг цаашид өргөжүүлэн төрөл бүрийн мэргэжил, нөхцөл байдлаар өргөтгөснөөр шалгалтын арга хэлбэрийг шинэчлэх, оюутны сэтгэл хөдлөл өөрийгөө илэрхийлэхэд нөлөөлдөг эсэхийг тодорхойлох, улмаар онлайн сургалтын шалгалтыг илүү баталгаатай болгох суурь нь болно.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":"34 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-10-15","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"122457131","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Noisy Point Clouds Registration Using FFT Based on Multi-Stage Noise Removal","authors":"N. Byambajargal, B. Ankhbayar, Khorloo Oyundolgor, A. Enkhbayar","doi":"10.22353/mjeas.v1i01.911","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v1i01.911","url":null,"abstract":"In this paper, we introduce a multi-stage fine registration technique for registering noisy point clouds. At each stage, discrete surfaces that overlap each other are simultaneously transformed into a frequency domain by a fast Fourier transform (FFT) algorithm. In the frequency domain, an adjustable function is used as the low-pass filter, and then discrete surfaces are reconstructed by an inverse Fourier transform. The iterative closest point algorithm is used to register the newly generated surfaces and obtain the registration parameters. We then registered the original point clouds by using these parameters. The next stages are implemented in the same way as in the above; only the parameters are changed in the filter. After a few stages, our method can give a better result for the registration of noisy point clouds. We experimented with the proposed method for registering many types of noisy point clouds such as noisy point clouds with different noise levels or noisy and sparse point sets.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":"34 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-10-03","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"125520404","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Программ хангамж бүтээх өртөг тооцоход өгөгдөл олборлолтыг ашиглах нь","authors":"C. Уянга, Н. Мөнхцэцэг, Ч. Наранмандал","doi":"10.22353/mjeas.v1i01.913","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v1i01.913","url":null,"abstract":"Хэрэглэгчийн хэрэгцээ шаардлагыг бүрэн хангасан, өндөр чанартай программ хангамжийн бүтээгдэхүүнийг хямд зардлаар, богино хугацаанд амжилттай хөгжүүлэхэд эдийн засгийн тооцоо, төслийн удирдлага ихээхэн үүрэгтэй. Программ хангамжийн инженерчлэлд программ хангамжийн өртөг, үр ашгийн шинжилгээ, тооцоо хийх, үнэлэх, тэр дундаа түүнийг бүтээх өртгийг бодитой тооцоолж, таамаглах нь чухал ач холбогдолтой. Энэхүү өгүүлэлд программ хангамжийн өртөг тооцоолох аргачлал, программ хангамжийг бүтээх өртгийг таамаглахад өгөгдөл олборлолтыг ашигласан нэгэн шийдлийг авч үзсэн.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":" 33","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"113947773","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"НӨАТУС-д эцсийн хэрэглэгчийн цахим төлбөрийн баримтыг автоматаар бүртгэх хялбар шийдэл","authors":"С. Уянга, Б. Биндэръяа","doi":"10.22353/mjeas.v1i01.915","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v1i01.915","url":null,"abstract":"Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хуулийн дагуу албан татвар төлөгч нь тухайн татварын жилд албан татвар суутган төлөгчтэй хийсэн худалдан авалтад төлсөн албан татварын 20 хүртэл хувийг буцаан олгох, сугалааны тохирлоор гэсэн 2 төрлийн урамшууллыг олгож эхэлсэн. Тус хууль хэрэгжиж эхэлсэн эхний жилийн үр дүнд 2017 онд нийт 497,465 иргэнд 31.5 тэрбум төгрөг, 2018 онд 654,168 иргэнд 78.1 тэрбум төгрөгийн буцаан олголтыг олгоод байна. Иргэдийн хувьд төлбөрийн баримтаа бүртгүүлэх идэвхтэй бүртгүүлж байгаа хэдий ч нийт хэвлэгдсэн баримтын 40 орчим хувь нь бүртгэгдэхгүй орхигдож байна. Энэ нь томоохон зах, худалдааны төв, сум суурин газарт үйл ажиллагаа эрхэлж буй татвар төлөгчид хуулийг бүрэн хэрэгжүүлэхгүй, төлбөрийн баримт олгохгүй, технологийн асуудал бүрэн шийдэгдээгүй байгаатай холбоотой. Иймээс татвар төлөгч болоод хэрэглэгч талдаа ямар нэгэн хүндрэл учруулахгүйгээр цахим баримтыг олгох, бүртгэх шийдэл шаардлагатай байна. Энэхүү өгүүлэлд бид Нэмүү өртгийн албан татварын урамшууллын систем (НӨАТУС)-д эцсийн хэрэглэгчийн цахим баримтыг автоматаар бүртгэх хялбар шийдлийг авч үзлээ.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":"27 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"114443072","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}

{"title":"Голын эргийн зурвас газрын хамгааллын аргуудыг өртөг-өгөөжийн шинжилгээ ашиглах үнэлэх нь","authors":"Д. Баянжаргал, М. Хулан, Д. Энхбилэг","doi":"10.22353/mjeas.v1i01.918","DOIUrl":"https://doi.org/10.22353/mjeas.v1i01.918","url":null,"abstract":"Номхон далайн ай савд хамаарах Онон, Улз, Халх голын сав газар усан сүлжээ сайтай, таг, тайга, ойт хээр, хээр талын ландшафтыг агуулдаг, Сибирь, Монгол, Манжуурын гаралтай амьтны зүйл харилцан нэвтрэлцсэн,Төв ази, Зүүн ази болон Өрнө Номхон далайн зэрэг дэлхийн нүүдлийн шувуудын томоохон 3 зам дайрч өнгөрдөг төдийгүй дэлхийн хамгаалах шаардлагатай экобүс болох Амар мөрний савд хамрагддагаараа монгол орны жигүүртний зүйлийн бүрдэл, олон янз байдал ялангуяа, ховордсон шувуудын амьдрах орчны хамгаалалд маш сонирхолтой нутаг юм.Иймээс нүүдлийн шувуудын хувьд монголд төдийгүй дэлхийд нийтийн анхаарлын төвд байдаг тогорууны төрийн 4 зүйл (хархираа тогторуу Grus grus, цагаа тогторуу G.leucogeranus, цэн тогторуу G.vipio, хар тогторуу G.monacha), 1 зүйл галуу ( хошуу галуу Anser cygnoides) болон 1 зүйл тоодгийн (хонин тоодог Otis tarda) амьдрах орчныг шувуудад чухал нутаг, ус намгархаг газрын нэг Улз голын эргийн дагуух газрыг хамгаалснаар эдгээр 6 зүйл шувуу хавар ирж өндөглөн зусах таатай орчныг бий болгох боломжтой юм. Энэ нь шувуудыг цаашид тогтвортой байршуулж, тоо толгойг нэмэгдүүлэх томоохон арга хэмжээ болох төдийгүй түүнийг дагасан олон улсын судалгаа шинжилгээний төв бааз, байгаль-шувуу ажиглах, сонирхох фото сафари аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхийн зэрэгцээ тодорхой газрыг малын хөлөөс чөлөөлснөөр талхигдсан хөрс, ургамлын зүйлийн бүрдэл, олон янз байдлыг сэргээх нөхцлийг бүрдүүлэх зэрэг ач холбогдолтой. Мөн усан болон хуурай газрын холбоос болсон голын эрэг, татмын нугын чухал экостсемийг авран хамгаалах,тогтвортой амьжиргааг дэмжих олон талын эерэг үр дүн бий болох боломжит нутаг юм.Голын эргийн татмын хамгааллыг хийхдээ боломжит 2 хувилбарыг дэвшүүлэн шаардагдах өртөг зардлууд болон ирээдүйд татмын хамгааллаас бий болох биологийн болон эдийн засгийн үр өгөөжийг өртөг-өгөөжийн шинжилгээ (CBA) ашиглан тооцоолсон болно. Хувилбар тус бүрээр хамгааллын арга хэмжээний ирээдүйн үр өгөөж нийт өртгөөс өндөр байгааг CBA –ний гол үзүүлэлтүүдээр илрүүллээ. Үнэлгээний үр дүнгээс хамгааллын 1-р хувилбар нь NPV өндөр тодорхойлогдсан ба өөрөөр хэлбэл хамгааллын бүс нутгийн дагууд мод, бутлаг ургамал тарьж ойн зурвас үүсгэж малын хөлөөс хамгаалах нь урт хугацаанд биологийн олон янз байдалд тогтвортой эерэгээр нөлөөлж экологийн үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх боломж байгааг харууллаа.","PeriodicalId":205479,"journal":{"name":"Mongolian Journal of Engineering and Applied Sciences","volume":"22 1","pages":"0"},"PeriodicalIF":0.0,"publicationDate":"2018-09-20","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":null,"resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":"126565501","PeriodicalName":null,"FirstCategoryId":null,"ListUrlMain":null,"RegionNum":0,"RegionCategory":"","ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":"","EPubDate":null,"PubModel":null,"JCR":null,"JCRName":null,"Score":null,"Total":0}